Wandelen in Overijssel BEKIJK DEZE ROUTE OOK IN ONZE GRATIS APP landschapoverijssel.nl/wandeleninoverijssel

Transcriptie

1 Wandelen in Overijssel BEKIJK DEZE ROUTE OOK IN ONZE GRATIS APP landschapoverijssel.nl/wandeleninoverijssel

2 Mander: bronnen en grafheuvels (Noord Twente) Hoe kom ik bij het startpunt? Startpunt: bezoekerscentrum IJs en Es, Bergweg 8, Mander. Parkeergelegenheid aanwezig. 1 IJs en Es 2 Molen van Bels 3 Molen van Frans 4 Reuterij 5 Bronnen van de Mosbeek 6 Grenspaal 7 Kommiezenhut 8 Galgenberg 9 Grafheuvels 10 Hunebed van Mander 11 Vliegend Hert 12 Het landschap steunen? Eindpunt

3 Mander: bronnen en grafheuvels Wandelroute: 11 km 1 IJs en Es Bezoekerscentrum Welkom in het Dal van de Mosbeek! Neem een kijkje in het (onbemande) bezoekerscentrum 'IJs en Es' van Landschap Overijssel. Hier wordt op beeldende wijze het verhaal van de ontstaansgeschiedenis van het Dal van de Mosbeek verteld. Vanaf dit punt starten ook verschillende wandelingen. Kracht van het ijs Na de IJstijd stuwde het ijs de grondlagen in Twente met enorme kracht voor zich uit. De vorm van dit gebouw beeld de kracht van het ijs uit. Binnen vind je informatie over het ontstaan en de vroege bewoning van dit deel van Twente, een gebied waar veel prehistorische vondsten zijn gedaan. 2 Molen van Bels De watermolen van Bels De watermolen van Bels is een van de drie watermolens die vroeger langs de Mosbeek stonden. Tegenwoordig kun je hier lekker eten en drinken in het restaurant. Bij mooi weer genieten van het terras aan de molenkolk. In een bijgebouw is een tentoonstelling over Overijsselse molens. Papier Deze watermolen, een 'bovenslagmolen', stamt uit Eerst was het een papiermolen. Oude lompen werden door hamers fijngestampt in bakken water. Het vieze water werd afgevoerd. Zodra de stof schoon was, werd de witte vezelpap tot papier verwerkt. De papieren vellen droogden op de droogzolder. Dure koffie Vanaf het midden van de 19e eeuw bracht het papier niet meer voldoende geld op. Handelsoorlogen zorgden ervoor dat de import van koffie stil kwam te liggen, echte koffie was nauwelijks verkrijgbaar en duur.

4 Chicorei De Duitse arts Werlhoff had echter cichorei als koffiesurrogaat ontdekt en deze oplossing werd ook in Twente veel gebruikt. Aan de rechteroever van de Mosbeek werd een nieuw molengebouw gebouwd, tegenover de bestaande papiermolen, met als doel om cichorei te malen. Korenmolen In 1860 is de papiermolen opgeheven en werd een korenmolen gebouwd. Nog altijd kunt u op de derde zondag van de maand met eigen ogen zien hoe de molen werkt, tijdens de maalzondag. 3 Molen van Frans De watermolen van Frans In 1711 is de watermolen van Frans gebouwd als papiermolen. De onderslagmolen klopte (of sloeg) met hamers tot 1870 lompen en linnen tot pulp. Van de vezelpap werd papier gemaakt. Met de hand werden vellen papier geschept en op de droogzolder gedroogd. Opa Frans In 1870 werd de molen verkocht aan boer Bernard Frans, ook wel opa Frans genoemd, die er de eerste honderd jaar geen papier meer mocht maken. Hij verbouwde de molen tot korenmolen. Om het rendement van de molen te vergroten werd de molen tot bovenslagmolen verbouwd en is de molenkolk aangelegd. Bakker In 1911 werd de molen uitgebreid met een bakkerij. De kleinzoon van Opa, Gerrit Frans, buitte de aandrijvende kracht van de molen ten volle uit. Hij liet er een slijpsteen, een cirkelzaag, een gierpomp, een jakobsladder, een dorsmachine, een deegmachine en de wasmachine van zijn vrouw op draaien.

