Onderzoek naar het gebruik van frituurvet in de horeca
|
|
- Leo Cools
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Onderzoek naar het gebruik van frituurvet in de horeca Auteurs: Erik Konings, Joke Sens, Linda van Rooij-van den Bos, Martin Kooijman. Voedsel en Waren Autoriteit / Keuringsdienst van Waren, regio Zuid Postbus CD Eindhoven telefoon fax: zd@vwa.nl Projectnummer: ZD 04 K104 Datum: februari 2005
2 Samenvatting De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wil dat in 2010 de voeding van meer mensen voldoet aan de norm voor de samenstelling van vet. Daarom wordt er door het Voorlichtingsbureau voor Margarine, Vetten en Oliën en Koninklijk Horeca Nederland de campagne Verantwoord frituren uitgevoerd. Hiermee willen zij het gebruik van vloeibaar frituurvet in de horeca stimuleren. Vast vet bevat in vergelijking met vloeibaar vet veel slechte vetzuren die de kans op het ontstaan van hart- en vaatziekten verhogen. Naast de genoemde campagne Verantwoord frituren zijn er ook (aparte) acties die worden gevoerd door bijvoorbeeld frituurvetproducenten. Ondernemers die gezondere (vloeibare) frituurvetten gebruiken kunnen dit via posters of certficaten in hun snackbars/cafetaria kenbaar maken. Ook zijn er bedrijven die via een website kenbaar maken dat ze gezond frituren. Om de voortgang in de overstap van vast naar vloeibaar frituurvet te volgen heeft de VWA in 2004 een onderzoek uitgevoerd waarbij in cafetaria/smackbars een monster is genomen van het gebruikte frituurvet. Daarnaast is in de vragenlijst naar de argumenten gevraagd die worden gebruikt om al of niet over te stappen op vloeibaar vet. Tevens is de temperatuur van het in gebruik zijnde vet gemeten. In deze rapportage worden de resultaten van dit onderzoek beschreven. Uit de resultaten blijkt dat in 67% van de 679 bezochte snackbars/cafetaria nog vast vet wordt gebruikt. Vooral prijs, smaak en geur worden als argument aangevoerd om niet over te stappen op vloeibaar frituurvet. Ook is bij het onderzoek door de VWA uit analyse gebleken dat één op de vijf snackbars/cafetaria ongezond vast vet gebruikt terwijl ze kenbaar maken naar de klant dat ze gezond frituren. Bij meer dan de helft van de bezochte ondernemers is de temperatuur voor het frituren van friet hoger dan de door de aardappelverwerkende industrie (VAVI) geadviseerde 175 C. Bij circa éénvijfde van de ondernemers blijkt de ingestelde versus de gemeten temperatuur naar boven toe meer dan 5 C af te wijken.
3 1. Inleiding en doelstelling Het streven van de Minister van VWS is dat in 2010 meer mensen eten volgens de Richtlijnen Goede Voeding (RGV) en dat hun voeding voldoet aan de voedingsnormen voor verzadigd vet, transvet en fruit. Om deze doelstellingen te verwezenlijken is een aantal spelers actief in dit veld. Zo heeft het bedrijfsleven van industrieel bewerkte eetbare vetten en oliën vorig jaar de Task Force Transvetzuren opgericht. Eén van de projecten die vanuit deze Task Force is opgestart en wordt uitgevoerd door het Voorlichtingsbureau Margarine, Vetten en Oliën en Koninklijk Horeca Nederland, betreft een campagne Verantwoord frituren. Hiermee willen zij het gebruik van vloeibaar vet in de horeca stimuleren. In het begin van 2004 gebruikte namelijk negen van de tien horecabedrijven nog vast frituurvet. Vloeibaar vet bevat in vergelijking met vast vet relatief meer onverzadigd vet. Onverzadigd vet wordt ook wel de goede soort vet genoemd omdat het de kans op het ontstaan van hart- en vaatziekten verlaagt. Vast frituurvet daarentegen bevat verhoudingsgewijs meer verzadigd vet en transvet. Transvet is een groep onverzadigde vetten die net als verzadigde vetten de kans op het ontstaan van hart- en vaatziekten verhogen. Transvetzuren kunnen ontstaan bij het harden van oliën en komen van nature beperkt voor in melk en vlees van herkauwers (rund schaap, geit). Om de voortgang in de ontwikkelingen van vetzuursamenstelling in frituurvetten te volgen heeft de VWA van april tot en met juni 2004 een landelijke steekproef uitgezet waarbij een groot aantal cafetaria/snackbars is bezocht. Tijdens dit bezoek werd aan de ondernemer een aantal vragen gesteld omtrent het door hem gebruikte vet om friet af te bakken. Tevens werd de temperatuur van het in gebruik zijnde vet gemeten en een monster meegenomen voor analyse op de vetzuursamenstelling. De resultaten van deze steekproef worden hieronder verder weergegeven. 2. Resultaten Van april tot en met juni 2004 werden in totaal 679 snackbars/cafetaria bezocht. Per regio (Noord, Noordwest, Zuidwest Zuid en Oost) was het aantal representatief voor het aantal bedrijven. 2.1 Gebruik van vloeibaar vet Uit de gegevens die verzameld zijn bij de bezochte ondernemers blijkt dat er bijna honderd verschillende soorten producten vet, olie of gel worden gebruikt. Gebaseerd op informatie die werd verstrekt door ondernemers vormden producten van drie vetproducenten het grootste aandeel met respectievelijk 35 %, 16 % en 11 %. Het restant werd gevormd door een reeks vetten met private labels of andere vetproducenten. Van de bezochte ondernemers gebruikte 67 % vast vet, 23% vloeibaar vet en 10 % olie of gel. Op het moment dat dit onderzoek werd uitgevoerd is van de ondernemers die vast vet gebruiken 22% wel en 47% niet bereid om over te stappen op vloeibaar vet, terwijl 31% het nog niet weet. In onderstaande figuur worden de belangrijkste argumenten, die gebruikt worden om geen vloeibaar vet te gebruiken, weergegeven.
