TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE"

Transcriptie

1 TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE Hoorzitting op 26 april 2001 Carlos Alonso BEDATE Academisch curriculum Licentiaat Filosofie Univ. Pont. Alcalá de Henares, Spanje 1960 Licentiaat Theologie Facultad Pontificia de Granada, Spanje 1966 Master in Genetica University of California, Davis, VS Licentiaat Biologie Universidad de Granada Doctor in de Wetenschappen Universidad de Granada Doctor in de Wetenschappen Universiteit van Nijmegen, Nederland Onderzoeksprofessor voor de CSIC (Consejo Superior para las Investigaciones Científicas Hoge Raad voor Wetenschappelijke Onderzoek). Centrum voor Moleculaire Biologie. (Post)adres: Centro de Biología Molecular. Facultad de Ciencias. Universidad Autónoma de Madrid MADRID. Telefoon: Honorair Professor bij de Universidad Autónoma de Madrid. Internationaal waarnemer bij het "Vaccination trial against malaria Tanzania" (CSIC Spanje MRI (Zwitzerland) WHO.) Voorzitter van het Comité voor Bio-ethiek van de CSIC Ondervoorzitter van het Comité voor Bio-ethiek van de CSIC Deelname aan Spaanse projecten 24 Deelname aanindustriële projecten 4 Begeleiding dissertaties 19 Hoofdstukken boeken 16 Internationale projecten 125 Externe vertaling DV/437357NL.doc 1/6

2 Octrooien 1- Carlos Alonso, José María Requena, Manuel Carlos López Methode voor het diagnosticeren en classificeren van soorten Trypanosoma cruci Eigenaar: CSIC n º Carlos Alonso, José María Requena, Manuel Soto Chimeer gen voor het vaststellen van Leishmaniasis en het daarmee geassocieerde eiwit N º P Eigenaar: Laboratorios Leti * * * Genetica en Medicijnen Onderzoek met Embryo s en Klonen wetenschappelijke, medische, ethische, juridische en psychologische aspecten (therapeutisch klonen voor de productie van totipotente stamcellen, andere bronnen van stamcellen, organen en weefsel voor transplantaties, weefsel- en orgaanengineering)). Celdifferentiatie komt tot stand via een proces waarbij cellen een hele reeks morfologische en moleculaire stadia doorlopen. Deze metamorfosen worden gestuurd door de genen die tezamen het genoom vormen. De specialisering van en taaktoewijzing aan cellen kan voor een groot deel verklaard worden aan de hand van deze verschillende stadia van transscriptie en differentiële activiteit. De dynamische eigenschappen van vooral embryocellen zijn echter niet noodzakelijkerwijs gebonden aan deze differentiërende invloed, terwijl er bovendien signalen bestaan die voornoemd proces kunnen wijzigen en dit zelfs kunnen omkeren. Dit soort karakteristieke eigenschappen zien we vooral in terminaal gedifferentieerde embryocellen. Embryo s beschikken over een aantal verschillende systemen waarin dergelijke signalen liggen opgeslagen. Deze signalen bepalen welke differentiëringsstadia de individuele embryocellen zullen doorlopen. De determinanten kunnen zowel topologisch zijn (cytoplasmatische lokalisatie) als chromosomaal (modificaties) of moleculair (inductoren). Embryocellen delen zich in de vroege ontwikkelingfase doorgaans zonder groei. De dochtercellen krijgen daarom een bepaalde plaats in de vrucht toebedeeld en daardoor dus ook specifieke, vastomlijnde topologische informatie. Als er zich dus regulerende of determinerende informatie in een bepaald deel van het jonge embryo bevindt (cytoplasmatische lokalisatie), als een bepaald deel van het jonge embryo dus regulerende of determinerende informatie bevat, zal deze informatie altijd doorgegeven worden zolang er tenminste een mechanisme bestaat aan de hand waarvan het determinatiestadium van blastemen kan worden vastgesteld. Op dezelfde wijze kan men de modificatiestadia beschouwen zoals deze in de chromosomen kunnen worden waargenomen en die het resultaat zijn van regulerende signalen of cellulaire epigenese. Andere prikkels die niet noodzakelijkerwijs gekoppeld zijn aan de differentiële expressie van genen en die toch kunnen aanzetten tot specifieke differentiatie- en ontwikkelingsstadia, zijn inductieve prikkels, zoals die welke worden afgegeven door één plaatselijke cel of door een groep cellen. Niet alle cellen in een volwassen organisme vertonen terminale differentiatie. In volwassen organismen komen in principe drie soorten cellen voor. Allereerst zijn er cellen zoals de spier- of zenuwcellen. Deze kunnen zich niet delen. Dan zijn er cellen die onder normale omstandigheden niet delen, maar daartoe wel in staat zijn als het orgaan waar ze zich bevinden om de één of andere reden beschadigd is geraakt of als men ze blootstelt aan bepaalde prikkels. Tot slot zijn er de cellen die continu DV/437357NL.doc 2/6

