Alcoholmatiging onder Jongeren. in de Stedendriehoek

Transcriptie

1 Alcoholmatiging onder Jongeren in de Stedendriehoek VERVOLGPLAN De samenwerkende gemeenten Apeldoorn, Brummen, Epe, Heerde, Lochem, Voorst en Zutphen ondersteund door:

2 Alcoholmatiging onder Jongeren in de Stedendriehoek Vervolgplan Vernieuwen en verzilveren Auteur: mw. C. Izeboud, regionaal projectleider namens de regionale werkgroep juni 2010 exemplaren op te vragen bij de GGD Gelre-IJssel Het project Alcoholmatiging onder jongeren in de Stedendriehoek is een initiatief van de samenwerkende gemeenten Apeldoorn, Brummen, Epe, Heerde, Lochem, Voorst en Zutphen ondersteund door: Politie Noord- en Oost-Gelderland Verslavingszorg Justitie Halt Gelderland GGD Gelre-IJssel Het project Alcoholmatiging onder jongeren in de Stedendriehoek van is mede tot stand gekomen door een subsidie van de provincie Gelderland. 1

3 Voorwoord Blijf scherp! De krant van vandaag, 2 april 2010: Aandacht nodig voor drankgebruik jeugd. Hoe vaak hebben we deze zin al uitgesproken en in de gedachten gehad in de laatste vier jaren van ons project Minder drank, lekker fris? In discussies met jeugdigen en hun ouders bleek, dat alcoholgebruik onder Nederlandse jongeren nog steeds aan de top staat, waar het gaat om Europese onderzoeken. Veel is er gedaan, hard is er gewerkt, én: het gaat vruchten afwerpen: we merken dat jongeren zich steeds bewuster worden van hun (alcohol)gedrag. We zien zo graag nóg meer progressie: het zal leiden tot minder ongelukken, minder vandalisme, minder agressie, minder ergernis. En we hebben er geloof in, al is het een kwestie van lange adem zonder alcohollucht; we beschouwen het als een TRAject in plaats van een PROject. Resultaten van inspanningen zijn moeilijk hard te maken; de gedachte aan een rustiger toekomst echter is de moeite waard om het streven naar alcoholmatiging door te zetten, nu ook in sportkantines en met gebruik van regelgeving en handhaving. Bewustwording, doorzetten! Minder drank, lekker fris. Wethouder Edo Horstman Bestuurlijk trekker alcoholmatigingstraject 2

4 Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Inhoudsopgave Inleiding Probleemschets Projectbeschrijving Opbouw van het project 3.2 Uitvoering Monitoring 4. Vervolgplan Doelgroepen 4.2 Doelen 4.3 Activiteiten Schema activiteiten Financiën Begroting vervolgplan 5.2 Bijdrage per gemeente per jaar 6. Projectorganisatie Bijlage Risico s jong alcoholgebruik 3

5 1. Inleiding In 2008 startte de uitvoering van het project Alcoholmatiging onder jongeren in de Stedendriehoek. Aanleiding waren de verontrustende cijfers en berichten van kinderen die steeds jonger, vaker en meer alcohol dronken. Deze berichten gingen gepaard met groeiende kennis over de gevolgen van jong alcoholgebruik (bijlage 1). Zo is belangrijk nieuws dat alcoholgebruik in de puberteit de hersenontwikkeling verstoort en daarmee de ontwikkeling van cognitieve en emotionele functies. Jong en overmatig alcoholgebruik gaan verder gepaard met afwezigheid op school of werk, overlast en vernielingen, verkeersongevallen en groeiend aantal alcoholvergiftigingen in ziekenhuizen. De gemeenten van de Stedendriehoek hebben daarom de handen ineen geslagen en het project gestart om het alcoholgebruik van jongeren te matigen. Nu is het ruim twee jaar later en is het project in volle gang. Eind 2010 zal de 1 e fase aflopen. Van meet af aan was duidelijk dat een lange adem nodig is om het alcoholgebruik door de jeugd te veranderen. Het kost namelijk tijd om het eenzijdige beeld dat alcohol lekker en gezellig is bij te stellen. Een sleutelrol is daarbij weggelegd voor de ouders. Veel jongeren geven aan thuis alcohol te drinken en (stilzwijgende) goedkeuring van hun ouders te ervaren wat hun alcoholgebruik betreft. Ook op andere plaatsen speelt alcoholgebruik van jongeren: op straat, school, jongerenwerk, sportverenigingen en in uitgaansgelegenheden. Ook daar kunnen volwassenen via regels en het goede voorbeeld bijdragen aan alcoholmatiging onder jongeren. Alcoholgebruik is echter met het dagelijkse leven verweven, het is een vanzelfsprekendheid. Het vraagt daarom tijd en inzet voordat ouders en andere volwassenen besef hebben van het probleem en hun (opvoed)gedrag veranderen. Zonder vervolg zal wat nu is opgebouwd, verloren kunnen gaan. In dit vervolgplan wordt daarom de opzet voor de tweede fase van het project beschreven. In hoofdstuk 2 komen cijfers aan bod. Hoofdstuk 3 beschrijft de opbouw en de uitvoering van het lopende project. In hoofdstuk 4, genaamd Vervolgplan , worden na de doelgroep en de doelstelling, de vervolgactiviteiten in een schema beschreven. De hoofdstukken 5 en 6 gaan resp. in op de financiën en de projectorganisatie. Het projectplan zet in op nieuwe activiteiten waar noodzakelijk is gebleken. Ook ontwikkelingen in de wet- en regelgeving scheppen nieuwe mogelijkheden. Daarnaast gaat het om verzilvering van de ingezette trajecten waarbij netwerken zijn opgebouwd en een goede basis is gelegd voor de uitvoering van activiteiten. 4

