Onbezorgd mooi zijn. Mooi zijn begint met een goed en betrouwbaar advies. Meer weten? Kijk op

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Onbezorgd mooi zijn. Mooi zijn begint met een goed en betrouwbaar advies. Meer weten? Kijk op www.berglandkliniek.nl"

Transcriptie

1 december 2008 Over gewicht Is de moderne mens verslaafd geraakt aan koolhydraten? Overgewicht en diabetes type 2 Knelpunten bij mensen met overgewicht Combinatiebehandeling Wie steeds toegeeft aan een licht hongergevoel en op dat moment koolhydraten eet, geeft het lichaam geen kans om aan vetverbranding toe te komen. Het gevolg is vaak overgewicht. Diabetes is geen onschuldige ziekte. Het heeft een domino-effect: het kan leiden tot andere aandoeningen. Welke maatregelen kunnen er genomen worden voor mensen met overgewicht en obesitas in publieke ruimten, thuissituaties en zorginstellingen? De aanpak van een gedragsprobleem; een fysiotherapeut, diëtist en een psycholoog aan het woord om de diverse oorzaken en behandelingmethoden te belichten. Pagina 4 Pagina 10 Pagina 13 Pagina 15 Onbezorgd mooi zijn. Mooi zijn begint met een goed en betrouwbaar advies. Meer weten? Kijk op Deze bijlage valt niet onder de verantwoordelijkheid van de hoofdredactie Dagblad De Telegraaf.

2 2 MEDIAPLANET THEMABIJLAGE over gewicht Nooit meer overgewicht; zin of onzin? De groep Nederlanders met overgewicht en obesitas is groot, in 2007 was 45 procent van de bevolking, ouder dan twintig, te zwaar in meer of mindere mate. De verwachting is dat deze groep in 2025 sterk is gegroeid. DECEMBER 2008 OVER GEWICHT Brigitte Bliemer is obesitasverpleegkundige in het Sint Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en constateert ook dat de groep mensen met overgewicht hand over hand toeneemt. Tien jaar geleden al zetten we een speciale obesitas-afdeling op, dat was in de tijd dat een operatie om af te vallen nog niet gewoon was, en waar mensen zich ervoor schaamden omdat afvallen op eigen kracht niet gelukt was. Tegenwoordig zijn deze operaties veel bekender, en denken mensen eerder over een operatie. Het is een misverstand dat overgewicht altijd veroorzaakt wordt door veel teveel eten. Te weinig beweging, erfelijkheid, maar ook leeftijd kan een rol spelen Op hogere leeftijd is het veel moeilijker om gewicht weer kwijt te raken. Ook een verleden van talloze lijnpogingen maakt afvallen moeilijker omdat daardoor vaak de hele stofwisseling ontregeld is. Is de moderne mens verslaafd geraakt aan koolhydraten? Wie steeds toegeeft aan een licht hongergevoel en op dat moment koolhydraten eet, geeft het lichaam geen kans om aan vetverbranding toe te komen. Het gevolg is vaak overgewicht. Pagina 4 Onbezorgd mooi zijn. Mooi zijn begint met een goed en betrouwbaar advies. Meer weten? Kijk op Inhoud Overgewicht en diabetes type 2 Diabetes is geen onschuldige ziekte. Het heeft een domino-effect: het kan leiden tot andere aandoeningen. 04 over gewicht Knelpunten bij mensen met overgewicht Welke maatregelen kunnen er genomen worden voor mensen met overgewicht en obesitas in publieke ruimten, thuissituaties en zorginstellingen? DEZE BIJLAGE VALT NIET ONDER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE HOOFDREDACTIE DAGBLAD DE TELEGRAAF. Combinatiebehandeling De aanpak van een gedragsprobleem; een fysiotherapeut, diëtist en een psycholoog aan het woord om de diverse oorzaken en behandelingmethoden te belichten. Pagina 10 Pagina 13 Pagina 15 Gezellig Je alleen richten op teveel eten is te kort door de bocht. Er komt zoveel meer bij kijken, eetgewoonten, de regelmaat waarmee gegeten wordt, het soort eten en het moment waarop je eet. Eten heeft heel veel functies, die nog wel eens over het hoofd worden gezien. Zo kennen we allemaal de momenten waarin we ons niet prettig voelen en waardoor we trek krijgen in wat lekkers. De mensen die hier komen, hebben alles geprobeerd, vaak jarenlang maar zonder resultaat. Als er op een zeker moment dan ook nog andere lichamelijke klachten, zoals diabetes, hoge bloeddruk en/of gewrichtsklachten bijkomen komen zij vaak in een neerwaartse spiraal. Het komt voor dat mensen er minder opuit gaan, waardoor sociale contacten bemoeilijkt worden. Soms kunnen zij zelfs hun dagelijks werk niet meer doen. Toch zijn er manieren waarop er iets aan overgewicht gedaan kan worden. Denk aan bewegen,hulp van een diëtiste, gedragstherapie en zelfs een operatie Oplossing en mogelijkheden Allereerst kun je zelf proberen gezond en regelmatig te eten, goed te bewegen en minder te snoepen. De hulp van een diëtiste kan helpen om de juiste keuzes te maken in de voeding, en hierbij ondersteuning bieden. Het sporten en bewegen past niet altijd in ons leefpatroon, toch is het erg belangrijk hier iets mee te doen. Spreek eens af met vriend of collega, of kijk of het mogelijk is met de fiets naar het werk te gaan. Verder is het natuurlijk belangrijk om goed inzicht te hebben en te krijgen in hoe, waarom, en wanneer we allemaal eten. Een lijstje bijhouden kan verhelderend werken, Het kan zijn dat er iets van gedragstherapie of psychologische hulp nodig is om hier beter mee om te gaan, en oude gewoonten te veranderen. Als dit allemaal geprobeerd is met weinig resultaat kan het zelfs nodig zijn een operatie te overwegen. Een operatie is een laatste en vooral definitieve medische ingreep. Bij de overweging wel of niet opereren spelen allerlei factoren een rol zoals de hoogte van het gewicht, het leef/eetpatroon, dagindeling, leeftijd, en het beweegpatroon. Het is goed om te beseffen dat een operatie echter altijd een hulpmiddel blijft. Zaken als bewegen, goed drinken, en juiste keuzes in de voeding blijven ook na een operatie noodzakelijk. Dit om het resultaat van de operatie succesvol te maken en te behouden. De operatie is hierbij natuurlijk wel een enorme steun Omdat we weten dat dit een hele opgave is, is het noodzakelijk mensen na dit soort operaties goed te begeleiden en te helpen. Je kunt immers niet van de een op de andere dag een volledig ander leef en eetpatroon aanleren. Zorg ervoor dat uw leefstijl al voor een eventuele operatie aangepast is, dat maakt de kans op blijvend succes groter! Tot slot heb ik één goede raad voor mensen met overgewicht: kijk goed en vooral heel eerlijk naar jezelf en schroom niet om hulp te vragen, want die ís er! Brigitte Bliemer Obesitasverpleegkundige St. Antonius Ziekenhuis 07 aandacht voor kinderen 08 eten door psychische oorzaken 09 artrose door overgewicht 10 neem geen risico 12 combinatiebehandeling 15 te weinig ruimte 17 de laatste optie 19 twee gezichten over gewicht - publicatie Mediaplanet publishing house B.V. Mediaplanet produceert, financiert en ontwikkelt themakranten In pers, online en via broadcasting. Project Manager: Yvonne Ovink, Mediaplanet Publishing House B.V Production Manager: Birte van Ouwerkerk, Mediaplanet Publishing House B.V Design & Repro: Thomas Rohlfs, thomas.rohlfs@mediaplanet.com, Tekst: Corry Daalhof Cover: vapetrac / Istockphoto.com Mediaplanet is de leidinggevende Europese uitgever van themakranten in pers, online en via broadcasting. Als u zelf een idee heeft over een onderwerp, of misschien wel een heel thema, aarzelt u dan niet om contact met ons op te nemen. Yvonne Ovink Mediaplanet Publishing House, Kristiina Kansen, Country Manager tel: Gedistribueerd met De Telegraaf, december 2008 KUNT U HULP GEBRUIKEN BIJ HET VERKRIJGEN VAN UW IDEALE POSTUUR, EN WILT U ONDERSTEUNING BIJ EEN GOEDE GEZONDHEID?! KNIP UIT!! STUUR OP NAAR: APOTHEEK T RIKKELDER T RIKKELDER 22, 7261 BE RUURLO TELNR: INGREKNR: K.V.KNR: INFO@TEACARE.NL Ja! en ik ontvang graag: ( kies! ) Info Teacare en vetverbranding Proefverpakking Teacare 7,95 * na ontvangst betaling: verzending! Teacare verkooppunten en folders

3 Sommige mensen hebben meer met mensen dan met financiën. Dus die nemen wij voor onze rekening. Als jij je de hele dag inzet voor anderen, vergeet je nog wel eens aan jezelf te denken. Daarom biedt PGGM fi nanciële zekerheid voor iedereen die werkt in zorg en welzijn. Bijvoorbeeld als je met pensioen gaat. Maar ook als je ziek wordt, eerder wilt stoppen met werken of er een jaartje tussenuit wilt. Kijk op PGGM Weet wat je waard bent PGGM 260x390.indd 1 12/5/08 2:12 PM

4 4 MEDIAPLANET THEMABIJLAGE over gewicht Ingezonden Mededeling Samen gezond leren leven in de Dikke Vrienden Club Het aantal kinderen met overgewicht neemt de laatste jaren sterk toe.overgewicht is een bedreiging voor de gezondheid. Het kan leiden tot hart- en vaatziekten, suikerziekte en gewrichtsproblemen. Geestelijk is overgewicht belastend doordat dikke kinderen snel worden gepest. Ze kunnen vaak niet goed meedoen met sporten of hebben moeite met het kiezen van leuke kleren. Daarnaast wordt een te dik kind vaak een te dikke volwassen. Omdat het belangrijk is om op jonge leeftijd te starten met de behandeling van overgewicht, heeft Maasstad Ziekenhuis de Dikke Vrienden Club opgericht. Over gewicht Voor een gezond gewicht moet er een evenwicht zijn tussen de hoeveelheid energie uit voeding en de hoeveelheid energie die verbruikt wordt. Overgewicht ontstaat als iemand meer energie opneemt dan verbruikt. De Dikke Vrienden Club is een behandelprogramma in groepsverband voor dikke kinderen van 8 tot en met 12 jaar èn hun ouders, omdat ervaring leert dat het veranderen van eet- en beweeggedrag van het hele gezin de grootste kans op blijvend succes biedt. De Dikke Vrienden Club besteedt aandacht aan de medische-, voedings-, bewegings- en psychologisch kant van overgewicht. De behandelaars van de Dikke Vrienden Club zijn allen deskundig op het gebied van overgewicht. Het behandelteam bestaat uit de kinderarts, psycholoog, fysiotherapeut en een diëtist. Om deel te nemen aan het programma moet het kind voldoen aan een aantal criteria. Voor meer informatie: of bel met de polikliniek kindergeneeskunde Maasstad Ziekenhuis: Nederland telt inmiddels 45 procent mensen met overgewicht en de verwachting is dat dit percentage nog fors toeneemt de komende jaren. Dat is ook niet verwonderlijk, want we komen tegenwoordig overal voedsel en lekkere hapjes tegen. Op elke straathoek en in de supermarkt is er een uitgebreide keus. Daarnaast bewegen we veel minder dan vroeger, omdat nu zoveel dingen gemechaniseerd gebeuren. De lift in plaats van de trap, de auto in plaats van de fiets. Ook op ons werk bewegen we stukken minder, we leiden vaak een zittend leven. Ons drukke bestaan laat ons naar kant-en-klaarmaaltijden grijpen, we snacken de hele dag door en we rusten s avonds liever uit voor de tv dan dat we iets actiefs ondernemen. Stofwisseling Internist Frank Visseren van het UMC Utrecht legt uit dat ongeveer tachtig procent van de energie uit voedsel gebruikt wordt voor de basale stofwisseling. Die stofwisseling is bij iedereen anders. Zo werkt de schildklier bij de één wat sneller dan bij een ander. De werking van de schildklier is maar één van de dingen die de basale stofwisseling beïnvloedt. Veel is overigens nog niet bekend. Ook lichaamsbeweging zorgt ervoor dat de basale stofwisseling wat sneller gaat. Hyperinsulinemie is een gevolg van overgewicht. Het is een reactie van het lichaam dat door het vele lichaamsvet ongevoeliger is geworden voor insuline. Hyperinsulinemie is een voorbode van diabetes en het kan bijdragen aan het ontstaan van vaatziekten. Het beste voedingspatroon om op gewicht te blijven is een voeding die in evenwicht is met het activiteitenpatroon De moderne mens is verslaafd geraakt aan koolhydraten. Anderhalf uur na een maaltijd zijn de koolhydraten uit het voedsel opgenomen en verdwenen uit de bloedbaan, dan schakelt het lichaam over op vetverbranding. Deze omschakeling Eetstoornissen Anorexia nervosa Mensen met anorexia zijn bang om dik te worden, ze eten heel weinig, zijn geobsedeerd door voedsel en hun gewicht. Ze tellen elke calorie. Mensen met anorexia zijn verslaafd aan afvallen. Ze blijven zichzelf dik vinden, ook al zijn ze heel mager. Boulimia nervosa Mensen met boulimia hebben regelmatig eetbuien. Tijdens zo n bui proppen ze van alles naar binnen zonder het te proeven. Het gaat niet om het stillen van honger, ze zijn verslaafd aan eten. Na een eetbui willen ze het eten zo snel mogelijk weer kwijt. Dit doen ze door braken, door een laxeermiddel te gebruik of door extreem te vasten. Mensen met boulimia hebben vaak een normaal gewicht. Binge Eating Disorder (BED) Net als bij boulimia hebben mensen met BED regelmatig eetbuien. Alleen proberen ze het voedsel niet kwijt te raken door te braken of een laxeermiddel te gebruiken. Hierdoor worden ze erg dik. HéT GLOSSY MODEMAGAZINE VOOR VOLSLANKE VROUWEN BIG IS BEAUTIFUL//WINTER 2008 A magazine where size does matter Word nu abonnee en ga naar EEN FEESTELIJK EINDE EN EEN FRIS BEGIN 17 GLANZENDE LINGERIE & GLINSTERENDE FEESTMODE BEZORGDHEID OF BEMOEIZUCHT? OPMERKINGEN VAN JE GELIEFDEN OVER JE OMVANG WEGDROMEN LEKKER SLAPEN EN GEZOND WEER OP INTERVIEW: ZANGERES KATARINA VERMEULEN DE PARFUMCREATIES VAN GUERLAIN 80 JAAR SNUFFELENDE NEUZEN 5e JAARGANG nr ,95 EEN FEESTELIJK EINDE EN EEN FRIS BEGIN Advertentie BIB_NL_260x127mm.indd :21:58

