PT projectnummer: 14908

Transcriptie

1 Fytagoras B.V. Sylviusweg 72 Postbus AM Leiden Fytagoras-rapport T F info@fytagoras.nl Optimale planten voor verbetering van de leef-, werk- en leeromgeving: Fysiologische aspecten van luchtzuivering door planten. PT projectnummer: Datum 30 april 2014 Auteur(s) Rene van der Meulen & Bert van Duijn Exemplaarnummer 1 Oplage Aantal pagina's 20 Aantal bijlagen Fytagoras

2 2 / 20 Inhoudsopgave 1 Inleiding Materiaal en Methoden De meetopstelling Planten Uitvoering van de testen Resultaten Effecten van stress Verplaatsen van planten Waterstatus van de plant Beschadiging van het blad Effecten van het plantenhormoon ABA Effecten van condities die huidmondjes openen Blauw licht Luchtvochtigheid Rol van de wortels en de pot(grond) Robuustheid van de plant Effect van herhaald aanbieden verontreinigende stof Effect van verhoogde dosis van de verontreinigende stof Leeftijd van de plant Conclusies... 20

3 3 / 20 1 Inleiding De kwaliteit van het binnenmilieu is in hoge mate verantwoordelijk voor het welbevinden van de mens. Een gezond binnenmilieu draagt bij aan gezondheid en stimuleert actief gedrag. In de leef, werk- en leeromgeving is het binnenklimaat doorgaans slecht. Deze zorg wordt gedeeld door de overheid die ook beleid voert om hierin verbetering te brengen. Planten in de woon, werk,- en leeromgeving zouden hier een relatief goedkope en relatief eenvoudig te implementeren oplossing kunnen bieden. Verschillende plantensoorten vertonen een sterk luchtzuiverende en luchtvochtigheid regulerende werking. Daarnaast is een herstellend effect van planten op mensen aangetoond, dat wil zeggen dat mensen in een omgeving met planten sneller tot rust komen en minder gezondheids- en vermoeidheidsklachten ontwikkelen en dat het welbevinden en functioneren toeneemt. In de wetenschappelijke literatuur en uit eigen consortiumonderzoek is kennis aanwezig over de capaciteit en verscheidenheid van luchtzuiverende eigenschappen van verschillende plantensoorten. Kennis met betrekking tot de (plant) fysiologische mechanismen, biofysische en biochemische aspecten van luchtzuivering door planten is echter zeer beperkt. Deze kennis is echter noodzakelijk voor het ontwerpen van systemen waarbij de luchtzuiverende eigenschappen optimaal benut wordt, evenals voor aanpassing van teeltomstandigheden waarbij beter luchtzuiverende planten kunnen worden geproduceerd. Essentiële kennisvragen die hierbij zijn onderzocht zijn: Rol van de toegankelijkheid van het blad (huidmondjes) Rol van transpiratie van de plant Rol van wortelstelsel en source/sink systemen in de plant.

4 4 / 20 2 Materiaal en Methoden 2.1 De meetopstelling In de meetopstelling kunnen de volgende onderdelen worden onderscheiden: 1. Gesloten meetkamer. 2. Lichtvoorziening 3. Temperatuurvoorziening 4. Luchtvochtigheidsmeter 5. Temperatuurmeter 6. Formaldehydemeter 7. Ventilator/luchtmixer in de gesloten meetkamer 8. Formaldehyde verdamper Specificaties voor de verschillende onderdelen van de meetvoorziening: Ad. 1 Gesloten meetkamer. De gesloten meetkamer is vervaardigd van transparant glas en is gasdicht voor de testcomponent (lekkage minder dan < 1% per uur). De gesloten meetkamer heeft een mogelijkheid de testplanten zonder enige belemmering in de ruimte te plaatsen. Ad. 2 Lichtvoorziening De testplanten worden tijdens de meting continu belicht dmv van een lichtvoorziening die buiten de gesloten meetkamer is geplaatst. Het PAR niveau op planthoogte van de gesloten meetkamer bedraagt 413µmol/s m 2 (range 388 tot 450). Ad. 3 Temperatuurvoorziening De testplanten worden tijdens de meting bij constante temperatuur van 25 O C (range 23 tot 26 O C) gehouden. Ad. 4 Luchtvochtigheidsmeting De luchtvochtigheid in de gesloten meetkamer wordt tijdens de testmeting gemeten (meter type HALTech HAL-HFX105). Uit onderzoek is gebleken dat de toe of afname van de luchtvochtigheid geen significante invloed heeft op de meting. Het is wel van groot belang dat geen condensatie van water in de meetruimte kan ontstaan tijdens de relevante meetperiode (tot 90% reductie formaldehyde concentratie). Ad. 5 Temperatuurmeter