5 Automatische wiegenschudder Hoewel het een prachtig verhaal is, liet hij er de wieg van zijn kind niet op schommelen, vertelt zijn schoondochter. Gerrit zei ooit dat ook dit te realiseren was en dat praatje is blijven hangen. Gerrit kon het onderhoud niet meer aan en verkocht de molen in 1962 aan Landschap Overijssel. Oogstdag De molen is gerestaureerd en elke derde zondag van de maand zijn er maaldemonstraties. Regelmatig vinden er leuke activiteiten voor jong en oud bij de molen plaats zoals in de zomer de oogstdag, waar je van dichtbij mee kan maken hoe de rogge geoogst, gedorst en gemalen wordt. Een gezellig feest! 4 Reuterij Reuterij Dit brongebiedje, de reuterij, was vroeger in gebruik bij de reut'nboer. Op de reuterij legde hij bundels geoogst vlas in het bronwater in de week, waardoor het kon roten of reuten: vlasstengels werden blootgesteld aan water zodat de vezels vrijkomen waar linnen van wordt gemaakt. Smoddeboer Daarna kon het vlas worden gebraakt, gewreven en gehekeld. De hekel is een kam die houtachtige resten verwijdert. Als het vlas tot grof linnen was geweven, moest dat nog 'smod' worden gemaakt. De 'smoddeboer' legde de stof in een kuil water onder elzenhout. Daardoor kreeg het een gelige kleur.

6 Houtwal Links van het weiland is een oude slingerende houtwal met aan de voet een smalle beek die richting de Mosbeek stroomt. Voor veel dieren betekent dit een veilige route. Voor kikkers, padden en salamanders functioneert de houtwal met beek als een goede verblijfplaats vlakbij de voortplantingsvijver. 5 Bronnen van de Mosbeek Brongebied van de Mosbeek De Mosbeek wordt gevoed door kwel (water dat opborrelt uit de bodem) vanuit de stuwwal. De beek begint vanuit twee bronnen. Victor Westhoff, een bekende bioloog, attendeerde het bestuur van Het Overijsselsch Landschap in 1944 op een prachtige orchideeënweide, die ook werd aangekocht. Betoverende planten Gedurende 70 jaar werd deze weide zorgvuldig beheerd met een schitterend resultaat: hier tref je ondermeer het bijzondere vetblad, vijf soorten orchideeën en de betoverend mooie parnassia aan. 6 Grenspaal Grenspaal Je staat hier op de grens tussen N (Nederland) en H. Die H staat voor het koninkrijk Hannover, dat hier lag tussen 1815 en In die jaren was Duitsland een land van verschillende koninkrijken. Palen plaatsen In 1824 tekenden het koninkrijk Hannover en Nederland een grensverdrag. Langs de grens zijn toen vele grenspalen geplaatst. Groenbewijs Om smokkelaars tegen te gaan, kapte men langs de grens veel bomen en maakte men er een groenstrook. Wilde je de grens over, dan moest je een groenbewijs halen. Een soort paspoort.

7 7 Kommiezenhut Smokkelaars Deze plaggenhut werd in WOll gebruikt door de douane. In deze omgeving werd namelijk nogal veel gesmokkeld. In een café in de buurt konden de smokkelaars aan de stand van de gordijnen zien of het smokkeltijd was. Kommiezen waren een soort douanebeambten. 8 Galgenberg Galgenberg Dit is het hoogste punt van het gebied: 70 meter boven NAP. Ook is dit een aardkundig monument: tot begin 1800 werden hier op het hoogste punt, goed zichtbaar voor iedereen en als afschrikwekkend voorbeeld, de veroordeelden opgehangen aan de galg. 9 Grafheuvels Grafheuvels aan de grens Aan de Duitse grens ligt een klein maar bijzonder terrein met een schat aan historie. Wel eens een grafheuvel gezien uit de jonge Steentijd (4400 tot 1700 vchr)? Grafheuvels zijn de oudste sporen van menselijke bewoning in het Overijsselse landschap. Op stuwwallen De heuvels zijn 0,5 tot 2 meter hoog en hebben een doorsnee van 8 tot 10 meter. Tientallen grafheuvels zijn bewaard gebleven, vooral langs de rivier de Vecht en op de stuwwallen van Overijssel.