6 2. Probleemschets Resultaten van E-movo laten zien dat jongeren te veel, te vaak en te jong drinken: Klas 2 Klas 4 Jongens Meisjes Klas 2 Klas glazen 3-4 glazen 5 glazen of meer Figuur 1: Percentage jongeren dat wel eens alcohol drinkt Figuur 2: Als jongeren alcohol drinken op een weekenddag, hoeveel drinken zij dan gemiddeld? Figuur 1 laat zien dat 46% van de tweede klassers - dat zijn 13- en 14-jarigen - aangeeft wel eens alcohol te drinken, dat is bijna de helft. In de vierde klas is dit al ruim 80%. Jongens en meisjes verschillen niet veel (68 resp. 61%). Figuur 2 toont dat 74% van de drinkende tweede klassers het niet heeft over een slokje, maar over één of twee glazen. Zelfs drinkt 1 op de 10 tweede klassers gemiddeld vijf glazen of meer. In de vierde klas is het aantal glazen per gelegenheid flink toegenomen, met nu bijna de helft (47%) die gemiddeld vijf glazen of meer drinkt. Jongeren drinken op veel verschillende plaatsen alcohol, zie figuur 3. Opvallend is dat veel jongeren die alcohol drinken, dit thuis doen (alleen of met anderen). Ook drinken veel jongeren bij anderen thuis. Maar ook op veel andere plaatsen drinken jongeren al voor hun zestiende alcohol. Bijvoorbeeld in de discotheek, café of op een schoolfeest. Figuur 3: Als jongeren alcohol drinken, waar drinken zij dat dan? (meerdere antwoorden mogelijk) Thuis alleen 9 14 Klas 2 Thuis met anderen Klas 4 Drinkt bij anderen thuis Schoolfeest 9 32 Keet/hok/schuur 8 13 Discotheek Café Restaurant 5 20 Sportkantine 3 12 Op straat Ergens anders E-movo: Elektronische MOnitor en VOorlichting, vierjaarlijks onderzoek via de computer onder 2e en 4e klassers V.O. naar gezondheid, welzijn en leefstijl van de jongeren. 5

7 Er bestaan duidelijke verbanden tussen overmatig drinken en andere problemen. Zo blijkt dat jongeren in klas 2 en klas 4 die in de afgelopen 4 weken één of meerdere keren vijf of meer drankjes hebben gedronken, zich vaker schuldig maken aan onder andere spijbelen en op straat rondhangen. Figuur 4: Relatie overmatig alcoholgebruik/ binge drinken en gedragsproblemen en ervaren gezondheid in klas 2 Rondhangen klas 4 Rondhangen klas 2 Spijbelen klas 4 1 of meerdere keren bingedrinken in afgelopen 4 w eken Nooit binge-drinken in afgelopen 4 w eken Spijbelen klas 2 0% 20% 40% 60% 80% 100% 6

8 3. Projectbeschrijving 3.1 Opbouw van het project Voor de opbouw van het project is uit verschillende bronnen geput. Uit onderzoek naar alcoholpreventie van het RIVM was bekend welke elementen een effectieve aanpak verhogen. Tijdelijke werkgroepen met vertegenwoordigers van ouders, onderwijs, vrije tijd en regelgeving hebben bestaande activiteiten beschreven en voorstellen voor activiteiten ingediend. Ook is gekeken naar het alcoholmatigingsproject in de regio Achterhoek. Dit heeft geleid tot de volgende elementen in het Stedendriehoekse alcoholproject: community approach: de regierol van de gemeentelijke projectleider maakt invulling op lokale situatie mogelijk. Hiervoor werkt de projectleider samen met verschillende gemeentelijke beleidsterreinen, zoals sport, onderwijs of veiligheid. regelgeving, handhaving en voorlichting: een mix van maatregelen is effectiever dan voorlichting alleen. samenwerking Stedendriehoekse gemeenten: jongeren overschrijden gemeentegrenzen, door samenwerking is de alcoholboodschap in alle gemeenten hetzelfde. inzet van regionale instellingen: politie,, Halt, OM en GGD kunnen door elkaars expertise en netwerk te benutten, activiteiten versterken of gezamenlijk opzetten. vindplaats gericht: interventies op plaatsen waar jongeren zijn. Dus niet alleen op scholen, zoals voorheen wel het geval was. Maar allereerst actie richting ouders, daarnaast richting sportverenigingen, uitgaansgelegenheden, basisscholen, voortgezet onderwijs en jongerenwerk. De aanpak en de uitvoering zijn een voorbeeld voor veel andere gemeenten en organisaties in Nederland. 3.2 Uitvoering Samengevat kan over de uitvoering tot nu toe het volgende worden gezegd: In 2008 is de subsidieaanvraag bij zowel gemeenten als Provincie succesvol afgerond en zijn voorbereidingen getroffen, zoals de instelling van gemeentelijke werkgroepen en de ontwikkeling van het logo en slogan Minder drank, lekker fris. Per gemeente is met een lokale startbijeenkomst een aftrap verricht. De publiekscampagne voor ouders en andere volwassenen is eind 2008 gestart en vervolgt periodiek haar activiteiten. De campagne is nodig voor probleembesef en agendasetting. Posters, folders, radiospots, flyeren op weekmarkten en berichten op de gemeentepagina maken hier onderdeel vanuit. In het kader van de publiekscampagne voor jongeren hebben jongeren van hun gemeente een kraskaart ontvangen. Met feiten en tips werden jongeren van 14 t/m 18 jaar gewezen op de risico s van alcohol op jonge leeftijd. Met dit doel waren aan de actie ook twee wedstrijden verbonden. Voor de zomer van 2010 wordt een watercampagne voorbereid. Voor de activiteiten richting onderwijs, sport, jongerenwerk en horeca zijn leidraden voor de aanpak uitgewerkt zodat niet iedere gemeente het wiel opnieuw moest uitvinden. In deze settings zijn en worden contacten gelegd en gesproken over mogelijke activiteiten die bijdragen aan alcoholmatiging jeugd. 7