3 geproduceerd worden en die voortkomen uit een populatie ongedifferentieerde moederof stamcellen (of niet-terminaal gedifferentieerde cellen). Een stamcel is een ongedifferentieerde cel die de potentie heeft zich te ontwikkelen tot ten minste één type gedifferentieerde cel. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen embryonale stamcellen en somatische stamcellen. De eerstgenoemde categorie stamcellen kan zich tot elk mogelijk celtype ontwikkelen, omdat ze geen specifieke taak toegewezen hebben gekregen. Voor de somatische stamcellen geldt daarentegen dat hun taken wel vastgelegd zijn, maar dat ze (nog) niet gedifferentieerd zijn (een voorbeeld hiervan zijn de multipotente mesenchymale beenmergcellen, die zich zowel tot bot als tot kraakbeen kunnen ontwikkelen). Binnen de categorie stamcellen bestaat ook nog een soort tussenvorm, de beperkte stam- of moedercellen. Hun potentieel is beperkt: het zijn nog niet gedifferentieerde multipotente stamcellen. Dit soort cellen kan zich ontwikkelen tot uiteenlopende cellen, maar dan wel behorend tot hetzelfde weefsel. Voorbeeld: de cellen waaruit neuronen en gliacellen ontstaan. De belangrijkste eigenschap van stamcellen is dat ze ongedifferentieerd zijn en dat ze zichzelf kunnen vernieuwen, maar daarnaast ook bijzonder uiteenlopende volgende generaties cellen kunnen voortbrengen. Ze kunnen dus verschillende soorten concrete cellen genereren (differentiatie), maar ook dochtercellen die precies dezelfde eigenschappen hebben (renovatie). Dit soort cellen hebben vermoedelijk het vermogen tot asymmetrische deling: bij elke deling ontstaat er een dochtercel én een moedercel die gelijk is aan die waaruit ze voorkomt. Het lijkt er overigens op dat dit niet het geval is bij zoogdieren. De delingen bij zoogdieren zouden logischerwijs eerder symmetrisch zijn. Ze vernieuwen zich óf ze differentiëren. Een andere eigenschap van dit type cellen is dat ze zich zelden of slechts traag delen. Dat lijkt het geval te zijn bij huidcellen (1) en beenmergcellen (2). Andere celtypen delen zich snel, zoals bijvoorbeeld stamcellen van de darmcrypten: deze delen zich ongeveer elke twaalf uur. Bij de huidige stand van de wetenschap is het nog onduidelijk of pluripotente stamcellen uitsluitend in één of in enkele weefseltypen voorkomen, of dat het waarschijnlijker is dat dit type cellen in alle weefsels wordt aangetroffen. Dan zouden dergelijke stamcellen een bron van vernieuwing zijn voor de gedifferentieerde en gespecialiseerde cellen van het betreffende weefsel en zo dus bijdragen tot het instandhouden van de homeostase. Op dit gebied is veel vooruitgang geboekt, niet alleen door de identificatie van dit type cellen, maar ook en vooral door klonen. Bij klonen worden immers genetisch identieke nakomelingen gereproduceerd, met dezelfde cellen, die dan nog steeds in staan zijn om het determinatieproces dat ze in het oorspronkelijke weefsel doormaakten opnieuw te doorlopen of om te keren. Hier komt het pluripotente vermogen van stamcellen werkelijk tot zijn recht. De toekomst van de medische wetenschap is nauw verweven met de ontstane mogelijkheden. De gegevens over cellulaire plasticiteit lijken erop te wijzen dat geïsoleerde precursors in het cerebellum over het vermogen beschikken om uiteenlopende volgende generaties cellen in de hersenen voort te brengen. Daarom is de celstructuur ook zo belangrijk. Deze bepaalt immers de vorm waarin geïmplanteerde cellen worden geïntegreerd. In het cerebellum is het bijvoorbeeld zo dat signalen uit de omgeving een beslissende rol spelen bij de differentiatie van de precursorpopulaties. Bovendien wijst de sterke plasticiteit van de cellulaire precursors in gebieden met actieve histogenese erop dat het ontwikkelingspotentieel van precursors zeer uitgebreid blijkt te zijn als deze precursors worden blootgesteld aan de juiste prikkels vanuit de omgeving. Dit is bevestigd in een DV/437357NL.doc 3/6

4 onderzoek waarin de ontwikkeling werd gevolgd van geïmmortaliseerde cerebellaire precursors na implantatie in het centrale zenuwstelsel van een embryo. Het is nog niet duidelijk of de metamorfose van de stamcel en het begin van de differentiatie processen zijn die bij zoogdieren onafhankelijk bestuurd worden. De differentiatie kan samenhangen met een micromilieu dat ervoor zorgt dat de cel een stamcel blijft. Als dat milieu een wijziging ondergaat, houdt de stamcel op stamcel te zijn. Maar het kan ook zo zijn dat specifieke prikkels aanzetten tot differentiatie en dat een dergelijke prikkel aanleiding is voor de stamcel om een metamorfose te ondergaan. Er zijn indicaties dat beide mechanismen in het zenuwstelsel werkzaam zijn. Stamceltherapie: problemen. Stamceltherapie biedt vele mogelijkheden. We moeten eerst de technologie ontwikkelen om deze cellen te isoleren, hun differentiatie te sturen en ze te kweken. Vervolgens kunnen dan weefsels worden gekweekt voor transplantatie op basis van stamcellen (zowel van embryo s als van volwassenen). Het zal dan dus mogelijk zijn volwassen stamcellen van een patiënt te isoleren en vervolgens in vitro de differentiatie van deze cellen te sturen. Op deze wijze kunnen we weefsels kweken waarmee we celpopulaties kunnen vernieuwen of vervangen zonder kans op afstoting. Als daarvoor embryocellen worden gebruikt, dan kunnen deze zodanig worden gestimuleerd dat zij zich ontwikkelen tot moedercellen. Deze moedercellen kunnen dan worden geïmplanteerd en zich uiteindelijk ontwikkelen tot een populatie van het type cel dat bij de patiënt beschadigd is. De hier geschetste ontwikkeling is theoretisch te verwezenlijken, maar dat wil niet zeggen dat deze vorm van celtherapie dan ook probleemloos kan worden toegepast. Bij ratten is namelijk waargenomen dat een aantal stamcellen zich na implantatie tot teratomen ontwikkelden (type tumor waarvan de cellen het vermogen tot differentiatie behouden). Er is geen enkele reden om aan te nemen dat dit zich bij de mens niet zou kunnen voordoen. Verkrijgen van multi-, pluri- en totipotente cellen uit volwassen weefsel uit foetale weefsels uit cellen in de blastocyste uit embryo s door klonen (transfer van de celkern) Wetenschappelijke problematiek Bij het toepassen van bij proefdieren verkregen kennis kunnen we niet zomaar de gegevens die voor knaagdieren gelden extrapoleren naar de mens. Menselijke precursorcellen zijn niet gelijk aan die van knaagdieren en zullen dus apart onderzocht moeten worden. Bovendien zijn ratten niet de meest aangewezen proefdieren: ze worden niet erg oud. Het is dus niet goed mogelijk aan de hand van experimenten met DV/437357NL.doc 4/6