5 THEMABIJLAGE over gewicht MEDIAPLANET 5 Overwonnen José Geertsema was een onzeker, stevig schoolkind dat zich ongelukkig en onbegrepen voelde. Ze vond school saai en miste een stuk uitdaging. Dit maakte haar nog onzekerder over zichzelf. Haar eetstoornis begon in de zesde klas. Stiekem snoepen, en altijd bezig zijn met eten. En vooral mijn lichaam niet meer voelen. Als dat er niet meer was, dan was het goed. Toen José naar het voortgezet onderwijs ging, liep het echt mis. Op weg van school naar huis kocht ik veel snoep voor onderweg en thuis. Daar deed ik of er niets aan de hand was, dronk ik thee en at ik een koek. Na het snoepen voelde ik even niets, maar daarna voelde ik me vies, zo vies! José werd een dikke puber die zich schaamde voor haar lichaam dat al zwangerschapsstriemen vertoonde omdat de huid scheurde van het te snelle groeien. De laag vet was figuurlijk een laag afstand: blijf van me af, kom niet aan me, kom niet dichterbij. Een muur om me heen, alle verdriet van het niet houden van mezelf, mezelf niet accepteren, dat mocht er niet zijn van mij. Op haar zestiende zorgde een vervelende ervaring voor een omslag in haar eetstoornis. Van de dikke muur vetlaag wilde ik er nu ook in volume niet meer zijn, wilde ik geen vrouw meer zijn. Ik stopte met eten, viel af en kreeg veel complimenten, maar voelde me eenzamer dan ooit. Tot het moment dat ik werd gedwongen om weer te gaan eten, bij het proeven van eten kwamen ook de eetbuien terug. Ik ontdekte het laxeren, maar mijn gewicht nam toch toe. Overdag at ze niets, maar s avonds ging ze zich te buiten aan kaas, brood, koeken, chocolade en chips in enorme hoeveelheden. Na het overlijden van haar oom aan darmkanker, besefte José dat ze niet dood wilde. Ik stopte op eigen kracht met laxeren. Ik straalde de grote sterke stoere vrouw uit: mij kun je niets maken! Maar van binnen schreeuwde een klein meisje om liefde en geborgenheid, om erkenning. Ik hield me niet bezig met vriendjes of dansen, ik maakte me altijd zorgen of ik wel op een stoel paste, of ik niemand aanraakte in de bus, de trein, overal voelde ik me te veel. Het duurde lang voordat José de juiste hulp kreeg. In de behandeling leerde ik dat ik mag voelen wat ik wil, dat ik mag denken wat ik wil. Dat ik er mag zijn zoals ik ben, ook al is dat anders dan anderen. Dat ik andere interesses heb, dat ik uniek ben. En langzaam groeide mijn zelfvertrouwen, mijn eigenwaarde. Na vijftien jaar eetstoornis en vijf jaar behandeling is José nu al jarenlang vrij van de eetstoornis. Met de kracht van deze ervaring helpt ZieZo nu mensen om eerder de juiste stap te zetten. Stichting ZieZo helpt mensen bij het (h) erkennen van een eetstoornis en motiveert hen tot het aangaan van behandeling. Meer informatie: Foto: vivyan / istockphoto Foto: ximagination / istockphoto geeft een licht hongergevoel, trek in iets. Wie daar steeds aan toegeeft en op dat moment koolhydraten eet, geeft het lichaam dus geen kans om aan vetverbranding toe te komen. Het gevolg is vaak overgewicht. Frank Visseren vindt het daarom verstandig om géén tussendoortjes te nemen, zelfs geen appel want die bevat ook koolhydraten. Fruit eten is natuurlijk prima, maar Visseren adviseert dat dan tijdens de maaltijd te doen. Wie eenmaal de gewoonte heeft om bij elke trek naar iets eetbaars te grijpen, moet het lichaam trainen om weer vet te gaan verbranden. Visseren vindt dat af en toe een maaltijd overslaan daar een goede manier voor is. Beweging Jantine Schuit van het RIVM ziet de afgelopen vijf jaar geen daling in lichamelijke activiteiten. Bezien over een langere periode zijn we wel veel meer een zittend bestaan gaan leiden. Internet, en msn zorgen ervoor dat we in feite nergens meer de deur voor uit hoeven en ook op het werk zorgt dit voor minder beweging. Daarnaast brengen we veel meer uren voor de tv en de computer door. Bewegen is dus het motto, vooral voor kinderen. Want bewegen is ook gewoon lekker buitenspelen en dat is goed voor de motoriek. Of een kind voldoende beweegt, is de verantwoording van de ouders. De overheid kan dit stimuleren door te zorgen voor voldoende veilige speelveldjes en speeltuintjes. Er is momenteel veel aandacht voor voldoende bewegen, probleem is dat mensen zich vaak niet bewust zijn van hun eigen bewegingspatroon. Zestig procent van de mensen denkt dat zij voldoende bewegen, terwijl dat niet altijd zo is. Hoeveel iemand gewicht te behouden, zou maatwerk moeten zijn. Overgewicht kan het beste aangepakt worden door de leefstijl te veranderen: minder calorieën eten, meer bewegen. Dat resulteert in meer spieren en minder vet waardoor het lichaam minder nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Voeding Het beste voedingspatroon om op gewicht te blijven is een voeding die in evenwicht is met het activiteitenpatroon. De afgelopen jaren zijn onze voedingspatronen verschoven van onbewerkte richting bewerkte producten. Op dit moment werkt de industrie aan het zo gezond mogelijk maken van deze bewerkte producten. Dat betekent zo min mogelijk suiker, zout en verzadigd vet in de producten. advertentie 102x127 Bariatrie Telegraaf hoort bewegen om een gezond bodytekst 7 punts, krappere interlinie. Alles zit erin, dit kan wel maar is eigenlijk te klein. (advertorial) Stichting ZieZo richt zich op zelfhulp en voorlichting bij eetstoornissen. Wij zijn een innovatieve organisatie met 10 ervaringsdeskundige medewerkers en ruim 70 vrijwilligers. Onze dienstverlening is zowel landelijk als regionaal. (advertorial) ExpErtisEcEntrum BariatriE Het Expertisecentrum Bariatrie van het Maasstad Ziekenhuis helpt jaarlijks honderden patiënten met morbide obesitas (ernstig overgewicht dat het risico op gezondheidsproblemen of ernstige ziekten aanzienlijk vergroot). gewenst ondersteuning bij gedragsveranderingen met betrekking tot voeding, lichaam en zelfbeeld. De fysiotherapeut en diëtist helpen om eetgewoonten te veranderen en lichaamsbeweging te verbeteren. ZieZo, Thuis in de Praktijk Stichting ZieZo is een zelfhulporganisatie die werkt vanuit haar ervaringsdeskundigheid voor mensen met een eetstoornis en hun omgeving. De inzet van ervaringsdeskundigheid door vrijwilligers en medewerkers zorgt voor herkenning bij mensen die worstelen met onder andere faalangst, perfectionisme, onzekerheid, laag zelf- en lichaamsbeeld wat zich uit in verstoord eetgedrag. Of het nu overmatig bewegen, eten, niet-eten, braken, laxeren, eetbuien of voortdurend lijnen is, Stichting ZieZo weet hoe eten je vriend en vijand kan zijn. Hoe gevangen je kunt zitten in je gewicht. Stichting ZieZo werkt voor iedereen die op zoek is naar hulp bij de eetstoornis. Stichting ZieZo werkt daarnaast ook nauw samen met diverse GGZ instellingen. ZieZo motiveert, ondersteunt en biedt nazorg na behandeling. Voor de volledige dienstverlening van Stichting ZieZo kijk op de websites Het complete zelfhulpgrogramma is ook online te volgen via Stichting ZieZo, Molengracht 2A 7201 LX Zutphen, Tel Praktijkhuis, Stationsstraat MC Zutphen, Tel Praktijkhuiskamer, Oranjesingel NV Nijmegen, Tel Multidisciplinair behandelteam Ruggengraat van het Expertisecentrum Bariatrie is het behandelteam dat bestaat uit een nurse practitioner, gastro intestinale chirurgen, een psycholoog, internist, fysiotherapeut en diëtist. Dit team zorgt er voor dat u vanaf uw eerste telefonische intake gesprek tot en met de nazorg de juiste informatie en deskundige begeleiding krijgt. Het Maasstad Ziekenhuis werkt met een uitgebreid behandel team omdat een operatie alleen niet voldoende is voor een succes volle behandeling. Het belangrijkste is dat de levensstijl van de patiënt ver andert. De psycho loog biedt wanneer Maasstad Ziekenhuis. Van ons allemaal. Operatieve technieken Het Maasstad Ziekenhuis past drie vormen van bariatrische chirurgie toe namelijk: de maagbandoperatie, de gastric bypass en de gastric sleeve. Het behandelteam kijkt samen met de patiënt welke ingreep voor u het meest geschikt is. Aanmelden of meer informatie? Wilt u zich aanmelden bij of informatie over het Expertisecentrum Bariatrie Maasstad Ziekenhuis? Neem gerust contact op: Telefoon obesitas@maasstadziekenhuis.nl of

6 De diëtisten van Diëtheek adviseren op meer dan 40 locaties in Nederland cliënten bij het volgen van een dieet. Zij voorzien de cliënten van een op maat gemaakt voedingsadvies, aangevuld met tips en ideeën om tot een nieuw voedingspatroon te komen. Een gezond gewicht is daarbij van groot belang, zowel om te herstellen als te voorkomen dat we ziek worden. BESTEL NU! INTRODUCTIE PRIJS 16,75 * normaal 19,75* *dit bedrag is excl 2,75 verzendkosten aanbieding geldig tot 1 maart 2009 Gezond eten en drinken, het klinkt zo gemakkelijk. Maar hoe weet u wat gezond is en vooral wat bij u persoonlijk past? Zeker wanneer het om afvallen gaat, zorgt dat voor veel hoofdbrekers. mijnmaat! is een nieuwe methode om op gewicht te blijven of waar nodig af te vallen. Mijnmaat! is door onze diëtisten ontwikkeld vanuit hun jarenlange ervaring. Zij zien in de praktijk hoe moeilijk het is om blijvend af te vallen en dat ieder individu baat heeft bij andere en dus persoonlijke adviezen. Kortom een advies op maat. mijnmaat! biedt informatie over gezonde voeding en afvallen, het voorkomen van het bekende jojo-effect, volwaardige weekmenu s en lekkere recepten. Maar het biedt ook de mogelijkheid om uw eigen aantekeningen te maken en bevat hele handige geheugensteuntjes die u helpen bij het veranderen van uw leefstijl. Kortom een methode waar u op eigen snelheid en eigen wijze met een eigen eet- en beweegpatroon naar uw eigen maat! toewerkt. U kunt ervoor kiezen zelf met mijnmaat! aan de slag te gaan, maar samen met uw diëtist wordt de kans op slagen nog groter. Immers een persoonlijk werkboek en persoonlijke begeleiding is een ideale combinatie. In november 2008 melden de voedingswetenschappers van de Wageningen Universiteit dat uit onderzoek blijkt dat de meest effectieve manier om blijvend af te vallen een langdurig programma met intensieve begeleiding is. Uiteindelijk bent ú het zelf die keuzes moet maken t.a.v. uw voedingsgewoontes. Met uw inzet en vertrouwen in uw keuzes kan resultaat bereikt worden of het nu is om op gewicht te blijven of om af te vallen. De diëtisten van Diëtheek staan klaar om u te begeleiden, net als veel collega s in het land. Samen met mijnmaat! gaat u voor een langdurig resultaat en blijft u genieten van eten en drinken. Kijk voor meer informatie over diëtheek of over dit boek en voor een bestelformulier op of ( 20 ct/min ) DT Multivitamines. Ook tijdens het afvallen wil je ze niet missen! Roter Multivitamines: Ter aanvulling van mogelijke tekorten in de voeding tijdens diëten Helpen je prestaties te verbeteren Goed voor het concentratievermogen Voor het behoud van energie Ondersteunen het afweersysteem Benieuwd naar de zachtheid en de heerlijke smaak? Vraag een gratis proefverpakking aan via KAG-nr Adv Multivit Telegraaf 260x192.i :06:22

7 THEMABIJLAGE over gewicht MEDIAPLANET 7 Foto: kate_sept2004 / istockphoto Aandacht voor kinderen Veel kinderen zijn te zwaar en dat aantal neemt hand over hand toe. Daarom komt er steeds meer aandacht op consultatie bureaus en scholen voor gezonde voeding, voldoende bewegen en hoe je daar bewust mee om kunt gaan. Op scholen komt steeds meer aandacht voor gezond eten. Een goed voorbeeld daarvan zijn de Smaaklessen, ooit bedacht door kok Pierre Wind. Het programma is later overgenomen door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Astrid van der Veer, voedingskundige bij Nutricia Kindervoedingsservice geeft ouders praktische ondersteuning om een gezond en gevarieerd eetpatroon bij kinderen te ontwikkelen. Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met gezonde voeding. Dat start al voordat het kind is geboren. We geven daarom ook advies aan zwangere vrouwen. Veel van hen zijn onzeker over het feit of ze wel gezond genoeg eten. Ze zijn vaak goed bezig maar willen even de bevestiging horen van een voedingskundige. Als het kindje eenmaal is geboren, is voeding in de eerste jaren die volgen heel bepalend. Kinderen in die leeftijd maken een enorme groei en ontwikkeling door. Het is belangrijk dat een kind gezond en gevarieerd eet zodat het alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt. Een peuter bijvoorbeeld heeft een kleine maag, maar heeft wel drie keer zoveel energie nodig als een volwassene. Vragen van ouders De Nutricia Kindervoedingsservice is 24 uur per dag bereikbaar en bestaat sinds Per maand handelen we zo n 5000 telefoontjes van ouders af, vertelt van der Veer. We doen dat op een afdeling met negen voedingskundigen, een aantal van hen heeft zelf kinderen en is dus tegelijk ervaringsdeskundige. De service richt zich vooral op ouders met vragen over kinderen in de leeftijd van 0 tot 3 jaar. Wij krijgen bijvoorbeeld veel vragen over het eetgedrag van peuters. En dan met name de peuters die een periode niet willen eten. Wij kunnen de ouders geruststellen: de helft van de peuters maakt een fase door waarin het een lastige eter is. Meestal is er niets aan de hand en waait de periode over. Wennen aan vast voedsel Een andere moeilijke fase waar veel ouders vragen over hebben, is de periode waarin het kind van vloeibaar naar vast voedsel overstapt. Bij sommige kinderen gaat dit vanaf het eerste hapje goed, maar andere kinderen kunnen gaan kokhalzen, niezen of zich verslikken en dat is vervelend voor het kind zelf maar ook voor de ouder die ervan schrikt. Het is verstandig om kinderen die starten met vast voedsel goed in de gaten te houden. Bovendien wordt ouders geadviseerd hun kinderen te laten wennen aan voedsel. Al het eten is in het begin vreemd. Een kind heeft wel vijf tot tien keer proberen nodig voordat het iets lekker vindt. Groenten en fruit kunnen een positieve uitwerking hebben op het voorkomen van overgewicht. Fruit en groente bevatten, in verhouding tot hun volume, weinig calorieën en veel waardevolle voedingstoffen zoals vitamines, mineralen en voedingsvezels. Vezels zorgen o.a. voor een voldaan gevoel waardoor minder snel een ( calorierijk) tussendoortje wordt gegeten. Daarnaast is het van belang om kinderen op jonge leeftijd zo min mogelijk in aanraking te laten komen met toegevoegde suikers, zodat ze geen behoefte krijgen aan een zoete smaak. Wennen aan een zoete smaak op jonge leeftijd kan er voor zorgen dat er een aandrang hiernaar ontstaat, die op latere leeftijd kan resulteren in overgewicht. Behoefte De GGD in Drenthe startte twee jaar geleden in samenwerking met SportDrenthe en Icare een pilot genaamd Pipo (Persoonlijk Interventie Plan Overgewicht) voor basisschoolleerlingen van de groepen 7 en 8. Tijdens de standaardcontactmomenten van de jeugdgezondheidszorg in groep 7 worden de kinderen altijd gemeten en gewogen. Kinderen die kans lopen op overgewicht worden sinds twee jaar gevraagd mee te doen aan Pipo. Hun ouders moeten dat natuurlijk ook willen. Heel af en toe is dat een probleem want niet elke ouder wil toegeven dat zijn of haar kind aan de zware kant is. Wat houdt Pipo in? Het is een programma van 12 weken dat kinderen moet stimuleren om gezonder te eten en meer te bewegen. De deelnemende kinderen komen elke week een keer bij elkaar voor sport, er is een diëtist en de GGD volgt de ontwikkelingen. Voordat we beginnen stellen de kinderen een doel. Dat kan van alles zijn zoals minder fris drinken, minder tv kijken of meer buiten spelen. Het zijn bewust kleine stapjes omdat het wel te realiseren moet zijn binnen de tijd. Afvallen heeft geen prioriteit, het gaat vooral om het bewuster worden van eten en bewegen. We streven er echter wel naar dat het kind gelijk in gewicht blijft als het in de lengte groeit want dan neemt het overgewicht af, vertelt Inge Dijkstra van de GGD Drenthe. Voorafgaand aan het programma is er een groepsbijeenkomst met de ouders die tussentijds ook op de hoogte gehouden worden. Pesterijen Er is bewust gekozen voor kinderen in deze leeftijdscategorie omdat zij het qua leeftijd aankunnen om zelf de verantwoording te nemen. Kinderen van deze leeftijd kunnen ook echt last hebben van hun gewicht. Doordat ze te zwaar zijn, kunnen ze minder bewegen en maar al te vaak zijn ze het middelpunt van pesterijen van leeftijdgenootjes. Per groep zijn er 12 tot 15 deelnemers en de resultaten zijn goed. Bij evaluatie na de 12 weken periode blijken meestal alle gestelde doelen gehaald te zijn. Inge Dijkstra: Omdat de GGD tijdens de standaardcontactmomenten op scholen ook contact heeft met leerkrachten, kunnen we soms een plan voor de hele school maken. Dat kan in velerlei vormen, van een lespakket tot een traktatiebeleid of ideeën voor het overblijfmoment of voor wat er op school aan eten en drinken te verkrijgen is. Smaaklessen is een lesprogramma over eten en smaak voor leerlingen van het basisonderwijs en bedoeld om hen een positief gevoel te geven over voedsel. Momenteel nemen ongeveer 1300 scholen deel aan dit programma. In Smaaklessen gaat het vooral om het beleven daarvan. Proeven, ruiken, horen, voelen en kijken: kinderen verkennen tijdens Smaaklessen met alle zintuigen hun dagelijkse eten. De lessen kunnen door de eigen leerkracht of een hulpouder gegeven worden met ondersteuning van een Smaakleskist. Hierin zit lesmateriaal, posters en spullen voor het uitvoeren van proefjes. Elke ingeschreven basisschool krijgt een smaakbudget voor het aanschaffen van groenten, fruit, zuivel en brood. De kist blijft na de les eigendom van de school. Smaaklessen hoopt dat kinderen door dit lesprogramma leren bewuste en gezonde voedselkeuzes te maken. Het zijn voedingslessen in een modern jasje, waar het woord moeten niet in voorkomt. Meer informatie:

8 8 MEDIAPLANET THEMABIJLAGE over gewicht Eten door psychische oorzaken Overgewicht kan ontstaan door een aantal lichamelijke oorzaken, maar het kan ook een psychische oorzaak hebben. Veel mensen met overgewicht kunnen heel moeilijk weerstand bieden aan externe prikkels van eten. Men eet dan ook overal, in de stad, de auto of voor de televisie. Wie maar lang genoeg koffie met koek eet bij het nieuws van acht uur krijgt al trek zodra de nieuwslezer in beeld komt. Het is moeilijk dergelijke gewoontes te doorbreken. Een belangrijke psychische oorzaak van overgewicht is het eten uit emotie. Bij stress, verdriet, boosheid of angst grijpt men naar eten om de ongewenste emotie naar de achtergrond te verdringen. Het eten op dat moment geeft hen een prettig gevoel. Dat is echter meestal maar van korte duur, want mensen met overgewicht zijn vaak ongelukkig met hun postuur. Door hun gewicht kost bewegen veel moeite, krijgt men gewrichtsklachten en gaat de conditie achteruit. Daardoor kunnen ze niet doen wat ze eigenlijk willen doen. Bovendien schamen ze zich vaak voor hun postuur en daarmee zijn ze in een vicieuze cirkel beland, want dat is een emotie die weer tot eten kan leiden. Mensen met overgewicht hebben meestal geen positief zelfbeeld en gaan vaak bepaalde sociale situaties uit de weg. Soms leidt dit tot een sociaal isolement en dat kan weer aanleiding zijn tot eten ter compensatie van de vervelende gevoelens daarover. Emotie-eten dus, om het nare gevoel, al is het maar voor even, te laten verdwijnen. In de Nederlandse Obesitas Kliniek maakt men vaak mee dat als het mensen eenmaal gelukt is om af te vallen zij sterker in hun schoenen staan. Men voelt zich zelfverzekerder, assertiever en weer trots op zichzelf. Kortom, mensen hebben weer plezier in het leven en hoeven minder vaak hun toevlucht te zoeken tot emotie-eten. Beter De 33-jarige Annemarieke Poelman dijde in haar puberteit flink uit en ze begon met het volgen van allerlei diëten. Ik heb zo n beetje alles geprobeerd, maar nooit met blijvend resultaat. Ze schaamde zich voor haar gewicht en dacht dat mensen altijd een oordeel over haar velden als ze eens wat lekkers at. Dat zat vooral tussen mijn oren, ik ben er nooit op aangesproken. Door haar schaamtegevoelens over haar gewicht begon ze keer op keer aan een ander dieet. Het hielp allemaal kort of niet en dat werkte demotiverend, je raakt in een dip en om dat gevoel kwijt te raken pak je wat lekkers. Een jaar geleden ging ze naar de Obesitaskliniek waar haar moeder cliënt was. In dat jaar is er zoveel veranderd, ik ben al bijna twintig kilo kwijt en heb geleerd om anders te denken over mensen met vooroordelen. Ik heb er nu eigenlijk maling aan. Daarnaast hoef ik niet te hongeren, ik mag af en toe best wat lekkers. Annemarieke benadrukt dat bewegen ook heel belangrijk is. Dat doe ik minstens een uur per dag: wandelen, fietsen of lekker zwemmen. Voor het eerst sinds haar puberteit zit Annemarieke weer lekker in haar vel en geniet ze meer van alles. Er zijn psychische oorzaken voor overgewicht. De belangrijkste daarvan is emotie-eten: eten om negatieve gevoelens naar de achtergrond te duwen. Een andere psychische oorzaak is dat mensen vaak moeilijk externe prikkels kunnen negeren als het om eten gaat. Ook eetstoornissen zoals anorexia, boulimia en Binge Eating Disorder (BED) hebben een psychische oorzaak. Annemarieke Poelman Vitality Party met fitness & gezondheid naar mensen thuis Gezondheids advies- en begeleidingsbureau Vitalavie heeft een nieuwe manier gevonden om grote groepen Nederlanders op een gezonde manier aan het bewegen te krijgen. Door bij mensen en bedrijven langs te gaan met de Vitality Party ontdekken die in hun eigen vertrouwde omgeving hoe leuk en hoe belangrijk bewegen is. De Vitality Party is een sportieve avond met vrienden en vriendinnen, familie en kennissen of collega s, zowel voor jongeren als ouderen. Met behulp van de Wii Fit doen de deelnemers sportieve oefeningen zoals slalommen of koppen in een kleine competitie, maar ook aerobics of yoga. In een quiz krijgen de deelnemers vragen voorgelegd die hen aan het denken zetten over hun gezondheid en meer bewegen. De leefstijlconsulente van Vitalavie meet aan de hand van hun conditie en lichaamssamenstelling de vitale leeftijd van de deelnemers. Na afloop krijgen de deelnemers informatie over gezonde voeding of allerlei bewegingsprogramma s die ze kunnen volgen. De kracht van de Vitality party is de combinatie van leuk en gezond bewegen. Let s vitality party in 2009! Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Vitalavie: Angelisbeemd 2, 5061 GX Oisterwijk Tel: info@vitalityparty.nl

9 THEMABIJLAGE over gewicht MEDIAPLANET 9 Artrose door overgewicht Overgewicht heeft veel lichamelijke gevolgen, artrose kan er één van zijn. Mensen die te zwaar zijn, lopen meer kans op deze aandoening van de gewrichten. Ina van Tongeren Foto: brittak / istockphoto Artrose wordt in de volksmond ook wel slijtage genoemd en kan in alle gewrichten voorkomen. Gewrichten zorgen voor de flexibiliteit van het lichaam zoals het buigen en strekken van armen en benen. Een gewricht bestaat meestal uit twee botten met om het uiteinde van dat bot het gewrichtskraakbeen. Bij artrose gaat het gewrichtskraakbeen achteruit en kan op den duur zelfs helemaal verdwijnen. De botuiteinden raken elkaar dan, waardoor problemen kunnen ontstaan met het bot daaronder. Het gewricht kan uitsteeksels gaan vormen, dikker worden en daardoor wordt bewegen pijnlijk. Artrose kan op verschillende manieren ontstaan. Een belangrijke oorzaak is overgewicht. Door de constante overbelasting van botten slijt het kraakbeen sneller dan normaal. Als de klachten ernstig zijn, is het mogelijk een nieuwe knie of heup te plaatsen. Nieuw gewricht Endocrinoloog Dave Schweitzer vertelt: De klachten bij ernstige artrose worden heel vaak minder als mensen met overgewicht flink afvallen. Want daardoor wordt bewegen ook weer makkelijker. Hoe veel afvallen echt tot verbetering leidt, is echter niet bekend, zeker niet in het geval van een individuele patiënt. Vaak bestaat er een spanningsveld tussen de orthopedisch chirurg die patiënten adviseert om flink af te vallen en de patiënt die werkelijk alles al heeft geprobeerd. Dit is voor de patiënt, maar ook vaak voor zijn/haar omgeving heel moeilijk te verkroppen. Schweitzer schat in dat de grens bij dertig kilo wel is bereikt. Meer dan dertig kilo te zwaar belemmert de revalidatie en maakt de gewrichtsoperatie riskant. Is iemand minder dan dertig kilo te zwaar, dan zou de orthopedisch chirurg wellicht wat vaker water bij de wijn kunnen doen en dus opereren. Dit motiveert, biedt toekomstperspectief en maakt alle partijen gelukkig. Of dertig kilo een juiste inschatting is, valt natuurlijk nog te bezien. Er bestaat nog geen hard wetenschappelijk onderzoek over dit onderwerp. Daarom ligt de beslissing wel of niet opereren in handen van de betreffende medisch specialist. Veel last De nu 58-jarige Ina van Tongeren heeft al jaren artrose, ontstaan door haar overgewicht. Ik kreeg in 1986 een maagverkleining, omdat ik merkte dat ik door mijn gewicht van 140 kilo minder mobiel werd. Ik tenniste graag, maar dat lukte op enig moment gewoon niet meer. Mijn gewrichten deden toen al flink pijn, vooral mijn knieën. Ina viel door de maagverkleining flink af, maar na tien jaar ontstonden er problemen die uiteindelijk in 2005 resulteerden in een verwijdering van de hele maag. Mijn dunne darm heeft nu de functie van een maag. Haar gewicht is nu stabiel tussen de 85 en 90 kilo, de artrose in vooral haar knieën en linkerheup gaat steeds verder. Het is niet te behandelen en ik heb er in het dagelijks leven flink last van, ik heb al heel lang een seniorenbed omdat ik anders niet uit bed kan komen. Het is een vicieuze cirkel: om op gewicht te blijven moet ik flink bewegen maar door mijn artrose vermijd ik dingen die mijn knie en heup belasten. Traplopen is erg zwaar en ook fietsen gaat heel moeizaam. Thuis oefen ik op de hometrainer fietsen zonder belasting. Binnenkort schaf ik een fiets met accu aan, dan hoef ik geen kracht meer te zetten. Zwemmen gaat wel heel goed, dat doe ik dan ook regelmatig. Over Gewicht? Wij bemiddelen zwaargewichten! Nutri-akt is al 20 jaar dé arbeidsmarktintermediair voor de foodbranche. Wij zijn gespecialiseerd in het matchen van HBO en WO opgeleid personeel met specifieke kennis op het gebied van Food, Technology, Nutrition en Health. Binnen dit brede werkveld bemiddelen wij onder andere diëtisten, voedingskundigen, gezondheidswetenschappers, productontwikkelaars en foodmarketeers. Onze consultants zijn foodexperts die midden in het veld staan. In een snel veranderende en innovatieve markt vinden zij gedreven kandidaten voor toonaangevende organisaties. Woerden Wageningen office@nutri-akt.nl Werving & selectie, Uitzenden & detacheren, Interim solutions Food, Technology, Nutrition & Health

10 10 MEDIAPLANET THEMABIJLAGE over gewicht Neem geen risico Mensen met overgewicht lopen veel meer risico om een aandoening te krijgen, in het bijzonder diabetes mellitus en hart- en vaatziekten. Overgewicht geeft ook een verhoogde kans op nierschade. Dat zegt Renate Bosma (internist-nefroloog in het Meander Medisch Centrum te Amersfoort. Bij diabetes (suikerziekte) kan het lichaam de bloedsuiker niet meer zelf regelen. Normaal gesproken gebeurt dat heel nauwkeurig door het hormoon insuline. Er is dan precies genoeg insuline om de bloedsuikerspiegel niet te laag of te hoog te laten worden. Bij diabetes is dat evenwicht weg en zonder behandeling loopt de bloedsuiker te hoog op. Mensen met diabetes maken zelf geen insuline meer, of hun lichaam reageert er niet goed meer op. Dat hangt af van het soort diabetes dat iemand heeft. Er zijn twee soorten diabetes: diabetes type 2 (vroeger ouderdomsdiabetes ) en diabetes type 1 (vroeger jeugddiabetes ). Mensen met overgewicht krijgen vaak diabetes 2 omdat de insulinehuishouding verstoord is geraakt. Vooral de mensen met veel vet rond de buikstreek lopen een verhoogd risico. Veel mensen denken dat diabetes een onschuldige ziekte is, diabetes heeft echter een dominoeffect; het kan leiden tot allerlei andere aandoeningen. Mensen met Diabetes 2 krijgen veel vaker te maken met hart- en vaatziektes. Diabetes 2 is vaak te herkennen aan één of meer van de volgende klachten: vaak dorst en veel plassen, vermoeidheid, oogklachten, slecht genezende wondjes, kortademigheid of pijn in de benen bij het lopen, vaak terugkerende infecties. Bij de huisarts is met één druppel bloed vast te stellen of u diabetes type 2 hebt. Hart- en vaatziekten Naast andere factoren, kunnen te weinig beweging en overgewicht de kans op hart- en vaatziekten vergroten. Deze ontstaan als de bloeddoorstroming in slagaderen rond het hart of de slagaders naar de hersenen, onvoldoende worden. Er bestaan talloze hart- en vaatziekten, enkele voorbeelden zijn: Angina Pectoris, hartinfarct, spataders en longembolie. Enkele veelvoorkomende klachten zijn een beklemmende, drukkende pijn achter het borstbeen, misselijkheid en zweten. Vrouwen kunnen naast genoemde verschijnselen ook last hebben van ongewone moeheid, slecht slapen en kortademigheid. Hartkloppingen, hartbonzen, overslaan van het hart, duizeligheid en zelfs bewusteloosheid zijn ook tekenen die op een hartziekte kunnen wijzen. Hart- en vaatziekten worden in de hand gewerkt door verschillende factoren, meestal in combinatie met elkaar. Te veel of te vet eten, te weinig bewegen en roken zijn de meest bekende factoren waar je zelf wat aan kunt doen. Uit onderzoek blijkt dat bewegen een belangrijke factor is. Dit houdt je hart en vaten in conditie en heeft een bloeddrukverlagend effect. Dat maakt de kans op hart- en vaatziekten, en daarmee ook de kans op een beroerte, kleiner. Uit onderzoek blijkt dat voor een goede gezondheid dagelijks een half uur bewegen voldoende is. Dit is ook het advies van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Hartstichting. Hoge bloeddruk Het hart trekt ongeveer 60 tot 80 keer per minuut samen, daarbij wordt onafgebroken bloed door de slagaders en aders gepompt. Het bloed vervoert zuurstof en voedingsstoffen naar alle delen van het lichaam en verwijdert afvalstoffen.

11 THEMABIJLAGE over gewicht MEDIAPLANET 11 Foto: overthehill / istockphoto Apnoe Apnoe betekent ademstop. Ér is sprake van een slaapapnoe-syndroom als er tijdens de slaap ademstops optreden die overdag zorgen voor slaperigheid en vermoeidheid. Een slaap-apnoe-syndroom heeft gemiddeld vijf of meer stops van minimaal tien seconden per uur en heeft vermindering van het zuurstofgehalte in het bloed tot gevolg. De patiënt merkt zelf nauwelijks iets van de apnoe, het is meestal de partner die de afwijkende ademhaling opvalt. Door de ontregeling van het slaappatroon en dan vooral door de verstoorde diepe slaap, kan er overdag wel sprake zijn van allerlei klachten. Een onverklaarbare slaperigheid, vermoeidheid en prikkelbaarheid en s ochtends een droge keel of hoofdpijn zijn daar enkele voorbeelden van. Slaap-apnoe komt regelmatig voor in combinatie met hart- en vaatziekten zoals hoge bloeddruk, angina pectoris en een beroerte. Er bestaan twee typen van het slaap-apnoe-syndroom. Bij het ene type is er iets mis met de prikkels die van de hersenen naar de longen verlopen. Dit noemt men het centrale type, het meest voorkomend is echter het obstructieve type waarbij er een tijdelijke afsluiting van de ademhalingsweg optreedt. Naast andere oorzaken kan een slaap-apnoe veroorzaakt worden of verergeren door overgewicht vanwege vetafzetting rond de mond- en keelholte. Gewicht verliezen is dan een belangrijk maatregel. Mensen met overgewicht lopen, naast de hierboven genoemde aandoeningen, kans op allerlei andere gezondheidsproblemen en klachten. De hoogte van de bloeddruk is afhankelijk van de weerstand die het bloed ondervindt als het in het lichaam wordt rondgepompt. Als het hart samentrekt, wordt er meer bloed in de slagaders geperst en wordt de druk op de vaatwanden hoger. Dit is de bovendruk. Vervolgens ontspant het hart zich, waardoor de druk op de vaatwanden afneemt. Dit is de onderdruk. De bloeddruk van gezonde mensen schommelt, de bloeddruk stijgt door bijvoorbeeld lichaamsbeweging en praten. Vaak is er geen duidelijke lichamelijke oorzaak aan te wijzen van een hoge bloeddruk. Wel is gebleken dat bepaalde leef- en eetgewoonten een nadelige invloed op de bloeddruk kunnen hebben. Mensen die roken of te zwaar zijn, hebben bijvoorbeeld meer kans op een hoge bloeddruk. Ook weinig lichaamsbeweging, te veel zout, overmatig alcoholgebruik en veel stress hebben hierop een ongunstige invloed. Diabetes is geen onschuldige ziekte. Het heeft een domino-effect: het kan leiden tot andere aandoeningen Van een te hoge bloeddruk merkt men zelf meestal niets. Als de bloeddruk echter langere tijd te hoog is, kan dit ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid. Door de hoge bloeddruk kunnen beschadigingen in de vaatwanden ontstaan. Verhoogd cholesterol Wie te veel verzadigd vet eet, loopt een verhoogd risico op een te hoog cholesterolgehalte. Cholesterol is een vetachtige stof die het lichaam nodig heeft als bouwstof voor lichaamscellen en hormonen. Zonder cholesterol functioneert het lichaam niet goed, maar een teveel ervan is schadelijk. Het meeste cholesterol maakt het lichaam zelf in de lever, een klein gedeelte neemt het rechtstreeks op uit de voeding. Normaal gesproken maakt het lichaam precies voldoende cholesterol om goed te kunnen functioneren. Als er veel verzadigd vet in de voeding voorkomt, maakt het lichaam meer cholesterol aan waardoor het cholesterolgehalte in het bloed stijgt. Verzadigd vet komt veel voor in: roomboter, margarine in een wikkel, volvette kaas, volle melkproducten, vet vlees en vette vleeswaren, koekjes, chocolade, gebak en snacks. Onverzadigde vetten zijn gunstig. Deze komen voor in olie, in margarine in spuitflessen, halvarine in een kuipje, sauzen op basis van olie zoals slasaus, vette vis en noten. Slagadervernauwing Een vernauwing of afsluiting van een slagader (door de afzetting van vet in de wand en verkalking van die wand) zorgt ervoor dat er minder bloed naar de weefsels stroomt die van dat bloedvat afhankelijk zijn. Daardoor krijgt dat weefsel te weinig bloed en daarmee ook te weinig zuurstof. Als weefsel te weinig zuurstof krijgt, vooral als ook een vat afgesloten wordt door een losschietende plaque van vet- en kalk afzetting, kan dit uiteindelijk afsterven. Dit laatste noemt men een infarct. Vernauwing van de kransslagaders van het hart zorgt voor pijn op de borst bij inspanning. Als de vernauwing erger wordt of de inspanning teveel en als een plaque van vet- en kalk het vat afsluit, dan kan een hartinfarct ontstaan. Bij een vernauwing van de halsslagader kunnen er spraakstoornissen, blindheid of verlammingen optreden. Is de vernauwing langdurig en groot, dan kan een beroerte het gevolg zijn. Bronnen: Ingezonden Mededeling Het lijfblad voor een gezonde lifestyle Voor iedereen die zich goed en fit wil voelen, is Body+Mind voor vele lezers al jaren een inspiratiebron en vraagbaak. Het tijdschrift geeft tips over beweging, voeding en ontspanning zodat de lezer een gezonde levensstijl kan opbouwen. Body+Mind is een blad vol beweging over verschillende sporten en natuurlijk aandacht voor fitness met uitleg over oefeningen, de laatste apparatuur en tips en trucs van experts. Ook met interviews met bekende en inspirerende Nederlanders. Body+Mind laat zien dat een goede gezondheid niet iets is van zware programma s en afzien, maar voor iedereen bereikbaar op een manier die het beste bij hem of haar past. Body+Mind is een lifestyle magazine dat iedere maand vol staat met de nieuwste trends in mode, accessoires, food, drinks en reizen. Met verhalen over heerlijke wellness en sportieve bestemmingen in Nederland en de mooiste plaatsen op de wereld. Body+Mind laat jou zien hoe je echt kunt genieten van jouw gezonde lifestyle! Body+Mind is het gratis magazine waar je niet zonder kan als je op een fun manier bezig wil zijn met je gezondheid. Meer informatie over Body+Mind vind je op nu 14,95 Word abonnee! Wilt u graag op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van diabetes? Neem een abonnement op het lifestylemagazine Diabetes & Leven en mis niets! Eerlijk is eerlijk, leven met diabetes is niet altijd makkelijk. Bij Diabetes & Leven weten we er alles van. Maar we kennen ook de mogelijkheden, en die zijn er volop! Diabetes & Leven wordt met hart en ziel gemaakt door mensen die weten dat u een mooi leven kunt hebben met diabetes. Een lifestylemagazine boordevol pakkende interviews, de nieuwste producten en nuttige achtergrondartikelen. We selecteren hedendaagse onderwerpen zodat u op de hoogte blijft. Juist die veelzijdigheid zorgt dat u goed geïnformeerd raakt én blijft over diabetes. Of het nu om uzelf, om uw partner of kind gaat. Kortom, een blad voor het hele gezin. Waarin u verhalen leest over andere mensen met diabetes en waarin u zich ongetwijfeld herkent. Ontdek het zelf, word abonnee en krijg een kookboek cadeau! Fijne feestdagen, Doeschka Motmans - Hoofdredacteur 68 pagina s DIK 8 X per jaar Gratis Kijk ook op onze website Feest-actie* Ja, ik wil 8 nummers voor maar 14,95 en krijg het kookboek Gezond Koken t.w.v. 12,95 cadeau! ** Ja, ik wil 4 nummers voor de actieprijs van 4,95 ** Mijn gegevens zijn: Voorletters M/V Achternaam Adres Postcode Plaats Telefoonnummer Geboortedatum adres Rekeningnummer Ik betaal liever met een acceptgiro en betaal daarom 14,95 / 4,95 + 2,50 administratiekosten. Ik machtig Springer Uitgeverij eenmalig om het abonnementsgeld ( 14,95 / 4,95) automatisch van mijn rekening af te schrijven. *** Datum Handtekening Stuur de ingevulde bon in een ongefrankeerde envelop naar: Bohn Stafleu van Loghum, Abonnementenservice Diabetes & Leven, o.v.v. Feest-actie, Antwoordnummer 2749, 3970 WJ HOUTEN * Feest-actie geldig tot 1 februari 2009 ** Geldt alleen voor Nederland en België *** Geldt alleen voor Nederland

