MOTIVATIE. I. Hypothalamus, homeostase en gemotiveerd gedrag

Transcriptie

1 1 MOTIVATIE Inleiding Gedrag gebeurt omwille van motivatie. We voeren een willekeurige beweging uit omdat we ertoe gemotiveerd zijn een bepaalde nood te vervullen. Dit kan zeer abstract zijn (willen surfen als het warm is), maar ook zeer concreet (als je blaas vol is, je naar het toilet begeven). Motivatie is dus eigenlijk de drijvende kracht achter de beweging: waarschijnlijkheid en richting van gedrag hangen af het niveau van de drijvende kracht. Echter, het is een drijfveer naar gedrag toe, maar daarom nog geen garantie voor dat gedrag. Ook kunnen we verschillende motivaties gelijktijdig hebben met tegenstrijdige doelen. Zeer veel over motivatie is onduidelijk, maar we weten dat het onontbeerlijk is voor overleven. Motivatie is moeilijk te observeren, maar bij eetgedrag is een vrij goede observatie mogelijk. Eerst en vooral zijn hier toch al redelijk wat dingen over geweten, maar ook kunnen we op proefdieren beroep doen, én is dit klinisch het meest relevant. Motivatie is ook enorm belangrijk voor de geneeskunde. Naast eetstoornissen en verslaving (die psychiatrisch zijn en dus in sé niet technisch kunnen worden aangepakt), is 45% van alle doodsoorzaken ook gedragsgerelateerd bij mannen onder 65 (roken, verkeersongelukken, zelfmoord). De grote verwachte toename in zgn. beschavingsziektes (obesitas, ouderdomsdiabetes, hart- en vaatziekten) lijkt ook gerelateerd aan motivatie. I. Hypothalamus, homeostase en gemotiveerd gedrag We weten reeds dat de hypothalamus essentieel is voor de homeostase van ons lichaam. Homeostase verwijst naar processen die het intern milieu van ons lichaam op orde houden, binnen vrij nauwe grenzen. Dit gebeurt op verschillende niveaus, maar toch voornamelijk in de regelende centra van de hypothalamus (temperatuur en vocht- en energiebalans). De hypothalamische regulatie start met een sensorische transductie, waarbij een te reguleren parameter gemeten wordt door gespecialiseerde neuronen, die bij afwijking van de nauw toegelaten grenzen de periventriculaire zone van de hypothalamus in gang zet. Deze neuronen orkestreren een geïntegreerde respons om de parameter te normaliseren. Deze respons bestaat uit 3 componenten: o Humorale respons: hypothalamische neuronen stimuleren/inhiberen de release van hypofysehormonen in de bloedbaan o Visceromotorische respons: hypothalamische neuronen passen de balans PZS/OZS aan o Somatomotorische respons: neuronen uit de laterale HT werken in op bepaalde corticale gebieden, tot het stellen van een bepaald gedrag(!) Deze responsen zijn het meest effectief om aan de destabiliserende situatie te ontsnappen (vb. wanneer we kou hebben, beginnen we te rillen (visceromotorisch) en wordt minder bloed naar de huid gestuurd (humoraal), maar het efficiëntst is het terug naar binnen gaan (somatomotorisch)) II. De langetermijnregulatie van eetgedrag Een korte onderbreking in de bloedvoorziening van de hersenen kan onmiddellijk leiden tot ernstige hersenschade en zelfs dood. Ook een korte deprivatie van glucose kan verrassend genoeg al tot bewustzijnsverlies leiden, en zelfs tot de dood indien niet snel genoeg hersteld. Het externe milieu verschaft ons normaalgezien voldoende zuurstof, maar voor onze voedingsstoffen moeten we zelf zorgen, en bepaalde mechanismen moeten aanwezig zijn om energie in het lichaam op te slaan voor indien we tijdelijk zonder voedsel vallen. Motivatie tot eetgedrag is eigenlijk voornamelijk het op peil houden van deze reserves.