5 ratten een goed beeld te krijgen van de taaktoewijzing en differentiatie van menselijke cellen. Bij de mens spelen deze processen zich immers over een veel langere periode af. Al deze onderzoeken en al onze kennis aangaande klonen via de transfer van celkernen met embryogene capaciteiten wijzen erop dat organismen beschikken over zeer veel multi- en pluripotente cellen. Bekend is ook dat differentiatie- en determinatieverschijnselen niet onomkeerbaar zijn. Integendeel, deze verschijnselen kunnen in beide richtingen werken. Cellen zijn dus buitengewoon plooibaar. Desalniettemin zijn er nog steeds zeer veel onduidelijkheden: bestaat er een speciaal soort donorcel? hoe werkt het mechanisme voor herprogrammering van lichaamscellen? hoe werkt het mechanisme voor synchronisatie van de functies van de celkern en die van het cytoplasma van de gastcel? welke prikkels activeren het net gevormde embryo? welke prikkels leiden tot de ontwikkeling van dit type embryo? Toepassingen voor het genereren en identificeren van stamcellen Identificatie van de factoren die de taakbepaling en differentiatie induceren of daarbij een rol spelen. Vaststellen wat de functie is van de genen in het differentiatieproces. Biochemische bijzonderheden (eiwithuishouding) van het verloop van dit proces. Ontwikkeling van medicijnen Celtherapie: Mucopolysaccharidose type VII. Degeneratieve aandoeningen van het zenuwstelsel Het gebruik van neurale precursors in situ. Therapie voor het hemopoëtische weefsel Genezing van type-1-diabetes. Ethische kwesties Ethisch statuut van embryocellen Het is in principe mogelijk specifieke categorieën cellen in het laboratorium te produceren. Op dit moment is echter nog niet goed bekend welke prikkels aanzetten tot de taakbepaling en differentiatie. Voor onderzoek naar deze prikkels zullen zogeheten totopotente cellen gebruikt moeten worden. Daarom is voorgesteld om in het laboratorium embryocellen te genereren om zo over totipotente cellen te kunnen beschikken. De eenvoudigste methode om embryocellen te verkrijgen is door bevruchting van eicellen met spermatozoën. Het ethische probleem hierbij is dat al deze cellen individuele menselijke eigenschappen bevatten en zich in principe onder de daarvoor geëigende omstandigheden tot een individu kunnen ontwikkelen. Als dit soort cellen wordt gebruikt, komt het er dus op neer dat er mensen worden gebruikt. We mogen echter geen mensen gebruiken, en dat betekent dat we geen embryocellen kunnen gebruiken voor het genereren van andere categorieën cellen. Dit is op dit moment het algemeen aanvaarde standpunt. De overtuigingskracht van dit argument berust volgens mij op wetenschappelijke overwegingen die in een bepaalde DV/437357NL.doc 5/6

6 ontwikkelingsfase van de wetenschap correct waren. We zijn allen opgevoed in een cultuur die het leven de hoogste waarde toekent en we staan huiverig tegenover het idee om biologische bouwstenen waaruit een menselijk wezen zou kunnen ontstaan te vernietigen. Ik ben evenwel van mening dat de wetenschappelijke onderbouwing van het argument als zou het embryo alle voornoemde informatie in zich dragen, met de dag wankeler wordt. DV/437357NL.doc 6/6

STAMCELLEN. 1. Definitie 2. Soorten 3. Eicel 4. Morula 5. Blastocyst 6. Foetus 7. Navelstrengbloed 8. Stamcellen uit volwassen individu

STAMCELLEN. 1. Definitie 2. Soorten 3. Eicel 4. Morula 5. Blastocyst 6. Foetus 7. Navelstrengbloed 8. Stamcellen uit volwassen individu STAMCELLEN 1. Definitie 2. Soorten 3. Eicel 4. Morula 5. Blastocyst 6. Foetus 7. Navelstrengbloed 8. Stamcellen uit volwassen individu DRIE EIGENSCHAPPEN: DEFINITIE VAN STAMCELLEN A) NIET- DIFFERENTIATIE

Nadere informatie

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 21e jrg 2003, no. 5 (pp. 241 249)

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 21e jrg 2003, no. 5 (pp. 241 249) Auteur(s): R. Lulofs Titel: Het oog van Versus 3: De stamcel als hulpverlener Jaargang: 21 Jaartal: 2003 Nummer: 5 Oorspronkelijke paginanummers: 241-249 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding,

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Beschadigde cellen in weefsels kunnen soms vervangen worden door cellen afkomstig van een donor. Aansprekende voorbeelden zijn transplantaties van cellen bij proefdiermodellen

Nadere informatie

SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS

SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Een organisme bestaat uit verschillende weefsels, die opgebouwd zijn uit cellen. Cellen zijn dus de bouwblokken van elk levend organisme. De ontwikkeling van slechts een

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43820 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Berg, C.W. van den Title: State of the heart : the promise of pluripotent stem

Nadere informatie

CHAPTER 10. Samenvatting

CHAPTER 10. Samenvatting CHAPTER 10 Samenvatting Samenvatting 147 STAMCELLEN Stamcellen hebben twee unieke eigenschappen. Allereerst zijn ze in staat zichzelf te vermenigvuldigen en zijn daardoor een onuitputbare bron van cellen

Nadere informatie

146

146 145 146 Bij genetische modificatie door middel van transgenese worden met behulp van biotechnologische technieken erfelijke eigenschappen veranderd of van het ene naar het andere organisme overgebracht.