4 prijs smaak geur kwaliteit overig gewoonte gemak gebruiksduur kleur Aantal (n) Uit bovenstaande figuur blijkt dat prijs gevolgd door smaak en geur als belangrijkste reden worden genoemd om niet over te stappen op vloeibaar vet. 2.2 Vetzuursamenstelling frituurvet In onderstaande figuren wordt de vetzuursamenstelling weergegeven van de bemonsterde vetproducten bij de bezochte ondernemers. (eov = enkelvoudig onverzadigd vet, mov = meervoudig onverzadigd vet, vv = verzadigd vet) mediaan vetzuursamenstelling vloeibaar vet 60 % ,5 29,8 29,2 0,8 22,6 40,2 30,8 23,6 39,4 34,6 35,6 36,5 23,6 10 3,2 0,6 %mov %eov %vv %transvet 1,9 0 producent 1 producent 2 producent 3 overige
5 mediaan vetzuursamenstelling vast vet 60 57, ,8 45,3 46,5 %mov % , ,6 24,3 24,7 15, ,4 %eov %vv %transvet 10 2,2 2,4 2 0 producent 1 producent 2 producent 3 overige 1 Uit bovenstaande figuren is te concluderen dat van de tot nu toe in gebruik zijnde vloeibare vetten het transvetzuurgehalte laag is. De mediaan voor het transvetzuurgehalte in de tot nu toe gebruikte vloeibare vetten van onderscheidende producenten ligt tussen de 1 en 3%. Er werd bij 27 van de 158 ondernemers (17%) die vloeibaar vet gebruikten een transvetzuurgehalte gemeten tussen 5% en 34%. De oorzaak hiervan is niet duidelijk. Een mogelijke verklaring is het gebruik van mengsels van vast en vloeibaar vet. Zoals verwacht is de hoeveelheid meervoudige onverzadigde vetzuren in vloeibare vetten hoger dan in vaste vetten, terwijl de hoeveelheid verzadigde vetten in vloeibare vetten lager is vergeleken met vaste vetten. De mediaan voor het transvetzuurgehalte in de tot nu toe gebruikte vaste vetten van onderscheidende producenten ligt tussen de 15 en 30%. Bij 171 van de 455 ondernemers die vast vet gebruikten (38%) werd een transvetzuurgehalte gemeten tussen 30 en 55 %. In de volgende figuur wordt het gemiddelde van de transvetzuurgehaltes voor de middelste 50% van de waarnemingen per provincie weergegeven. Percentage van tweede en derde kwartiel Geen gegevens 9, ,6
6 In de provincie Noord-Holland lijken, ten opzichte van de andere provincies, meer vetten gebruikt te worden met hogere transvetzuurgehaltes. 2.3 Verantwoord en Gezond frituren Naast de genoemde campagne Verantwoord frituren zijn er ook (aparte) acties die gevoerd worden door bijvoorbeeld de frituurvetproducent Romi. Via hun website gezondfrituren kunnen locaties worden gezocht op postcode voor de dichtstbijzijnde gezonde cafetaria. Friet- en snackverkopers die gezonde frituurvetten van Romi gebruiken ontvangen een uniek 'Certificaat Gezond Frituren'. Deze zal zichtbaar in het verkooppunt aanwezig zijn. Een ander initiatief is Hart voor Health, een Trade Mark voor Fast Food Concepts. Zij melden dat alleen in de betere cafetaria's en snackrestaurants Hart voor Health producten verkrijgbaar zijn. Het kenmerk van Hart voor Health wordt niet alleen op de verpakking gebruikt, maar ook via certificaat aan de muur kenbaar gemaakt. Bij 92 van de 679 bezochte ondernemers (14%) werd op enigerlei wijze (poster, certificaat, folders) het gebruik van gezond frituurvet kenbaar gemaakt in hun bedrijf. Voor 81 van de bezochte ondernemers (12%) kon worden getraceerd, via de naam van de snackketen of de locatie die kon worden teruggevonden via website gezondfrituren, dat ze het gebruik van vloeibaar vet ondersteunden. Er kon worden geconstateerd op basis van de gemeten transvetzuurgehaltes dat bij bijna éénvijfde van deze groep ondernemers desondanks vast frituurvet werd gebruikt. Het gemeten transvetzuurgehalte bij deze gezond frituurders was gemiddeld 22%. 2.4 Frituurtemperatuur De aardappelverwerkende industrie, verenigd in de VAVI, adviseerde in het begin van 2004 om de temperatuur voor het frituren van friet van 180 graden Celsius terug te brengen tot 175 graden. Bij deze temperatuur worden de friet van goede kwaliteit en wordt de vorming van acrylamide beperkt, zo bleek uit onderzoek van de VAVI. Onderzoek in opdracht van de VWA in 2003 toonde aan dat temperatuur van grote invloed is op de vorming van acrylamide 1. Uit aanvullend onderzoek in opdracht van de VWA blijkt dat bij een temperatuur van 175 graden Celsius het vetgehalte van friet niet toeneemt in vergelijking met graden Celsius 2, mits gebakken wordt tot een goudgele kleur (en niet bruin). In de Hygiënecode voor de horeca wordt (nog) een afbaktemperatuur van maximaal 185 C voorgeschreven. In onderstaande figuur worden de gemeten temperaturen van het frituurvet in de afbakbak weergegeven in categorieën. 1 Van Gijsel J, van Hoof MP, Boer EPJ et al. Possibilities to reduce acrylamide content during processing of potatoes into chips an French fries. Wageningen UR, Achrotechnology and Food Innovations B.V., report number B671, Wageningen, 17 april Schuten HJ, van Gijssel J, Slotboom E. Effect of frying conditions on the fat content of French fries. Wageningen UR, Achrotechnology and Food Innovations B.V., report number 023, Wageningen, 29 january 2004.