2 2 II.1. Energiebalans Gedurende en na een maaltijd worden de energieniveaus van het lichaam aangevuld. In deze conditie, de prandiale fase, zit het bloed vol nutriënten en wordt de energie opgeslagen onder vorm van glycogeen en triglyceriden. Glycogeen wordt beperkt opgeslagen in de lever en de skeletspieren, maar triglyceriden, die worden opgeslagen in het vetweefsel, hebben een vrijwel onbeperkte capaciteit. Het vervaardigen van glycogeen en triglyceriden gebeurt via macromoleculaire processen die we groeperen onder de term anabolisme. [Afb. 1, onder]

3 3 Skeletal muscle Liver Glycogen Intestine (full) Absorbed nutrients Glucose Fatty acids Neurons All cells Ketones Blood Triglycerids Adipose (fat) tissue Tussen 2 maaltijden in zitten we in de postabsorptieve fase, en opgeslagen glycogeen en triglyceriden worden afgebroken om de individuele cellen van energie te voorzien (glucose voor alle cellen, vetzuren niet in de hersenen). Het geheel van macromoleculaire processen hiervoor verantwoordelijk, is het katabolisme. [Afb. 2, onder]

4 4 Intestine (empty) Glucose Blood Liver Glycogen Fatty acids Ketones All cells Neurons Triglycerids Adipose (fat) tissue In principe zijn anabolisme en katabolisme in balans (a): er wordt evenveel verbruikt als ingenomen en omgekeerd. Indien de intake echter systematisch het verbruik overtreft (b), stijgt de hoeveelheid lichaamsvet (de adipositeit), en leidt dit uiteindelijk tot obesitas. Indien de intake systematisch onvoldoende is om aan de vraag tegemoet te komen (c), leidt dit tot verlies aan vetweefsel en finaal tot uithongering. [Afb. 3, onder] Om in balans te blijven moet er zoiets zijn als een regulerend mechanisme voor eetgedrag, gebaseerd op de energiereserves en de mate van vulling. Indien deze ontsporen, kunnen eetstoornissen optreden. Er zijn zowel op lange als korte termijn regelmechanismen. II.2. Hormonale en hypothalamische regulatie van lichaamsvet en voeding

5 5 De inname van voeding wordt gestimuleerd indien neuronen in de hypothalamus een daling vaststellen van de concentratie van een hormoon uit vetcellen. Deze HT-cellen liggen in de periventriculaire zone. Omgekeerd wordt inname geïnhibeerd door cellen in de laterale HT. II.2.1. Lichaamsvet en consumptie Een rat kan gedwongen worden om lichaamsvet te verliezen indien de calorische inname beperkt wordt. Van het ogenblik echter dat de restricties wegvallen, wordt de normale lichaamsmassa vrij snel weer hersteld. Omgekeerd zullen dieren die een tijdje geforceerd gevoed worden met een toename van vetmassa, van het ogenblik dat ze weer vrij kunnen eten weer minder innemen tot het normale lichaamsgewicht wordt bereikt. Er is dus duidelijk een mechanisme van homeostase (en dus motivatie) in het spel. Deze hypothese werd in 1953 voor het eerst door Kennedy gepostuleerd, en is de zgn. lipostatische hypothese. [Afb. 4, onder] De koppeling van vet aan eetgedrag suggereert dat er dus communicatie moet zijn tussen vetweefsel en hersenen. Een hormoon in de bloedbaan, m.n. leptine (zo bleek later), werd hiervoor verdacht. Experimenten met ob/ob-muizen, die een te hoog lichaamsgewicht vertoonde, wezen uit dat de beestjes het hormoon ontbraken waarvoor het ob-gen codeerde. Aangenomen werd dat die hormoon aan de hersenen vertelde dat de vetreserves voldoende waren. Aangezien dit hormoon ontbrak, werd er dus steeds gesignaleerd dat de reserves te laag waren, en dat er dus moest gegeten worden, wat de spectaculaire toename in lichaamsgewicht verklaarde. Om deze hypothese te toetsen, werd een ob/ob-muis gekoppeld aan een normale muis. Dit proces, parabiosis, is het chirurgisch verbinden van 2 dieren met een gemeenschappelijke bloedvoorziening. Na de ingreep at de ob/ob-muis veel minder dan voorheen, aangezien het hormoon nu wel aanwezig was (door de normale muis). [Afb. 5, onder] In 1994 werd aangetoond dat het hormoon in kwestie leptine was. Behandeling van ob/ob-muizen met leptine deed hun lichaamsgewicht normaliseren. Leptine wordt geproduceerd door de adipocyten (vetcellen) en werkt rechtstreeks op de HT in. [Afb. 6, onder (de muis links (67g) kreeg geen leptine, de muis rechts (35g) wel)]

