Bijlagen Toelichting. Bestemmingsplan Havengebied - Westerval Noord. Status: Vastgesteld

Transcriptie

1 Bijlagen Toelichting Bestemmingsplan Havengebied - Westerval Noord Status: Vastgesteld

2

3

4 Havengebied - Westerval Noord

5 Inhoudsopgave Bijlagen toelichting 3 Bijlage 1 Nota Samenvatting en beantwoording zienswijzen 4 Bijlage 2 inventarisatie bedrijven 10 Bijlage 3 lijst specifeke bedrijven 25 Bijlage 4 Flora- en faunaonderzoek 27 ) 2 bestemmingsplan Havengebied - Westerval Noord (vastgesteld

6 Bijlagen toelichting bestemmingsplan Havengebied - Westerval Noord (vastgesteld) 3

7 Bijlage 1 Nota Samenvatting en beantwoording zienswijzen ) 4 bestemmingsplan Havengebied - Westerval Noord (vastgesteld

8 Bestemmingsplan Havengebied Westerval Noord Nota Samenvatting en beantwoording zienswijzen (geanonimiseerde versie en derhalve geschikt voor digitale verspreiding op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens) Gemeente Enschede Programma Stedelijke Ontwikkeling Afdeling Bestemmen en Vergunnen versie november 2016 Nota Samenvatting en beantwoording zienswijzen 1

9 SAMENVATTING EN BEANTWOORDING ZIENSWIJZEN MET BETREKKING TOT HET ONTWERP-BESTEMMINGSPLAN HAVENGEBIED WESTERVAL NOORD. Bestemmingsplan Kenmerk : "Havengebied Westerval Noord : NL.IMRO.0153.BP Voor het gebied dat globaal begrensd wordt door de NS spoorlijnverbinding Enschede- Hengelo aan de noordzijde, de Volksparksingel aan de oostzijde, de Westerval aan de zuidzijde en tenslotte de Auke Vleerstraat aan de westzijde is het bestemmingsplan Havengebied Westerval Noord ontworpen. Dit plan voorziet in een actuele juridisch-planologische regeling, waarbij voornamelijk het bestaande gebruik van de gronden en gebouwen in dit gebied wordt vastgelegd. Het gaat daarbij om een actualisatie van de huidige bestemmingsplannen in het gebied. Er zijn geen grote nieuwe ontwikkelingen die worden meegenomen in dit plan. Het ontwerp-bestemmingsplan met de daarbij behorende stukken heeft van 29 september 2016 tot en met 9 november 2016 voor een ieder ter inzage gelegen. Het ontwerp-bestemmingsplan met de daarbij behorende stukken is ook digitaal in te zien op Gedurende de termijn van tervisielegging van het ontwerp-bestemmingsplan zijn er twee informatiebijeenkomsten gehouden. Voor bewoners werd deze gehouden op woensdag 5 oktober 2016 van uur tot uur in het paviljoen van de tennisclub ELTC aan de Volksparksingel 30 en voor de ondernemers op woensdag 12 oktober 2016 van uur tot uur in het bedrijfsgebouw van Huiskamp, gevestigd aan de Ingenieur Schiffstraat 250. Tijdens de inloopbijeenkomsten kon men het ontwerp-bestemmingsplan inzien en was er gelegenheid tot het stellen van vragen. Naar aanleiding van deze bijeenkomsten hebben de volgende belanghebbenden hun zienswijze kenbaar gemaakt. XXXX, De Ossenboer XX XXXX, Het Wolbert XX XXXX, Twekkeler Es XX De heren XXXX en XXXX hun zienswijze kenbaar gemaakt via de telefoon. De Gasunie heeft mondeling enkele opmerkingen kenbaar gemaakt. De samenvatting van de zienswijzen en hun beantwoording wordt hierna weergegeven. Nota Samenvatting en beantwoording zienswijzen 2