7 % 6% <=165 9% % % % 2.5 DPTG Zoals uit de figuur blijkt frituurde 33% bij de aanbevolen temperatuur en bakt ruim de helft (58%) van de ondernemers friet bij een temperatuur hoger dan 175 C. Bij 9% van de ondernemers waar een temperatuur lager dan 165 C werd gemeten is de vraag of de temperatuur ingesteld was om friet te bakken. Bij 12% van de ondernemers is de baktemperatuur boven de 185 C. Verder is gebleken dat bij 17% van de ondernemers de ingestelde versus de gemeten temperatuur naar boven toe meer dan 5 C afwijkt tot een maximum van 42 C. Er kon geen significant verschil worden aangetoond tussen de gemeten temperatuur van vast en vloeibaar frituurvet. Van vrijwel alle (99%) monsters vet was het gehalte dimere en polymere triglyceriden, een indicator voor de versheid van het vet, lager dan de maximale waarde van 16% zoals genoemd in de Warenwet. Dit was zoals verwacht omdat het monster werd genomen van het meest verse vet in de afbakbak voor friet. 3. Conclusies Circa éénderde van de 679 bezochte ondernemers blijkt vloeibaar vet, gel of olie te gebruiken om friet te frituren. Tweederde van de bedrijven gebruikt vast vet. De gebruikers van vast vet geven aan dat prijs, smaak en geur de belangrijkste redenen zijn om niet over te stappen op het gebruik van vloeibaar vet. Het transvetzuurgehalte in de onderzochte vloeibare vetten is in 83% van de gevallen lager dan 5%. Het transvetzuurgehalte van bijna alle onderzochte vaste vetten is hoger dan 5%. Bij 38% van de ondernemers die vast frituurvet gebruiken ligt het transvetzuurgehalte van dit vet tussen 30 en 55%. Zoals verwacht is de hoeveelheid meervoudige onverzadigde vetzuren in vloeibare vetten hoger dan in vaste vetten, terwijl de hoeveelheid verzadigde vetten in vloeibare vetten lager is vergeleken met vaste vetten. De vetzuursamenstelling van producten van verschillende producenten van vloeibaar frituurvet lijkt niet sterk uiteen te lopen. In de provincie Noord-Holland lijken, ten opzichte van de andere provincies, meer vetten gebruikt te worden met hogere transvetzuurgehaltes. Op grond van de onderzochte transvetzuurgehaltes kan geconcludeerd worden dat circa éénvijfde van de ondernemers, die op enigerlei wijze kenbaar maken dat ze gezond frituren, vast vet gebruikt. Bij meer dan de helft van de bezochte ondernemers is de temperatuur voor het frituren van friet hoger dan de door de aardappelverwerkende industrie (VAVI) geadviseerde 175 C. Bij circa éénvijfde van de ondernemers blijkt de ingestelde versus de gemeten temperatuur naar boven toe meer dan 5 C af te wijken.
8 Tot Slot De volgende personen worden vriendelijk bedankt voor hun bijdrage aan de totstandkoming van dit rapport: Laurens Zwakhals en Barbora Kostalova van de werkgroep Nationale Atlas Volksgezondheid van het RIVM. Dank aan Kees van Ede, Kitty Enzler en Annelies Strooper van de regionale dienst Noord-West voor het uitvoeren van de analyses.
Onderzoek naar het gebruik van frituurvet in de horeca Effectmeting
Onderzoek naar het gebruik van frituurvet in de horeca Effectmeting Voedsel en Waren Autoriteit, Projectnummer: ZD05K101 September 2005 1 Samenvatting Eén van de beleidsdoelstellingen van de minister van
Nadere informatieOnderzoek naar het gebruik van frituurvet in de horeca (3)
Onderzoek naar het gebruik van frituurvet in de horeca (3) Voedsel en Waren Autoriteit Afdeling Signalering en Ontwikkeling Regio Zuid (Deel)projectnummer: ZD06D230 Thema Voeding & Gezondheid December
Nadere informatieOnderzoek naar het gebruik van frituurvet in cafetaria s en snackbars, nummer 5
Onderzoek naar het gebruik van frituurvet in cafetaria s en snackbars, nummer 5 Voedsel en Waren Autoriteit Afdeling Signalering en Ontwikkeling Regio Zuid (Deel)projectnummer: ZD08 1622 Thema Voeding
Nadere informatieTransvetzuurgehalte in chips verlaagd
Transvetzuurgehalte in chips verlaagd Projectnummer: ZD 04 K102 Datum: maart 2006 1 Samenvatting Het streven van de Minister van VWS is dat in 2010 meer mensen eten volgens de Richtlijnen Goede Voeding
Nadere informatieno.1 in Gezond Frituren
no.1 in Gezond Frituren A healthy story Kan een nieuw product een bewezen succes zijn? Ja. Romi introduceerde als eerste Gezond Frituren en werd daarmee voortrekker van een succesvolle trend. Een trend
Nadere informatieGeïnspireerd door de natuur. Overgang naar pure zonnebloemolie voor Fact aardappelspecialiteiten No. 1
Geïnspireerd door de natuur Overgang naar pure zonnebloemolie voor Fact aardappelspecialiteiten No. 1 Het eerste complete assortiment vriesverse aardappelspecialiteiten bereid met pure zonnebloemolie Onze
Nadere informatieDe vetzuursamenstelling van producten vleesbereiding en vleesproducten. Datum 7 oktober 2013
De vetzuursamenstelling van producten vleesbereiding en vleesproducten Datum 7 oktober 2013 De vetzuursamenstelling van producten vleesbereiding en vleesproducten 27 februari 2013 Inhoud Samenvatting...
Nadere informatieNutritionele kwaliteit kant-en-klaarmaaltijden (2)
Nutritionele kwaliteit kant-en-klaarmaaltijden (2) Voedsel en Waren Autoriteit Thema Voeding & Gezondheid Augustus 2007 Samenvatting In 2006 heeft de VWA een rapport gepubliceerd over de nutritionele kwaliteit
Nadere informatieAlles over VETTEN GOEDE ÉN SLECHTE. E-book
Alles over VETTEN GOEDE ÉN SLECHTE E-book WAT IS VET? VET IS EEN VOEDINGSSTOF DIE ZIT IN BIJVOORBEELD HALVARINE, OLIE, VLEES, KAAS EN IN KOEK, SNACKS EN SAUZEN. VET IS ALTIJD EEN MENGSEL VAN VETZUREN.