Nadere informatie

ipsc-derived insights into Motor Neuron Disease and Inflammatory Neuropaties Oliver Härschnitz

ipsc-derived insights into Motor Neuron Disease and Inflammatory Neuropaties Oliver Härschnitz Nederlandse samenvatting proefschrift ipsc-derived insights into Motor Neuron Disease and Inflammatory Neuropaties, 15 september 2017, UMC Utrecht Stamcellen zijn in staat tot het veranderen, oftewel differentiëren,

Nadere informatie

Examen Voorbereiding Cellen

Examen Voorbereiding Cellen Examen Voorbereiding Cellen Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 2 Cellen Begrippenlijst: Begrip Organellen Plastiden Stamcellen Embryonale stamcellen Adulte stamcellen Endoplasmatisch reticulum

Nadere informatie

CHAPTER 11. Summary in Dutch

CHAPTER 11. Summary in Dutch 174 Chapter 11 CHAPTER 11 Summary in Dutch 176 Chapter 11 Stamcellen voor hart- en vaatziekten Hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaak in de westerse wereld en kostten de Nederlandse samenleving

Nadere informatie

Drs. Anna Bennis, Prof.dr. Arthur AB Bergen Nederlands Instituut voor

Drs. Anna Bennis, Prof.dr. Arthur AB Bergen Nederlands Instituut voor Stamceltherapie bij netvliesziekten!? Drs. Anna Bennis, Prof.dr. Arthur AB Bergen Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen, KNAW-AMC, Amsterdam Recent werd het eerste deel van de eerste klinische trial

Nadere informatie

Klonen we straks mensen? Antwoord op de lastigste vragen in het klo...

Klonen we straks mensen? Antwoord op de lastigste vragen in het klo... 1 van 5 7-2-2018 08:34 newscientist.nl Klonen we straks mensen? Antwoord op de lastigste vragen in het kloondebat Andy Coghlan 6-8 minuten De komst van Zhong Zhong en Hua Hua, s werelds eerste gekloonde

Nadere informatie

Stamcellen & embryo s

Stamcellen & embryo s Stamcellen & embryo s Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Stamcellen Stamcel: kan onbeperkt delen Totipotent: kan zich tot alle weefsels ontwikkelen Pluripotent: beperkter bereik Unipotent: één

Nadere informatie

Capita Selecta. Huidige ontwikkelingen in het dentale stamcelonderzoek naar volledige tandregeneratie. Katrijn Gevers. 15 mei 2008

Capita Selecta. Huidige ontwikkelingen in het dentale stamcelonderzoek naar volledige tandregeneratie. Katrijn Gevers. 15 mei 2008 Huidige ontwikkelingen in het dentale stamcelonderzoek naar volledige tandregeneratie Katholieke Universiteit Leuven Departement Tandheelkunde, Mondziekten en Kaakchirurgie 15 mei 2008 Algemene info Onderwerp

Nadere informatie

Samenvatting 95 SAMENVATTING

Samenvatting 95 SAMENVATTING Samenvatting Samenvatting 95 SAMENVATTING Tijdens de ontwikkeling en groei van een solide tumor, staan de tumorcellen bloot aan een gebrek aan zuurstof (hypoxie). Dit is het gevolg van de snelle groei

Nadere informatie

Patiënten Informatie Folder. Wetenschappelijk onderzoek met behulp van rest-embryo s

Patiënten Informatie Folder. Wetenschappelijk onderzoek met behulp van rest-embryo s Patiënten Informatie Folder Wetenschappelijk onderzoek met behulp van rest-embryo s VPG rest-embryo s voorjaar 2009 Wetenschappelijk Onderzoek met behulp van rest-embryo s. Geachte mevrouw, meneer, Uw

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) The potency of human testicular stem cells Chikhovskaya, J.V. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) The potency of human testicular stem cells Chikhovskaya, J.V. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) The potency of human testicular stem cells Chikhovskaya, J.V. Link to publication Citation for published version (APA): Chikhovskaya, J. V. (2013). The potency of

Nadere informatie

STICHTING BIO-WETENSCHAPPEN EN MAATSCHAPPIJ

STICHTING BIO-WETENSCHAPPEN EN MAATSCHAPPIJ STICHTING BIO-WETENSCHAPPEN EN MAATSCHAPPIJ Nooit tevoren waren er zoveel onderzoekers wereldwijd bezig met de verwerving van kennis op tal van gebieden van de biologie van de mens. Groots opgezette onderzoeksprogramma

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24378 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Melief, Sara Marie Title: Immunomodulatory properties of human multipotent stromal

Nadere informatie

Datum van inontvangstneming : 30/07/2013

Datum van inontvangstneming : 30/07/2013 Datum van inontvangstneming : 30/07/2013 Vertaling C-364/13-1 Datum van indiening: 28 juni 2013 Verwijzende rechter: Zaak C-364/13 Verzoek om een prejudiciële beslissing High Court of Justice, Chancery

Nadere informatie

TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE

TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE HOORZITTING - 26 april 2001 Dr. Henk JOCHEMSEN Beknopte biografische gegevens Dr. Henk Jochemsen (1952)

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting 143 Nederlandse samenvatting Stamcellen zijn primitieve cellen met het vermogen zichzelf te vernieuwen en te differentiëren in andere celtypen. Ze hebben het unieke vermogen schade in weefsels te herstellen

Nadere informatie

6,4. Samenvatting door E woorden 6 december keer beoordeeld. Biologie voor jou

6,4. Samenvatting door E woorden 6 december keer beoordeeld. Biologie voor jou Samenvatting door E. 1393 woorden 6 december 2016 6,4 18 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Thema 4: Erfelijkheid 5-HTTPLR gen heeft invloed op de hoeveelheid geluk die je ervaart.