5 5 / 20 De temperatuur in de gesloten meetkamer wordt tijdens de testmeting continu gemeten om het gestelde onder 3 te controleren. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een HALTech HAL-HFX105 temperatuurmeter. Ad. 6 Formaldehydemeter De concentratie gasvormig formaldehyde in de gesloten meetruimte wordt tijdens de testmeting continu gemeten met een nauwkeurigheid van 0.01 ppm. (Type meter HALTech HAL-HFX105). Ad. 7 Ventilator/gasmixer in de gesloten meetkamer In de meetkamer wordt een ventilator/gasmixer gestart tijdens de testmeting om een goede homogene verdeling van de formaldehyde in stand te houden. Ad. 8. Formaldehyde verdamper In de gesloten meetruimte is een formaldehyde verdamper aanwezig die formaldehyde in een waterige formaldehyde oplossing in de gasfase brengt. 2.2 Planten Als testplant is gebruik gemaakt van Spathiphyllum. De planten zijn over het algemeen 24 uur na voldoende bewatering (tenzij anders vermeld) gebruikt voor de experimenten. 2.3 Uitvoering van de testen Voor het testen van de luchtzuiverende eigenschappen van de planten onder verschillende condities zijn de planten in de meetkamer geplaatst en is gemeten hoe snel een standaard dosis formaldehyde wordt afgebroken. Daarnaast is de transpiratiesnelheid bepaald door de tijd te meten die nodig is om van 70% tot 99% luchtvochtigheid in de meetkamer te komen.

6 6 / 20 3 Resultaten Het is waarschijnlijk dat de toegankelijkheid in de plant voor vluchtige stoffen wordt bepaald door de stand (open- dicht) en de aantallen huidmondjes in de bladeren. De toestand van de huidmondjes wordt in grote bepaald door de omgevingsomstandigheden en stress factoren. In eerste instantie is daarom het effect van verschillende vormen van stress op de luchtzuiverende eigenschappen onderzocht alsmede het effect op de verdamping (als maat voor de toestand van de huidmondjes). 3.1 Effecten van stress Verplaatsen van planten Testplanten werden op een andere locatie gekweekt dan waar de metingen plaatsvonden, waardoor verplaatsen noodzakelijk was. Uit de literatuur en eerder eigen onderzoek is gebleken dat het aanraken of in trilling brengen van planten onder andere invloed heeft op zaken als genexpressie en groeiremming. Het is bewezen dat het plantenhormoon abscisine zuur (ABA) hierbij is betrokken. Om het effect van verplaatsing op het vermogen van de testplant om formaldehyde op te nemen te onderzoeken werden planten direct na verplaatsen gemeten en een aantal uren na verplaatsing. Planten verplaatsen of uit een donkere omgeving halen, gaf een sterk vertraagde respons op formaldehyde opname (Fig. 1). Dit effect was ook goed meetbaar in de transpiratiesnelheid: waarneembaar was dat de luchtvochtigheid bij gestreste planten er (veel) langer over deed om 100% te bereiken dan bij niet gestreste planten. Ook is te zien dat de transpiratie voorloopt op de formaldehyde opname, 100% RV werd eerder bereikt dan 100% formaldehyde opname (Fig. 2).

7 7 / 20 0,50 zonder plant gemeten ppm formaldehyde 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 plant direct na verplaatsen gemeten planten na rustperiode gemeten 0, Figuur 1: Formaldehyde concentratie in de meetkamer. Zonder plant in de meetkamer neemt de concentratie zeer langzaam af. Een verplaatste plant is direct na de verplaatsing in staat om binnen een uur alle ingebracht formaldehyde te verwijderen uit de lucht. Echter na een rustperiode van enkele uren is de verwijdering veel sneller en is alle formaldehyde binnen 30 minuten uit de meetkamer verdwenen Verplaatst Na rust Figuur 2: Als maat voor de transpiratie is de tijd gemeten waarin de relatieve luchtvochtigheid in de meetkamer van 70% oploopt naar 99% (door verdamping via de bladeren). In de figuur is de tijd weergegeven voor een meting direct na het verplaatsen van de plant en voor dezelfde plant enige uren na de verplaatsing. Duidelijk is dat na de rustperiode de tijdspanne veel korter is en dus de verdamping door de plant veel groter.

