Bijbelstudie - Opkomen voor recht

Transcriptie

1 Bijbelstudie - Opkomen voor recht 1 Inleiding: wat is gerechtigheid? Gerechtigheid betekent zaken recht zetten. Jezus laat dat heel mooi zien als hij, aan het begin van zijn werk, onderwijs geeft in de synagoge van Nazaret. We lezen daarvan in Lucas 4: Dat is gerechtigheid: Jezus komt op voor de armen, de gebrokenen, de gevangenen, blinden en verdrukten. Hij kwam op plaatsen en op plekken in de maatschappij waar gebrokenheid was. Hij zocht mensen op die door de maatschappij met de nek werden aangekeken. Hij genas hen, Hij vertelde hen het goede nieuws van bevrijding. Hij was diep bewogen met mensen. Toen de discipelen op pad werden gestuurd kregen ze dezelfde opdracht mee. Verkondig het evangelie, genees de zieken, zet recht wat niet goed is. Want, zegt Jezus hen in Matt. 10: 8: Om niet hebben jullie ontvangen, om niet moeten jullie geven! Als navolgers van Jezus worden wij ook opgeroepen om hetzelfde te doen. We hebben een boodschap van hoop en vrijheid voor mensen die onderdrukt worden. Er is veel onrecht in deze wereld dat schreeuwt om te worden rechtgezet. Waar hebben we het precies over, als we spreken over armoede? Laten we wat cijfers bekijken. Dagelijks sterven mensen aan ondervoeding. Wereldwijd lijden ruim 800 miljoen mensen honger. Overigens net zoveel mensen als die last hebben van obesitas. 1 op de 6 mensen leeft onder de armoedegrens van 1 dollar per dag. Armoede is een complex probleem met verschillende oorzaken: natuurrampen, burgeroorlogen, corrupte leiders. Maar ook komt het door een ongelijke verdeling van de welvaart en oneerlijke handel, een vicieuze cirkel die veel armen in armoede houdt. En daar raakt het het thema van deze studie: gerechtigheid. Dit is geen gemakkelijk en eenvoudig verhaal. Maar we kunnen en mogen niet aan deze problemen voorbij gaan. Omdat we er door wat we kopen direct mee verbonden zijn. We gebruiken dagelijks zaken die in Afrika, Azie en zuid-amerika zijn geproduceerd. Bekend zijn de koffie, thee en chocola, maar denk ook aan peultjes, vis, plantaardige olie, katoen, bloemen, veevoer voor onze koeien en varkens waar wij de melk en het vlees van gebruiken. In 80% van de producten uit de supermarkt is iets uit ontwikkelingslanden verwerkt. Denk ook kleding, schoenen. De kadootjes die met Sinterklaas aan elkaar gegeven worden. Of aan metalen als tin, nikkel, palladium en kobalt die gebruikt worden in mobieltjes en andere elektronica: de omstandigheden in de mijnen waar deze stoffen gedolven worden zijn soms mensonterend. De producten die wij uit de schappen trekken, zijn allemaal ergens onder bepaalde omstandigheden geproduceerd. Wie de productieketen langsloopt, kan nogal wat tegenkomen: kinderarbeid, intimidatie van werknemers, financiële uitbuiting, gebrek aan

2 bescherming tegen giffen, uitputting van grondstoffen, aantasting van het plaatselijke milieu. En de vuilnisbelt, wanneer het product niet meer nodig is. Het is dus niet de vraag of je betrokken bent bij onrecht en het milieu, als een soort hobby. We zijn betrokken en de vraag is hoe. Welke keuzes maken we? Aan het eind van deze studie vindt u wat praktische adviezen voor een rechtvaardige consumptie. Om bij het voorbeeld van chocola te blijven: veel chocola wordt nog niet op een eerlijke manier geproduceerd. Chocola wordt gemaakt van cacao. Bijna alle cacao komt uit Ivoorkust en Uganda. Op die plantages werken niet alleen volwassenen, maar ook kinderen. En op sommige plantages is sprake van slavernij: kinderen die daar werken zonder dat ze dat willen. Zij zijn verkocht door hun families, of ontvoerd, en worden slecht behandeld. Dat moet anders! Inmiddels is er overleg gekomen tussen de cacaohandelaren, de chocolaproducenten, overheden en supermarkten om te zoeken hoe het beter kan. Het Fair Trade en Max Havelaar keurmerk zijn daar een goede voorbeelden van, net als chocolonely: dat staat garant voor een