Nadere informatie

De hersenen en het ruggenmerg communiceren met spieren en zintuigen door middel van perifere

De hersenen en het ruggenmerg communiceren met spieren en zintuigen door middel van perifere De hersenen en het ruggenmerg communiceren met spieren en zintuigen door middel van perifere zenuwen die zich door het hele lichaam vertakken. Op deze manier zijn wij in staat informatie uit onze omgeving

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Stamcelonderzoek

Praktische opdracht ANW Stamcelonderzoek Praktische opdracht ANW Stamcelonderzoek Praktische-opdracht door S. 2430 woorden 24 juni 2013 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Alzheimer, parkinson, leukemie, allemaal ziektes waaraan vandaag

Nadere informatie

Medium stekelige wat? Hoe maak je nieuwe neuronen?

Medium stekelige wat? Hoe maak je nieuwe neuronen? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Huidcellen veranderen in hersencellen: doorbraak in het onderzoek

Nadere informatie

Citation for published version (APA): van Galen, P. L. J. (2014). Molecular regulation of human hematopoietic stem cells.

Citation for published version (APA): van Galen, P. L. J. (2014). Molecular regulation of human hematopoietic stem cells. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Molecular regulation of human hematopoietic stem cells van Galen, Peter Link to publication Citation for published version (APA): van Galen, P. L. J. (2014). Molecular

Nadere informatie

Samenvatting

Samenvatting Voor toepassingen in plantenkweek is het van groot belang om de genetische diversiteit in een populatie alsmede de ontwikkeling van homozygote lijnen goed te kunnen beoordelen. Het verkrijgen van homozygote

Nadere informatie

157 De ontdekking van de natuurlijke aanwezigheid van antisense oligonucleotiden in eukaryote cellen, die de expressie van specifieke eiwitten kunnen reguleren, heeft in de afgelopen tientallen jaren gezorgd

Nadere informatie

GEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam

GEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam GEZONDHEIDSKUNDE Het menselijk lichaam 1 KENMERKEN VAN HET LEVEN Anatomie à wetenschap die zich bezighoudt met de bouw van het menselijk lichaam (waar ligt wat?). Fysiologie à Wetenschap die zich bezighoudt

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 5 Erfelijkheid en Evolutie

Samenvatting Biologie Thema 5 Erfelijkheid en Evolutie Samenvatting Biologie Erfelijkheid en Evolutie Samenvatting door een scholier 1888 woorden 16 juni 2016 6,5 5 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1 De zichtbare eigenschappen (het uiterlijk) van een

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting 159

Nederlandse Samenvatting 159 Nederlandse Samenvatting 159 NEDERLANDSE SAMENVATTING (voor de leek) In het dagelijkse leven worden wij als mensen steeds geconfronteerd met keuzes. ij de meeste keuzes staan we niet eens meer stil. Je

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld

Nadere informatie

TOESTEMMING VOOR INVRIEZEN VAN EMBRYO'S

TOESTEMMING VOOR INVRIEZEN VAN EMBRYO'S TOESTEMMING VOOR INVRIEZEN VAN EMBRYO'S Tussen: Universitair Ziekenhuis Gent met zetel te 9000 Gent aan de De Pintelaan 185, hierna genoemd UZ Gent enerzijds, en Mevrouw/ Dhr. geboren te op wonende te

Nadere informatie

7,4. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 14 april keer beoordeeld. Biologie voor jou

7,4. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 14 april keer beoordeeld. Biologie voor jou Werkstuk door een scholier 1953 woorden 14 april 2009 7,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Stamceltherapie als nieuwe tak in de geneeskunde Volgens onderzoekers biedt stamceltherapie

Nadere informatie

Samenvatting. 07 sam+.indd :23:49

Samenvatting. 07 sam+.indd :23:49 Samenvatting Planten zijn sessiel, met andere woorden, zij brengen hun hele leven door op één plek. Om te overleven moeten planten direct kunnen inspelen op een constant veranderend leefmilieu, wat betreft

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/47238 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Philipsen, Cheryl Title: Unraveling the auxin mechanism in 2,4-D induced somatic

Nadere informatie

Toestemming om embryo s in te vriezen

Toestemming om embryo s in te vriezen Toestemming om embryo s in te vriezen Universitair Ziekenhuis Gent, dat een onderdeel is van de Universiteit Gent, openbare instelling met rechtspersoonlijkheid, overeenkomstig het bijzonder decreet van

Nadere informatie

Klonen kun je onderverdelen in twee categorieën: therapeutisch- en reproductief klonen.

Klonen kun je onderverdelen in twee categorieën: therapeutisch- en reproductief klonen. Boekverslag door P. 2303 woorden 18 juni 2003 4.9 27 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudopgave: Wat is een kloon? Klonen kun je onderverdelen in twee categorieën: therapeutisch- en reproductief klonen

Nadere informatie

Gentherapie samen met stamcellen succesvol tegen leveraandoening Precisie gentherapie

Gentherapie samen met stamcellen succesvol tegen leveraandoening Precisie gentherapie Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Gentherapie samen met stamcellen succesvol tegen leveraandoening

Nadere informatie

Cel- en weefseltherapie

Cel- en weefseltherapie e e n kijk op biote chnologie 9 Een inforeeks van e e n kijk o p VIB is een non-profit onderzoeksinstituut in de levenswetenschappen. Zo'n 1100 wetenschappers en technici verrichten basisonderzoek naar

Nadere informatie

Gebruik van menselijke embryo s en het octrooirecht

Gebruik van menselijke embryo s en het octrooirecht Gebruik van menselijke embryo s en het octrooirecht De ziekte van Parkinson is zeer lastig te behandelen; er bestaat nog geen behandeling waarvan bewezen is dat deze de ziekte afremt of tot staan brengt.