6 6 II.2.2. Hypothalamus en voeding Kleine laesies aan beide kanten van de hypothalamus bleken grote effecten te hebben op het eetgedrag en vetgehalte van een rat. Een laesie van de laterale hypothalamus bilateraal veroorzaakten anorexia, terwijl dit aan de ventromediale thalamus obesitas veroorzaakte. Ook bij de mens bestaat een lateraal hypothalamisch syndroom (bij anorexia) en een ventromediaal hypothalamisch syndroom (bij obesitas). [Afb. 7, volgende pagina]

7 7 Uit voorgaande observaties veronderstelde men reeds vroeger dat de laterale hypothalamus een soort hongercentrum was, dat antagonistisch werkte t.o.v. de ventromediale hypothalamus, dat dan een soort verzadigingscentrum was. Dit blijkt echter te simplistisch, aangezien de effecten eigenlijk voornamelijk afhankelijk zijn van de leptinespiegels (zie eerder en verder). II.2.3. De effecten van verhoogde leptinespiegels op de hypothalamus Circulerende leptinemoleculen, afkomstig van de adipocyten en gesecreteerd in de bloedbaan, bereiken de nc. arcuatus van de hypothalamus. Deze ligt aan de basis van de IIIe ventrikel. [Afb. 8, volgende pagina boven] Deze HT-neuronen secreteren -MSH ( -melanocyt stimulerend hormoon) en CART (cocaine- and amphetamine regulated transcript), dat via de laterale hypothalamus eetgedrag zal verminderen (somatomotorische respons). Daarnaast is er release van TRH en CRH in de nucleus paraventricularis. Deze hormonen werken in op de hypofyse, die TSH en ACTH zal vrijzetten en metabolismeverhogende effecten zal induceren in schildklier en bijnieren (humorale respons). Ten slotte is er activatie van het OZS (verhoging van metabolic rate) via diezelfde nucleus paraventricularis (naar de lage regionen van de hersenstam en preganglionaire neuronen in het ruggenmerg) en verhoging van de lichaamstemperatuur (visceromotorische respons). Het autonoom ZS wordt ook rechtstreeks door -MSH en CART gemoduleerd via een projectie vanaf de hypothalamus naar de intermediolaterale grijze stof van het ruggenmerg. Injectie van -MSH en CART imiteert de effecten van een verhoogde leptine-spiegel, en blokkers van deze stoffen doen eetgedrag weer toenemen. - MSH en CART zijn daardoor anorectische peptiden. [Afb. 9, volgende pagina onder]

8 8 II.2.4. leptinespiegels op de hypothalamus De effecten van verlaagde Een daling van leptine in de bloedbaan stimuleert een ander type cellen in de nucleus arcuatus (zie Afb. 8), nl. een celtype dat NPY (neuropeptide Y) en AgRP (agouti-related peptide) vrijzet. NPY en AgRP inhiberen de secretie van TRH en CRH door de nucleus paraventricularis (humoraal), activeren het PZS (visceromotorisch) en stimuleren eetgedrag via de laterale hypothalamus (somatomotorisch). NPY en AgRP zijn dus orexigene peptiden. [Afb. 10, onder]