8 8 / Waterstatus van de plant Planten die water verliezen zullen op een gegeven moment hun huidmondjes sluiten, een actie die gestuurd wordt door oplopende concentraties van het hormoon ABA. Het effect van dehydreren op de opname van formaldehyde door de plant is bestudeerd. Planten werden enige tijd niet meer voorzien van water (dehydratie), zodat ze ongeveer de helft van hun oorspronkelijke gewicht hadden en een beetje slap gingen hangen). In figuur 3 is de verwijdering van formaldehyde door deze planten weergegeven en ter vergelijk de verwijdering van formaldehyde door en goed bewaterde plant. De gedehydrateerde planten laten een (veel) tragere opname van formaldehyde zien. De opnametijd werd meer dan verdubbeld. ppm formaldehyde 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0, droge plant 1 droge plant 2 droge plant 3 bewaterde plant Figuur 3: Formaldehyde concentratie in de meetkamer. Gedehydrateerde planten zijn in staat om in ongeveer een uur alle ingebracht formaldehyde te verwijderen uit de lucht. Echter, goed bij bewaterde planten is de verwijdering veel sneller en is alle formaldehyde binnen 30 minuten uit de meetkamer verdwenen. Ook op de transpiratiesnelheid was dit effect goed waarneembaar (fig. 4).

9 9 / droge plant bewaterde plant Figuur 4: Als maat voor de transpiratie is de tijd gemeten waarin de relatieve luchtvochtigheid in de meetkamer van 70% oploopt naar 99% (door verdamping via de bladeren). In de figuur is de tijd weergegeven voor metingen aan gedehydrateerde planten en een goed bewaterde plant. Duidelijk is dat bij de bewaterde plant de tijdspanne veel korter is en dus de verdamping door de plant veel groter. Het effect van dehydratie is een afname van de transpiratiesnelheid Beschadiging van het blad Onderzocht werd of andere vormen van stress een soortgelijk effect hadden op de opname van formaldehyde als verplaatsing en droogte. Een effectieve manier om (mechanische) stress te veroorzaken bij planten is een locale hitte stimulatie (brandpunt). Direct na het aanbrengen van een kleine brandplek aan 3 willekeurige bladeren was nog geen verschil te meten, maar na verloop van tijd trad een duidelijk effect op. Driekwartier na het aanbrengen van de stress kon reeds een kleine verandering gemeten worden. Meting na 1 dag toonde aan dat het effect nog steeds aanwezig was. De snelheid van formaldehyde-opname was met ongeveer een factor twee afgenomen (Fig. 5).

10 10 / 20 ppm formaldehyde 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0, direct na stress 45' na stres 90' na stress 1 dag na stress Figuur 5: Effect van het aanbrengen van stress d.m.v. locale bladverbranding op formaldehyde afname. Direct na het aanbrengen van de stress is nog geen verschil te zien met controle metingen (zie o.a. Figuren 1 en 3). In de tijd schuift de formaldehyde afname curve naar rechts, en na 1 dag is de tijdsduur voor totale formaldehyde verwijdering bijna tweemaal zo lang. Dit effect was ook terug te zien in een afname van de transpiratiesnelheid (Figuur 6). Het effect op de transpiratiesnelheid na één dag lijkt sterker (factor 3,5 vs factor 2) dan op de formaldehyde opname direct na stress 45' na stres 90' na stress 1 dag na stress Figuur 6: Als maat voor de transpiratie is de tijd gemeten waarin de relatieve luchtvochtigheid in de meetkamer van 70% oploopt naar 99% (door verdamping via de bladeren). In de figuur is deze tijd weergegeven voor metingen aan door locale verbranding gestreste planten gemeten op verschillende momenten na toediening van de stress. Duidelijk is dat de loop van de tijd de tijdspanne veel langer wordt en dus de verdamping door de plant sterk afgenomen is.