12 12 MEDIAPLANET THEMABIJLAGE over gewicht Expertpanel Combinatiebehandeling Drs. Ph.J. van der Wees is manager Beleid & Ontwikkeling bij het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) Er bestaan voor mensen met overgewicht verschillende behandelmethoden. Vooral de combinatie van diëtist, psycholoog en een fysiotherapeut blijkt stimulerend te werken omdat er dan aandacht is voor de diverse oorzaken van dat overgewicht: verkeerd voedingspatroon, psychologische oorzaken en gevolgen en (weer) goed leren bewegen. Lia van der Geest is zelfstandig gevestigd diëtist en voedingstherapeut, aangesloten bij de Diëtisten Coöperatie Nederland, Natuurdiëtisten en Netwerk Orthomoleculair Diëtisten Erica Wamsteker is psycholoog en diëtist en werkt bij het Centrum voor Overgewicht en Obesitas. Diëtist Lia van der Geest: De diëtist maakt een advies op maat, want niemand is hetzelfde. Overgewicht hoeft niet altijd veroorzaakt te worden door te véél eten, het kan ook gewoon een kwestie zijn van verkéérd eten. Ik zeg wel eens tegen patiënten: Wat u eet is geen voeding, maar vulling. Samen zoeken we dan naar een beter voedingspatroon dat gewichtsverlies tot doel heeft. We besteden aandacht aan het dagelijkse voedingspatroon: Wat werd er tot nu toe gegeten? En op welke punten kan dat beter? We geven mensen een voedingsdagboek mee en vragen ze dat een paar weken in te vullen, dan een tijdje niet en dan opnieuw. Het is verbazingwekkend hoe veel er dan al veranderd blijkt te zijn omdat men er bewuster mee bezig is. Behalve over wat er gegeten wordt, geven we ook advies over hoe er gegeten wordt, dat zijn dan meer leefstijladviezen. Enkele voorbeelden zijn: neem de tijd om rustig en met smaak te eten, gewoon aan tafel en de televisie uit. Zorg dat u voldoende eet om verzadigd te zijn en de komende uren niet te hoeven eten. Wij geven daarbij adviezen over de samenstelling van de maaltijden, voldoende eiwitten, goede vetten, vezels, waardoor dat lukt. Mensen realiseren zich dat vaak niet, maar gehaast eten geeft een slechte spijsvertering. En we geven bewegings- en andere nuttige tips. Zo weten veel mensen niet dat onvoldoende nachtrust het risico van overgewicht vergroot, voor kinderen én volwassenen. Alleen bewegen zorgt wel voor gewichtsverlies, maar ook het voedingspatroon én het denkpatroon moeten veranderen Bij mensen met veel overgewicht door verschillende oorzaken, werken we wel samen met psychologen en fysiotherapeuten. Dan worden alle problemen tegelijk aangepakt en dat werkt stimulerend. De diëtist geeft voedings- en leefstijladviezen, de psycholoog werkt met de patiënt aan de psychische oorzaken óf gevolgen van het overgewicht en de fysiotherapeut leert hem of haar op een verantwoorde manier te bewegen. Want mensen met heel veel buikvet redden het niet met een half uurtje wandelen per dag. Daar is echt meer voor nodig. Trainen voor meer uithoudingsvermogen, meer spieren en minder vet. En omdat er meer vet- dan spierweefsel is, moet dat verantwoord opgebouwd worden. Erika Wamsteker is als psycholoog en diëtist verbonden aan het Centrum Overgewicht en Obesitas. Wij bieden cliënten met ernstig overgewicht een multidisciplinair behandelprogramma van twee jaar. De betrokken disciplines zijn een psycholoog, een diëtist, een fysiotherapeut en een arts. Tijdens een intake-ochtend krijgt de cliënt een bloedonderzoek en een individueel gesprek met alle disciplines. Na afloop wordt bepaald of iemand voor behandeling in aanmerking komt. De cliënt krijgt vervolgens een individueel voedings- en beweegadvies en kan starten met de groepsbehandeling. De eerste fase van de behandeling is gericht op gewichtsverlies tot een medisch verantwoord streefgewicht en de tweede fase op gewichtsbehoud en terugvalpreventie. Cliënten krijgen groepsbijeenkomsten onder leiding van een psycholoog of diëtist en aansluitend sporten ze samen onder leiding van de fysiotherapeut. De psycholoog geeft cognitieve gedragstherapie en leert de cliënt onder andere om niethelpende gedachten om te zetten naar helpende gedachten. Ook worden zelfcontroletechnieken (advertorial) Winterdip maakt dik Gewichtstoename door een toegenomen behoefte aan calorierijk voedsel als pasta, chocolade, en snacks is een kenmerkend symptoom van een winterdepressie of winterdip. Met lichttherapie is een winterdepressie goed te behandelen. Er zijn mensen die in de winter zelfs 10 kilo aankomen. De kilo s verdwijnen weer snel als in het voorjaar het aantal zonuren weer toeneemt. Andere symptomen van een winterdepressie zijn vermoeidheid, veel moeite hebben met wakker worden, passiviteit, verminderde energie en stemmingsproblemen. Lichttherapie is een effectieve manier om de winterblues tegen te gaan. Via de ogen wordt een sterk signaal doorgegeven naar de hersenen waar de biologische klok van het lichaam zich bevindt. Lichttherapie wordt geadviseerd in Nederlandse behandelrichtlijnen van artsen. Lichttherapie wordt ook gebruikt bij bepaalde slaapproblemen, nachtdiensten en jetlag. De populariteit van lichttherapie is sterk toegenomen, nu de behandeling sterk is vereenvoudigd door de komst van een kleine en handzame lichttherapielamp; de Litebook Elite. Kijk voor meer informatie op of bel met Goodlite: Het handzame formaat en de geïntegreerde oplaadbare accu zorgen er voor dat de Litebook overal makkelijk kan worden gebruikt, thuis of op het werk. De medisch gecertificeerde Litebook maakt gebruik van speciale LED technologie (Licht Emitterende Dioden). Deze lampjes zijn zo ontwikkeld, dat het licht zich concentreert op de meest effectieve golflengte van licht. Hierdoor wordt de dagelijkse behandelduur teruggebracht naar slechts 15 tot 30 minuten. De Litebook Elite kost 249,- en wordt aangeboden met een 60-dagen-tevredenheidsgarantie.

13 THEMABIJLAGE over gewicht MEDIAPLANET 13 met overgewicht kunnen op eigen houtje goed afvallen, maar om het lagere gewicht te behouden en een chronische leefstijlverandering te ondergaan is een multidisciplinair behandelprogramma, gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke inzichten, noodzakelijk. Door onderling overleg kunnen we direct maatregelen nemen als het op één vlak niet goed gaat. Ingezonden Mededeling aangeleerd en is het doel het probleemoplossend vermogen van de cliënt te vergroten. Het bijhouden en bespreken van het eetdagboek is hierbij belangrijk. In de psychologiebijeenkomsten komen verder thema s aan bod als sociale steun en assertiviteit en wordt er aan het einde van fase 1 een persoonlijk terugvalpreventieplan gemaakt. Men benoemt hierin onder andere een signaalpersoon, dat is iemand tot wie men zich kan wenden als terugval op de loer ligt. Foto: lisavalder / istockphoto Mensen met overgewicht hebben soms bijkomende depressieve of angstklachten. Soms is er sprake van een onderliggende eetstoornis. Hiervoor wordt vaak parallel aan onze behandeling aanvullende zorg ingeschakeld. Veel mensen Philip van der Wees van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie vertelt dat er in de richtlijn voor Obesitaspatiënten veel aanknopingspunten staan voor zowel de fysiotherapeut, de diëtist als de psycholoog. Het is een complexe materie, een standaardaanpak bestaat nu eenmaal niet. Je kunt niet volstaan met te zeggen ga maar minder eten en meer bewegen. Fysiotherapie speelt een belangrijke rol, omdat beweging een gunstig effect heeft op risicofactoren voor chronische ziekten en het de kans vermindert op diabetes, hart- en vaatziekten en artrose. Het gaat vooral om aanpassing van het beweegpatroon en daarbij zijn er drie speerpunten: één is gewichtsverlies, twee is de genoemde gezondheidsrisico s verkleinen en drie is het verhogen van de lichamelijk fitheid. Deze drie pijlers komen in een beweegprogramma samen, met begeleiding van de fysiotherapeut als het op eigen kracht niet lukt. Zo n programma duurt drie maanden. Alleen bewegen zorgt wel voor gewichtsverlies, maar ook het voedingspatroon én het denkpatroon moeten veranderen, omdat er anders onherroepelijk een terugval komt. Daarnaast is elk gewichtsverlies meegenomen. Wie van 140 naar 135 kilo afvalt, denkt misschien dat het niet veel uitmaakt, maar die vijf kilo zijn al belangrijk voor de gezondheid. Ons doel is om mensen in beweging te krijgen en dat zo te houden. Afvallen is wel belangrijk, maar geen heilig doel op zich. Als mensen met overgewicht elke dag een uur beweging zouden nemen, is er al veel gewonnen. Mijn leven is drastisch veranderd... Vincent is 21 jaar, werkt, woont bij zijn ouders en is al jaren een uitstekende judoka. Vincent kreeg een gastric bypass. De operatie heeft mijn leven drastisch veranderd. In ruim een jaar tijd ben ik 64 kilo afgevallen. Ik voel me hartstikke goed. Ik kan makkelijker kleren kopen. Sporten gaat beter. Vroeger als ik met mijn maten uitging hing ik de hele avond aan de bar. Nu sta ik lekker op de dansvloer. En ik krijg aandacht van de meisjes. Voorop in behandeling Het Centrum voor Obesitas Nederland (CON) heeft ruim 10 jaar ervaring in het behandelen en begeleiden van mensen met obesitas. Bij het CON kunt u terecht voor elke operatie om overgewicht kwijt te raken. Onze ervaren chirurgen maken gebruik van de allernieuwste technieken en de modernste apparatuur. Het CON is verbonden aan het Medisch Centrum Leeuwarden en voldoet aan de hoge kwaliteitseisen van het ziekenhuis. Meer weten? Kijk op Zie ook onze advertentie elders in deze bijlage. Voorop in de behandeling van obesitas Het Medisch Centrum Leeuwarden loopt voorop in het behandelen en begeleiden van mensen met obesitas. Jaren geleden al behandelden we op kleine schaal patiënten volgens de zogenoemde Masonprocedure. En met succes! Nu, zo n 25 jaar later, zijn we in staat om met behulp van kijkoperaties alle maagverkleinende operaties te doen. Daarmee lopen we op nieuw voorop. Alle kennis en ervaring hebben we sinds kort samengebracht in het Centrum voor Obesitas Nederland (CON). In het CON staat een team van verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten, diëtisten, therapeuten, medisch specialisten en psychologen voor u klaar. U krijgt intensieve begeleiding; voor, tijdens en geruime tijd na de operatie. Onze ervaren chirurgen zijn op de hoogte van de allernieuwste technieken en maken gebruik van de modernste apparatuur. Het CON is verbonden aan het Medisch Centrum Leeuwarden en voldoet aan de hoge kwaliteitseisen van dit topziekenhuis. Meer weten? Centrum voor Obesitas Nederland Postbus BR Leeuwarden T Centrum voor Obesitas Nederland

14 Doove Obesicare is het eerste bedrijf in Nederland dat zich helemaal heeft gespecialiseerd in professionele hulpmiddelen voor mensen met fors overgewicht. Alle hulpmiddelen zijn met zorg geselecteerd en volledig ontwikkeld voor zware patiënten die een vorm van (thuis)zorg nodig hebben. De hulpmiddelen zijn zowel te koop als per dag te huur en worden binnen 24 uur door heel Nederland geleverd met deskundig begeleiding van bekwaam personeel. Wij geven scholingen aan instellingen en demonstraties van mobiliteitsoplossingen. Doove Obesicare levert een compleet pakket hulpmiddelen op het gebied van liggen, zitten, tillen, mobiliteit en sanitair. Alle hulpmiddelen voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen. Kijk voor meer informatie over de hulpmiddelen op of vraag het gratis boekje Big News aan. Meer weten over speciale hulpmiddelen voor obesitaspatiënten? Vraag dan nu het gratis boekje Big News aan door onderstaande bon op te sturen naar: Doove Obesicare Antwoordnummer 10029, 2740 VB Waddinxveen (postzegel niet nodig). naam bedrijf* adres postcode en woonplaats tel dooveobesicare * indien van toepassing Doove o besicare B.V. Wilhelminakade JV WaddinxV een T ob esicare@doov e.nl e.nl Voor voedingsadvies op maat, ga je naar de diëtist. Doorverwijzing Is het voor uw gezondheid noodzakelijk dat u uw voeding aanpast? Dan verwijst uw arts u door naar de diëtist. De diëtist geeft u een deskundig advies, dat helemaal is afgestemd op uw persoonlijke situatie. Goed eten: de beste weg naar gezondheid Eten is belangrijk. Het is lekker en het is gezellig. Goed eten is ook nodig om gezond te blijven. Door een gezonde voeding loopt u minder risico op bijvoorbeeld vitaminetekorten, darmproblemen en bloedarmoede. U verlaagt zelfs de kans op ziektes, zoals hart- en vaataandoeningen en diabetes. Goed eten is ook van belang als uw gezondheid te wensen overlaat. Bij sommige ziektebeelden is het nodig de voeding aan te passen. Bij allergie bijvoorbeeld, of bij darmproblemen. Anders eten is dan noodzakelijk om de klachten te verminderen. De diëtist De diëtist is dé specialist op het gebied van voeding en gedrag in relatie tot ziekte en gezondheid. Vraag om een verwijzing naar een diëtist als u bijvoorbeeld last heeft van: overgewicht maagdarmklachten diabetes voedselallergie slechte eetlust en/of ondervoeding verhoogd cholesterolgehalte Voeding speelt overigens bij vrijwel elke ziekte een rol. Bijna iedereen die ziek is, heeft minder eetlust. Maar juist bij ziekte is het extra belangrijk goed te blijven eten. Dat kan het herstel bevorderen. Ook wanneer u gewicht wilt verliezen kunt u bij de diëtist terecht voor een persoonlijk- en verantwoord advies en begeleiding. Praktisch, persoonlijk en professioneel De diëtist is praktisch Een diëtist is dé deskundige op het gebied van voeding bij gezondheid en ziekte. Maar de diëtist is óók een kenner als het gaat om lekker eten en het aanbod in de supermarkt. Juist die combinatie maakt dat de diëtist u heel praktisch kan adviseren. Duidelijke adviezen die u meteen kunt toepassen. De diëtist adviseert persoonlijk Ieder lichaam heeft zijn eigen behoeften en elk mens heeft zijn eigen eetgewoontes, smaak en voorkeuren. Een diëtist geeft daarom altijd een dieetbehandeling op maat. Een persoonlijk advies met een begeleiding die precies bij u past. Alleen dan lukt het om het advies ook op te volgen én vol te houden. De diëtist werkt professioneel Alleen professionals die de vierjarige HBO-opleiding Voeding en Diëtetiek hebben afgerond, mogen zich diëtist noemen. De titel is bij de wet beschermd. Daarna is elke diëtist verplicht het vak goed bij te houden, voldoende werkervaring op te bouwen en te voldoen aan kwaliteitsnormen. Diëtisten die aan deze eisen voldoen, worden ingeschreven in het Kwaliteitsregister Paramedici. De dieetbehandeling Tijdens het eerste bezoek aan de diëtist zult u veel vragen krijgen: over uw eetgewoontes, uw gezondheid, medische gegevens, uw verwachtingen en uw wensen. Daarna maakt de diëtist samen met u een behandelplan en een persoonlijk advies. In de volgende consulten zal de diëtist u ondersteunen bij het veranderen van uw eetgewoontes. Bijvoorbeeld door het geven van informatie en praktische tips, maar ook door oefeningen en motivatietechnieken. Ook geeft de diëtist tips voor speciale gelegenheden. Denk bijvoorbeeld aan uit eten gaan, feestjes en op vakantie gaan. Vergoeding van dieetadvisering Diëtistische hulp is opgenomen in de basisverzekering. Om voor die vergoeding in aanmerking te komen moet er een verwijsbrief van de huisarts of behandelend arts zijn. Maak een afspraak met een diëtist bij u in de buurt Namen en adressen van diëtisten vindt u in de Gouden Gids of in uw gemeentegids. De Nederlandse Vereniging van Diëtisten verstrekt eveneens adressen van diëtisten bij u in de buurt. Hier kunt u ook terecht als u op zoek bent naar een diëtist met een specifieke deskundigheid. Kijk op de website (tabblad diëtisten zoek een diëtist) of neem vrijdag 19 december tussen 10 en 14 uur telefonisch contact op met het bureau ( ).