9 9 II.2.5. Controle van eetgedrag door de laterale hypothalamus -MSH en AgRP zijn letterlijk antagonisten van elkaar. Ze binden op dezelfde MC4-receptor in de laterale hypothalamus. Activatie van de receptor leidt tot inhibitie van eetgedrag, blokken van de receptor stimuleert eten. [Afb. 11, onder] De laterale hypothalamus is niet georganiseerd in verschillende kerngebieden, en daarom moeten we het met de term laterale hypothalamische area stellen. Laesies in dit gebied verhinderen eetgedrag, en elektrische stimulatie veroorzaakt het. Dit is echter moeilijk te interpreteren, aangezien beide technieken niet alleen de cellichamen van de neuronen in dit gebied treffen, maar ook de passerende axonen. Nu blijkt zelfs dat beide (dus zowel de neuronen als de passerende axonen) mee verantwoordelijk zijn voor eetgedrag. Wat neuronen betreft, onderscheiden we 2 types. Eén groep in de laterale hypothalamus krijgt directe input van de leptinegevoelige neuronen in de nucleus arcuatus, en veroorzaakt een release van MCH

10 10 (melanin-concentrating hormone) en diffuse connecties (vaak monosynaptisch) naar de cortex. Van hieruit kan gemotiveerd motorisch gedrag ontstaan. Injectie van MCH induceert experimenteel ook eetgedrag, en MCH-negatieve-mutanten reduceren eetgedrag en verhogen de metabolic rate. Daarnaast zijn er ook orexineneuronen die rechtstreekse input ontvangen van de nucleus arcuatus. Dit peptide is orexigeen (zoals de naam suggereert) en zal dus eetgedrag stimuleren. [Afb. 12, onder; detectie van orexineneuronen in de laterale HT] Zowel MCH als orexine stijgen wanneer de leptinespiegels dalen. Commercialisering van MCH en orexine kan een groot gevaar zijn voor de volksgezondheid. III. De kortetermijnregulatie van eetgedrag: eten, vertering en verzadiging Naast de tendens om eten te gaan zoeken met het oog op overleving, is er ook een regulatie op kortere termijn: regelmaat in aantal maaltijden per dag, hoeveelheid, type voeding We kunnen veronderstellen dat bepaalde verzadigingssignalen deze drive inhiberen. Deze verzadigingssignalen starten in de loop van de prandiale fase, waardoor de maaltijd wordt beëindigd, en de zin in een nieuwe maaltijd voor een tijdje achterwege blijft. In de loop van de interprandiale fase vermindert dit signaal geleidelijk, tot de drive tot eten het weer overneemt. [Afb. 13, onder] De lichamelijke reacties tijdens de maaltijd vallen uiteen in 3 fasen: o cephalische fase: zicht en geur van voeding triggeren een aantal fysiologische processen die anticiperen op het innemen van die voeding activatie van PZS en enterisch ZS, secretie van speeksel (het water in de mond), en spijsverteringsstoffen in de maag o gastrische fase: vorige reacties worden intenser wanneer kauwen en slikken van de voeding, en bij geleidelijke vulling van de maag o substraatfase of intestinale fase:

11 11 de maag wordt gevuld met half afgebroken nutriënten, die via de darm worden opgenomen in de bloedbaan (en o.m. toename van de glycemie veroorzaken) verzadigingssignalen beëindigen de maaltijd: maagdistentie release van CCK in het duodenum release van pancreatisch insuline III.1. Maagdistentie Uitrekking van de maagwand is een krachtig verzadigingssignaal. De maagwand is sterk mechanosensorisch geïnnerveerd, en axonen lopen als n. vagus (X) naar de nucleus van de tractus solitarius in de medulla, waar ze eetgedrag inhiberen. Aangezien de nucleus tractus solitarii ook verantwoordelijk is voor de innervatie van de smaakknoppen, én ook het AZS controleert, is het makkelijk in te zien dat dit een krachtig verzadigingssignaal is. Toch kan de verzadiging nog eventjes worden uitgesteld, indien het eten smakelijk genoeg is. Dit duurt evenwel niet lang. III.2. Release van cholecystokinine in het duodenum In de jaren 1970 werd ontdekt dat toediening van CCK (cholecystokinine) frequentie en hoeveelheid van voeding verminderde, zonder de proefdieren ziek te maken. CCK blijkt voor te komen in bepaalde duodenale cellen en sommige neuronen van het enterisch zenuwstelsel. De stof wordt vrijgezet, voornamelijk bij een stijging van de vetzuurconcentratie in het intestinum. CCK zal voornamelijk de vagale sensorische axonen activeren. CCK en maagdistentie zijn dus synergistische signalen. Opmerkelijk is dat CCK ook in bepaalde neuronen van het CZS voorkomt. [Afb. 14, rechts] III.3. Release van pancreatisch insuline Insuline is een vitaal hormoon, in de bloedbaan gebracht door de -cellen van het pancreas. Na een maaltijd nemen glucoselevels in het bloed toe. Om gebruikt te worden in de verschillende cellen zijn transporters noodzakelijk. Op het celoppervlak binden insulinemoleculen aan hun receptor, wat de aanmaak van glucosetransporters bevordert. Insuline is essentieel voor de opname van glucose in de cel (uitgezonderd neuronen). Wanneer een stijging van bloedsuiker niet gevolgd wordt door een toename van insuline, spreekt men van diabetes mellitus. De hyperglycemie leidt tot een zoete urine (vandaar de term mellitus, of zoet). Hypoderme injectie van insuline biedt een oplossing, maar een teveel aan insuline kan de bloedsuikerwaarden zodanig doen dalen dat de hersenen zonder glucose komen te zitten en een insulineshock optreedt: zweten, draaierigheid, dubbelzicht Indien dit niet spoedig wordt verholpen, treedt delirium, convulsies en verlies van bewustzijn op. In normale condities wordt insuline dus vrijgezet om een normale opname van glucose te waarborgen en de anabole processen in ons lichaam naar behore te laten verlopen (en ook deels de katabole

12 12 processen achteraf om het glucose uit het glycogeen vrij te maken). Insulinerelease wordt op 3 manieren getriggerd [Afb. 15, onder]: o cephalische fase: parasympathische innervatie van het pancreas (via de nervus vagus) stimuleert de -cel om insuline aan te maken => bloedglucose daalt, waardoor de drive om te eten toeneemt (NPY op de nucleus arcuatus en ventromedialis) o gastrische fase: CCK zal reageren op de vulling van de maag, en insulinerelease in het pancreas stimuleren o intestinale fase: de release van insuline is maximaal als het voedsel finaal geabsorbeerd is in de ingewanden (stijging van glucose) => dit is tevens een verzadigingssignaal door directe inhibitie van de nucleus arcuatus en ventromedialis (cf. leptine) IV. Waarom eten we? (Motivatie van eetgedrag) Voorgaande signaling pathways zijn louter mechanistisch, maar wat betekent dit in psychologische termen? Het is duidelijk dat we eten omdat we graag eten. Dit aspect is duidelijk hedonistisch: we ervaren plezier van de geur, zicht en smaak van het voedsel en ook van de act van het eten zelf. Uiteraard eten we ook omdat we honger hebben en een nood moeten lenigen (drivereductie). Beide aspecten hebben een apart circuit in onze hersenen. IV.1. De rol van dopamine Elektrische stimulatie van de laterale hypothalamus induceert eetgedrag, maar activeert ook dopaminerge neuronen van het mesocorticolimbisch systeem. Er zijn ernstige bewijzen dat het dopaminerge systeem een belangrijke rol speelt in de motivatie van eetgedrag. Dopaminerge neuronen projecteren naar het basale forebrain, en het ventraal tegmentum, vanwaar een brede projectie naar de cortex loopt. [Afb. 16, onder]