11 11 / Effecten van het plantenhormoon ABA Het plantenhormoon ABA is een hormoon dat wordt geproduceerd door de plant onder stress omstandigheden. Een van de effecten van dit hormoon is het induceren van dichtgaan van huidmondjes. Gezien de bovenstaande resultaten en de relatie tussen de toegepaste stress factoren en ABA, is het effect van een bespuiting met ABA op de luchtreinigende eigenschappen onderzocht. Figuur 7 laat zien dat toepassing van een ABA bespuiting een sterk effect heeft op snelheid waarmee de plant formaldehyde uit de meetkamer kan verwijderen. ppm formaldehyde 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 plant met ABA Controle Figuur 7: Effect van een blad bespuiting met 400µM ABA op de formaldehyde afname. 1 Dag na het aanbrengen van de stress is een groot verschil te zien met controle metingen. De bespuiting met ABA vertraagde de opname van formaldehyde sterk. Dit effect was tijd gerelateerd. Drie dagen na de bespuiting nam het effect af. Het Toedienen van een nieuwe dosis versterkte het effect weer tot het oude niveau. De ABA bespuiting had ook een duidelijk effect op de transpiratiesnelheid (Figuur 8). Door de ABA bespuiting nam de transpiratie snelheid direct sterk af (sluiten van de huidmondjes). Verder in de tijd bleef de transpiratiesnelheid afnemen, ook nadat het effect op de formaldehyde opname na 3 dagen minder werd. Het maximale effect op de verdamping dat werd bereikt, was ongeveer gelijk aan de gestreste planten door uitdroging, verplaatsing en hitte (vergelijk met figuren 2, 4 en 6).

12 12 / Controle ABA 1ste bespuiting ABA over weekend ABA 2de bespuiting Figuur 8: Het effect van een eerste en tweede (drie dagen later) blad bespuiting met 400µM ABA op de transpiratiesnelheid. De tijd voor het bereiken van een relatieve luchtvochtigheid van 99% vanaf een start waarde van 70% is weergegeven. Hoe langer deze tijdsduur hoe lager de transpiratiesnelheid. 3.3 Effecten van condities die huidmondjes openen Blauw licht Van blauwlicht is bekend dat het huidmondjes activeert om open te gaan. Onderzocht werd of blauw licht effect had op de opname van formaldehyde. Immers, grotere opening van de huidmondjes geeft een betere gasdoorstroming in het blad dus theoretisch gezien is een grotere opname van formaldehyde. Gemeten werd bij planten in actieve (tot rust gekomen) en gestreste staat (direct na verplaatsing). Getoond wordt een figuur van een gestreste plant met en zonder blauw licht (Figuur 9). Het blauwe licht werd gegeven met een LED armatuur. De lichthoeveelheid was gelijk aan de standaardmeting zonder blauw licht.

13 13 / 20 1,20 ppm formaldehyde 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 Controle met stres Blauw licht met stress 0, Figuur 9: Het effect van blauwlicht op de formaldehyde-opnamesnelheid bij door verplaatsing gestreste planten. In vergelijking met de controle gestreste planten nemen de planten onder blauw licht de formaldehyde in de meetkamer sneller op. Blauw licht had een (klein) positief effect op de formaldehyde opname, bij actieve, inactieve en zelfs bij droge planten. De transpiratie, d.m.v. meting van toename van de relatieve luchtvochtigheid, was in vrijwel alle gevallen hoger met blauw licht (Figuur 10). Uitzondering vormde een meting de transpiratiesnelheid waarschijnlijk al maximaal was (optimaal actieve plant in Fig. 10) WIT BLAUW WIT BLAUW WIT BLAUW Controle Optimaal actieve plant Gedehydrateerde plant Figuur 10: Het effect van blauw licht op de transpiratiesnelheid bij planten met verschillende mate van luchtzuiverende activiteit. De tijd voor het bereiken van een relatieve luchtvochtigheid van 99% vanaf een start waarde

14 14 / 20 van 70% is weergegeven. Hoe langer deze tijdsduur hoe lager de transpiratiesnelheid Luchtvochtigheid Bij lage luchtvochtigheid en onvoldoende water toevoer via de transpiratiestroom sluiten de huidmondjes in de bladeren. Bij een hoge luchtvochtigheid is er geen gevaar voor uitdroging en staan de huidmondjes in de bladeren meer open. In de voorgaande experimenten werden de metingen steeds verricht bij een start luchtvochtigheid in de meetkamer van ongeveer 60%. Het effect van een hoge luchtvochtigheid op de snelheid van formaldehyde afname is onderzocht. Hiertoe werd de relatieve luchtvochtigheid vooraf in de meetbox op bijna 100% gebracht. Het aanbrengen van deze hoge relatieve vochtigheid voordat plant werd gemeten gaf een versnelling van formaldehyde opname (Figuur 11). Dit geeft ook weer aan dat de mate opening van de huidmondjes een belangrijke rol speelt in de snelheid van opname. 0,40 ppm formaldehyde 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 100% RV Controle 0, Figuur 11: het effect van 100% luchtvochtigheid op de formaldehyde opnamesnelheid. Duidelijk zichtbaar is dat bij een hoge luchtvochtigheid de formaldehyde sneller uit de meetkamer wordt verwijderd en dat de bereikte piek-waarde lager is (door snellere afvoer). 3.4 Rol van de wortels en de pot(grond). Naast de opname van vluchtige stoffen door de bladeren zou ook het wortelstelsel en de potgrond een rol kunnen spelen bij het vermogen van