9 Kinderen uit groep 8 gaan aan de slag met het digitale lespakket Op Tijd Voorbereid en doen op klasniveau groepsopdrachten, zoals een bordspel. Het project wordt afgesloten met een ouderavond. Op het voortgezet onderwijs vinden lessen plaats, worden leerkrachten geschoold, zijn er ouderavonden over alcohol en wordt beleid tegen het licht gehouden. Veel ouders komen af op de kroegentochten en denken actief mee met opvoedsituaties die een theatergroep uitspeelt. Ook geeft een kinderarts informatie. De jeugdverpleegkundige geeft aan ouder en kind van groep 7 tijdens het preventief gezondheidsonderzoek volgens protocol een alcoholadvies, inclusief flyer over het risico op hersenschade. In klas 2 herhaalt de JGZ dit advies voor tweede klassers voortgezet onderwijs. Met sportbesturen worden afspraken gemaakt over beleid, cursus voor barvrijwilligers, bijeenkomsten voor trainers en coaches en voorlichting via clubblad. Medewerkers van cafés en uitgaansgelegenheden volgen de cursus BarCode, gericht op signalering van overmatig alcoholgebruik en hoe daar mee om te gaan. Jongerenwerk krijgt voor zijn medewerkers een cursus signalering en begeleiding. De werkgroep APV is opgericht en heeft een voorstel voor het Ontheffingenbeleid opgesteld dat in 2010 op NOG-niveau zal worden besproken. Handhaving krijgt vorm via samenwerkingsafspraken met de Voedsel- en Warenautoriteit en via het project Boete of Kanskaart. VWA heeft leeftijdscontroles uitgevoerd op plekken (horeca, winkels, sport) die gemeenten hebben aangegeven. In Boete of Kanskaart krijgen jongeren die onder invloed een overtreding begaan, geen boete maar een cursus over alcohol van via een Halt-verwijzing; de ouders volgen een ouderbijeenkomst. Er is in regionaal verband voor lokale invulling een Handreiking Beleid Keten en hokken opgesteld. Op 25 juni 2009 is in gemeente Voorst i.s.m. het NOG-Veiligerhuis een regionale bijeenkomst hierover gehouden. De activiteiten komen tot stand door samenwerking tussen de trekkers van het project - gemeenten,, politie, Halt en GGD met personen en netwerken rond sport, scholen, horeca etc. Daarvoor kan soms gebruik worden gemaakt van bestaande contacten, soms worden contacten vanaf de grond opgebouwd. Verder zijn voor sommige settings kant en klare methoden voorhanden, voor anderen zijn methoden ontwikkeld. De activiteiten richting ouders en jongeren komen goed uit de verf. Het risicovol alcoholgebruik betreft echter niet een kleine groep jongeren. Er zijn veel jongeren die overmatig alcohol gebruiken en veel ouders die met het project dienen te worden bereikt. De activiteiten richting sport, onderwijs, horeca en jongerenwerk zijn in uitvoering, in de ene setting net beginnend en in andere al verder in de uitvoering. Elk contact begint eerst met agendasetting. Ook uitleg over de brede aanpak van het project is nodig, daardoor zijn partijen eerder bereid tot samenwerking omdat zij merken dat ieder een aandeel levert. Vervolgens kan het tot afspraken komen over activiteiten voor leerlingen, sporters, jeugdtrainers, jeugdleiders, jongerenwerkers, barpersoneel, etc. Deze worden tot slot gepland en uitgevoerd. Een flink traject dus. 8