8 Eerste landbouwers De heuvels zijn een tastbare herinnering aan de eerste landbouwers die zich hier vanaf 5000 vchr vestigden. Zij maakten de overgang van een leven als jager-verzamelaar naar dat van landbouwer. Hun begraafplaatsen getuigen nog altijd van deze overgang. Hiernaast ligt een urnengrafveld uit de IJzertijd. Urnenvelden In de Late Bronstijd/Vroege IJzertijd ( vchr) maakten de individuele grafheuvels plaats voor collectieve urnenvelden. De doden werden niet langer begraven maar op brandstapels gecremeerd. De urnen met as werden op dodenakkers bijgezet. Lage heuveltjes met een greppel markeerden de graven. Bevolking Overijssel telde in deze periode waarschijnlijk niet meer dan 2000 inwoners. De urnenvelden waren onopvallende in het landschap; boeren stuitten bij het ploegen regelmatig op de dodenakkers. Recent onderzoek Pas de laatste decennia is systematisch archeologisch onderzoek verricht naar deze grafvelden en de bijbehorende nederzettingen. De velden zijn soms langs belangrijke doorgangswegen aangelegd. Ze lijken daarmee ook gefungeerd te hebben als markering van het eigen territorium van de boerenbevolking. 10 Hunebed van Mander

9 11 Vliegend Hert Groot Het vliegend hert is de grootste in Nederland levende kever. De mannetjes kunnen wel tot 9 cm lang worden. Mannetjes zijn heel herkenbaar aan hun grote geweivormige kaken. Ze gebruiken hun kaken om te rivaliseren met andere mannetjes en om vrouwtjes te imponeren. Au! De vrouwtjes zien er minder opvallend uit. Ze missen de markante kaken en zijn vaak een stuk kleiner. Maar... de mannetjes bijten hard, maar de vrouwtjes des te harder! Het vliegend hert is het meest actief tussen eind juni en midden augustus. Eikenhakhout De larven van het vliegend hert leven van dood (eiken)hout dat is aangetast door schimmels. De volwassen dieren drinken het wondvocht van eikenbomen. Je hebt dan ook de grootste kans ze te vinden langs de randen van oude loofbossen op stuwwallen met oude eiken en dood, rottend (eiken)hout. Houtwallen Het vliegend hert is ook te vinden in houtwallen, lanen, bosranden, holle wegen en zelfs in solitaire bomen. Broedplaatsen bevinden zich in halfopen landschappen zoals bosranden of houtwallen, zodat de temperatuur hoog genoeg is voor de larven om te ontwikkelen.

10 12 Het landschap steunen? Landschap Overijssel Je bent op deze route te gast op terrein van Landschap Overijssel. Landschap Overijssel beschermt, beheert en ontwikkelt natuur & landschap met kwaliteit voor mens, plant en dier zodat het er goed leven is. Help mee! Help mee bij de bescherming en ontwikkeling van het landschap in Overijssel en het onderhoud van wandel- en fietsroutes, zodat je kunt blijven genieten van dit mooie, afwisselende Twentse landschap! sms & doneer eur 2,50 Klik op de doneerknop en je steunt het landschap met eur 2,50. Het bedrag wordt eenmalig afgeschreven via je telefoonrekening. Alvast hartelijk dank voor de steun! Voor donaties verwijzen we u graag door naar onze website.