Nadere informatieDe vetzuursamenstelling van producten hartige snacks - groot. Datum 8 april 2014
De vetzuursamenstelling van producten hartige snacks - groot Datum 8 april 2014 De vetzuursamenstelling van producten hartige snacks (groot) 28 augustus 2013 Inhoud Samenvatting... 4 Inleiding... 6 Doel...
Nadere informatieVetzuursamenstelling van bakkerijmargarines in Nederland in 2008
Voedingsmiddelenanalyses van de Afdeling Humane Voeding Deel 15 Vetzuursamenstelling van bakkerijmargarines in Nederland in 2008 Paul JM Hulshof, Truus Kosmeyer Maart 2009 Afdeling Humane Voeding Wageningen
Nadere informatieWat zijn vetten? Soorten vetten Onverzadigde vetten Verzadigde vetten Transvetten Vetpercentages Tips
Vetten 1 Onderwerpen Wat zijn vetten? Soorten vetten Onverzadigde vetten Verzadigde vetten Transvetten Vetpercentages Tips 2 Wat zijn vetten? Vetten zijn naast eiwitten en koolhydraten, een van de drie
Nadere informatieDe wetenschap achter de richtlijn voor vet
De wetenschap achter de richtlijn voor vet Marianne Geleijnse Hoogleraar Voeding en Hart- en Vaatziekten Afdeling Humane Voeding, Wageningen Universiteit MVO Netwerkevent 31 maart 2016 Subsidies van voedingsindustrie
Nadere informatieVOEDINGSVETTEN EN -OLIEN
VOEDINGSVETTEN EN -OLIEN p.1/5 Verantwoord frituren. Hoe omgaan met vetten en oliën? Heden worden er een aantal stellingen vooropgesteld in verband met oliën en vetten, via verschillende media en reclame
Nadere informatieFriet. Piet. van BETER MILIEU PUNTEN VOOR EEN. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
MVO Folder 2012 Friet 6 PUNTEN VOOR EEN BETER MILIEU Bewuste Product keuzes Verantwoord Frituren Eko Verpakkingen Gebruik van plastic zakjes Klein bedrag? Pinnen mag! Afvalscheiding door FvP van Piet Maatschappelijk
Nadere informatieAcrylamide in levensmiddelen op de Nederlandse markt
Acrylamide in levensmiddelen op de Nederlandse markt Voedsel en Waren Autoriteit Afdeling Signalering en Ontwikkeling Regio Zuid April 2007 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...1 Samenvatting...2 1 Inleiding...3
Nadere informatieOnderzoeksresultaten Supermarkt en cafetaria s favoriet bij afhalen warme maaltijd. Juni 2007
Onderzoeksresultaten Supermarkt en cafetaria s favoriet bij afhalen warme maaltijd Juni 2007 Introductie en achtergrond In opdracht van Farm Frites hebben Pleon en Motivaction International een onderzoek
Nadere informatieNBOV: Gebruik margarine en roomboter in de bakkerssector
www.vetzuursamenstelling.nl NBOV: Gebruik margarine en roomboter in de bakkerssector De NBOV heeft een enquête uitgevoerd om te onderzoeken of bakkers gebruik maken van roomboter of margarine in 6 verschillende
Nadere informatieKies gezond vet! Wetenschap en praktijk! Gerard Hornstra,"
Kies gezond vet! Wetenschap en praktijk! Gerard Hornstra," emeritus hoogleraar " Experimentele Voedingskunde" Universiteit Maastricht" " Voorzitter MVO stuurgroep" Kies gezond vet! Kies gezond vet!! Vet
Nadere informatiePRODUCTEN VOOR DE FOODSERVICE
Creative with oils & fats PRODUCTEN VOOR DE FOODSERVICE A.1. ONS GAMMA FRITUURVETTEN Product Omschrijving Kenmerken FRIBEL 4x2,5 kg en 12,5 kg Het goudgele uitzicht en de niet te evenaren smaak blijven
Nadere informatieVETTEN EN GEZONDHEID INGEBORG A BROUWER, PHD HOOGLERAAR VOEDING VOOR GEZOND LEVEN VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM
VETTEN EN GEZONDHEID INGEBORG A BROUWER, PHD HOOGLERAAR VOEDING VOOR GEZOND LEVEN VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM ACHTERGROND Geregistreerd voedingswetenschapper: Nederlandse Academie van Voedingswetenschappen
Nadere informatieVetten Minder verzadigd vet, meer onverzadigd vet
Vetten Minder verzadigd vet, meer onverzadigd vet In voeding zitten twee soorten vet: verzadigd vet en onverzadigd vet. Als je verzadigd vet vervangt door onverzadigd vet heeft dat een positief effect
Nadere informatie7 Samenvatting Inleiding
Samenvatting 7 159 160 7 Samenvatting Inleiding Het onderzoek is gestart met als verwachting dat de ontwikkeling van kinderen beter wordt wanneer er zogenaamde lange keten meervoudig onverzadigde vetzuren
Nadere informatieGoede Vetten Slechte Vetten
Goede Vetten VS Slechte Vetten Leef Puurr/http://eerlijkoverbuikspieren.nl Pagina 1 Soorten vetzuren Voordat je een goed beeld kunt krijgen van wat goede en slechte vetten zijn en in welke producten deze
Nadere informatieVetten Minder verzadigd vet, meer onverzadigd vet
Vetten Minder verzadigd vet, meer onverzadigd vet In voeding zitten twee soorten vet: verzadigd vet en onverzadigd vet. Als je verzadigd vet vervangt door onverzadigd vet heeft dat een positief effect
Nadere informatieInfobundel Week van de diëtist THEMA VETTEN
Infobundel Week van de diëtist THEMA VETTEN Nederrij 133 2200 Herentals t 014 24 61 11 f 014 24 61 26 www.azherentals.be Inhoudsopgave Vetten in de actieve voedingsdriehoek... 3 Zichtbaar en onzichtbaar
Nadere informatieInhoud. Samenvatting... 4 Inleiding... 9 Doel...11 Werkwijze...12 Resultaten...16 Conclusies...22 Bijlagen 1, 2 en
Pagina 2 van 35 Monitoring van het verzadigd vet- en zoutgehalte in levensmiddelen waarvoor afspraken zijn gemaakt in het Akkoord Verbetering Productsamenstelling 2017 21 december 2017 Inhoud Samenvatting...