eerlijke prijs voor de producent en plantages zonder slavernij. Verkade bijvoorbeeld is vorig jaar volledig overgestapt op Fair Trade cacao. En nu zijn wij aan zet, als consument, om te kiezen voor eerlijke chocola in de supermarkt. Heeft u weleens bij deze thema s stil gestaan? Hoe gaat u als consument om met deze thema s? 2 Gerechtigheid en wij Lange tijd heeft deze boodschap, opkomen voor rechtvaardigheid en het milieu, aan de zijlijn gestaan in de christelijke wereld. Het werd gezien als te links, te activistisch, te horizontaal. Het brengen van de goede boodschap werd als veel belangrijker gezien. Maar als er een ding is dat de Bijbel laat zien, is dat het brengen van het evangelie niet kan zonder het doen van gerechtigheid. Dan is het een leeg evangelie. Gods koninkrijk is namelijk een koninkrijk van gerechtigheid en vrede. Toen Johannes de doper de weg bereidde voor Jezus, verkondigde hij in de woestijn: Bekeer u, want het koninkrijk van de hemel is nabij! (Matt. 3:2). Bekeer u. Het Griekse woord daarvoor is Metanoia, dat betekent anders denken en anders doen. Het koninkrijk van God is totaal anders dan hoe onze wereld in elkaar zit. Als we ons bekeren, betekent dit dat we anders gaan kijken naar de wereld om ons heen. We moeten proberen om Gods werkelijkheid te zien. Als we ons daarin laten leiden door Zijn Geest, zullen we de armen, de gebrokenen, de verdrukten vanzelf op ons pad vinden. Maar dat moet je wel willen! Want dat betekent ook dat je op een andere manier gaat leven. Navolging van Jezus houdt in dat je betrokken raakt bij de gebrokenheid van deze wereld. De Heilige Geest kan ons hart bewogen maken voor mensen die hulp nodig hebben, dichtbij en ver weg. Bewogenheid, betrokkenheid en beschikbaarheid. De nood zien, het je laten raken en bereid zijn iets te doen. We zijn misschien veel bezig met persoonlijke geestelijke groei. Of we gaan tijdens de lofprijs volledig op in persoonlijke aanbidding van God. Dat zijn dat goede dingen, zoeken naar geestelijke groei en aanbidding. Maar niet als het daarbij alleen maar draait om onszelf, om een goed gevoel. Als we daarbij ons hart afsluiten voor hen die in nood zijn en geen oog hebben voor armen en verdrukten. De Bijbel is daar heel duidelijk over. Lees met elkaar eens de volgende bijbelgedeelten uit het Oude Testament, uit de profeten. Als eerste Amos 5:21-24, waarin God zegt tegen zijn volk:

3 Dat is wat: bespaar mij het geluid van jullie liederen; de klank van jullie muziekinstrumenten wil ik niet horen! Door Amos liet God zien dat hij de liederen en offers van het volk niet wil, omdat er onrecht is. Zolang de mensen oneerlijk zijn en mensen uitbuiten, zijn de liederen en offers hol, leeg. Hebben ze geen betekenis. God wil dat mensen hem niet alleen eren met hun mond en hun offers, maar met al hun daden. Hoe zou God naar onze liederen luisteren? Wij gaan er altijd zo gemakkelijk van uit dat God het allemaal waardeert. Laten we dit eerlijk in gebed onderzoeken. Als u hier meer over wilt leren, kan ik u het prachtige boekje van David Ruis aanraden: Gerechtigheid waar God naar zoekt. Voor hem als aanbiddingsleider was het een schok om deze tekst van Amos te lezen. In het boekje beschrijft hij hoe hij heeft ontdekt hoe nauw aanbidding en gerechtigheid samenhangen. Een tweede stuk dat ik wil lezen staat in Micha. Micha is een profeet die onrecht aan de kaak stelde. In de eerste hoofdstukken vooral van de leiders van het volk en in de laatste hoofdstukken van het hele volk. Lees met elkaar hoofdstuk 6:1-11. De setting is een rechtszaak. God klaagt Israël aan; Hij roept de mensen ter verantwoording voor wat ze doen. De aanklacht staat in de verzen God is ontevreden en roept uit: Zijn jullie mij vergeten? Zijn jullie mijn gerechtigheid vergeten, die jullie hebben ervaren? Ik heb jullie uit de slavernij van Egypte geleid. Zijn jullie dat vergeten? Jullie hebben gerechtigheid ontvangen en wat doen jullie