Nadere informatie

Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel

Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel Hertentamen Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel 8W240 Dinsdag 16 augustus 2011 14.00-17.00 Faculteit Biomedische Technologie Verantwoordelijk docent: C. Bouten Mededocent: A. Driessen-Mol Dit tentamen

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35942 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35942 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35942 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Ent, Wietske van der Title: In vivo modelling of Ewing sarcoma in zebrafish Issue

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24265 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ritfeld, Gaby Jane Title: Bone marrow stromal cell : mediated neuroprotection

Nadere informatie

Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel

Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel Tentamen Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel 8W240 Vrijdag 24 juni 2011 9.00-12.00 Faculteit Biomedische Technologie Verantwoordelijk docent: C. Bouten Mededocent: A. Driessen-Mol Dit tentamen bestaat

Nadere informatie

Klonen van dieren. Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie

Klonen van dieren. Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Klonen van dieren Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 2 Klonen van dieren Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie I: Wat is klonen? Klonen is het ongeslachtelijk voortplanten

Nadere informatie

Fundamenten van het menselijk lichaam

Fundamenten van het menselijk lichaam Fundamenten van het menselijk lichaam Wie alle ontwikkelingen op biomedisch gebied probeert bij te houden, moet het af en toe wel duizelen. Maar ondanks de explosief toegenomen kennis is het menselijk

Nadere informatie

Mitose is een ander woord voor gewone celdeling. Door gewone celdeling blijft het aantal chromosomen in lichaamscellen gelijk (46 chromosomen).

Mitose is een ander woord voor gewone celdeling. Door gewone celdeling blijft het aantal chromosomen in lichaamscellen gelijk (46 chromosomen). Samenvatting door M. 1493 woorden 28 februari 2014 5 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Genotype en fenotype Veel eigenschappen zijne erfelijk. Je hebt deze eigenschappen geërfd van

Nadere informatie

Bijdrage gezondheidsbrief - 2009. Marc Boogaerts Stamcellen, bron van eeuwig leven?

Bijdrage gezondheidsbrief - 2009. Marc Boogaerts Stamcellen, bron van eeuwig leven? Bijdrage gezondheidsbrief - 2009 Marc Boogaerts Stamcellen, bron van eeuwig leven? Stamcellen liggen aan de basis van elk leven. De oer-stamcel wordt gevormd tijdens de bevruchting door de versmelting

Nadere informatie

Raeka Aiyar, PhD, Symposium Moderator Stamcellen en de toekomst van de geneeskunde.

Raeka Aiyar, PhD, Symposium Moderator Stamcellen en de toekomst van de geneeskunde. Raeka Aiyar, PhD, Symposium Moderator Stamcellen en de toekomst van de geneeskunde. https://youtu.be/r6bpio7l_yq OK, er zijn wat emotionele speeches geweest. Ik was daar niet helemaal klaar voor. Ik ben

Nadere informatie

De rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer

De rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer De rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer Tjakko van Ham Klinische Genetica, Erasmus MC, Rotterdam t.vanham@erasmusmc.nl Microglia, immuun cellen van het brein Wat weten we wel & wat weten we

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. DNA-onderzoek en gentherapie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. DNA-onderzoek en gentherapie Afsluitende les Leerlingenhandleiding DNA-onderzoek en gentherapie Inleiding In de afsluitende les DNA-onderzoek en gentherapie zul je aan de hand van een aantal vragen een persoonlijke en kritische blik

Nadere informatie

Chapter. Samenvatting, conclusies en vervolgonderzoek

Chapter. Samenvatting, conclusies en vervolgonderzoek Chapter 8 Samenvatting, conclusies en vervolgonderzoek Samenvatting en conclusies 186 Het doel van dit proefschrift was het ontwikkelen van nieuwe op gen- en celtherapie gebaseerde methoden om schade in

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Biochemie

Praktische opdracht ANW Biochemie Praktische opdracht ANW Biochemie Praktische-opdracht door een scholier 1682 woorden 24 juni 2005 3,4 8 keer beoordeeld Vak ANW De biochemie onderzoekt de samenstelling en samenwerking van chemische verbindingen,

Nadere informatie

In search for biomarkers of aging: A proteomics approach Rinse Klooster

In search for biomarkers of aging: A proteomics approach Rinse Klooster Samenvatting Het begrijpen van het verouderingsproces Onderzoek aan zowel hoge als lage eukaryotische modelsystemen heeft laten zien dat verschillende processen bij het verouderingsproces betrokken zijn.

Nadere informatie

Appendix Nederlandse samenvatting Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments

Appendix Nederlandse samenvatting Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments Appendix Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments Appendix Het menselijk lichaam, dat bestaat uit biljoenen cellen, wordt dagelijks blootgesteld aan gevaarlijke stoffen die

Nadere informatie

Hersenonderzoek: The last frontier. Matteo Farinella

Hersenonderzoek: The last frontier. Matteo Farinella Liesbeth Aerts Hersenonderzoek: The last frontier Matteo Farinella Centrum voor Hersenonderzoek Fundamentele neurobiologie Synaptische communicatie Neuronale ontwikkeling Biologie van astrocyten Genregulatie

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Dit proefschrift behandelt moleculaire veranderingen die plaatsvinden in de hersenen van de rat na blootstelling aan morfine, een verslavende stof. Dit type onderzoek is zowel

Nadere informatie

Diabetes. Een gids voor diabetes en mogelijke genezing met Mesenchymale tandstamcellen