Nadere informatienatuurlijke oorsprong
PALMOLIE Palmolie is de meest gebruikte plantaardige olie in de wereld en een belangrijke bron van vetten in onze voeding. Palmolie is een ingrediënt in margarines, koekjes en ijs, maar ook in non-food
Nadere informatieBevindingen inspecties in centrale keukens en afdelingskeukens in ziekenhuizen 2007-2008
Bevindingen inspecties in centrale keukens en afdelingskeukens in ziekenhuizen 2007-2008 Factsheet Domein Ziekenhuizen Voedsel en Waren Autoriteit Juni 2008 (Deel)projectnummer: Thema: ZD07C270 Veilig
Nadere informatieKHN HANDLEIDING. Hoe kunt u acrylamide tot een minimum beperken?
KHN HANDLEIDING Hoe kunt u acrylamide tot een minimum beperken? Disclaimer Deze handleiding is een uitgave van Koninklijke Horeca Nederland Koninklijke Horeca Nederland Deze handleiding is met de grootst
Nadere informatieDit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen
2014R1226 NL 18.11.2014 000.001 1 Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen B VERORDENING (EU) Nr. 1226/2014 VAN DE COMMISSIE
Nadere informatieFederaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Omzendbrief betreffende het bekomen van een afwijking op de maximale gebruikstemperatuur van 180 C van vetten en oliën bij het frituren van levensmiddelen
Nadere informatieVet- en vetzuursamenstelling van industrieel bereide levensmiddelen
Vet- en vetzuursamenstelling van industrieel bereide levensmiddelen Analyse van snacks, koek & gebak, chips & zoutjes en brood Voedsel en Waren Autoriteit Afdeling Signalering en Ontwikkeling Regio Zuid
Nadere informatieFrituurvet Maximum emmer CK
Remia Een frituurvet met grote voordelen:rijk aan onverzadigde vetzuren, transvetzuurgehalte < 1%, neutraal van geur en smaak, maximale levensduur, verlaagd gehalte aan verzadigd vet, geen aanslag in de
Nadere informatieBetere vetzuursamenstelling in producten met plantaardige oliën en vetten
Betere vetzuursamenstelling in producten met plantaardige oliën en vetten Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling 23-21 De Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling heeft tussen 23 en 21 door zelfregulering
Nadere informatieBelangrijkste bevindingen
A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 F 030 274 29 71 info@rivm.nl Belangrijkste bevindingen Verandering in consumptie
Nadere informatieVitamine D Hoog gedoseerde voedingssupplementen
Vitamine D Hoog gedoseerde voedingssupplementen Begin 2016 heeft de NVWA verschillende meldingen ontvangen waarin de NVWA gewezen werd op het feit dat er voedingssupplementen met vitamine D op de Nederlandse
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Vetten zijn gezond en noodzakelijk laat je niets wijsmaken Vet heeft een slecht imago en dat is vreemd omdat vet noodzakelijk is en zeker niet alleen maar slecht is en het het is niet iets wat je zoveel
Nadere informatieClaims bij levensmiddelen (2)
Claims bij levensmiddelen (2) Voedsel en Waren Autoriteit Afdeling Signalering en Ontwikkeling Regio Zuid (Deel)projectnummer: ZD06D250 Thema Voeding & Gezondheid oktober 2007 Samenvatting Per 1 juli 2007
Nadere informatieFiguur 1: Mogelijke veranderingen dagelijks eetpatroon
CONSUMENTENPLATFORM Ons voedsel over 10 OPINIEONDERZOEK In september 2003 heeft het onderzoeksbureau Survey@ te Zoetermeer onder 600 Nederlanders een representatieve steekproef gehouden. De vragen in het
Nadere informatieKHN HANDLEIDING. Hoe kunt u acrylamide tot een minimum beperken?
KHN HANDLEIDING Hoe kunt u acrylamide tot een minimum beperken? KHN handleiding om acrylamide in levensmiddelen tot een minimum te beperken De Europese Commissie wil dat voedselproducenten, fastfoodketens
Nadere informatieALLES OVER VERANTWOORD FRITUREN GRATIS MEENEMEN. pag. 02. pag. 03. pag. 05. pag. 06. pag. 07. Een goed frietje, wat is dat eigenlijk?
GRATIS MEENEMEN met kinderpagina ALLES OVER VERANTWOORD FRITUREN Een goed frietje, wat is dat eigenlijk? 02 Vast - Vloeibaar Verantwoord? 03 Aantal cafetaria s aangesloten bij Verantwoord Frituren 05 Allergenen
Nadere informatieGoede voeding. Hans van Kuijk sportarts
Goede voeding Hans van Kuijk sportarts Goede voeding Hans van Kuijk sportarts Chronische aandoeningen Hart- en vaatziekten Hoge bloeddruk Diabetes 2 Overgewicht? Relatie met voeding & bewegen? DM2; dramatische
Nadere informatieSamenvatting. Voedingsmiddelengebruik en maaltijdpatroon
Samenvatting Sinds 1987 vindt in Nederland eens in de vijf jaar een peiling van de voedselconsumptie van de bevolking plaats. In dit advies worden de belangrijkste ontwikkelingen in de voedselconsumptie
Nadere informatieWat is de functie van vetvervangers in voedingsmiddelen en wat zijn de voor- en nadelen?