10 Gemeentelijke regelgeving is wat betreft het ontheffingenbeleid in beweging. Met de naderende herziening van de Drank- en Horecawet komen bovendien nieuwe bevoegdheden en verplichtingen richting gemeenten. De implementatie van Boete of Kanskaart over de hele NOG-regio 2 gaat stapsgewijs, de implementatie vordert gestaag. Handhaving van de leeftijd voor alcohol kan via de Drank- en horecawet een gemeentelijke taak worden. Voor een effectief beleid is het belangrijk dat een eenduidige boodschap over jongeren en alcohol op veel plaatsen en op verschillende manieren regiobreed wordt gehoord en ook over langere tijd. Voortgang van het project is daarom gewenst zodat de opgebouwde netwerken, ingezette samenwerking en ontwikkelde aanpakken per setting kunnen worden verzilverd. 3.3 Monitoring Monitoring is een combinatie van gegevensverzameling over het proces en over het effect op kennis, houding en gedrag rond alcoholgebruik. De combinatie levert informatie over het succes van het alcoholmatigingsproject. Procesgegevens worden gedurende de loop van het project verzameld en laten bijvoorbeeld zien hoeveel scholen, sportclubs of jongeren aan een bepaalde activiteit hebben deelgenomen. Hieruit blijkt of en hoe met diverse activiteiten de verschillende doelgroepen in verschillende settings zijn bereikt. De effecten op het alcoholgebruik onder jongeren van klas 2 en klas 4 kunnen worden gemeten door de resultaten van E-movo 2011 te vergelijken met het vorige onderzoek in Er is tevens effectonderzoek onder een deel van de volwassenen gepland, namelijk onder ouders van jongeren van 10 tot 18 jaar; de eerste meting vindt plaats in de eerste helft van In de Achterhoek startte het alcoholmatigingsproject in 2005 en daar konden voor de effectmeting onder jongeren de E-movo-resultaten van 2003 met die van 2007 worden vergeleken. De resultaten laten daar zien dat dalingen - voor het eerst in 10 jaar op de drie doelen voor de jeugd zijn ingezet. Deze dalingen zijn groter dan landelijk of in andere regio s ook zichtbaar zijn en kunnen worden toegeschreven aan het project. Effectonderzoek onder ouders van de Achterhoek laat bewustwording zien en veranderingen in kennis, houding en zelfs ook het gedrag van ouders, aansluitend bij de doelen. Het is de verwachting dat soortgelijke effecten ook in de Stedendriehoek zichtbaar zullen zijn, omdat net als in de Achterhoek gebruik wordt gemaakt van een aanpak in meerdere settings tegelijk, waarbij steeds dezelfde boodschap centraal staat. 2 Politieregio Noord- en Oost-Gelderland. 9

11 4. Vervolgplan Doelgroepen De doelgroepen van het vervolgplan Alcoholmatiging onder jongeren in de Stedendriehoek blijven gelijk aan die uit het plan voor : Hoofddoelgroep van het project zijn jongeren van 10 tot en met 23 jaar. Het accent ligt bij de leeftijdscategorie 10 tot en met 18 jaar. Hier is voor gekozen omdat een deel van deze groep nog niet gestart is met drinken en het deel dat al wel begonnen is met het drinken van alcohol is nog niet volwassen zodat de ouders nog een rol kunnen spelen. Daarom zijn ouders van de jongeren van deze leeftijd de tweede doelgroep van het alcoholmatigingsproject 3. Verder is er sprake van een intermediaire doelgroep, te weten volwassenen die met deze jongeren te maken hebben, zoals docenten, horecapersoneel, jongerenwerkers, justitie en begeleiders bij sport. 4.2 Doelen Hoofddoel is de trend bij jongeren van te jong, te vaak en te veel alcohol te doorbreken. In de 1 e fase was het doel de toename te stoppen. In wil het project een daling realiseren: - meer jongeren stellen alcoholgebruik uit: het ooit-gebruik daalt bij 2 e klassers van 46% naar 39%; bij 4 e klassers van 82% naar 77%. - minder jongeren drinken grote hoeveelheden per gelegenheid (afgelopen vier weken 5 of meer glazen per gelegenheid): het binge-drinken daalt bij 2 e - klassers van 16% naar 11%; bij 4 e klassers van 50% naar 42%. - meer jongeren drinken minder vaak in de afgelopen vier weken: het recent gebruik daalt bij 2 e klassers van 29% naar 22%; bij 4 e klassers van 70% naar 62%. De hierboven geformuleerde streefpercentages zijn gebaseerd op de al gerealiseerde dalingen in de Achterhoek. Het intermediaire doel is bij de volwassenen bewustwording, kennisverhoging, minder tolerante houding, goed voorbeeldgedrag en goede regels te bereiken. 4.3 Activiteiten In onderstaand schema staan de activiteiten voor beschreven. Het schema begint met de publiekscampagnes. Daarna is het opgebouwd aan de hand van de vraag waar jongeren komen en alcohol een rol speelt. Deze settings zijn: - straat: dit levert wetgevings- en handhavingsactiviteiten op - thuis - evenementen - school - horeca - jeugd- en jongerenwerk - sportverenigingen Het schema eindigt met PR- en onderzoeksactiviteiten. - Vernieuwen en verzilveren In dit vervolgplan zijn enige activiteiten opgenomen die niet voorkwamen in de eerste fase. Deze activiteiten komen voort uit nieuwe tendensen rond alcohol (herziening Drank- en Horecawet) of opgemerkte lacunes. Het gaat o.a. om: 3 Onder ouders worden ook andere verzorgers in de thuissituatie verstaan zoals stiefouders of pleegouders. 10