15 15 / 20 planten om de lucht te zuiveren. Om het relatieve belang hiervan te kunnen vaststellen is gekeken naar de bijdrage van de potgrond en het wortelgestel van de plant op de afname van formaldehyde. Na meting van de formaldehyde verwijdering door een plant in de controle situatie werden vervolgens alle bovengrondse delen (bladeren en stelen) verwijderd. Vervolgens werd een aantal dagen achter elkaar de formaldehyde verwijdering uit de meetkamer door deze pot met potgrond en wortels gemeten. Uit deze metingen blijkt dat ook de pot met potgrond en wortels in staat is om formaldehyde uit de lucht te verwijderen, maar deze activiteit is heel veel kleiner dan die van de complete plant (Figuur 12). De activiteit van de pot was na 6 dagen nog identiek aan de activiteit direct na afsnijden van de wortels. Dit duidt erop dat de conditie van de wortel hierin van ondergeschikt belang is. ppm formaldehyde 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 Controle Direct, 3 dagen en 6 dagen na afsnijden 0, Figuur 12: Het effect van wortels en potgrond op de afname van formaldehyde in vergelijking met de activiteit van de hele plant. De figuur laat duidelijk zien dat de luchtreinigende activiteit van de pot veel kleiner is dan van de hele plant. De bijdrage aan de verdamping (en verandering van de relatieve luchtvochtigheid in de meetkamer) van de wortels en potgrond is zeer gering (Figuur 13), in vergelijking met de controle plant en de gestreste plant.

16 16 / Controle Gestrest Pot zonder bladeren Figuur 13: Als maat voor de transpiratie is de tijd gemeten waarin de relatieve luchtvochtigheid in de meetkamer van 70% oploopt naar 99% (door verdamping). In de figuur is deze tijd weergegeven voor metingen aan controle en gestreste planten, en aan een pot waarbij de groene plantedelen zijn verwijderd. Duidelijk is dat de tijdspanne veel langer is voor de pot zonder bladeren en dus de verdamping van de wortels en potgrond gering is ten opzichte van de verdamping via de bladeren. 3.5 Robuustheid van de plant. Regelmatig keert de vraag terug hoe robuust de plant is bij het zuiveren van de lucht. Kan een plant herhaaldelijk (continu) de lucht zuiveren, is er een maximale dosis van een verontreinigende stof die de plant aan kan, en verandert de luchtzuiverende capaciteit met de leeftijd van de plant. In een aantal experimenten is een begin gemaakt met het beantwoorden van deze vragen Effect van herhaald aanbieden verontreinigende stof. Onderzocht werd of het herhaald aanbieden van een standaard dosis formaldehyde (0.5 ppm) direct achter elkaar effect heeft op de opnamesnelheid. In figuur 14 is duidelijk te zien dat het direct achter elkaar aanbieden van 5 dosis formaldehyde geen verandering geeft in het opname patroon of snelheid. Er was eveneens geen meetbaar effect op de transpiratiesnelheid.