anderen aan? Denk aan de woorden die de discipelen van Jezus meekregen toen ze voor het eerst op pad werden gestuurd: Om niet hebben jullie ontvangen, om niet moeten jullie geven. Het lijkt alsof het volk wakker schrikt en zich afvraagt wat ze moeten doen. Ze zoeken het alleen in de verkeerde dingen. Ze willen God tevreden stellen met brandoffers, stieren, rammen en olie. Of nog erger, met het aanbieden van hun oudste kind. Maar dat is niet waar God op zit te wachten. Hij wil geen offers om afgekocht te worden, Hij wil niet meer uiterlijk vertoon. Hij wil iets dat veel fundamenteler is: een veranderd hart, het liefhebben van God en de naaste. Hij zegt in vers 8: Mens, je weet allang wat goed is, wat ik van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te zijn en nederig de weg te gaan van je God. 3 Van theorie naar praktijk Hoe zou God naar onze wereld kijken? Zou God tevreden zijn? Ik ben bang dat wij, net als het volk Israël, aangeklaagd kunnen worden voor het onrecht dat in deze wereld gebeurt. Ook wij hebben schatten door onrecht verkregen. Ook wij hebben onzuivere weegschalen en een oneerlijke wereldmarkt. Wij willen graag zoveel mogelijk spullen voor een zo laag mogelijke prijs. Maar dat gaat wel over de ruggen van de mensen die het maken. En over die van het milieu, Gods schepping. In het boekje Voedselsafari staat het volgende citaat:,,een Nederlandse theehandelaar had jaren geleden een aantal theeplantages in Zuid-Afrika. Op de plantages kregen werknemers veel te weinig uitbetaald; zo weinig dat ze de schuld die ze hadden bij de werkgever (voor eten en onderdak) niet konden aflossen, waardoor ze ook niet onder hun contract uit kwamen. Zuid-Afrika kende geen schuldsanering of faillissementsregeling. De werknemers waren dus eigenlijk gewoon moderne slaven. Maar ze lieten het er niet bij zitten en kwamen in protest. Een bloedig protest waar verschillende doden bij vielen. Acht jaar later hadden ze eindelijk betere arbeidsomstandigheden afgedwongen en konden ze feestvieren. Een week later verplaatste de theehandelaar zijn werk zaamheden naar Kenia. Dit gebeurt voortdurend. Arbeiders in ontwikkelingslanden hebben weinig rechten. De wereldmarkt bepaalt de prijs van typische Derde Wereld producten als koffiebonen, theebalen, cacaobonen en andere grondstoffen. In deze prijs wordt geen rekening

4 gehouden met verborgen kosten als erosie, watervervuiling en overbevissing. Ook worden vanuit de VS en de Europese Unie nog altijd gesubsidieerde producten gedumpt op de Afrikaanse markt tegen een lagere prijs, waar lokale boeren nooit tegenop kunnen boksen. Het schrijnende gevolg is dat op het platteland van veel ontwikkelingslanden honger wordt geleden, juist daar waar voedsel wordt verbouwd. Wij, weldoorvoede mensen, eten sperziebonen die gegroeid zijn in landen waar mensen sterven van de honger. Het is hard nodig dat ontwikkelingslanden uit de spiraal van armoede komen. Er moet nog veel verbeterd worden aan hun soms mensonterende leefomstandigheden. 16% van de wereldbevolking, dat is 1 op de 6 mensen, heeft geen toegang heeft tot veilig drinkwater. Net zoveel mensen, 1 miljard, wonen in een sloppenwijk. Ieder uur sterven in ontwikkelingslanden 1100 kinderen, vaak aan ziektes zoals mazelen die gemakkelijk voorkomen kunnen worden. Nog altijd sterven mensen van de honger, terwijl er eten genoeg op deze wereld is. Zijn medicijnen voor veel mensen in ontwikkelingslanden onbereikbaar. Misschien schrikken wij, net als het volk in Micha, wakker. Waren we ons niet zo bewust van deze armoede en dit onrecht. En vragen we ons af wat we kunnen doen. Dat antwoord zit ook voor ons in vers 8. God vraagt niet om meer vrome offers, meer stille tijd, meer worship, hoe goed op zich ook. Hij vraagt heel fundamenteel dat we anderen recht doen, dat we trouw zijn en nederig de weg van God wandelen. Dan gaat het om ons hart en ons handelen. Recht doen kun je zien als de ander tot