Diabetes. Een gids voor diabetes en mogelijke genezing met Mesenchymale tandstamcellen Diabetes Een gids voor diabetes en mogelijke genezing met Mesenchymale tandstamcellen Naar verwachting zal diabetes in 2030 de op zes na belangrijkste doodsoorzaak zijn Diabetes is een ziekte die de manier

Nadere informatie

De waarde van ziek weefsel

De waarde van ziek weefsel Tekst Gerben Stolk Nieuw onderzoekmodel medicatie hartpatiënten De waarde van ziek weefsel Kan de werking van medicijnen voor hartpatiënten nóg beter worden getest dan in proefdieren? Op initiatief van

Nadere informatie

! "# Definitieve versie 1

! # Definitieve versie 1 ! "# Vraag om advies d.d. 11 mei 2001 vanwege A. De Decker, Voorzitter van de Senaat m.b.t. de ethische en juridische aspecten van verschillende vragen betreffende het onderzoek op embryo s en de bescherming

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Marel, Sander van der Title: Gene and cell therapy based treatment strategies

Nadere informatie

Afdeling Medische Fysiologie

Afdeling Medische Fysiologie Afdeling Medische Fysiologie Medische Fysiologie De afdeling Medische Fysiologie vormt samen met de afdelingen Cardiologie, Experimentele Cardiologie, Cardiothoracale Chirurgie en Longziekten de divisie

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus

Nederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000

Nadere informatie

11 MEI Wet betreffende het onderzoek op embryo's in vitro. (B.S. 28/05/2003)

11 MEI Wet betreffende het onderzoek op embryo's in vitro. (B.S. 28/05/2003) 11 MEI 2003. - Wet betreffende het onderzoek op embryo's in vitro. (B.S. 28/05/2003) Artikel 1. Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet Art. 2. Voor de toepassing van

Nadere informatie

Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:

Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen: Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 26 568 (R 1638) Wijziging van de Rijksoctrooiwet, de Rijksoctrooiwet 1995 en de Zaaizaad- en Plantgoedwet ten behoeve van de rechtsbescherming

Nadere informatie

5,8. Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november keer beoordeeld

5,8. Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november 1999 5,8 473 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is klonen? Klonen betekent ongeslachtelijk voortplanten. Tegenwoordig wordt er bij het woord klonen alleen

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Het in dit proefschrift beschreven onderzoek gaat over de wnt signaleringsketen. Een signaleringsketen is een soort doorgeefsysteem in een cel, de bouwsteen van alle organen en

Nadere informatie

ondersteuning, vorming van de bloed-hersen barrière, opruimen van toxische stoffen en de

ondersteuning, vorming van de bloed-hersen barrière, opruimen van toxische stoffen en de NEDERLANDSE SAMENVATTING Proteomische karakterisatie van perisynaptische astrocyten in synaptische plasticiteit Astrocyten zijn de meest voorkomende cellen in de hersenen en hebben een veelvoud aan functies,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Fibrose, oftewel verlittekening van weefsels, is een proces dat tot uitval van belangrijke organen kan leiden, met de dood tot gevolg. In feite ligt het aantal sterfgevallen veroorzaakt door fibrose hoger

Nadere informatie

Biologie (jaartal onbekend)

Biologie (jaartal onbekend) Biologie (jaartal onbekend) 1) Bijgevoegde fotografische afbeelding geeft de elektronenmicroscopische opname van een organel (P) van een cel. Wat is de belangrijkste functie van dit organel? A. Het transporteren

Nadere informatie

LESPAKKET : STAMCELLEN

LESPAKKET : STAMCELLEN LESPAKKET : STAMCELLEN 1. DEFINITIE VAN STAMCELLEN Een stamcel is een cel die zichzelf kan vermenigvuldigen en daarnaast nog in staat is zich om te vormen (= te differentiëren) naar één of meer gespecialiseerde

Nadere informatie

Werkstuk ANW Gentherapie

Werkstuk ANW Gentherapie Werkstuk ANW Gentherapie Werkstuk door een scholier 2605 woorden 27 april 2003 5,8 40 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Het onderwerp dat wij hebben gekozen is: genezen met gentherapie. Wij hebben voor

Nadere informatie

11 MEI Wet betreffende het onderzoek op embryo's in vitro

11 MEI Wet betreffende het onderzoek op embryo's in vitro 11 MEI 2003. - Wet betreffende het onderzoek op embryo's in vitro BS 28/05/2003 gdp 1 / 8 Artikel 1. Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet Art. 2. Voor de toepassing

Nadere informatie

Het is vanzelfsprekend om het beste te willen voor onze kinderen

Het is vanzelfsprekend om het beste te willen voor onze kinderen Het is vanzelfsprekend om het beste te willen voor onze kinderen De beste manier om gezondheid in de toekomst te beschermen Gepersonaliseerde regeneratieve gezondheidszorg wordt algemeen gezien als de

Nadere informatie

De Ziekte van Huntington en het verlies van hersencellen

De Ziekte van Huntington en het verlies van hersencellen Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Stamcelneuronen maken de juiste verbindingen Neuronen vervangen

Nadere informatie

Ziekte van Pompe. Wat is de ziekte van Pompe? We kunnen de fout bij RNAsplitsing. corrigeren

Ziekte van Pompe. Wat is de ziekte van Pompe? We kunnen de fout bij RNAsplitsing. corrigeren Tekst Gert-Jan van den Bemd Fotografie Levien Willemse Ziekte van Pompe Een nieuwe behandeling van de ziekte van Pompe lijkt een stap dichterbij gekomen. Dat blijkt uit twee recente publicaties. We kunnen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 173 Inleiding Bloedvormende (hematopoietische) stamcellen bevinden zich in het beenmerg. Beenmerg zit in holle botten, zoals het dijbeen en het borstbeen. Deze hematopoietische