15 THEMABIJLAGE over gewicht MEDIAPLANET 15 Te weinig ruimte Mensen met overgewicht en obesitas lopen in publieke ruimtes zoals ziekenhuizen, zorginstellingen, restaurants en bioscopen nogal eens aan tegen het feit dat er geen rekening wordt gehouden met de ruimte die ze nodig hebben. Obesitaspatiënten die de deur van een taxi niet inkomen, ongeschikte operatietafels en te kleine stoelen in wachtruimtes bij vrijwel alle zorginstellingen, zijn slechts enkele voorbeelden. Veel instellingen hebben te smalle deuren voor deze mensen die zich met een rolstoel of rollator verplaatsen. De zorginstellingen blijken niet voorbereid op het feit dat steeds meer mensen lijden aan overgewicht of obesitas. Tot op de dag van vandaag worden verzorgers van mensen met ernstig overgewicht genoodzaakt te improviseren omdat de huidige beschikbare hulpmiddelen niet geschikt zijn om adequate zorg te verlenen. Deze werkwijze staat op gespannen voet met de arbo-wetgeving en de verschillende convenanten die de zorgsector heeft afgesproken om verzorgend personeel minder te belasten. Bovendien is het overheidsbeleid erop gericht iedere patiënt de best mogelijke kwaliteit van zorg te bieden, zoals onder andere vastgelegd in de Kwaliteitswet Zorginstellingen. Hieruit kan de conclusie getrokken worden dat er binnen de gezondheidszorg de komende jaren een ambitieuze uitdaging ligt om deze nieuwe groep patiënten op de best mogelijk manier te verzorgen. Kortom, er moet gezocht worden naar duurzame en integrale oplossingen. Preventie Hoewel er in sommige ziekenhuizen nu beleid wordt gemaakt voor obesitaszorg, blijft de uitvoering hangen op de vraag wie dat moet gaan betalen. Zolang obesitas niet gezien wordt als een ziekte, wat het wel is, blijft dit een moeilijk onderwerp. Na een congres in oktober, is er wel een nota verschenen om deze problematiek duidelijk te maken aan zorgverzekeraars die waarschijnlijk geld beschikbaar stellen voor extra hulpmiddelen, extra zorg en wellicht onderzoek naar obesitas. Preventieve zorg zoals een goede voorlichting is erg belangrijk, want als de huidige ontwikkeling doorzet telt Nederland in procent obesitaspatiënten. Kwetsbaar De Nederlandse Obesitas Vereniging richt zich in deze problematiek op twee invalshoeken: de omvang en het gewicht. Mensen met een flinke omvang hebben vooral problemen in het openbaar vervoer, in restaurants omdat de armleuningen dan vaak in de weg zitten en ook in de gezondheidszorg. Vooral in dat laatste is de problematiek voor beide groepen het ergst omdat men dan volledig afhankelijk en kwetsbaar is. Bedden zijn door de opstaande rekken te krap of niet geschikt voor het gewicht, naalden zijn te kort waardoor het extra De meeste hinder ondervinden obesitaspatiënten in de gezondheidszorg, het openbaar vervoer en in uitgaansgelegenheden. De NOV hield vorig jaar zomer een onderzoek in verschillende pretparken waarbij vooral gelet werd op de bereikbaarheid, toegankelijkheid en bruikbaarheid van het park, de paden, de attracties, de toiletten, de grootte van de stoelen en de doorgangen. Ook werd gelet op de moeite kost om te prikken. Er bestaan inmiddels talloze gespecialiseerde bedrijven in zorghulpmiddelen, er is dus een oplossing voor. Deze bedrijven bieden grotere rollators, extra brede en stevige bedden, kortom alles waarmee een obesitaspatiënt én de zorgverlener gebaat zouden kunnen zijn. Want ook voor verpleegkundigen zijn deze hulpmiddelen vaak een uitkomst. Enkele ziekenhuizen die een aparte obesitaschirurgie-afdeling hebben, gebruiken deze extra middelen wel. De andere ziekenhuizen lijken nog niet doordrongen van de noodzaak ervan. Mondig Niet alle mensen met obesitas ervaren dezelfde problemen. Het hangt breedte van de paden, de afstanden die afgelegd dienden te worden en de mogelijkheid om een park snel te kunnen verlaten. De Efteling scoorde in dit onderzoek het best op de meeste punten. Volgend jaar wordt dit onderzoek voortgezet bij andere pretparken en dierentuinen. Meer informatie: veelal van de eigen mondigheid af. In een restaurant bijvoorbeeld kan gevraagd worden om een stoel zonder leuningen, maar dat is natuurlijk niet overal mogelijk. Als mensen met obesitas zelf ook geloven in eigen schuld, dikke bult, is het moeilijk om mondig te zijn en voor je rechten op te komen. Het blijkt echter dat obesitaspatiënten na enige tijd de dikvriendelijke restaurants en uitgaansgelegenheden wel weten te vinden. Langzaam maar zeker komt er toch meer aandacht voor deze problematiek. Dat blijkt uit het feit dat de NOV steeds vaker om advies wordt gevraagd door verpleeghuizen die een obesitaspatiënt binnenkrijgen. De vereniging brengt de vraag en het aanbod dan bij elkaar. Ingezonden Mededeling Doove Obesicare is het eerste bedrijf in Nederland dat zich helemaal heeft gespecialiseerd in professionele hulpmiddelen voor mensen met fors overgewicht. Ruim 5 jaar geleden is Doove Obesicare ontstaan vanuit de groeiende behoefte naar hulpmiddelen in de gezondheidsmarkt/ revalidatiemarkt. Na een uitgebreid marktonderzoek is een pakket van hulpmiddelen met zorg geselecteerd en volledig ontwikkeld voor zware patiënten die een vorm van (thuis)zorg nodig hebben. Alle hulpmiddelen zijn dan ook voorzien van een CE markering en voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen zodat de patiënt veilig verzorgd kan worden zonder dat dit ten koste gaat van de lichamelijke gezondheid van het verplegend personeel. De hulpmiddelen zijn zowel te koop als per dag te huur en worden binnen 24 uur door heel Nederland geleverd met deskundig begeleiding van bekwaam personeel. Naast de professionele hulpmiddelen blijkt er veel behoefte te zijn aan voorlichting over de verzorging/ verpleging van morbide obesitas patiënten. Hoe moet je iemand van 240 kilo wassen, draaien en verplaatsen als je zelf maar 1.60 m. groot bent? Deze praktische zorgproblemen en andere feiten en cijfers over de Obesitas problematiek heeft Doove Obesicare onder de loep genomen en in een klinische les samengevat. Deze klinische lessen zijn er op gericht om de deskundigheid van de zorgverlener te bevorderen en de kwaliteit van zorg van obesitas patiënten te verbeteren en worden als kosteloze dienst aan de klanten van Doove Obesicare aangeboden. Kijk voor meer informatie op BLIJF MOBIEL MET ONZE ZWAARGEWICHTEN Wandelen in het park of naar de supermarkt, zelfstandig, zonder hulp van anderen. Fellow-Roll is een gespecialiseerd bedrijf en heeft als doel gebruikers te adviseren en te voorzien van zeer veilige, goedgekeurde loophulpmidelen. Vrijblijvende demonstratie aan huis. Loophulpmiddelen voor gebruikers tot 275 kg! CARL OSKAR WALKER XXL Geschikt voor een gebruikersgewicht tot 275 Kg. Compact inklapbaar. In diverse breedte maten verkrijgbaar. FELLOW LICHTGEWICHT ROLLATOR Naar voren gerichte handgrepen voor correcte loophouding. Overbelasting aan de nek, rug, armen en polsen wordt voorkomen. Uitvoeringen van klein tot extra breed. TRIONIC SUPER WALKER De Trionic, met klimwiel en luchtbanden, heeft als doel activiteiten te stimuleren en de omgeving beter toegankelijk te maken. Oostergracht 44, 3763 LZ, Soest, NL tel: fax: sales@fellow-roll.com zwaargewicht final indd :29:50

16 Je eetgewoontes in balans Online begeleiding van een psycholoog en een diëtist *) Geen dieet en geen afslankprogramma Voorkomen dat je van het ene naar het andere dieet holt Door verandering van gedrag onder professionele begeleiding met behulp van cognitieve gedragstherapie Actief, intensief en kortdurend programma Inzicht in eigen gedrag Stimuleren van zelfredzaamheid Gericht op de lange termijn Vanuit huis via het Internet Meer controle over je eigen leven *) werken volgens de richtlijnen van de Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ en de aanbevelingen m.b.t. gezonde voeding van de Gezondheidsraad Zorg via het internet BGN-GEWICHTSCONSULENT PAKT OVERGEWICHT SERIEUS AAN Een paar jaar geleden had nog vrijwel niemand gehoord van het beroep gewichtsconsulent. Daarom staken in 2004 een aantal gewichtsconsulenten de koppen bij elkaar om een beroepsvereniging op te richten. Het doel: een keurmerk ontwikkelen voor goed opgeleide en serieus werkende gewichtsconsulenten én zorgverzekeraars ervan overtuigen dat de gewichtsconsulent goed kan bijdragen aan het tegengaan van het groeiend aantal mensen met gewichtsproblemen. De Beroepsvereniging Gewichtsconsulenten Nederland (BGN) werd in juli 2005 opgericht en telt nu 350 leden. Een groot aantal zorgverzekeraars, waaronder alle Achmea-dochters, Agis, OHRA, Delta Lloyd, Univé en Zorg en Zekerheid, vergoedt inmiddels een gedeelte van de begeleiding door een BGN-gewichtsconsulent. Voorzitter van de BGN, Marianne Kramer, is blij dat steeds meer verzekeraars erkennen dat begeleiding door een BGN-gewichtsconsulent goede resultaten geeft. Ons streven is de BGN-gewichtsconsulent een kwaliteitsstempel te geven. We zijn daarin zeker geslaagd. Sandra Kok is BGN-gewichtsconsulent in Rhoon. Direct na mijn opleiding ben ik lid geworden. De BGN stelt strikte eisen aan haar leden: een erkend diploma Gewichtsconsulent en je moet regelmatig bijscholingen volgen. Je werkt volgens het BGN-protocol dat richtlijnen geeft voor je begeleiding. Dit protocol voldoet aan de eisen van het Voedingscentrum. Ook val je onder de klachtenprocedure van de BGN, zodat ontevreden cliënten verhaal kunnen halen. Een van de cliënten van Kok is Joke. Joke: Ik heb altijd een goed figuur gehad, maar rond mijn vijftigste verdween mijn taille. Ik begon op mijn eten te letten en nam wat vaker de fiets. Toch kwam er in een jaar tijd tien kilo bij. Voor mijn gevoel deed ik er alles aan om mijn oude gewicht weer terug te krijgen, maar in mijn eentje lukte het niet. Sandra Kok zegt: Joke kwam begin dit jaar bij mij en vertelde dat ze tien kilo wilde afvallen, zo snel mogelijk. Ik heb haar uitgelegd dat ze die tien kilo niet in korte tijd was aangekomen, dus deze ook niet snel zou kunnen kwijtraken. We spraken een reële termijn af waarop ze haar streefgewicht kon bereiken. Ik heb haar geadviseerd een aantal kleine aanpassingen te doen aan haar eeten beweegpatroon. Regelmatig kwam ze in mijn praktijk waar ik haar voorlichting gaf over voeding en beweging en ik haar motiveerde en steunde om haar doel te bereiken. Nu is ze op haar streefgewicht en kan daar ook op blijven. Want haar leefwijze is met kleine stapjes veranderd en zij weet nu hoe ze dat moet vasthouden. Meer weten over de BGN-gewichtsconsulenten of er eentje vinden in uw omgeving?