12 - ontwikkeling regionale opzet handhaving door gemeentelijke BOA s - ontwikkeling regionale voorbeeldverordening paracommercie - cursus Alcohol-Maat - voor leerlingen die riskant alcohol drinken - ook via doorverwijzers toegankelijk maken en hiervoor hen informeren, werven en scholen - jongerenwerk de gevraagde cursus Signalering en begeleiding bieden - afspraken met supermarkten en andere niet-horeca verkooppunten over handhaving leeftijdsgrenzen. Verder zullen in het vervolgplan ingezette activiteiten worden voortgezet. Ter illustratie hier drie voorbeelden, die in dit vervolgplan staan opgenomen: - na de eerste fase van het project zijn 85 van de ongeveer 155 basisscholen deelnemer aan Op Tijd Voorbereid. Zij zijn enthousiast over dit deelproject, ook de opkomst van ouders op de ouderkindavond is hoog. Er zijn scholen die het aanbod nog niet hebben gekregen. Vervolg van de wervingsactiviteiten zal de deelname verhogen en zo zullen meer leerlingen worden bereikt die nog niet met alcohol drinken zijn begonnen (primaire preventie). - voor de actie richting sportverenigingen is een aanpak met bijlagen (bijv. gesprekschecklist, sportbladartikelen) ontwikkeld om met verenigingen in contact te komen, en te kijken wat hun bijdrage aan het alcoholmatigingsproject kan zijn. Een aantal gemeenten voert nu gesprekken over alcohol(matigings)beleid tijdens reguliere bestuursvergaderingen. Deze inzet kan worden uitgebreid naar meer gemeenten. Zo ligt nu de weg open voor clubbeleid, bijeenkomsten voor jeugdleiders en trainers en de Instructie Verantwoord Alcoholschenken. - wat betreft gemeentelijke regelgeving en handhaving heeft de werkgroep APV een voorstel Ontheffingenbeleid opgesteld, dat naar verwachting medio 2010 in het Regionaal College zal worden besproken. De uitvoering van het ontheffingenbeleid zal vervolgens per gemeente in 2010 en 2011 kunnen worden opgepakt. Op basis van de monitoring in de regionale werkgroep en de procesevaluaties zijn bestaande activiteiten bijgesteld. Enkele activiteiten die niet meer (helemaal) nodig zijn of niet realiseerbaar bleken, zoals de homeparty, zijn beëindigd. - Borgen In 2013 zal een borgingsplan worden ontwikkeld, waarin activiteiten op criteria van gesorteerd effect, gebleken uitvoerbaarheid en kosten worden opgenomen. 11

13 Schema activiteiten Alcoholmatiging onder jongeren in de Stedendriehoek' Setting Publiekscampagnes Activiteiten Initiatief Doelgroep: volwassenen; ouders en andere opvoeders Agenda setting Kennisoverdracht Doelgroep: jongeren van 12 t/m 23 jaar Agenda setting Kennisoverdracht Publiekscampagne 'Alcohol en opvoeding' voor volwassenen Radio Folders Posters Artikelen in huis-aan-huisbladen Aansluiten bij landelijke campagne Publiekscampagne 'Minder drank, lekker fris voor jongeren Horecacampagne Posters buiten (bussen, abri) Bioscoopreclame Aansluiten bij landelijke campagne GGD en gemeenten GGD, en gemeenten Setting Ouders Activiteiten Initiatief Doelgroep: ouders en volwassenen die met jongeren omgaan meer dan de helft van de ouders kennen de gevolgen van alcoholgebruik bij jongeren onder de 16 jaar. Meer dan de helft van de ouders erkent dat kinderen te veel alcohol drinken en weet dat zij door een goed voorbeeld te geven en grenzen te stellen het alcoholgebruik kunnen verminderen. meer dan de helft van de ouders kennen enkele handvatten die zij kunnen gebruiken om het alcoholgebruik bij jongeren onder de 16 jaar tegen te gaan en boven de 16 jaar te matigen. Voorlichting groep 7 via het PGO van de GGD (Preventief Gezondheidsonderzoek) Kroegentocht (ouderavond in de uitgaansgelegenheden van jongeren) Cursus Pubers en alcohol Ouderbijeenkomst basisonderwijs Ouderbijeenkomst voortgezet onderwijs GGD, gemeenten en GGD 12