13 13 Niet alleen werd dopamine beschouwd als een plezierneurotransmitter die ons een positief gevoel geeft (reactie om eetbare dingen aangenaam te maken), maar elektrische stimulatie op de laterale HT is ook veel minder effectief bij een laesie in de dopaminerge neuronen. Dit laatste ontkracht vooral het eenvoudige concept dat dopamine eten lekker maakt. Ratten met een laesie van deze dopaminerge neuronen (die door de laterale hypothalamus lopen) zullen niet meer eten. Indien we echter een brokje voeding op de tong leggen, zal het beest dit wel opeten, én zelfs kunnen oordelen (dierlijke reacties!) of het eten goed of slecht was. Dit houdt in dat ongeacht de dopamine, iets toch nog lekker kan zijn. De behoefte om de nood te lenigen is echter afwezig. Schijnbaar induceren de dopaminerge neuronen wel een hunkeren naar een bepaalde voedingsstof, zonder de aangename effecten ervan te verhogen. Dit laatste wekte de interesse van het onderzoek naar verslaving. Alhoewel cocaïne, heroïne en amfetamines op verschillende pathways inwerken, hebben ze toch alle 3 een invloed op de dopaminerge pathway van het ventraal tegmentum. Proefdieren zijn gemotiveerd om gedrag te vertonen dat dopamine vrijzet in de nucleus accumbens (zoals vb. deze drugs dat doen). [Afb. 17, onder] Chronische overstimulatie van deze pathway echter zal leiden tot een homeostatische respons en de beloningspathway zal worden onderdrukt. Dit fenomeen is drugtolerantie: meer en meer drugs zijn noodzakelijk om de onderdrukte pathway weer te activeren. Wanneer een verslaafde probeert af te kicken, is het daarom ook logisch dat de hunkering zeer sterk is, en allerlei bijverschijnselen optreden. Ook verslaving aan chocolade houdt hiermee verband, maar dan in een lichtere vorm. 30% van alle vrouwen en 15% van de mannen lijdt hieraan.

14 14 IV.2. De rol van serotonine in stemming Stemming en voeding zijn gerelateerd. Mensen op dieet lopen geprikkeld rond, en na een stukje chocolade neemt het welbehagen toe. De link tussen voeding en stemming wordt verzorgd door serotonine. Serotoninespiegels in de hypothalamus stijgen in anticipatie op eten, en pieken tijdens de maaltijd (voornamelijk van koolhydraten). [Afb. 18, onder] Serotonine is afgeleid van tryptofaan, en de Trp-levels variëren met de concentratie koolhydraten in het bloed. Indien we gegeten hebben, is Trp (en serotonine) hoog en wordt de eetlust onderdrukt. Het effect op het gemoed lijkt duidelijk, vb. bij examenstress (bij sommigen gewichtstoename door veel koolhydraten). Tryptofaan is als precursor voor serotonine (5-OH-tryptamine) langetijd beschikbaar geweest als voedingssupplement. Vele mensen vonden tryptofaan een effectief slaapmiddel, waarschijnlijk door zijn vermogen om het relaxerende serotonine aan te maken. Na een weekendje stappen was het ideaal om een beetje tryptofaan aan de voeding toe te voegen. Onder de vorm van Tryptan is tryptofaan nog steeds beschikbaar voor mensen bij wie geen responsiviteit wordt vastgesteld op antidepressiva (vb. ideaal bij winterdepressies). Tryptofaan is vooral aanwezig in chocolade, bananen, melk, vlees&vis en apennootjes. De rol van serotonine bij eetstoornissen vloeit hier eenvoudigweg uit voort. Serotonine-agonisten zijn krachtige eetlustremmers (vb. dexfenfluramine of Redux ), maar door allerlei bijwerkingen zijn deze medicamenten uit de handel gehaald in Anorexia-nervosapatiënten willen te allen prijze hun lichaamsgewicht extreem laag houden, terwijl boulemia nervosa gekenmerkt wordt frequente eetbuien, daarna gecompenseerd door terug overgeven van het voedsel. Beide stoornissen gaan samen met een depressie, gelinkt aan lage serotoninelevels in de hersenen. Dit is voornamelijk duidelijk bij boulemie. Antidepressiva als Prozac verhogen de eetlust en zijn een goede behandeling voor vele boulemiepatiënten. V. Ander gemotiveerd gedrag V.1. Dorst en drinkgedrag Twee verschillende fysiologische signalen stimuleren drinkgedrag. Een eerste is de klassieke daling van het bloedvolume (hypovolemie), en een tweede is de stijging van een aantal opgeloste stoffen in het bloed (hypertoniciteit). Beide stimuleren drinkgedrag op een verschillende wijze.