17 THEMABIJLAGE over gewicht MEDIAPLANET 17 Dr. G.H.H. Mannaerts is chirurg sinds 31 mei Zijn opleiding heeft hij gevolgd in het Catharinaziekenhuis te Eindhoven. Hij heeft zich gesuperspecialiseerd in de laparoscopische chirurgie (minimaal invasieve chirurgie), waarvoor hij diverse aanvullende opleidingen heeft gevolgd in binnen- en buitenland. Dr. Jan Willem Greve is als gastrointestinaal chirurg, met als belangrijkste aandachtsgebied de bariatrische chirurgie (chirurgische behandeling van extreem overgewicht), werkzaam in het Atrium Medisch Centrum Parkstad Heerlen. R.A. Klaassen is chirurg en reeds 3 jaar werkzaam in het Maasstad Ziekenhuis. Hij is verantwoordelijk voor bariatrische chirurgie in het Expertisecentrum Bariatrie Maasstad Ziekenhuis. De laatste optie Voor mensen met morbide obesitas (een body mass index van meer dan 40) is een operatie vaak nog de enige mogelijkheid om gewicht te verliezen. Er bestaan verschillende medische ingrepen om overgewicht aan te pakken. Niet alle beschikbare technieken worden in Nederlandse ziekenhuizen toegepast. Het plaatsen van een maagballon bijvoorbeeld wordt niet meer toegepast omdat het een tijdelijke oplossing is met weinig resultaat. Een aanpasbare maagband geeft volgens dokter Greve van het Atrium MC in Heerlen bij meer dan 75 procent van de patiënten een goed resultaat. Het is een weinig risicovolle operatie. Dokter Mannaerts van het Sint Fransiscusgasthuis in Rotterdam stelt dat een maagband ten opzichte van andere operatietechnieken het nadeel heeft dat het gewichtsverlies minder groot is en dat er in de loop der jaren technische problemen kunnen optreden met het bandje. De Gastric Bypass is een grotere operatie die tweeledig werkt: minder inname van voedsel vanwege de kleinere maaginhoud en minder opname in het bloed door de kortere weg van het voedsel door de darmen. De Gastric Bypass bestaat eigenlijk uit twee delen; de maag wordt verkleind en er komt een nieuwe maaguitgang via de dunne darm. Het percentage succesvolle behandelingen is met deze operatie hoger dan bij het maagbandje. Gemiddeld gaat er 65 procent van het overtollige gewicht af én geneest 80 procent van de patiënten van diabetes mellitis type 2. Beide operaties worden laparoscopisch uitgevoerd. Een zware operatie is de Biliopancreatische diversie met duodenale switch. Deze operatie geeft volgens Kleiweg 500 Postbus BA Rotterdam dokter Greve op de lange termijn de meeste complicaties maar is ook uiterst effectief. Het is een operatie met een gecombineerde uitwerking: minder eten en minder voedselopname in de spijsvertering. Tijdens het eerste deel van de operatie, genaamd de sleeve resectie, wordt de maag operatief verkleind. De maagportier, die regelt hoeveel voedsel naar de dunne darm wordt doorgelaten, en een klein gedeelte van de twaalfvingerige darm blijven intact. De volgende stap tijdens de operatie is het splitsen van de dunne darm waardoor de voedselstroom door het spijsverteringskanaal gescheiden wordt van de gal- en alvleeskliersappen. De twee afsplitsingen van de dunne darm worden dicht bij de dikke darm weer op het spijsverteringskanaal aangesloten. Nu kunnen voedsel en spijsverte- ringsenzymen zich mengen en de voedselvertering vindt normaal plaats. Dokter Mannaerts stelt dat de sleeve resectie in toenemende mate als eerste stap wordt uitgevoerd en dat daarmee de patient al procent van het overgewicht blijkt te verliezen en met minder operatieve risico s. Het is echter niet bekend wat de effecten op het afvallen van overtollig gewicht op de langere termijn zijn. Bij toename van het gewicht kan dan zonodig de tweede stap van de operatie worden gedaan, aldus dokter Mannaerts. Dr Greve benadrukt dat de sleeve resectie momenteel nog niet als een standaard operatie kan worden beschouwd en alleen in het kader van een duodenal switch of in het kader van een wetenschappelijk onderzoek moet worden toegepast. Foto: jsmith / istockphoto De meest uitgevoerde operaties zijn plaatsing van een maagband en de gastric bypass. Beide ingrepen gebeuren laparoscopisch, dat letterlijk in de buik kijken betekent. Er worden vier of vijf kleine incisies gemaakt waar hulsjes in geplaatst worden om de instrumenten in het lichaam te brengen. In één van de hulsjes gaat de camera waarmee gekeken wordt. Een laparoscopie gebeurt altijd onder volledige narcose, voor ingewikkelde laparoscopsiche operaties zoals de gastric bypass is veel ervaring nodig. Dokter Klaassen van het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam vindt dat deze manier van opereren veel voordelen biedt, zoals een korter herstel, kleinere littekens en minder complicaties. Door technische ontwikkelingen is er momenteel een overgang van analoog naar digitaal beeld, dat betekent dat de chirurg zelfs hele kleine bloedvaatjes kan zien. De Mason operatie is een maagverkleinende ingreep die nog maar zelden in Nederland wordt toegepast. De operatie bestaat uit het plaatsen van chirurgische nietjes, verticaal op de maag. Met een siliconenring maakt de chirurg een kleine doorgang naar de rest van de maag. Er bestaan ook experimentele behandelingen zoals de EndoBarrier: De EndoBarrier - of endoluminale sleeve, lijkt op een langwerpige smalle mouw. Met een endoscopie (slang via de slokdarm en maag) wordt een capsule ingebracht met daarin opgevouwen de mouw met aan het begin een uitvouwbaar ankertje. Daarmee haakt de chirurg de EndoBarrier vast. Het gegeten voedsel komt hierdoor niet meer in aanraking met de twaalfvingerige darm en de spijsverteringssappen blijven aan de buitenkant van de sleeve. Deze behandeling werd in 2007 voor het eerst uitgevoerd in het Academisch ziekenhuis van Maastricht en is bedoeld voor mensen die snel gewicht moeten verliezen als voorbereiding op een operatie. De sleeve blijft drie maanden zitten, er wordt onderzocht wat de effecten zijn als de sleeve langer blijft zitten. Buikwandcorrectie is geen operatie om overgewicht te verliezen, het is vaak na zo n operatie of na veel afvallen op een andere manier, wel nodig. De buikwand is immers lang erg opgerekt geweest en trekt niet vanzelf weer glad. Dokter Greve vertelt dat een dergelijke ingreep in de meeste gevallen niet door de zorgverzekering vergoed wordt. Risico s Elke operatie brengt bepaalde risico s met zich mee. De genoemde ingrepen zijn ook niet zonder risico. Dokter Greve vindt het echter verantwoord om te opereren omdat het gezondheidsrisico voor mensen met morbide obesitas belangrijk groter is. Hij stelt dat de behandeling die ná de operatie begint, heel belangrijk is omdat de operatie op zich slechts een hulpmiddel is in de strijd tegen de kilo s. De patiënt moet er na de operatie alles aan doen om gewicht te verliezen, dat gaat niet vanzelf. Kleiweg 500 Postbus BA Rotterdam Kleiweg 500 Postbus Maagverkleining? Voor meer informatie over Bariatrische Chirurgie: Het Sint Franciscus Gasthuis is een van de Samenwerkende Topklinische opleidingsziekenhuizen Kleiweg 500 Postbus BA Rotterdam Algemeen: Obesitas verpleegkundigen: BA Rotterdam

18 Wilt u échte smaak proeven tijdens uw kerstdiner? Kom dan naar de Natuurwinkel voor al uw pure, biologische producten. De Samenwerkende Grossiers Udea, Natudis en Bakkerij Verbeek feliciteren de grootste natuurvoedingsketen met ruim 50 winkels in Nederland. ALKMAAR, Hofplein 3 AMERSFOORT, Leusderweg 27 AMSTELVEEN, Hueseplein 1 AMSTERDAM, 1e Constantijn Huygensstr , Elandsgracht 118, Haarlemmerdijk , Marathonweg 23, Jan Pieter Heyestraat 105, Osdorpplein 620, Scheldestraat 53, 1e Van Swindenstraat 30-36, Van Woustraat APELDOORN, Asselsestraat 146 ARNHEM, Kronenburgpassage 32 ASSEN, Torenlaan 24 BERGEN, Nesdijk 20b BERGEN OP ZOOM, Wassenaarstraat 32 BREDA, Nieuwe Haagdijk 7 CASTRICUM, Torenstraat 34 DE BILT, Hessenweg 127 DEN BURG (TEXEL), Hogerstraat 15 DEN HAAG, Theresiastraat 113, Torenstraat 140, Weimarstraat 155 DEVENTER, Smedenstraat DIEREN, Wilhelminaweg 49 DRACHTEN, Moleneind Zuidzijde EINDHOVEN, Geldropseweg 54, Kruisstraat 128a ENSCHEDE, De Heurne 59 ERMELO, Dr. Holtropstraat 70 GRONINGEN, Gedempte Zuiderdiep 65 HAARLEM, Houtplein 18 HAREN, De Brinken 16 HEERHUGOWAARD, Middenwaard 53 HENGELO, De Wetstraat HILVERSUM, Noordse Bosje 11 HOOFDDORP, Kruisweg 1047 HOORN, Kleine Noord 15 MEPPEL, Woldstraat 62 NIJKERK, Langestraat NIJMEGEN, Groenestraat 199 OSS, Kruisstraat 22 ROERMOND, Dr. Leursstraat 19a SCHOORL, Heereweg 13 UDEN, Margrietstraat 14 UTRECHT, Nachtegaalstraat 51A WINSCHOTEN, Venne 7 B-9 WINTERSWIJK, Roelvinkstraat 33 ZAANDAM, Hogendijk 28 ZOETERMEER, Pilatusdam 15 ZWOLLE, Van Karnebeekstraat 23.

19 THEMABIJLAGE over gewicht MEDIAPLANET 19 Wat mij erg heeft geholpen om af te vallen is mijn totale levenspatroon aan te pakken en meteen aan de slag te gaan met een dietist in combinatie met veel lichaamsbeweging. Hannelore Zwitserlood (33) is nieuwslezer bij Sky Radio en Radio Veronica en was eerder dagelijks te horen in de ochtendshow van Jeroen van Inkel op Q-music. Ruim vier jaar geleden besloot ze het roer om te gooien en viel ze ruim dertig kilo af. Het is niet de kunst om af te vallen, maar juist om op gewicht te blijven. Ellen Hazebroek-Steketee, 38 jaar jong, getrouwd en twee dochters. Heeft van jongs af aan last gehad van haar overgewicht, maar heeft begin dit jaar een Gastric Bypass operatie ondergaan, waardoor zij inmiddels 31 kilo is afgevallen. Stellingen Over afvallen en leven met overgewicht bestaan nogal wat vooroordelen. Hannelore en Ellen geven hun mening. 1Mensen met overgewicht zijn lui, dom en sociaal onhandig. Hannelore: Dat is een belachelijk vooroordeel, vind ik. Luiheid en domheid hebben niks te maken met je gewicht, al kunnen te weinig kennis over gezond leven of een gebrek aan energie wel ten grondslag liggen aan obesitas. En het is trouwens ook niet zo dat dikke mensen altijd gezellig zijn! Ellen: Niet waar. Of je lui, dom of sociaal onhandig bent, heeft met allerlei zaken te maken en niet (per se) met je gewicht. 2Mensen met overgewicht zijn daar zelf diep ongelukkig over. Hannelore: Ik ken mensen met een maatje meer, die daar helemaal niet ontevreden over zijn en dat ook uitstralen. Zelf was ik niet tevreden met mijn overtollige kilo s en ik besloot dat ik moest kiezen: aanpakken of accepteren. Ik heb toen een laatste serieuze afvalpoging gedaan en mijn huidige gewicht vind ik veel beter bij mezelf passen. Ellen: Niet altijd waar. Sommige mensen met overgewicht hebben inmiddels vrede met wie en hoe ze zijn. 3Dikke mensen worden sneller afgewezen voor een baan en worden gediscrimineerd in bijvoorbeeld restaurants. Hannelore: Uit onderzoek blijkt dat dit gebeurt, maar zelf heb ik dit gelukkig nooit meegemaakt. Wel vond ik het vroeger moeilijk om bijvoorbeeld een patatje op straat te eten, omdat mensen dan zouden kunnen denken: geen wonder dat ze te dik is! Ellen: Mee eens. Omdat er nog steeds gedacht word dat je lui bent en sommige mensen vinden dat dikke mensen niet representatief zijn, word je sneller afgewezen. Discriminatie in restaurants weet ik niet, dat zijn soms ook hersenspinsels van jezelf. 4Mensen met overgewicht ondervinden veel hinder van hun omvang in het dagelijks leven. Hannelore: Dat weet ik niet, zo dik was ik gelukkig nooit. Hoewel... ik heb wel eens op een terrasje klem gezeten in een stoel, maar die was gewoon echt mini, hoor! Ellen: Beetje waar, want je ziet dat de maatschappij niet is ingesteld op dikkere/zwaardere mensen. Je ziet het aan de stoelen, waarin we nauwelijks passen, smalle, te krappe poortjes waar we ons doorheen moeten worstelen en ga zo nog maar even door. Dat maakt dat we last hebben van onze omvang. De feestdagen hoeven niet samen te gaan met schranspartijen 5Dikke mensen kunnen makkelijk afvallen als ze maar écht willen. Hannelore: Nee, want afvallen is bijvoorbeeld veel moeilijker dan stoppen met roken. Sigaretten kun je volledig afzweren, eten niet. Je hebt volgens mij zeker hulp nodig om af te vallen, want je moet je gewoontes blijvend veranderen en dat doe je niet zomaar! Ik heb hulp gevraagd aan de huisarts en diëtist en ik heb mij aangemeld bij een sportschool. En dan is het een kwestie van volhouden; in mijn geval heeft het anderhalf jaar geduurd. Ellen: Niet waar! Makkelijk afvallen is sowieso nooit mogelijk, want afvallen is altijd zwaar! Verder is het ook niet de kunst om af te vallen, maar om op gewicht te blijven. En dan hebben we het nog niet eens over de mensen die vanwege een ziekte of afwijking te zwaar zijn, of door het gebruik van bepaalde medicijnen. 6Het is niet mogelijk de feestdagen door te komen zonder aan te komen. Hannelore: Mee eens! Ik mag een paar dagen per jaar echt lekker eten, en nee, daarna klim ik niet meteen op de weegschaal. Eerst ga ik een paar keer extra sporten en eet een paar dagen supergezond, zodat mijn weegschaal er niks van merkt! Ellen: Niet waar. Dit is iets wat je zelf in de hand hebt. De feestdagen hoeven niet samen te gaan met schranspartijen! 7Een strikt dieet volgen is altijd beter dan een operatie. Hannelore: Een minder strikt dieet voor een langere periode is het beste, denk ik. Maar als je Tips en feiten over afvallen en sporten Voor een gezond gewicht moet er een evenwicht zijn tussen de hoeveelheid energie die je voeding levert en de hoeveelheid energie die je lichaam nodig heeft. De meeste mannen hebben genoeg aan 2500 calorieën per dag en vrouwen aan Zet niet alleen jezelf, maar ook je koelkast op dieet. Dat doe je door alleen nog maar gezonde producten met relatief weinig calorieën te kopen, zoals mager vlees, groente en fruit, sausjes met een lager vetgehalte, fruitsappen of light frisdranken. gezondheid acuut gevaar loopt, dan kan een strikt dieet op korte termijn wel helpen. Opereren moet volgens mij altijd het laatste redmiddel zijn, maar het heeft al veel mensen geholpen. Ellen: Niet waar. Soms is een operatie nog de enige optie. Wat overigens niet inhoudt dat je daarna gewoon maar erop los kunt eten. Want ook na een operatie zul je je aan een vorm van een dieet moeten houden. 8Wie afrekent met z n overgewicht, wordt automatisch veel gezonder en gelukkiger. Hannelore: Bij mij lukte het afvallen juist omdat ik verder al happy en gezond was. En na iedere vijf kilo eraf beloonde ik mezelf met nieuwe kleren. Daar word je vanzelf nog blijer van, haha! Verder voelde ik mij ook veel fitter dankzij de sportschool. Als je merkt dat het werkt, wordt dat sporten vanzelf minder vervelend... Foto: sturti / istockphoto Talloze pillen en drankjes beloven gewichtsverlies zonder inspanning, maar medicijnen die echt werken kun je alleen krijgen via je huisarts. Ga niet experimenten met pillen en kijk ook uit voor fatburners en apparaten die snel afvallen beloven. Daar wordt hooguit je portemonnee dunner van. Bewegen is gezond én je valt ervan af, want je verbrandt calorieën! Veel sportscholen geven speciale begeleiding, maar er zijn ook andere manieren om in beweging te blijven zoals zwemmen, fietsen, wandelen en trappen lopen. Eet je bijvoorbeeld een zak patat (zo n 470 kcal), dan moet je ruim een uur fietsen om dat te verbranden. En een plak ontbijtkoek levert zestig calorieën, waarvoor je vijf minuten moet zwemmen. Ellen: Deels waar. Als het je lukt om af te vallen, heb je een hogere kwaliteit van leven en vaak ook meer zelfvertrouwen en een beter zelfbeeld. En we weten allemaal dat het verlies van tien procent van je overgewicht al zorgt voor een betere gezondheid.

20 LEVEN!VOEDING LEKKER GEZOND L E K K E R O P G E W I C H T M E T E V E A N LEDENVERENIGING SLANK WORDEN EN BLIJVEN MET HAPPY WEIGHT COACH VOLG DE THUISCURSUS LEKKER GEZOND Als lid van Evean Ledenvereniging kunt u gebruikmaken van verschillende leuke en nuttige cursussen die u thuis kunt volgen. Bijvoorbeeld lekker gezond, een schriftelijke cursus waarbij u in twaalf maanden alles leert over de relatie tussen uw lichaam en voeding. U krijgt antwoord op vragen als: is rauwkost beter dan gekookte groente? Moeten vrouwen anders eten dan mannen? Wat is beter, vlees of vis en waar moet ik op letten als ik voedsel klaar maak? Kosten: leden 9,95 per maand (normaal 19,95)*. * Eenmalige bijdrage in verzend- en administratiekosten 4,95. B E S PA A R 5 5, - O F M E E R OP UW ZORGVERZEKERING Evean Ledenvereniging heeft voor haar leden aantrekkelijke collectieve kortingsafspraken met grote verzekeraars. In 2009 krijgen leden 5 tot 10% korting op de basis- en aanvullende verzekering bij Agis, Univé en Achmea (PWZ, Zilveren Kruis en Groene Land, Avéro). JA, IK WORD LID! Ik machtig hierbij Evean Ledenvereniging middels automatische incasso de jaarlijkse contributie van 19,50 van onderstaande rekening af te schrijven. Dhr./Mevr. Adres Postcode/Woonplaats Telefoon Geboortedatum Rek.nr Datum Evean Ledenvereniging van zorgorganisatie Evean biedt een uitgebreid pakket van aanvullende zorg, diensten en service, waaronder advies op het gebied van voeding en bewegen. Ruim huishoudens zijn lid van onze Ledenvereniging. Dat maakt ons groot genoeg om kortingen te bedingen op veel diensten en producten. En om uw belangen te behartigen en u wegwijs te maken in de soms ingewikkelde regels en procedures van zorg in ons land. We kunnen bovendien eisen stellen aan de kwaliteit van de dienstverlening en bewaken die kwaliteit voortdurend. U bent al lid voor maar 19,50 per huishouden per kalenderjaar. Happy Weight Coach is meer dan een afvalprogramma. Binnen vijftien weken leert u om gezond te eten en te leven. U wórdt niet alleen slank, maar u blíjft het ook. Het programma is ontwikkeld door diëtisten en artsen en is absoluut medisch verantwoord. Kosten: leden 19,95 + 1,95 verzendkosten (normaal 24,95 + 1,95 verzendkosten) A L L E S W AT U M O E T WETEN OVER VOEDING Lees alles wat u zou moeten weten over gezond en gevarieerd eten op M A A LT I J D E N AAN HUIS Als u door drukte of lichamelijke beperking zelf geen boodschappen kunt doen, is onze maaltijdservice een gezond alternatief. Wij werken daarvoor samen met apetito maaltijdservice. Het uitgebreide assortiment aan gerechten kan worden aangepast aan uw dieet. U krijgt eenmaal per week zeven maaltijden eenmaal vriesvers thuisbezorgd. Hierdoor kunt u uw eten opwarmen en nuttigen wanneer dat u uitkomt. Kosten 2008: leden 4,99 per maaltijd, (normaal 5,54 per maaltijd,-) D E L E D E N C O N S U L E N T A D V I S E E R T E N R E G E LT HAPPY WEIGHT KIDS Happy Weight Kids is ontwikkeld voor kinderen van 8 tot 12 jaar en hun ouders. In tien weken leert uw kind spelenderwijs gezond eten en meer bewegen. Het programma bestaat uit een ouderbijlage en kinderversie. Uw kind leest iedere week tien korte teksten en maakt opdrachten. Op onze website krijgt staan grappige weetjes en kan uw kind leuke spelletjes doen. Kosten: leden 59,- (normaal 79,- ) VRAAG HET DE DIËTIST ONLINE GRATIS LEDENMAGAZINE Vier keer per jaar het gratis ledenmagazine met interessante en actuele informatie op het gebied van gezondheid en gezondheidszorg. Soms is er behoefte aan meer hulp of ondersteuning. Een telefoontje naar de Ledenconsulent is dan voldoende. Soms bent u al geholpen met een vlot antwoord op uw vragen. En soms met advies of bemiddeling zodat u met aantrekkelijke kortingen of extra service goed geholpen bent. De Ledenconsulent is dagelijks bereikbaar via ( 0,10 p.m.). Als lid kunt u via gratis online advies vragen aan 24 verschillende gezondheidsdeskundigen, zoals een diëtist, fysiotherapeut, tandarts of apotheker. U krijgt binnen twee werkdagen antwoord op uw persoonlijke pagina via onze website: Mijn Evean. Gratis en exclusief voor leden N O G M E E R LEDENVOORDELEN: Aan-huis diensten met korting bijvoorbeeld Audicien aan huis, Opticien aan-huis, Low vision en Computerservice aan-huis Ontspannende activiteiten met korting zoals Sauna en Kuuroorden Vakantiewijzer, Verhuisservice, Vrouw vitaal Gratis ledenmagazine 4 keer per jaar WIE IS EVEAN? Al meer dan 100 jaar is Evean actief met zorgverlening o.a. in de regio Noord-Holland. Evean biedt: kraamzorg, kinderopvang, jeugdgezondheidszorg, thuiszorg, verzorgings- en verpleeghuiszorg. MEER WETEN? Wilt u meer weten over deze en andere producten en diensten van Evean Ledenvereniging? Kijk op of vraag het de Ledenconsulent ( 0,10 p.m.) Handtekening Bel mij voor meer informatie over Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar: Evean Ledenvereniging, t.a.v. ledenadministratie, Antwoordnummer 23, 7940 VB Meppel. overgewicht of T

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

Hart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart

Hart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart Hart- en vaatziekten voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn. Daarna vertellen

Nadere informatie

Hart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart

Hart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart Hart- en vaatziekten voor Marokkaanse Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn.