zijn recht laten komen, liefhebben, de ander behandelen zoals je zelf ook behandeld wilt worden. Ook heeft het te maken met het ontmaskeren van structuren die onrecht in stand houden, om te gaan voor Gods shalom in deze wereld, vrede en gerechtigheid. Trouw zijn heeft dan te maken met doorzetten, niet te snel opgeven. Tegen de stroom inroeien. Blijven streven naar gerechtigheid en simpelweg doen wat in je vermogen ligt. En als derde moeten we nederig deze weg gaan. Niet hoogmoedig, maar samen met God. Dat is belangrijk. Je kunt anderen namelijk ook vernederen door de manier waarop je geeft wat je geeft. Sta naast de armen, de hulpbehoevenden. En geef, omdat je zelf ook om niet ontvangen hebt. Als we beseffen dat in ontwikkelingslanden het christendom enorm groeit, dat er wekelijks nieuwe gemeenten worden gesticht, komt het misschien nog wel dichterbij. Het zijn onze broeders en zusters die honger leiden, die hun kinderen niet naar school kunnen sturen, die moeten opboksen tegen armoede en onrecht. En als we dichterbij huis blijven: hoeveel mensen in Nederland kennen armoede of worden onderdrukt? Denk aan vrouwenhandel, prostitutie, kinderporno. Mensen die dakloos zijn, door niemand meer echt gekend worden. Mensen die vastzitten in een verslaving. Asielzoekers die al vijf jaar wachten op een verblijfsvergunning en hun dagen slijten op een kamer van 5 bij 3? Of nog dichterbij huis: kent u de mensen uit uw straat die eenzaam zijn? Mensen die hun baan zijn kwijtgeraakt? Mensen die in scheiding liggen? Mensen die geen idee hebben hoe ze de eindjes aan elkaar moeten knopen? Kinderen die mishandeld worden? Armoede en onrecht, of het nu dichtbij is of ver weg, geven vaak een gevoel van machteloosheid. Ook veel kerken en gemeenten weten niet goed hoe ze diaconaat concreet vorm moeten geven. In veel gevallen komt het niet verder dan een collecte voor een goed doel, terwijl in het verleden kerken voorop liepen in praktische sociale

5 betrokkenheid. Zoals ik eerder zei, ik zie een tendens dat christenen zich veel meer lijken te richten op persoonlijke geestelijke groei. Maar je kunt niet geestelijk groeien als je voorbij gaat aan de schrijnende armoede en onrecht in deze wereld. Wat belangrijk is, is om altijd te beginnen bij God. Gerechtigheid moeten we doen, maar wel vanuit het juiste perspectief. Jezus zegt in Matt. 6: Zoekt eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, al het andere (eten, drinken, kleding) zal je bovendien gegeven worden. Daar begint het. Bij het zoeken van God. Bij de principes van Zijn koninkrijk en zijn gerechtigheid. Als je God zoekt, kom je vanzelf bij je naaste uit. En dan doe je het niet op eigen kracht, maar vanuit Gods geest. Dat kan helpen om uit te stijgen boven het gevoel van machteloosheid, de druppel op de gloeiende plaat. Het voorkomt ook dat we veel te veel hooi op onze schouders nemen en de verkeerde dingen doen, hoe goed ook bedoeld. Wat doet het bovenstaande met u? Wat vindt u van de uitspraak: Je kunt niet geestelijk groeien als je voorbij gaat aan de schrijnende armoede en onrecht in deze wereld? Wat betekent de tekst van Micha 6:* voor u? 4. Wat kunt u doen? 1. Bid! Draag de armen op aan God. Bid dat God je hart, je ogen en oren opent en laat zien wat je kunt doen in Zijn koninkrijk. Heel concreet. Stap voor stap, ding voor ding. Bid dat onrecht je niet koud laat. Bid voor een bewogen hart. Belijd je egoïsme, je zelfgerichtheid. Bid voor recht. Bid voor mensen die op belangrijke posities zitten. 2. Lees erover, verzamel informatie, stel kritische vragen. Lees de krant en lees de bijbel. Doe bijbelstudie met anderen over dit thema, ook om elkaar te stimuleren. Zoek bijvoorbeeld op internet naar informatie over de Micha Campagne: een wereldwijde beweging die christenen wil betrekken bij armoede en onrecht, ver weg en dichtbij huis. 3. Geef en bid voor organisaties die zich inzetten voor gerechtigheid en vraag hoe u verder kunt bijdragen aan het werk van deze organisaties. 