Werkstuk door een scholier 2223 woorden 9 december 2003 5,1 19 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Ik moest voor anw een vervangende opdracht maken. Ik mocht kiezen uit een aantal onderwerpen. Mijn keuze
Nadere informatieDGV rapport. Cardiovasculair risicomanagement. Simvastatine: keuze en dosering in 2007 DGV NEDERLANDS INSTITUUT VOOR VERANTWOORD MEDICIJNGEBRUIK
DGV rapport Cardiovasculair risicomanagement Simvastatine: keuze en dosering in 2007 DGV NEDERLANDS INSTITUUT VOOR VERANTWOORD MEDICIJNGEBRUIK Colofon Auteur drs. Geert Westerhuis DTP Ellen Wiggemansen
Nadere informatieJaarrapportage Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling 2008
www.vetzuursamenstelling.nl redactieadres: info@vetzuursamenstelling.nl Postbus 3095-2280 GB Rijswijk Jaarrapportage Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling 2008 1 Jaarrapportage Task Force Verantwoorde
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 3. Gezonde voeding
GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 3 Gezonde voeding 1 INLEIDING Thema 3 hoofdstuk Gezonde voeding blz. 149 Onderwerpen: -Persoonlijke verschillen -Voeding en levensfasen -Voedingsmiddelen en voedingsstoffen -Richtlijnen
Nadere informatieFiguur 1. Schematische voorstelling van een triacylglycerol (voorbeeld).
FoodGate STW nr. 30 (2009/10/15) Symmetrie of asymmetrie in de vetten? De structuuropbouw en mechanische sterkte van vetrijke levensmiddelen wordt in belangrijke mate bepaald door de vetzuursamenstelling
Nadere informatieHandhaving voedingclaims 2010. Datum: oktober 2010
Handhaving voedingclaims 2010 Datum: oktober 2010 Samenvatting In de tweede helft van 2010 heeft de nvwa een handhavingsactie uitgevoerd op het gebruik van voedingsclaims. Voor voedingsclaims gelden de
Nadere informatieVoedselconsumptie Vergelijking met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen
Voedselconsumptie 12-16 Vergelijking met de Richtlijnen goede voeding 15 Het RIVM onderzoekt de voedselconsumptie in Nederland. Van ruim mensen in de leeftijd van 1 tot en met 79 jaar is van 12 tot en
Nadere informatieAlles over (KOKOS)OLIE. E-book
Alles over (KOKOS)OLIE E-book WAT IS KOKOS EIGENLIJK? KOKOS EN KOKOSVET KOMEN VAN DE KOKOSNOOT. KOKOSVET BEVAT HET MEESTE VERZADIGD VET VAN ALLE VET- EN OLIESOORTEN. VERZADIGD VET STAAT EROM BEKEND NIET
Nadere informatieMICROBIOLOGISCHE GESTELDHEID VAN ZOUTE HARING
MICROBIOLOGISCHE GESTELDHEID VAN ZOUTE HARING K.M. Jonker E. de Boer KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200 AE Zutphen tel. 0575-588100 fax 0575-588200
Nadere informatieZesde Landelijke Steekproef Zoutgehalte in Brood 2015. NVB Wageningen
Zesde Landelijke Steekproef Zoutgehalte in Brood 2015 NVB Wageningen NVB Postbus 360 6700 AJ WAGENINGEN Referentie: KC-21417-ZsPr/JeSa/361010 Wageningen, 26 mei 2015 Rapport betreffende Zesde Landelijke
Nadere informatieCHOLESTEROLARME VOEDING
CHOLESTEROLARME VOEDING Vers fruit Net zoals groenten bevat fruit geen cholesterol en is het rijk aan vezels. De energiewaarde van fruit is afhankelijk van de hoeveelheid suiker. Zo zijn druiven, bananen,
Nadere informatieDatum 20 juni 2011 Betreft Waarschuwing. Geachte heer/mevrouw,
G1 > Retouradres Postbus 10063 8000 GB Zwolle VWA Lubeckplein 34 8017 JS Zwolle Postbus 10063 8000 GB Zwolle www.vwa.nl Contactpersoon T 050 588 60 00 F 050 588 61 00 nd@vwa.nl Onze referentie 260130373/24191
Nadere informatieMonitoring verzadigd vetgehalte in levensmiddelen
Monitoring verzadigd vetgehalte in levensmiddelen Onderzoek van 414 levensmiddelen in 2015 Aanleiding De Nederlandse overheid streeft ernaar dat consumenten een bewuste keuze kunnen maken voor gezonder
Nadere informatieKeuringsdienst van Waren Zuid Afdeling signalering samengestelde producten Sector: Laboratorium
Keuringsdienst van Waren Zuid Afdeling signalering samengestelde producten Sector: Laboratorium MICROBIOLOGISCH ONDERZOEK VAN KANT EN KLAAR MAALTIJDEN IN NEDERLAND 2001 H.A.P.M. Jansen P. H. in t Veld
Nadere informatiePOSITION PAPER VOEDSELKEUZELOGO S
POSITION PAPER VOEDSELKEUZELOGO S CONSUMENTENBOND, 12 APRIL 2018 1 Wat wil de Consumentenbond? De Consumentenbond vindt het van groot belang dat er een duidelijke kleurcodering c.q. voedselkeuzelogo 1
Nadere informatieInventarisatie. In hett regeerakkoord. vloeroppervlakte van. In maart/april 2011 is horecacategorieën, te. de andere helft tegen INTRAV
Inventarisatie naleefniveau rookvrije horecaa voorjaar 211 Per 1 juli 28 is binnen de horeca, sport en kunst en cultuursector het rookverbod r ingevoerd. Daarnaast is besloten dat behalvee werkgevers inn
Nadere informatieDienstverlenende werkzaamheden Les 7
Dienstverlenende werkzaamheden Les 7 voedingsadvies Julie hebben in les 1 al een voedingsdagboek moeten invullen en in les drie heb je als het goed is geleerd hoe de schijf van vijf werkt. Met deze kennis
Nadere informatieGezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet
Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook
Nadere informatieKlasseLunch. Over gezond eten 1. Docentenhandleiding KlasseLunch 2008:
Over gezond eten 1 WAAROM IS GEZOND ETEN BELANGRIJK? Je bent nu in de groei. Je lichaam is nog lang niet klaar. Goed en gezond eten is daarom erg belangrijk. Want alleen dan krijg je voldoende voedingsstoffen
Nadere informatieSURVEY MICROBIOLOGISCHE GESTELDHEID ONVERPAKTE GEROOKTE PALING
SURVEY MICROBIOLOGISCHE GESTELDHEID ONVERPAKTE GEROOKTE PALING H. van der Zee E. de Boer K. M. Jonker B. Wit KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200 AE
Nadere informatieJaarresultaat en plan van aanpak