14 Setting Wet- en regelgeving Activiteiten Initiatief Doelgroep: burgers in de gemeenten Invoering Ontheffingenbeleid in de gemeenten gemeenten met GGD Mogelijkheden voor Subsidiebeleid gemeenten met GGD alcoholmatigende maatregelen ten behoeve van jeugd worden via wet- en nagaan en voorstellen regelgeving bevorderd. Verordening paracommercie, volgend op de herziene Drank- en Horecawet, regionale voorbereiding gemeenten met GGD Setting Handhaving Activiteiten Initiatief Doelgroep: - de jongeren van 12 tot en met 17 jaar - hun ouders - de horeca en organisaties met een vergunning om alcohol te schenken. handhaving van het ingezette alcoholmatigingsbeleid zodat overtreders consequenties ondervinden en overlast vermindert Boete of Kanskaart: nav landelijk onderzoek vaststelling van het handhavingsarrangement; implementatie bij politieteams; Samenwerking Voedsel- en Warenautoriteit (toezichthouder Drank- en horecawet): herhaling en uitbreiding controles van 2009 in 2011 Handhaving leeftijdsgrenzen door gemeenten, regionale opzet ontwikkelen Keten en hokkenbeleid - ontwikkeling lokaal beleid - uitvoering lokaal beleid Afspraken met supermarkten en andere verkooppunten over handhaving leeftijdsgrenzen politie, Halt, en GGD gemeenten en GGD gemeenten en GGD gemeenten en GGD gemeenten Setting Sport Activiteiten Initiatief Doelgroep: In gesprek met besturen van gemeenten met en GGD 13

15 - bestuurders van sportverenigingen met een kantine in eigen beheer - barvrijwilligers - jeugdcoaches en trainers binnen sportkantines wordt geen alcohol geschonken aan jongeren onder de 16 jaar sportverenigingen communiceren een duidelijk alcoholbeleid richting jongeren (en hun ouders) sportverenigingen met een kantine en met jeugdleden Informatiebijeenkomst trainers en jeugdleiders IVA-certificaat voor barpersoneel gemeenten met en GGD Setting Onderwijs Activiteiten Initiatief Doelgroep: basisonderwijs: Leerlingen van groep 8 (soms groep 7 in geval van combinatieklassen)van primair en speciaal onderwijs hun ouders leerkrachten, medewerkers en schooldirectie voortgezet onderwijs: leerlingen van voortgezet onderwijs en speciaal voortgezet onderwijs hun ouders docenten leerlingbegeleiders medewerkers en schooldirectie ROC/Aventus: deelnemers (leerlingen) ouders van deelnemers van niveau 1 en 2 (18-) docenten, leerlingbegeleiders (coaches), medewerkers en schooldirectie basisonderwijs: Basisonderwijs: Regels: voorbeeldreglement en implementatie Op Tijd Voorbereid 4 Voorlichting aan ouders Voortgezet onderwijs: Regels Preventieproject voor onderbouw Alcohol Digitaal Preventieproject bovenbouw Onder invloed onderweg Cursus Alcohol-Maat voor excessief drinkende jongeren Voorlichting aan ouders Signaleren en begeleiden ROC gemeente,, gemeente, GGD 4 Op Tijd Voorbereid: digitaal lespakket over roken en alcohol voor groep 8, daarnaast groepsopdrachten, bordspel en ouderavond 14

16 - 75% van de basisscholen in de Stedendriehoek voert een preventieproject alcohol uit, waarbij de pijlers regels, voorlichting en ouders belangrijk zijn. voortgezet onderwijs: - 75% van de scholen gebruikt in de onderbouw het preventieproject Alcohol Digitaal van het Trimbos-instituut, waarbij de pijlers voorlichting en ouders belangrijk zijn. - 75% van de scholen heeft een concreet beschreven alcoholbeleid waarbij de pijlers regels, signalering & begeleiding en samenhang onderdeel zijn. ROC/Aventus: - ROC heeft een concreet projectplan alcoholmatiging en dit wordt bij 50% van de opleidingen die vallen onder het ROC uitgevoerd. Idem als voortgezet onderwijs met nadruk op risicojongeren en jongeren die al overmatig drinken Setting Jeugd- en jongerenwerk Activiteiten Initiatief Doelgroep: - Jongeren van 12 tot en met 23 jaar die activiteiten van jeugd- en jongerenwerk bezoeken en op straat te vinden zijn. - Intermediaire doelgroep zijn de jeugd- en jongerenwerkers in de Stedendriehoek, werkzaam bij welzijnsorganisatie of in gemeentelijke dienst, zowel actief binnen de muren van het centrum als werkzaam op straat. Protocol Alcoholbeleid bij jongerenactiviteiten Presentatie alcoholgebruik voor jongeren en ouders IVA voor jongerenwerkers Training signalering en begeleiding, incl. informatie lokaal beleid en gemeente Jongerenwerkers zijn op de hoogte van de lokale regelgeving rondom alcoholgebruik in de openbare ruimte. Jongerenwerkers dragen niet drinken onder de 16 uit. Jongerenwerkers zijn getraind in benadering van jongeren op straat die op dat moment drank gebruiken. Jongerenwerkers werken volgens een protocol voor hun activiteiten waarbij alcohol genuttigd mag worden. 15