Nadere informatie

Pre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum

Pre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum Pre-diabetes Vasculair Preventie Centrum Wat is pre-diabetes? Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het glucosegehalte in uw bloed (bloedsuiker) is, vooral s ochtends voordat u gegeten

Nadere informatie

Eetstoornissen. Mellisa van der Linden

Eetstoornissen. Mellisa van der Linden Eetstoornissen Mellisa van der Linden Inhoud Hoofdstuk 1: Wat houdt een eetstoornis in? Hoofdstuk 2: Welke eetstoornissen zijn er? Hoofdstuk 3: Wat zijn bekende oorzaken voor een eetstoornis? Hoofdstuk

Nadere informatie

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in LINDA AMMERLAAN KINDERVOEDINGSCOACH Inleiding Wie ben ik? Als moeder van 2 kinderen weet ik hoe lastig het is om in deze tijd je kinderen gezond te laten opgroeien.

Nadere informatie

Zorg bij hart- en vaatziekten

Zorg bij hart- en vaatziekten Zorg bij hart- en vaatziekten Inhoud Klachten en symptomen 3 Oorzaken 4 Wanneer moet je een arts raadplegen 4 Voorkomen van hart- en vaatziekten 5 Wat kun je er zelf aan doen 6 Geneesmiddelen 6 De Hartstichting

Nadere informatie

Diabetes type 2 en erfelijkheid

Diabetes type 2 en erfelijkheid Diabetes type 2 en erfelijkheid Diabetes type 2 in uw familie? Wie in uw familie Iedereen kan diabetes type 2 krijgen. Diabetes type 2 wordt ook wel ouderdomsdiabetes (of ouderdomssuiker) genoemd. Dat

Nadere informatie

P Doe de risicotest P Laat uw bloedsuikerwaarde meten P Lees wat u zelf kunt doen

P Doe de risicotest P Laat uw bloedsuikerwaarde meten P Lees wat u zelf kunt doen Diabetes en uw apotheek Als bij u diabetes is vastgesteld, dan kunt u natuurlijk terecht bij uw apotheek. Het apotheekteam zorgt ervoor dat u: Op tijd het juiste medicijn krijgt. Medicijnen krijgt die

Nadere informatie

EEN GEZONDE LEVENSSTIJL AANNEMEN

EEN GEZONDE LEVENSSTIJL AANNEMEN EEN GEZONDE LEVENSSTIJL AANNEMEN Eet gezond en gevarieerd Vermijd overgewicht Beweeg voldoende Stop met roken en beperk alcoholgebruik www.diabetescoach.be EEN GEZONDE LEVENSSTIJL AANNEMEN Een gezonde

Nadere informatie

Gezond gewicht. Wat kunt u er zelf aan doen? altijd dichtbij. Vraag ons gerust om advies.

Gezond gewicht. Wat kunt u er zelf aan doen? altijd dichtbij. Vraag ons gerust om advies. Gezond gewicht Wat kunt u er zelf aan doen? Vraag ons gerust om advies altijd dichtbij www.alphega-apotheek.nl Gezond gewicht De meeste mensen willen graag een aantal kilo s afvallen. Maar is dat wel nodig?

Nadere informatie

Seniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018

Seniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018 Seniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018 1 1 Houd je hart gezond Programma Leefstijl Risicofactoren Meest voorkomende hart- en vaatziekten Gezond bewegen 2 2 Werking van het hart 3 3 Werking van het hart

Nadere informatie

Gezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg

Gezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg Gezond gewicht Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Overgewicht 3 Oorzaken 4 Gezond gewicht 4 Tailleomvang 5 Voorkomen van overgewicht 6 Wat kun je

Nadere informatie

Gewichtstoename bij behandeling van kanker

Gewichtstoename bij behandeling van kanker Gewichtstoename bij behandeling van kanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U bent tijdens uw behandelingen tegen kanker ongewenst in gewicht aangekomen. In deze

Nadere informatie

Heb ik een eetstoornis?

Heb ik een eetstoornis? Heb ik een eetstoornis? Heb ik een eetstoornis? Eten is voor veel mensen belangrijk: het is gezellig, lekker en een centraal moment van de dag. Ook geeft het de broodnodige energie. Soms eten we wat minder,

Nadere informatie

Te licht. Tips als uw kind niet wil eten. Eet- en beweegkalender

Te licht. Tips als uw kind niet wil eten. Eet- en beweegkalender Te licht Bij kinderen is het lastig om aan te geven wanneer er sprake is van ondergewicht. Uw kind kan heel veel eten en toch ondergewicht hebben. Dit kan komen door een groeispurt, of door veel sporten.

Nadere informatie

Onco-Move. Bewegen tijdens chemotherapie

Onco-Move. Bewegen tijdens chemotherapie Onco-Move Bewegen tijdens chemotherapie Introductie De behandeling van kanker, in het bijzonder de chemotherapie en/of radiotherapie, kan aanleiding zijn tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Dikke Vrienden Club Maasstad Ziekenhuis (voor ouders)

PATIËNTEN INFORMATIE. Dikke Vrienden Club Maasstad Ziekenhuis (voor ouders) PATIËNTEN INFORMATIE Dikke Vrienden Club Maasstad Ziekenhuis (voor ouders) 2 PATIËNTENINFORMATIE Inleiding Overgewicht is een bedreiging voor de gezondheid. Het kan leiden tot hart- en vaatziekten, suikerziekte

Nadere informatie

niveau 2, 3, 4 thema 5.5

niveau 2, 3, 4 thema 5.5 niveau 2, 3, 4 thema 5.5 Gezonde voeding Inleiding Wanneer eet je gezond? Hoeveel moet ik dagelijks eten? Wat is een goed lichaamsgewicht? Onder- en overgewicht Inleiding Goede voeding levert de dagelijks

Nadere informatie

Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding

Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt

Nadere informatie

Diabetes voorkomen. Adviezen om de kans op diabetes type 2 te verkleinen

Diabetes voorkomen. Adviezen om de kans op diabetes type 2 te verkleinen Diabetes voorkomen Adviezen om de kans op diabetes type 2 te verkleinen Wat is diabetes? Bij diabetes ( suikerziekte ) kan het lichaam de bloedsuiker niet meer zelf regelen. Dat gebeurt normaal gesproken

Nadere informatie

(Risico op) ondervoeding

(Risico op) ondervoeding (Risico op) ondervoeding Op oudere leeftijd is het soms lastig om regelmatig, gezond en voldoende te eten. Dit kan uiteindelijk leiden tot een verminderde voedingstoestand en zelfs ondervoeding. Dit komt

Nadere informatie

Zonder dieet lekkerder in je vel!

Zonder dieet lekkerder in je vel! Zonder dieet lekkerder in je vel! Vijf vragen en vijf stappen om te ontdekken hoe je jouw eetpatroon kunt veranderen en succesvol kunt afvallen. Overgewicht neemt ernstige vormen aan, veel volwassenen

Nadere informatie

Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners

Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Afdeling revalidatie mca.nl Inhoudsopgave Wat is chronische pijn en vermoeidheid? 3 Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners 4 Rustig aan of toch

Nadere informatie

SLIM een revolutionaire visie

SLIM een revolutionaire visie SLIM een revolutionaire visie Heeft u er wel eens aan gedacht dat uw gewichtstoename niets met te veel eten of te weinig beweging te maken hoeft te hebben? Dat klinkt misschien vreemd, maar recent wetenschappelijk

Nadere informatie

Gewichtstoename bij behandeling van kanker

Gewichtstoename bij behandeling van kanker Gewichtstoename bij behandeling van kanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U bent tijdens uw behandelingen tegen kanker ongewenst in gewicht aangekomen. In deze

Nadere informatie

Tips om zelf uw klachten te verminderen en informatie over wat de fysiotherapeut voor u kan doen

Tips om zelf uw klachten te verminderen en informatie over wat de fysiotherapeut voor u kan doen Verder lopen Een klacht over met etalagebenen uw fysiotherapeut Wat kunt u doen als u een klacht heeft over uw fysiotherapeut? Waar kunt u terecht met uw klacht? Hoe kunt u een klacht indienen? Tips om

Nadere informatie

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook

Nadere informatie

Rapport Gezondheids-APK

Rapport Gezondheids-APK Rapport Gezondheids-APK Glucose Cholesterol Bloeddruk BMI Uw Gezondheids-APK We zijn steeds meer bezig met onze gezondheid, maar wat is het effect van onze leefstijl? Door bewust om te gaan met ons lichaam

Nadere informatie

Alles wat je wilt weten over gezond en gelukkig leven

Alles wat je wilt weten over gezond en gelukkig leven Alles wat je wilt weten over gezond en gelukkig leven Gezonde voeding en een healthy lifestyle? Mijn naam is Fardau Wijbenga, oprichtster van The Healthy Life Company. Ik ben ervan overtuigd dat gezonde

Nadere informatie

Dieet bij COPD. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl

Dieet bij COPD. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl Dieet bij COPD Informatie voor patiënten F0521-1011 mei 2014 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44

Nadere informatie

I n l e i d i n g. Deze brochure bestaat uit twee delen: 1. Een verhaal waarin Kids in Action wordt uitgelegd voor kinderen (pagina 4 t/m 10).

I n l e i d i n g. Deze brochure bestaat uit twee delen: 1. Een verhaal waarin Kids in Action wordt uitgelegd voor kinderen (pagina 4 t/m 10). Leefstijlprogramma voor kinderen en jongeren met overgewicht (begeleiding door kinderarts, beweeg- & leefstijladviseur, fysiotherapeut en diëtist) Wat beweegt jou? Kids in Action 2 I n l e i d i n g Kids

Nadere informatie

Sportief bewegen met hypertensie. Hypertensie

Sportief bewegen met hypertensie. Hypertensie Sportief bewegen met hypertensie Hypertensie Sportief bewegen met hypertensie...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op de

Nadere informatie

Preventie en behandeling hart- en vaatziekten WWW.ZORROO.NL

Preventie en behandeling hart- en vaatziekten WWW.ZORROO.NL PATIËNTENINFORMATIE Preventie en behandeling hart- en vaatziekten WWW.ZORROO.NL Inhoudsopgave 1 Voorwoord.............................................................................. 3 2 Zorroo ondersteunt

Nadere informatie

GOEDE VOEDING, GEZOND LEVEN, SNELLER GENEZEN INFORMATIE VOOR PATIËNTEN DIE EEN OPERATIE ONDERGAAN

GOEDE VOEDING, GEZOND LEVEN, SNELLER GENEZEN INFORMATIE VOOR PATIËNTEN DIE EEN OPERATIE ONDERGAAN GOEDE VOEDING, GEZOND LEVEN, SNELLER GENEZEN INFORMATIE VOOR PATIËNTEN DIE EEN OPERATIE ONDERGAAN FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Voeding doet meer dan u denkt! Goede voeding is van levensbelang om gezond

Nadere informatie

zwaartekracht Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie Het programma voor kinderen met overgewicht Informatie voor kinderen en ouders

zwaartekracht Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie Het programma voor kinderen met overgewicht Informatie voor kinderen en ouders Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie Het Slotervaartziekenhuis, een opmerkelijk en ambitieus ziekenhuis in Amsterdam. In een informele en vertrouwde omgeving werken wij aan innovatieve medische

Nadere informatie

Eerste hulp bij PCOSklachten

Eerste hulp bij PCOSklachten Eerste hulp bij PCOSklachten WIE BEN IK? Ik ben Anita en ik woon in Amersfoort. In 2010 stopte ik met de pil om erachter te komen of mijn cyclus op gang zou komen. Op dat moment was ik 28 jaar. Mijn nicht

Nadere informatie

Een te hoog cholesterol

Een te hoog cholesterol Een te hoog cholesterol Beschrijving Wat is te een hoog cholesterol? Een te hoog cholesterol wil zeggen dat er te veel cholesterol in uw bloed zit. Dat is schadelijk voor uw slagaders. Het cholesterol

Nadere informatie

Diabetes: zo zit dat. Iedere dag krijgen 200 Nederlanders diabetes. Wat is het? Hoe herkent u het? Is het te genezen?

Diabetes: zo zit dat. Iedere dag krijgen 200 Nederlanders diabetes. Wat is het? Hoe herkent u het? Is het te genezen? Diabetes: zo zit dat Veelgestelde vragen en antwoorden Iedere dag krijgen 200 Nederlanders diabetes Wat is het? Hoe herkent u het? Is het te genezen? Wat is diabetes? Diabetes type 1, diabetes type 2 de

Nadere informatie

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Werkbladen KlasseLunch 2008:

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Werkbladen KlasseLunch 2008: Werkbladen 2008: Over gezond eten 1 WAAROM IS GEZOND ETEN BELANGRIJK? Je bent nu in de groei. Je lichaam is nog lang niet klaar. Goed en gezond eten is daarom erg belangrijk. Want alleen dan krijg je voldoende

Nadere informatie

ALGEMENE LEEFREGELS NA EEN BEROERTE

ALGEMENE LEEFREGELS NA EEN BEROERTE ALGEMENE LEEFREGELS NA EEN BEROERTE In deze folder geeft het Ruwaard van Putten ziekenhuis u enkele algemene leefregels na de beroerte (= CVA (Cerebro Vasculair Accident) die u heeft gehad. Dit kan zijn

Nadere informatie

Mindful Eten Cyclus. Héb ik eigenlijk wel honger?

Mindful Eten Cyclus. Héb ik eigenlijk wel honger? Héb ik eigenlijk wel honger? De sociale en emotionele verbindingen met eten, voedsel en diëten zijn in de moderne maatschappij altijd en overal aanwezig. Bij sommige mensen is de relatie die ze hebben

Nadere informatie

Dieet Vertrouwd Dichtbij

Dieet Vertrouwd Dichtbij Gezond eten en leven Dieet Vertrouwd Dichtbij Ik eet bewuster en beweeg meer. Maar wel op een manier die bij mij past. Weer lekker in je vel Verantwoord en lekker eten gaan heel goed samen. Dat is het

Nadere informatie

Arteriosclerose. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Arteriosclerose. Ziekenhuis Gelderse Vallei Arteriosclerose Ziekenhuis Gelderse Vallei U hebt een folder in handen met daarin uitleg over de klachten en de behandeling van arteriosclerose. Het is goed u te realiseren dat de situatie voor u anders

Nadere informatie

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën

Nadere informatie

Inhoud Hoe BRAVO ben jij?

Inhoud Hoe BRAVO ben jij? Inhoud Hoe BRAVO ben jij? Inleiding 2 De behandeling van een aandoening 2 Medicijnen 2 Leefstijl 5 Een verergering van je klachten 6 Jouw behandelplan 8 Bewegen 8 Roken 8 Alcohol en voeding 8 Ontspanning

Nadere informatie

Nederlandse Obesitas Kliniek

Nederlandse Obesitas Kliniek 2 Nederlandse Obesitas Kliniek Bijna 2 miljoen mensen in Nederland hebben overgewicht. Fors overgewicht wordt obesitas genoemd. Obesitas is erkend als chronische ziekte. Op dit moment komen ruim 800.000

Nadere informatie

Gezonde voeding Het dagmenu

Gezonde voeding Het dagmenu Voeding en bewegen Gezonde voeding Kinderen in de basisschoolleeftijd zijn volop in ontwikkeling. Ze groeien hard. Om te kunnen groeien is gevarieerde voeding belangrijk. Gevarieerde voeding zorgt ervoor

Nadere informatie

VOORW OORD VOORWOORD. Omwille van de leesbaarheid staat in dit boekje steeds hij, maar je kunt hiervoor natuurlijk ook zij lezen.