Jaarresultaat en plan van aanpak Januari 2008 Bond van Nederlandse Margarinefabrikanten Vereniging voor de Aardappelverwerkende industrie (VAVI) Activiteiten 2007 Vanaf eind jaren negentig heeft de aardappelverwerkende
Nadere informatieDagboek hartfalenpolikliniek
Dagboek hartfalenpolikliniek Naam:.. Telefoon: 075 65074 50 of 075 650 78 90 1 van 14 Inhoudsopgave Persoonlijke richtlijnen 3 Belangrijke contactgegevens 4 Gewichtstabel 5 Dieet en vochtbeperking 8 Regelmatig
Nadere informatieMemo Bekendheid Meldpunt Huiselijk Geweld
Memo Bekendheid Meldpunt Huiselijk Geweld Bestuurscommissie Onderzoek Cultuur, Welzijn en Zorg 1 Colofon: Onderzoek en rapportage: drs. E. Lange dr. J. Tuinstra Met medewerking van: H. Plat-Lieben Uitgave:
Nadere informatieOnderwerp Reactie Consumentenbond op Nota Gezondheidsbeleid
E-mail Datum huitslag@consumentenbond.nl 13 december 2011 Doorkiesnummer 070-4454236 Doorkiesnummer telefax 070-4454591 Uw kenmerk Ons kenmerk HU/71124 Tweede Kamer der Staten-Generaal Vaste Commissie
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2007 209 Besluit van 24 mei 2007, houdende wijziging van het Warenwetbesluit Vlees, gehakt en vleesproducten inzake het vetgehalte van gehakt en mager
Nadere informatieOrganochloorbestrijdingsmiddelen en lood en cadmium in wild
Organochloorbestrijdingsmiddelen en lood en cadmium in wild K.M. Jonker S.J.M. Ottink H.P.G.M. Bos I. ten Broeke KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200
Nadere informatieHierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Leijten (SP) over het bericht Toename overgewicht in achterstandswijken (2015Z08832).
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 2515 XP DEN HAAG T 070 340 79 11 F 070 340 78
Nadere informatieHierbij gaat voor de delegaties document D034098/02.
Raad van de Europese Unie Brussel, 22 juli 2014 (OR. en) 12140/14 DEEG 135 AGRI 512 SAN 296 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 22 juli 2014 aan: Nr. Comdoc.: D034098/02 Betreft: de Europese Commissie het
Nadere informatieBelangrijkste bevindingen
gram/dag tijdens ontbijt A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 F 030 274 29 71 info@rivm.nl Belangrijkste bevindingen Ontbijtgewoonten
Nadere informatieNieuwe Richtlijnen Goede Voeding
Nieuwe Richtlijnen Goede Voeding Wat zijn de nieuwe voedingsaanbevelingen vanuit de wetenschap? Prof. Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl Inhoud Voedingsonderzoek is moeilijk! Hoe komen Richtlijnen tot
Nadere informatieDuurzaamheidk. Duurzaamheidkompas meting #17 beleid ten aanzien van voedsel januari 2017
Duurzaamheidk mpas Duurzaamheidkompas meting #17 beleid ten aanzien van voedsel januari 2017 Inleiding Duurzaamheidkompas #17 gezond en duurzaam voedsel Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van
Nadere informatieInspectieresultaten Rookvrije Horeca; juli t/m november 2008
Inspectieresultaten Rookvrije Horeca; juli t/m ember 2008 Inleiding Sinds 1 januari 2004 moet iedere werkgever een rookvrije werkplek garanderen voor zijn medewerkers. Voor de voor publiek bestemde horecadelen
Nadere informatieHOUDING, GEDRAG & KENNIS OVER HET ETIKET OP VOEDINGSMIDDELEN
HOUDING, GEDRAG & KENNIS OVER HET ETIKET OP VOEDINGSMIDDELEN Marcel Temminghoff en Anne van Vlerken Juni 2013 GfK 2013 Houding, Gedrag en Kennis over het Etiket op Voedingsmiddelen Juni 2013 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieVerhitte frituurvetten
Verhitte frituurvetten 034 1 Verhitte frituurvetten Inleiding Gefrituurde etenswaren zijn in onze samenleving niet meer weg te denken. Het nog steeds toenemende gebruik ervan gaat echter met enige zorg
Nadere informatieGezonde Voeding Tips
Gezonde Voeding Tips Waarom is een gezond dieet zo belangrijk? A) Voorkom risico s op aandoeningen Weet je dat de meeste aandoeningen kunnen worden voorkomen? Voorbeelden hiervan zijn:» Hartaandoeningen»
Nadere informatieOnderwerp: Verzoek tot uitstel nieuwe Hygiënecode voor de horeca n.a.v. klachten over KHN als codehouder
Afzender: De gezamenlijke horecaverenigingen (Nederlands Horeca Gilde, de Vereniging Chinese Horeca Ondernemers, Natte Horeca Nederland en de Vereniging Professionele Frituurders) P/a secretariaat ProFri
Nadere informatieLEVO Grenada Gold frituurolie
Levo Grenada Gold is een 100% plantaardige frituurolie die uitermate geschikt is voor langdurige verhitting op hogere temperaturen. EAN: 8712154995126 (CE) Basisgegevens Commerciële naam Wettelijke naam
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en aanbevelingen
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen In publiceerde de toenmalige oedingsraad de Nederlandse voedingsnormen. Deze waren hoofdzakelijk gericht op de preventie van deficiëntieverschijnselen. De laatste
Nadere informatieWetenschappelijke onderbouwing Nederlandse voedingsrichtlijnen
Wetenschappelijke onderbouwing Nederlandse voedingsrichtlijnen Prof Daan Kromhout Gezondheidsraad Gezondheidsraad 1 De commissie Wat zijn Richtlijnen goede voeding? Geïntegreerde boodschappen gebaseerd
Nadere informatieG e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf
G e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf De Schijf van Vijf in het kort Om fit en gezond te leven is het belangrijk om gezond te eten. Gezond eten is samen met voldoende bewegen dé basis voor een
Nadere informatieVoor op brood (kuipjes 41 % totaal vet) Voor op brood (kuipjes > 41 % vet) Twenty Four Brio Light Becel pro.activ Calorie Light
INFOKAART n van margarine-, halvarine- en bak- en braadproducten December 2016 - Het assortiment margarineproducten wordt steeds groter en sluit steeds beter aan op de wensen en eisen van de consument.