10 1. Naam en adres: XXXXXX Telefoon: XXXXXX XXXXX Zienswijze: Dhr. XXXX heeft beide informatiebijeenkomsten bezocht. Hij merkt op dat er een aantal bedrijfswoningen niet als zodanig wordt aangegeven op de verbeelding. Het gaat om de volgende adressen die volgens hem als bedrijfswoning moeten worden aangeduid. De Ossenboer 24 is een bedrijfswoning. Het Wolbert 21 is een bedrijfswoning van XXXXXX. De Ossenboer 8 is een bedrijfswoning. De Ossenboer 40 is een bedrijfswoning. Het Wolbert 24 is een bedrifswoning van XXXXX. De Heersche 6 en 8 zijn allebei een bedrijfswoning. Het Lentfert, nummer weet hij zo niet, zou ook een bedrijfswoning zijn. Hij heeft tevens gevraagd of het mogelijk is om het bestemmingsplan in pdf te mogen krijgen. Antwoord: Wij zijn u zeer erkentelijk dat u ons gewezen heeft op het ontbreken van de bedrijfwoningen. Zowel uw bedrijfswoning als 20 andere bedrijfswoningen waren niet opgenomen. Wij hebben alle werkkaarten nog een keer gecontroleerd en de volgende adressen worden alsnog met de aanduiding bedrijfswoning aangegeven. 1. Hendrik ter Kuilestraat Hendrik ter Kuilestraat Kanaalstraat Usselerhalte Usselerhalte Usselerhalte Usselerhalte De Heersche 4 9. De Heersche Het Wolbert Het Wolbert De Ossenboer De Ossenboer De Ossenboer Het Lentfert Het Lentfert Het Lentfert Twekkeleres De Giem De Giem De Giem 15 De gevraagde documenten heeft u inmiddels zowel in papieren versie als digitaal in pdf-vorm ontvangen. 2. Naam en adres: XXXXX, Het Wolbert XX Telefoon: XXXX XXXX Zienswijze: Dhr. XXXX merkt op dat zijn woonhuis is vergeten op de verbeelding. Antwoord: Wij gaan dat herstellen door de woning alsnog als bedrijfswoning in de verbeelding op te nemen. Zie ook de beantwoording van de zienswijze van dhr. XXXX Nota Samenvatting en beantwoording zienswijzen 3

11 3. Naam en adres: XXXXX Telefoon: XXXX XXXXX Zienswijze: Dhr. XXXX geeft aan dat hij het voornemen heeft om XXXX vanuit de Kopersteden XX te verhuizen naar de Twekkeler Es XX. Na het inzien van het bestemmingsplan en het gesprek met de aanwezige ambtenaren vraagt hij of het mogelijk is om een pdf te krijgen van de verbeelding en een luchtfoto van zijn pand. Antwoord: Op de verbeelding heeft uw bedrijf de aanduiding Bedrijven tot en met categorie 4.2. Dit betekent dat alle activiteiten die XXXX wil verplaatsen vanuit de Kopersteden XX moeten passen binnen deze categorie. Inmiddels hebben er aanvullende gesprekken plaatsgevonden waaruit blijkt dat met aanpassingen het mogelijk is om te verhuizen naar de Twekkeler Es XX. De door u gevraagde verbeelding en luchtfoto heeft u inmiddels ontvangen. Naam en adres: De heren XXXX en XXXX, p/a XXXX, XXXX Enschede Telefoon: XXX XXXX Zienswijze: In het ontwerp-bestemmingsplan "Bestemmingsplan Havengebied - Westerval Noord" is het pand aan de Parkweg XX, 7545MT in Enschede volgens ons verkeerd opgenomen. De heren XXXX en XXXXXX willen graag de bestemming van het vorige bestemmingsplan Westerval-Noord 2006 handhaven van het pand Parkweg XX. Fragment plankaart Westerval-Noord 2006 Op de benedenverdieping is momenteel een fietsreparatiebedrijf met verkoop van fietsen actief. Verzoek om aanpassing plan. Antwoord: Wij zijn bereid de bestemming van het pand Parkweg XX te herstellen op de manier zoals de bestemming was in het bestemmingsplan Westerval Noord Op dit adres wordt aan de bestemming Wonen de aanduiding Detailhandel toegevoegd. Ook zullen de planregels overeenkomstig worden aangevuld. Nota Samenvatting en beantwoording zienswijzen 4