17 Setting Horeca Activiteiten Initiatief Doelgroep: uitgaande jongeren tot en met 23 jaar en de intermediaire doelgroep horecapersoneel, incl. beveiligingsmedewerkers van uitgaansgelegenheden die in de weekenden door grote groepen jongeren worden bezocht. BarCode (training over goed gastheerschap) Peervoorlichting: voorlichting voor en door jongeren Bij uitgaande jongeren de kennis over de werking en risico s van alcoholgebruik verhogen Bewustwording van jongeren zelf over alcoholgebruik en risico s vergroten Verstoring van de openbare orde als gevolg van overmatig alcoholgebruik verminderen. Setting PR Activiteiten Initiatief Doelgroep: alle burgers van de Stedendriehoekgemeenten aandacht voor het project alcoholmatiging en de activiteiten die er uit voortvloeien Persberichten TV- en radioaandacht Nieuwsbrief FrisFlits GGD, gemeenten Idem Idem Onderzoek Activiteiten Initiatief Doelgroep: jongeren voortgezet onderwijs; ouders effecten van het project vaststellen proces van het project bewaken en bijstellen Effectonderzoek bij jongeren via E- MOVO : afname vragenlijsten najaar 2011, rapporten halverwege 2012 Effectonderzoek via een telefonische enquête onder 250 ouders Procesonderzoek GGD GGD GGD 5 E-MOVO vindt plaats vanuit de monitorfunctie van de GGD en geeft inzicht in de gezondheid, het welzijn en de leefstijl van jongeren. Alcohol is één van de thema s. 16

18 5. Financiën In deze paragraaf worden de financiële consequenties van de vorige paragrafen in beeld gebracht. De begroting voor het vervolgplan is opgenomen en een overzicht met kosten per gemeente. Er is daarbij gekozen voor een zelfde systematiek als in Begroting vervolgplan Alcoholmatiging onder jongeren in de Stedendriehoek In het overzicht is de begroting van het vervolgproject in beeld gebracht. De kosten/lasten zijn opgebouwd uit personele kosten van en GGD en materiaalkosten. De personele kosten zijn gebaseerd op de uren die en GGD in de periode hebben gemaakt voor het project. De personele inzet van gemeentelijke projectleiders is 2 tot 3 uur per week. Ook andere instellingen leveren vanuit hun eigen middelen personele inzet. levert als instelling voor verslavingszorg 50% van haar personele inzet uit reguliere middelen. Voor de GGD als organisatie met een algemene gezondheidstaak is dit 25%. Uit de reguliere middelen levert zij gedeeltelijk uren voor de projectleiding. De uurprijs van en GGD blijft drie jaar hetzelfde. Kostenoverzicht: KOSTEN BATEN Omschrijving Begroting 2011 Begroting 2012 Begroting 2013 Begroting Omschrijving Bijdrage aan totaal % Begroting Personele kosten Bijdrage personele kosten Reguliere kosten Bijdrage personele kosten (50%) GGD Extra kosten (50%) Reguliere kosten GGD (25%) Bijdrage gemeenten Stedendriehoek Extra kosten GGD (75%) * Projectleiding en GGD uitvoering Materiaalkosten Subsidie extern Voorlichtingsmaterialen Totale kosten project Totale baten project

19 5.2 Bijdrage per gemeente per jaar Voor de berekening van de kosten per gemeente wordt er, net als bij het project , van uitgegaan dat de helft van de extra kosten ( ), door een externe financier worden bekostigd en de andere helft door de gemeente 6. In onderstaande tabel is de gemeentelijke bijdrage verdeeld over de gemeenten naar inwoneraantal. De materiaalkosten zijn bijv. voor het lespakket Op Tijd Voorbereid, de publiekscampagnes en folders voor ouders. Gemeenten Bevolking totaal Bijdrage 2011 Bijdrage 2012 Bijdrage 2013 Totaal per gemeente Apeldoorn Brummen Epe Heerde Lochem Voorst Zutphen Totaal aantal inwoners Totale bijdrage Bevolkingsgegevens van Statline, CBS, 5 maart 2010, laatste keer update van CBS 3 maart 2010 De totale kosten van het project zijn vergeleken met gedaald, van naar Dit komt omdat de ureninzet van en GGD lager wordt naarmate het project meer zijn beslag krijgt. In de gemeentelijke bijdrage van 2011 is deze daling zo goed als niet zichtbaar doordat Deventer wegens de congruentie niet meer aan het project deel kan nemen. De gemeentelijke bijdrage wordt daardoor jaarlijks over bijna mensen minder verdeeld. Doordat Deventer wel deel zal nemen aan het Overijsselse project Minder drank, meer scoren blijft de kracht van regionaal dezelfde alcoholboodschap in stand. De daling van de ureninzet van en GGD komt beter in beeld in de gemeentelijke bijdrages van 2012 en bedrag is afhankelijk van de uitkomst van de subsidie-aanvraag. 18