Nadere informatieWat betekent EU-GHS voor u?
Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Distributeurs U moet een stof of mengsel dat als gevaarlijk is ingedeeld etiketteren en verpakken volgens de eisen van EU-GHS. Daarbij kunt u de indeling gebruiken
Nadere informatie3.1 Inleiding 67 3.2 Suiker en suikers
INHOUD 13 17 1.1 Inleiding 17 1.2 Definitie van vet 18 1.2.1 Structuur van vet 18 1.2.2 Vetzuurgroepen 19 1.2.3 Oorsprong van vet 23 1.3 Aanwezigheid van vet in levensmiddelen 24 1.3.1 Onverzadigde vetzuren
Nadere informatieWat betekent EU-GHS voor u?
Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Informatie voor distributeurs U moet een stof of mengsel dat als gevaarlijk is ingedeeld etiketteren en verpakken volgens de eisen van EU-GHS. Daarbij kunt u de
Nadere informatieKoolhydraten en de preventie van welvaartsziekten
Koolhydraten en de preventie van welvaartsziekten Evidence-based richtlijn van de German Nutrition Society Van vezels tot suikers: koolhydraten omvatten een brede range van voedingsstoffen. Wat is er precies
Nadere informatieArtikelnummer: EAN: Beemster kaasbroodje
Pruvé EAN: 8710972114729 (CE) Basisgegevens Commerciële naam Wettelijke naam Functionele naam Variant Merk Pruvé Ingrediënteninformatie water, TARWEBLOEM, Beemsterkaas (MELK, zout, zuursel, stremsel, conserveermiddel:
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Welke noten zijn gezond, onderzoek gezonde vetten Noten zijn gezond en rijk aan gezonde, onverzadigde vetten die je helpen om af te vallen! Eet 20 gram noten per dag voor je gezondheid en krijg daardoor
Nadere informatieAANGENOMEN TEKSTEN. Resolutie van het Europees Parlement van 26 oktober 2016 over transvetzuren (TFA's) (2016/2637(RSP))
Europees Parlement 204-209 AANGENOMEN TEKSTEN P8_TA(206)047 Transvetten Resolutie van het Europees Parlement van 26 oktober 206 over transvetzuren (TFA's) (206/2637(RSP)) Het Europees Parlement, gezien
Nadere informatieZonnebloemolie 3 liter
Levo Zonnebloemolie geschikt voor zowel koude als warme bereidingen. EAN: 8712154885403 (CE), 8712154400002 (HE) Basisgegevens Commerciële naam Wettelijke naam Functionele naam LEVO Zonnebloemolie plantaardige
Nadere informatieVoedselconsumptie Vergeleken met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen
Voedselconsumptie 212-214 Vergeleken met de Richtlijnen goede voeding 215 Het RIVM onderzoekt de voedselconsumptie in Nederland. Deze factsheet geeft in het kort weer hoe volwassenen (19-79 jaar) in de
Nadere informatieManifest Essentiële vetten voor kinderen
Manifest Essentiële vetten voor kinderen BF2532 Blue Band Manifest Brochure.indd 1 29-06-2010 11:16:39 Inhoudsopgave Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland... 4 Diëtisten Coöperatie Nederland en Nederlandse
Nadere informatieNaam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken
Naam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken Wat zijn voedingsstoffen Voedingsstoffen zijn stoffen die je nodig hebt om te lopen, te denken enz. Er zijn 6 soorten voedingsstoffen. 1. eiwitten (vlees, peulvruchten.
Nadere informatieKeuringsdienst van Waren Zuid Afdeling signalering samengestelde monsters Sector: Laboratorium
Keuringsdienst van Waren Zuid Afdeling signalering samengestelde monsters Sector: Laboratorium MICROBIOLOGISCH ONDERZOEK VAN GEBAK IN NEDERLAND in 2001 H.A.P.M. Jansen A.M.H..v. Lith P. H. in t Veld Keuringdienst
Nadere informatieMINDER SUIKER BETER VET UITDAGINGEN VOOR DE VOEDINGSINDUSTRIE
MINDER SUIKER BETER VET UITDAGINGEN VOOR DE VOEDINGSINDUSTRIE WIE IS FLANDERS FOOD? VZW 2005 Vlaamse voedingsbedrijven + Fevia Vlaanderen WAT IS ONZE MISSIE? Flanders FOOD ondersteunt en faciliteert competitieve,
Nadere informatieVETGEHALTE IN MAGERE RUNDVLEESPRODUCTEN
. VETGEHALTE IN MAGERE RUNDVLEESPRODUCTEN Voedsel en Waren Autoriteit Project nr: OT 04H002.11 April 2005 OT04H002.11 6-9-2005 Pagina 1 van 5 INHOUD SAMENVATTING...3 SUMMARY..3 TREFWOORDEN. 3 1. INLEIDING..4
Nadere informatie