VOORW OORD VOORWOORD. Omwille van de leesbaarheid staat in dit boekje steeds hij, maar je kunt hiervoor natuurlijk ook zij lezen. VOORW OORD VOORWOORD Over dit boekje Alles over gezond eten en bewegen met kinderen van 4 tot 18 jaar? Bij de titel van dit boekje vraag je je misschien af wat een kleuter te maken heeft met iemand die

Nadere informatie

Afvallen, hoe doe ik dat?

Afvallen, hoe doe ik dat? Afvallen, hoe doe ik dat? Voeding & Dieet Mensen met aandacht Afvallen, hoe doe ik dat? U of uw arts vinden het belangrijk dat u gaat afvallen. Tijdens het consult met de diëtist zult u hiervoor uw persoonlijke

Nadere informatie

De Top 10 Dieet Mythen

De Top 10 Dieet Mythen - 1 - De Top 10 Dieet Mythen Een dieet volhouden is nooit makkelijk, zeker niet met de overvloed aan dieet mythen. Het is het vaak moeilijk een onderscheid te maken tussen effectieve afval technieken/strategieën

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Gezond gewicht: BOFT. Gezonde eet- en beweegadviezen. voor ouders van kinderen van 4 tot 12 jaar

Gezond gewicht: BOFT. Gezonde eet- en beweegadviezen. voor ouders van kinderen van 4 tot 12 jaar Gezond gewicht: BOFT Gezonde eet- en beweegadviezen voor ouders van kinderen van 4 tot 12 jaar Van gezond eten blijf je fit en van bewegen word je vrolijk Kinderen moeten goed eten om te groeien, leren,

Nadere informatie

Slaapproblemen? Gezonde slaap

Slaapproblemen? Gezonde slaap Dit is een folder van www.orthoconsult.nl geschreven door dhr. drs. Ard Nieuwenbroek, trainer/ therapeut bij Ortho Consult. Deze folder is op een aantal punten aangepast en aangevuld door de stressbegeleiders

Nadere informatie

Diabetes mellitus. De behandeling van diabetes mellitus

Diabetes mellitus. De behandeling van diabetes mellitus Diabetes mellitus Diabetes mellitus (suikerziekte) is een ziekte van de stofwisseling; hierbij zit er te veel glucose in het bloed Dat kan twee oorzaken hebben: bil type 1 diabetes maakt het lichaam niet

Nadere informatie

Mensen met boulimia hebben vaak een normaal basisgewicht, en kunnen. Herken je de volgende verschijnselen bij jezelf? Dan kan het zijn dat je

Mensen met boulimia hebben vaak een normaal basisgewicht, en kunnen. Herken je de volgende verschijnselen bij jezelf? Dan kan het zijn dat je BOulImIa NerVOsa BOulImIa NerVOsa Wat is boulimia nervosa? Boulimia nervosa houdt in dat je regelmatig flinke eetbuien hebt waarbij je de controle lijkt te verliezen. Tegelijkertijd ben je bang voor overgewicht.

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Gewichtstoename bij behandeling van kanker

Gewichtstoename bij behandeling van kanker Gewichtstoename bij behandeling van kanker Albert Schweitzer ziekenhuis Januari 2012 Pavo 0915 Inleiding U bent tijdens uw behandelingen tegen kanker ongewenst in gewicht aangekomen. In deze folder leggen

Nadere informatie

Diabetes type 2. Het belang van gezonde voeding

Diabetes type 2. Het belang van gezonde voeding Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt

Nadere informatie

Onco-move. Instructies voor bewegen tijdens behandeling van kanker. Waarom bewegen tijdens chemotherapie?

Onco-move. Instructies voor bewegen tijdens behandeling van kanker. Waarom bewegen tijdens chemotherapie? Onco-move Instructies voor bewegen tijdens behandeling van kanker De behandeling van kanker, in het bijzonder de chemotherapie en/of radiotherapie, kan aanleiding zijn tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.

Nadere informatie

Nederlandse Obesitas Kliniek. Visie. Verkort behandeltraject

Nederlandse Obesitas Kliniek. Visie. Verkort behandeltraject 2 Nederlandse Obesitas Kliniek Bijna 2 miljoen mensen in Nederland hebben overgewicht. Fors overgewicht wordt obesitas genoemd. Obesitas is erkend als chronische ziekte. Op dit moment komen ruim 800.000

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 HOE ZIEN HERSENEN ERUIT? VRAAG WIE KAN VERTELLEN WAT HERSENEN ZIJN? VRAAG HEBBEN KINDEREN KLEINERE HERSENEN DAN GROTE MENSEN? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE?

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (00) 67 1 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET ALCOHOL SOORTEN DRANK DE WERKING VAN ALCOHOL 4 DE GEVOLGEN VOOR

Nadere informatie

Hartfalen. Wat is het en hoe herken je het

Hartfalen. Wat is het en hoe herken je het Hartfalen Wat is het en hoe herken je het Hartfalen, onbekend en onderschat Hartfalen is de grote onbekende onder de hartziekten. Hartfalen klinkt misschien bekend in de oren. Het woord doet denken aan

Nadere informatie

Onderhuids. Workshop Zelfverwonding en Eetstoornissen. 9 december 2005

Onderhuids. Workshop Zelfverwonding en Eetstoornissen. 9 december 2005 Onderhuids Workshop Zelfverwonding en Eetstoornissen 9 december 005 Voorstellen ZieZo Eetstoornissen Ervaringsverhaal Vragenlijst zelfbeschadiging en Eetstoornissen Vragen José Geertsema Ellen Spanjers

Nadere informatie

Risicofactoren die een rol spelen in het proces van atherosclerose zijn:

Risicofactoren die een rol spelen in het proces van atherosclerose zijn: Arterieel vaatlijden Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer (slagaderlijk) arterieel vaatlijden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk

Nadere informatie

Voor een blijvend fit en slank lichaam. Trainer Hormoonfactor- voeding en lifestyle coach

Voor een blijvend fit en slank lichaam. Trainer Hormoonfactor- voeding en lifestyle coach Voor een blijvend fit en slank lichaam klacht oorsprong oplossing online 10 weken lang elke week een weekmenu en alles wat je moet weten over hormonen en je gezondheid. Trainer Hormoonfactor- voeding en

Nadere informatie

BEWEGEN BIJ KANKER 17041

BEWEGEN BIJ KANKER 17041 BEWEGEN BIJ KANKER 17041 Inleiding De ziekte kanker, maar ook de behandeling, zoals chemotherapie, operatie, bestraling en hormonale therapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.

Nadere informatie

Gezonde Mama s & Co: Toolkit voor de verschillende type eters

Gezonde Mama s & Co: Toolkit voor de verschillende type eters Gezonde Mama s & Co: Toolkit voor de verschillende type eters Kun jij de verleiding niet weerstaan als je versgebakken cake ruikt? Ga je eten als je verdrietig, boos, of gespannen bent? Lukt het je niet

Nadere informatie

Sugar Addiction Test

Sugar Addiction Test Sugar Addiction Test Hoe is het gesteld met jouw suikerverslaving? Ontdek het met deze test. SUGARCHALLENGE Is een initiatief van Food & Lifestylecoach Carola van Bemmelen Doe de Sugar Addiction test Ben

Nadere informatie

Met brood in balans Gezond afvallen Doe het broodwisseldieet

Met brood in balans Gezond afvallen Doe het broodwisseldieet Met brood in balans Gezond afvallen Doe het broodwisseldieet Een goed gewicht Ben je ook een van die miljoenen Nederlanders die worstelen met de weegschaal? Of je nu een paar kilo wilt afvallen of juist

Nadere informatie

Herken je de volgende verschijnselen bij jezelf? Dan kan het zijn dat er sprake is van een eetbuistoornis.

Herken je de volgende verschijnselen bij jezelf? Dan kan het zijn dat er sprake is van een eetbuistoornis. EEtbuIstOOrNIs EEtbuIstOOrNIs Wat is een eetbuistoornis? Een eetbuistoornis wordt ook wel Binge Eating Disorder (BED) genoemd. Mensen met een eetbuistoornis hebben regelmatig onbedwingbare en hevige eetbuien

Nadere informatie

Verlaag uw kans op een hart- of vaatziekte

Verlaag uw kans op een hart- of vaatziekte Verlaag uw kans op een hart of vaatziekte Neem het heft in eigen hand! Verlaag het risico op hart en vaatziekten We willen allemaal graag gezond en vitaal oud worden. Daarbij helpt het als u voldoende

Nadere informatie

Stel je gezond weekmenu samen

Stel je gezond weekmenu samen Stel je gezond weekmenu samen Leer je maaltijden op een gezonde manier plannen Lotte De Clercq Auteur: Lotte De Clercq Coverontwerp: Lotte De Clercq ISBN: 978-94-6342-735-7 Uitgeverij mijnbestseller.nl

Nadere informatie

Kinderen in beweging 9 t/m 12 jaar. Een groepsprogramma voor kinderen met overgewicht

Kinderen in beweging 9 t/m 12 jaar. Een groepsprogramma voor kinderen met overgewicht Kinderen in beweging 9 t/m 12 jaar Een groepsprogramma voor kinderen met overgewicht Vind je jezelf te dik? Wil je op je gewicht gaan letten, maar weet je niet zo goed hoe je dat kunt doen? Wij kunnen

Nadere informatie

Diabetes: zo zit dat Veelgestelde vragen en antwoorden

Diabetes: zo zit dat Veelgestelde vragen en antwoorden Diabetes: zo zit dat Veelgestelde vragen en antwoorden 1 op de 3 Neder landers krijgt diabetes -> Wat is het? -> Hoe herken je het? -> Is het te genezen? Wat is diabetes? Diabetes heet ook wel suikerziekte,

Nadere informatie

Vragenlijst kandidaat

Vragenlijst kandidaat Vragenlijst kandidaat Klever mutualiteit NAAM: Man / vrouw Uw leeftijd:.. Uw adres:.... Gsm/tel.: E-mailadres:.. U woont Alleen Samen met partner Samen met partner en kinderen Samen met kinderen Samen

Nadere informatie

Vooraf. In dit boekje vind je allerlei tips die je helpen gezond te blijven en je prettig te voelen. Tips voor iedereen en voor elk moment van de dag.

Vooraf. In dit boekje vind je allerlei tips die je helpen gezond te blijven en je prettig te voelen. Tips voor iedereen en voor elk moment van de dag. Zo blijf je fit! Vooraf Gezond blijven. Je prettig voelen. Je leven lang. Wie wil dat niet? Maar gezond blijven gaat niet vanzelf. Daar moet je wel wat voor doen. Door aandacht te hebben voor je gezondheid.

Nadere informatie

Kinderen en een gezond gewicht

Kinderen en een gezond gewicht Kinderen en een gezond gewicht Gezond eten en bewegen Met de tips in deze folder werk je aan een gezond gewicht voor je kind. Onze adviezen richten zich op gezond eten en drinken, de juiste (eet)opvoeding

Nadere informatie

28-9-2014. Inhoud. Voeding en leefstijl bij en na kanker. 1. Voeding van vroeger tot nu. 1. Voeding van vroeger tot nu. 2.

28-9-2014. Inhoud. Voeding en leefstijl bij en na kanker. 1. Voeding van vroeger tot nu. 1. Voeding van vroeger tot nu. 2. Voeding en leefstijl bij en na kanker Malu van Geel Inhoud 1. Voeding van vroeger tot nu 2. Voeding en kanker 3. Aanbevelingen 4. Veel gestelde vragen 1. Voeding van vroeger tot nu 1 Hippocrates Laat voeding

Nadere informatie

Behandeling van kinderen en jongeren met overgewicht

Behandeling van kinderen en jongeren met overgewicht Het Obesitas Centrum Behandeling van kinderen en jongeren met overgewicht Deze folder is bedoeld voor ouders van kinderen en jongeren met ernstig overgewicht, die hier samen onder professionele begeleiding

Nadere informatie

Vragenlijst. S.v.p. helemaal invullen vóór uw bezoek aan de vaatverpleegkundige

Vragenlijst. S.v.p. helemaal invullen vóór uw bezoek aan de vaatverpleegkundige Vragenlijst S.v.p. helemaal invullen vóór uw bezoek aan de vaatverpleegkundige en meenemen! Voorgeschiedenis en verwijzing Hartproblemen Heeft u Angina Pectoris klachten (klachten van pijn, een drukkend

Nadere informatie

SLANK WORDEN SLANK BLIJVEN. eenvoudig snel efficiënt

SLANK WORDEN SLANK BLIJVEN. eenvoudig snel efficiënt SLANK WORDEN SLANK BLIJVEN eenvoudig snel efficiënt DIËTEN IS TRAINEN OM DIK TE WORDEN 1Als een beer in een winterslaap is en dus niets meer eet gedurende een lange tijd, doet de natuur iets slims. Het

Nadere informatie

BEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER

BEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER BEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER 1014 Inleiding De ziekte prostaatkanker, maar ook de behandeling, zoals een operatie, bestraling, hormonale therapie en chemotherapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige

Nadere informatie

Les1, Beperkende overtuigingen

Les1, Beperkende overtuigingen Les1, Beperkende overtuigingen Welkom! Bedankt voor het aanvragen van deze mini-cursus. Blijkbaar ben jij op zoek naar een manier om goed voor jezelf te zorgen, om het roer om te gooien. Deze cursus heb

Nadere informatie

Stap dichter naar huis. Zo fit mogelijk blijven tijdens uw verblijf in het ziekenhuis

Stap dichter naar huis. Zo fit mogelijk blijven tijdens uw verblijf in het ziekenhuis Stap dichter naar huis Zo fit mogelijk blijven tijdens uw verblijf in het ziekenhuis 2 Waarom deze folder? Een ziekenhuisverblijf is een hele gebeurtenis, waarbij onderzoek en behandeling veelal centraal

Nadere informatie

Intakeprocedure IKK Onderzoek Kosten Hoe kom je bij Novaru m terecht? Nazorggroep Novarum ANOrexIA NervOsA Nabehandeling

Intakeprocedure IKK Onderzoek Kosten Hoe kom je bij Novaru m terecht? Nazorggroep Novarum ANOrexIA NervOsA Nabehandeling ANOrexIA NervOsA ANOrexIA NervOsA Wat is anorexia nervosa? Mensen met anorexia eten zo weinig, dat ze extreem mager worden. Vaak zijn ze ernstig ondervoed. Maar al zijn ze vel over been, toch zien ze in

Nadere informatie

Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten

Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting door J. 1049 woorden 5 januari 2017 5,1 13 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende

Nadere informatie

Ziek zijn en voeding Informatie voor de ondervoede patiënt met een natrium- en/of vochtbeperkt dieet

Ziek zijn en voeding Informatie voor de ondervoede patiënt met een natrium- en/of vochtbeperkt dieet Ziek zijn en voeding Informatie voor de ondervoede patiënt met een natrium- en/of vochtbeperkt dieet Deze folder is bedoeld voor patiënten met een natrium en/of vochtbeperkt dieet waarbij ondervoeding

Nadere informatie

Doe de Sugar Addiction test!

Doe de Sugar Addiction test! Doe de Sugar Addiction test! Geniet je van af en toe suiker of ben je de hele dag bezig met hoeveel koekjes er nog in de trommel zitten? Weet je tot op de gram hoeveel snoep er nog in huis is en waar het

Nadere informatie

Informatie voor patiënten. Obesitaspoli

Informatie voor patiënten. Obesitaspoli Informatie voor patiënten Obesitaspoli De obesitaspoli maakt deel uit van het Medisch Centrum Wilhelmina (MCW), Borgstee 17 te Assen. Het MCW is onderdeel van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. 1 Obesitaspoli

Nadere informatie

Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten

Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te gaan. Waarom deze informatie? 2 Gebruiksaanwijzing 3 Cartoon 1 bereid uw ziekenhuisopname

Nadere informatie

Chirurgie. Operatie wegens een afsluiting of vernauwing van liesof beenslagaderen

Chirurgie. Operatie wegens een afsluiting of vernauwing van liesof beenslagaderen Chirurgie Operatie wegens een afsluiting of vernauwing van liesof beenslagaderen Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer arterieel (slagaderlijk)

Nadere informatie

Voedingsrichtlijnen zwangerschap

Voedingsrichtlijnen zwangerschap Voedingsrichtlijnen zwangerschap Hoera! Je bent zwanger. Een nieuwe tijd breekt aan. Wat gaat deze zwangerschap brengen? Hoe zorg je dat je baby goed groeit? Hoe blijf je zelf fit tijdens je zwangerschap?

Nadere informatie

OncoMove: bewegen tijdens de behandeling van kanker

OncoMove: bewegen tijdens de behandeling van kanker Supplement informatiewijzer oncologie OncoMove: bewegen tijdens de behandeling van kanker Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Bewegen tijdens de behandeling van kanker 2.1 Instructie 2.2 Doel 2.3 Bespreking

Nadere informatie

Altijd al gedacht dat zware botten een verklaring voor overgewicht zijn?

Altijd al gedacht dat zware botten een verklaring voor overgewicht zijn? 1 Altijd al gedacht dat zware botten een verklaring voor overgewicht zijn? De 20 fabels en feiten over afslanken Be-Slank Copyright 2011 Be-Slank.nl Alle rechten voorbehouden. 2 Feiten en Fabels: Frisdrank

Nadere informatie

Hyperventilatie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Hyperventilatie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Hyperventilatie Wanneer u gespannen bent of angstig, kunnen verschillende lichamelijke klachten ontstaan. Eén van die klachten is hyperventileren. Hyperventileren wil zeggen dat u te snel of te diep ademt.

Nadere informatie