4. Zoek de armen op. Leer ze persoonlijk kennen. Zolang armoede iets abstracts blijft, blijft het op afstand. Zodra armen een naam krijgen, komt het heel dichtbij. Dan raak je betrokken. Dan kun je soms ook praktisch iets betekenen: ga eens een kamer behangen, doe eens boodschappen voor iemand of nodig iemand uit op het eten. Koop kleren voor iemand die dat zelf niet kan betalen. Armen houden ons een spiegel voor. Je stapt uit je eigen vertrouwde en kleine wereld en beseft dat er nog veel meer is. Je ziet ook je eigen bezit in perspectief en beseft: wij zijn hartstikke rijk!! Misschien niet als je je vergelijkt met de buurman, maar wel als je over de grenzen kijkt en mensen ziet die op de vuilnisbelt hun kostje bij elkaar moeten zoeken. Het argument: Ik heb er toch hard voor gewerkt snijdt geen hout. Want mensen in de eerdergenoemde theefabrieken, of naaiateliers, of tinmijnen, of noem maar op, hebben werkweken van 7 dagen. Die werken net zo hard of harder, voor een schamel loon. Dat maakt ons nederig. Weer die tekst uit het begin: Om niet heb je ontvangen, om niet moet je geven. Dat brengt ons bij het volgende punt: 5. Het is belangrijk om stil te staan bij onze rol als consument. Kijk kritisch naar uw koopgedrag. Hebt u werkelijk nodig wat u wilt kopen? Wij hebben al zo ontzettend veel spullen. Wij, behorend tot de rijkste 20% op deze aarde, nemen 85% van alle consumptie voor onze rekening. Veel van deze consumptie gaat ten koste van mensen die al arm zijn, een te laag loon krijgen, en soms op mensonterende wijze

6 onze spullen in elkaar moeten zetten. En dan heb ik het nog niet eens over de milieuvervuiling die onze consumptie met zich meebrengt. Als u toch iets koopt, kies dan voor eerlijke producten, herkenbaar aan een keurmerk, zoals Max Havelaar of Fair Trade. Eerlijke handel, een eerlijke prijs betalen voor wat je koopt, is beter dan ontwikkelingshulp. Zo kunnen mensen het schoolgeld van hun kinderen zelf betalen. Dat is veel menswaardiger. Misschien denk je dat het niet zoveel uitmaakt. Bedenk dan dat het voor die ene boer weldegelijk uitmaakt dat je zijn eerlijke bananen koopt. Dat die ene boer daar een goede prijs voor krijgt en een bestaan kan opbouwen. Een ander belangrijk punt is onze vleesconsumptie. Voor de productie van vlees wordt nog altijd veel veevoer geïmporteerd uit ontwikkelingslanden. Daarvoor verdwijnen bossen en wordt vruchtbare grond gebruikt voor ons en niet voor de eigen bevolking. Voor het eten van vlees is veel water en veel grond nodig: voor de productie van 1 kg vlees is afhankelijk van het soort dier 3 tot 10 kilo veevoer nodig. Eet dus eens een dag geen vlees. Vegetarisch is ook lekker. De christelijke natuurorganisatie A Rocha heeft een klimaatfonds gestart, waarbij CO2 wordt gecompenseerd door de aanplant van bomen in Ghana en Zuid-Afrika. Zie voor meer informatie Kom op voor recht! En doe het stap voor stap. Als u alles ineens wilt veranderen, kunt u moedeloos worden. Begin met een ding, maar begin wél met het opkomen voor recht en daarin trouw te zijn. Bedenk voor uzelf 1 ding dat u de komende week gaat doen. TIP Ga naar melkenhoning.nl/doegroen om aan de slag te gaan met praktische tips! 5 Tot slot Wanneer we bewogen raken, betrokken raken en beschikbaar zijn, komen de praktische dingen vaak vanzelf. Het gaat erom of we ons hart willen openen voor onze medemens ver weg en dichtbij. Het is niet moeilijk om mee te werken bij een voedselbank, een eenzame buur op de koffie te vragen of eerlijke bananen te kopen. De onderliggende vraag is: mag armoede dichtbij komen? Ook zo dichtbij, dat het ons hart raakt en we niet anders kunnen dan roepen om gerechtigheid en in actie komen? Het is een diepgaande uitdaging, om samen met God en anderen in alle eenvoud recht te doen en daarin trouw te zijn. Het is het hart van het evangelie! Sluit af met de woorden van 1 Joh. 3:16-18.