20 6. Projectorganisatie De regionale werkgroep (gemeenten, politie,, Halt en GGD) is de spin in het web. Er vindt regelmatig overleg plaats waarbij de implementatie van projectactiviteiten en de voortgang worden besproken en daarmee bewaakt. Voorzitter is de gemeente Voorst, die tevens het secretariaat voert. Namens iedere gemeente zit een gemeentelijke projectleider in de regionale werkgroep. Hij coördineert het project in de gemeente, zorgt voor regie en uitvoering binnen de lokale context. Binnen zijn gemeente werkt hij veel samen met collega s van o.a. sport, onderwijs, veiligheid en voorlichting, vaak georganiseerd via een interne werkgroep. Voor de maatregelen op het vlak van regelgeving is in 2008 een regionale werkgroep APV opgericht en aan de slag gegaan met wet- en regelgeving. Ook tussen zal zij vorm geven aan genoemde vervolgactiviteiten rond regelgeving. Waar van toepassing zal de bestaande samenwerking met het NOG-Veiligerhuis van politieregio Noord- en Oost-Gelderland worden voortgezet, zoals rond het ontheffingenbeleid. Aan bestuurlijke overleggen, zoals het Algemeen Bestuur van de GGD of het Regionaal College, wordt verantwoording afgelegd en knelpunten ter oplossing voorgelegd. De regionaal projectleider van de GGD bezoekt de gemeentelijke projectleiders om de voortgang per gemeente te bespreken en zo de benodigde ondersteuning te inventariseren en te realiseren. Ook vindt er regelmatig overleg plaats tussen en de GGD. Voor Boete of Kanskaart bestaat een apart overleg voor de hele NOG-regio (OM, Halt,, IrisZorg, GGD, Trimbos-instituut). De wethouder Volksgezondheid van gemeente Voorst is regionaal projectbestuurder. Via hem worden (knel)punten rond de voortgang ingebracht bij de andere zes wethouders Volksgezondheid van de Stedendriehoek. Tevens speelt hij een rol bij PR en het lobbyen voor financiering. Besluitvorming vindt plaats binnen de gemeenteraden, bijvoorbeeld bij beleid rondom hokken & keten of wijzigingen in de APV. Het driehoeksoverleg en het APJ nemen samen de besluiten rond het project Boete of kanskaart. De regionale projectleider is eindverantwoordelijk voor de uitvoering van het project, in nauw overleg met de coördinator voor het project van en met de gemeentelijk projectleider van Voorst als voorzitter van de regionale werkgroep. 19

21 Bijlage 1 Risico s jong alcoholgebruik belangrijke feiten op een rij Jongeren zijn kleiner dan volwassenen en wegen minder. Als zij alcohol drinken leidt dit daarom sneller tot risico s dan bij volwassenen. De hersenen blijven zich tot het 23e jaar ontwikkelen. Het gaat met name om de prefrontale cortex, in het voorhoofd, achter de ogen. De prefrontale cortex is betrokken bij cognitieve en emotionele functies als beslissingen nemen, plannen, sociaal gedrag, impulsbeheersing, concentratie en geheugen. Bij mensen van wie de prefrontale cortex beschadigd raakt of niet voldoende ontwikkelt, ontstaan problemen zoals niet kunnen plannen, impulsief beslissingen nemen, zich in gezelschap onbehoorlijk of onhandig gedragen en onbeheerst gedrag, zoals drugs- en alcoholmisbruik. Alcoholgebruik op jonge leeftijd verstoort de hersenontwikkeling en dus de ontwikkeling van bovengenoemde cognitieve en emotionele functies. Jongeren worden anders dronken dan volwassenen. Hun evenwichtssysteem werkt nog niet hetzelfde als dat van volwassenen. Zij kunnen daardoor, vergeleken met volwassenen met veel alcohol op, bijvoorbeeld nog prima recht langs een lijn lopen, waardoor het lijkt alsof ze nog niet veel gedronken hebben. Jongeren verliezen daardoor dan ook meestal plotseling het bewustzijn of raken zelfs in coma. Als jongeren veel drinken, maar niet dronken worden, is dit niet per se een teken dat er niets aan de hand is. Niet dronken worden kan betekenen dat zij gewend zijn veel te drinken. Maar voor de organen blijft veel alcohol gewoon veel alcohol. Kinderen die op jonge leeftijd mogen starten met drinken van hun ouders (leren drinken) zijn jongeren die (later) meer en vaker drinken. Vaak wordt het een prettige eigenschap van alcohol gevonden, dat het de drinker losser maakt. Het is de smeerolie voor sociale contacten. Dit komt doordat alcohol een verdovende werking heeft: het dempt angst, terughoudendheid en verlegenheid. Alcohol verdooft ook de zelfbeheersing. Vernielingen en agressie kunnen het gevolg zijn. De politie-inzet in het weekend heeft maar al te vaak te maken met uitgaande jongeren die gedronken hebben. De ontremmende werking blijkt er ook toe te leiden dat jongeren vaker onveilig vrijen als ze alcohol op hebben. De kans op seksueel overdraagbare aandoeningen en op ongewenste zwangerschappen neemt daardoor toe. Na drinken van alcohol vallen jongeren makkelijker in slaap, maar de kwaliteit van de slaap is minder, want deze is onrustig. Na een stapavond functioneert het geheugen slechter. Dit zijn slechte voorwaarden voor school, sport of werk op de volgende dag. Bij ongelukken in het verkeer door jonge bestuurders speelt alcohol een belangrijke rol. Hoe jonger iemand met alcohol drinken begint, en hoe vaker hij alcohol drinkt, des te groter het risico op alcoholverslaving later. 20