17 17 / 20 ppm formaldehyde 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 plant direct na verplaatsing gemeten (gestreste plant), dosis 1 dosis 2, 3, 4 en 5 0, Figuur 14: Het effect van 5 dosis formaldehyde direct achter elkaar gegeven en gemeten op de afname van formaldehyde in de meetkamer. De formaldehyde afname snelheid is lager bij de eerste dosis omdat deze direct na verplaatsing (transport) van de plant is gemeten (gestreste plant, zie ook 3.1.1) Effect van verhoogde dosis van de verontreinigende stof. Om te onderzoeken of de luchtzuiverende activiteit afhankelijk is van de concentratie van de verontreinigende stof is onderzocht wat het effect is van toenemende dosis formaldehyde op de verwijdering van de stof uit de meetkamer. Hiertoe werd een toenemende dosis formaldehyde, van ppm gebruikt. Het bleek dat tot 2 ppm formaldehyde geen verandering in de vorm van de curve plaatsvond, echter bij gebruik van 4 ppm formaldehyde ontstaat een verandering in de formaldehyde verwijderingscurve (Figuur 15). In dat geval trad na ongeveer driekwartier een plateau op en na ongeveer 100 minuten vond er weer een versnelling plaats van de opname, die echter minder snel was dan in het eerste deel. Uit de berekening blijkt dat hier ook sprake is van actieve opname en dat de uitgestelde verwijdering van formaldehyde niet wordt veroorzaakt door weglekken en/of afbraak onder invloed van licht.

18 18 / 20 2,50 ppm formaldehyde 2,00 1,50 1,00 0,50 0.5ppm 1ppm 2ppm 4ppm 0, Figuur 15: Verwijdering van verschillende concentraties formaldehyde (0.5, 1,2 en 4 p.p.m.) uit de meetkamer. De vorm van de curven is ongeveer gelijk tot 2 p.p.m. Bij toepassing van 4 p.p.m. treedt een plateau fase in de afbraak op. De transpiratiesnelheid werd vrijwel niet beïnvloed door de aanwezigheid van hoge concentraties formaldehyde (fig. 16). Volledige vochtverzadiging werd echter al bereikt ver voordat het plateau in formaldehyde ontstond ppm 1.0 ppm 2.0 ppm 4.0 ppm Formaldehyde concentratie Figuur 16: Als maat voor de transpiratie is de tijd gemeten waarin de relatieve luchtvochtigheid in de meetkamer van 70% oploopt naar 99% (door verdamping). In de figuur is deze tijd weergegeven voor metingen aan planten die werden blootgesteld aan verschillende dosis formaldehyde. Duidelijk is dat de tijdspanne (en dus de transpiratie door de planten) niet veel verandert met toenemende dosis formaldehyde.

19 19 / Leeftijd van de plant. Er werd in de proef voornamelijk gewerkt met jonge planten vers van de kwekerij of korte tijd goed onderhouden op de kweekfaciliteit op het lab. Er is onderzocht of verouderde (slecht onderhouden) planten een andere snelheid van formaldehyde opname hebben. Hiervoor werd een plant na de eerste meting gedurende 2 maanden onder huiskamer condities geplaatst met matige en onregelmatige belichting, onregelmatige watergift (soms te veel, soms te weinig). Na twee maanden vertoonde de plant matige bladvergeling, uitbloei etc. Figuur 17 laat zien dat de luchtreinigende eigenschappen van de plant na veroudering sterk achtruit zijn gegaan ten opzichte van de verse goed onderhouden plant. 0,50 ppm formaldehyde 0,40 0,30 0,20 0,10 "jonge" plant "verouderde" plant 0, Figuur 17: Het effect van plantveroudering op de afname van formaldehyde in de meetkamer. Duidelijk zichtbaar is dat de verouderde plant trager is in het verwijderen van formaldehyde uit de meetkamer.

20 20 / 20 4 Conclusies Het uitgevoerde onderzoek geeft een overzicht van de factoren die van belang zijn voor de luchtzuiverende activiteit van planten. Uit het onderzoek komt naar voren dat de toegankelijkheid naar de interne delen van de plant (blad) een belangrijke bepalende factor is in de luchtreinigende eigenschappen. Deze toegankelijkheid wordt vooral bepaald door de huidmondjes in de bladeren (aantal en stand). De experimenten laten zien dat omstandigheden die leiden tot het sluiten van de huidmondjes (zoals verschillende vormen van stress, en het plantenhormoon ABA) de luchtzuiverende eigenschappen van de plant (sterk) verminderen, terwijl omstandigheden die zorgen voor opening van de huidmondjes de luchtzuiverende eigenschappen bevorderen. Daarnaast blijkt dat goed verzorgde en bewaterde planten vele betere luchtzuiverende eigenschappen bezitten dan planten die opzettelijk zijn verouderd. Ten slotte lijkt de opname capaciteit van de geteste planten voor de vervuilende stoffen groot aangezien repetitief blootstellen niet leidt tot verminderde luchtzuivering en ook heel hoge concentraties goed verwijderd werden uit de meetkamer.