15 15 V.1.1. Volumetrische dorst Dorst gemedieerd door hypovolemie is volumetrische dorst. Een daling in het bloedvolume zal door reninevrijzetting in de nier leiden tot meer angiotensine II, waardoor de nier minder bloed ontvangt. Daarnaast zal angiotensine II inwerken op een subfornicaal orgaan dat de magnocellulaire neurosecretorische cellen van de hypothalamus ertoe zal aanzetten om vasopressine (ADH) vrij te zetten. ADH zal in de nieren waterretentie stimuleren en urineproductie inhiberen. Signalen van mechanoreceptoren (BD-val) leiden tot vasoconstrictie via het OZS en zullen een dorstreflex induceren via de nervus vagus en de nucleus tractus solitarii naar de laterale HT. [Afb. 19, boven] V.1.2. Osmometrische dorst Daarnaast is er ook nog hypertoniciteit in het bloed als trigger voor een dorstreflex. Het vasculair orgaan in de lamina terminalis (OVLT), dat ook een bloedhersenbarrière ontbreekt, meet de concentratie van solventen in het bloed, en een hypertoniciteit zal zorgen voor osmose van water in de OVLT en een verandering in de frequentie van AP. De OVLT-neuronen stimuleren de magnocellulaire neurosecretorische cellen die ADH produceren, en stimuleren osmometrische dorst. Dit is de motivatie om water te drinken indien we uitgedroogd raken. Laesies in OVLT zullen dus volledig de responsen op uitdroging uitschakelen, doch niet de respons op verlies van bloedvolume. [Afb. 20, onder]

16 16 V.1.3. Diabetes insipidus Motivatie tot drinken en de secretie van vasopressine door de hypothalamus gaan meestal hand in hand. Selectief verlies van vasopressine secreterende neuronen zal een vreemde conditie veroorzaken, m.n. diabetes insipidus. Door het verlies van vasopressine zullen de nieren veel te veel water uit het bloed halen en in de urine brengen (polyurie). De uitdroging zal dus een sterke motivatie om water te drinken veroorzaken. De enorme hoeveelheid die hierdoor wordt gedronken, wordt echter onmiddellijk geürineerd met een lichtgele, waterige urine tot gevolg. V.2. Temperatuurregulatie We zijn gemotiveerd om te interageren met onze omgeving zodanig dat onze lichaamstemperatuur binnen de enge grenzen rond 37 C blijft. De voornaamste T -gevoelige neuronen bevinden zich in de anterieure hypothalamus. Deze cellen zijn gevoelig voor een kleine verandering van temperatuur in het bloed. Humorale en visceromotorische reacties worden geïnitieerd door de mediale preoptische area van dit gebied. Zo zal een daling van temperatuur leiden tot een toename van TSH in de hypofyse, waardoor meer schildklierhormoon zal geproduceerd worden, wat zorgt voor een stijging in cellulair metabolisme (humoraal). De visceromotorische respons bestaat uit een vasoconstrictie ter hoogte van de huid en pilo-erectie. De somatomorische respons is naast het klassieke rillen (deels visceromotorisch) ook het opzoeken van warmte (motivatie).