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Wanneer in een gesprek het onderwerp gentherapie wordt aangesneden, wordt vrijwel onmiddelijk stier Herman van stal gehaald. Dit gebeurt ten onrechte. Stier Herman is een kloon en kloneren is niet hetzelfde

Nadere informatie

KANKER EN KANKERONDERZOEK

KANKER EN KANKERONDERZOEK DE GEMENE DELER KANKER EN KANKERONDERZOEK Naam: Klas: Datum: INLEIDING Kanker is een veelvoorkomende ziekte. Bijna een derde van de Nederlanders krijgt er vroeg of laat zelf mee te maken. Op dit moment

Nadere informatie

Stage mogelijkheid in brandwondenonderzoek. Preklinisch onderzoek. Vereniging Samenwerkende Brandwondencentra Nederland

Stage mogelijkheid in brandwondenonderzoek. Preklinisch onderzoek. Vereniging Samenwerkende Brandwondencentra Nederland Stage mogelijkheid in brandwondenonderzoek Preklinisch onderzoek Vereniging Samenwerkende Brandwondencentra Nederland 1/5 De Vereniging Samenwerkende Brandwondencentra in Nederland (VSBN) (engelse naam:

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen

Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen Samenvatting door M. 721 woorden 15 januari 2014 7,1 28 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Organismen Organismen is een levend wezen:

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 157 N ederlandse samenvatting Nederlandse Samenvatting 158 Nederlandse samenvatting Het aantal gevallen van huidkanker, waaronder melanoom, neemt nog steeds toe in de westerse

Nadere informatie

De Ziekte van Huntington als hersenziekte

De Ziekte van Huntington als hersenziekte Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Beenmergtransplantatie bij de Ziekte van Huntington Beenmergtransplantaat

Nadere informatie

Samenvatting. Ingrijpen in het DNA van de mens - Morele en maatschappelijke implicaties van kiembaanmodificatie 5

Samenvatting. Ingrijpen in het DNA van de mens - Morele en maatschappelijke implicaties van kiembaanmodificatie 5 Dit signalement gaat over kiembaanmodificatie: het veranderen van het DNA in een menselijk embryo. Deze techniek biedt mensen met een erfelijke ziekte nieuwe mogelijkheden om genetisch eigen kinderen te

Nadere informatie

Versie 1.1,

Versie 1.1, Versie 1.1, 16-07-2015 Informatie voor proefpersonen en bijbehorend toestemmingsformulier voor de vervaardiging en het gebruik van geïnduceerde Pluripotente Stamcellen (ips cellen) voor gezonde proefpersonen

Nadere informatie

Klonen en celkerntransplantatie

Klonen en celkerntransplantatie biotechnologie 5 Klonen en celkerntransplantatie Een inforeeks van Klonen en celkertransplantatie VIB is een interuniversitair non-profit-onderzoeksinstituut in de levenswetenschappen. Meer dan 1000 wetenschappers

Nadere informatie

Citation for published version (APA): De Sousa E Melo, F. (2013). Colon cancer heterogeneity: Stem cells, signals and subtypes

Citation for published version (APA): De Sousa E Melo, F. (2013). Colon cancer heterogeneity: Stem cells, signals and subtypes UvA-DARE (Digital Academic Repository) Colon cancer heterogeneity: Stem cells, signals and subtypes De Sousa E Melo, F. Link to publication Citation for published version (APA): De Sousa E Melo, F. (2013).

Nadere informatie

Juli blauw Biologie Vraag 1

Juli blauw Biologie Vraag 1 Biologie Vraag 1 Bij bijen komt parthenogenese voor. Dit is de ontwikkeling van een individu uit een onbevruchte eicel. Bij bijen ontstaan de darren (mannelijke bijen) parthenogenetisch. De koningin en

Nadere informatie

Juli geel Biologie Vraag 1

Juli geel Biologie Vraag 1 Biologie Vraag 1 Bij bijen komt parthenogenese voor. Dit is de ontwikkeling van een individu uit een onbevruchte eicel. Bij bijen ontstaan de darren (mannelijke bijen) parthenogenetisch. De koningin en

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 + 4

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 + 4 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 + 4 Samenvatting door een scholier 1472 woorden 23 oktober 2007 6,5 24 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 3 - Genetica Homologe chromosomen

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Introductie Wat zijn T cellen? T cellen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij het beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Dit doen zij door middel van

Nadere informatie

Concept cartoons zijn meerkeuzevragen in de vorm van een dialoog met plaatje. Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit:

Concept cartoons zijn meerkeuzevragen in de vorm van een dialoog met plaatje. Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit: Concept cartoons Concept cartoons zijn meerkeuzevragen in de vorm van een dialoog met plaatje. Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit: Over de dialoog De uitspraken die de figuren doen, zijn gebaseerd op wetenschappelijk

Nadere informatie

Appendix. Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden

Appendix. Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden I Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Inleiding Het centraal zenuwstelsel Het centraal zenuwstelsel (CZS) bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het is opgebouwd uit miljarden cellen. Het

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18929 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Lange, Job de Title: A sight for sore eyes : assessing oncogenic functions of

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Analyse van chromosomale afwijkingen in gastrointestinale tumoren In het ontstaan van kanker spelen vele moleculaire processen een rol. Deze processen worden in gang gezet door

Nadere informatie

Patientenfolder Wetenschappelijk onderzoek met Embryo's

Patientenfolder Wetenschappelijk onderzoek met Embryo's Patientenfolder Wetenschappelijk onderzoek met Embryo's 2014-03-26 1503 door Evert van Santbrink Het Fertiliteitscentrum Voorburg werkt samen met het Erasmus MC in wetenschappelijk onderzoek. Om meer te

Nadere informatie