12 Naam en adres: Gasunie, dhr. X. (XXXX) X. XXXX (tracébeheerder) en X.X. (XXXX) XXXX (medew. Jur. zaken, Postbus 181, 9700 AD Groningen, Concourslaan 17. Telefoon: of XXXX (dhr. XXXX) XXXX Zienswijze: De Gasunie heeft mondeling een zienswijze kenbaar gemaakt. Het betreft enkele onjuistheden in het trace van de gasleidingen in het gebied. Antwoord: Wij hebben kennisgenomen van uw zienswijze. De verbeelding zal worden aangepast. Nota Samenvatting en beantwoording zienswijzen 5

13 Bijlage 2 inventarisatie bedrijven ) 10 bestemmingsplan Havengebied - Westerval Noord (vastgesteld

14 Inventarisatie bedrijven binnen het plangebied Adres Omschrijving activiteit Cat Milieuaspect Indicatieve afstand (in m1) Auke Vleerstraat 83 Natuursteen-bewerkingsbedrijf 3.1 Geluid 50 m Auke Vleerstraat 99 Watersportcomplex met boten- 2 Geluid 30 m opslagloodsen, werkplaatsen en een kantine Auke Vleerstraat 165 Beveiligingstechniek 1 Geluid 10 m Binnenhaven 2 Binnenhaven 4 Binnenhaven 2, 4, 4a Binnenhaven 14 Binnenhaven 16 Binnenhaven 20 Binnenhaven 24 en 38 Opslag en verkoop vuurwerk (maximaal kg) Jachtwerf en scheepsreparatiebedrijf 1 Geluid en gevaar 10 m 3.1 Geluid 50 m Verkoop en verhuur van campers 3.1 Geluid 50 m Dagbesteding jeugdigen (werkplaats machinale houtbewerking) (b.o. < m2) Handel in ijzerwaren en gassen (opslag gassen in flessen minder dan liter) Handel in oude metalen (oppervlak > m2) 3.1 Geluid 50 m 2 Geluid 30 m 3.2 Geluid 100 m Binnenhaven 26 Autospuitbedrijf/-plaatwerkerij 3.2 Geluid 100 m Binnenhaven 28 Binnenhaven 30 Showroom en werkplaats t.b.v. assemblage en herstelwerkzaamheden aan karts 2 Geluid 30 m Binnenhaven 38 Kledingbedrijf 2 Geluid 30 m Binnenhaven 43 Machinefabriek 3.2 Geluid 100 m Binnenhaven 44, 46, 47, 49, 94, 96, 98, 119 en 121 Binnenhaven 50 Binnenhaven 61 Op- en overslagbedrijf in secundaire grondstoffen (handelswaar) en afvalstoffen (b.o. > m2) Moutopslag in silo s en opslag van verpakkingsmateriaal 3.2 Geluid 100 m 3.1 Geluid 50 m Binnenhaven 100 Groothandel in sanitaire artikelen 2 Geluid 30 m Binnenhaven 106 en 110 1

15 Binnenhaven 111, Handel in oude metalen 3.2 Geluid 100 m 113 en 115 (oppervlak > m2) Binnenhaven 116 Asbestsanerings- en sloopbedrijf 3.2 Geluid 100 m Opslag van oude metalen Binnenhaven 120 Binnenhaven Binnenhaven 126 Opslag hout en metaal 3.1 Geluid 50 m Binnenhaven 127a Opslag straatverlichting en 2 Geluid 30 m bewegwijzering Binnenhaven 133 Straalinrichting 4.1 Stof en geluid 200 m Binnenhaven 136 Binnenhaven 140a Verhuisbedrijf 2 Geluid 30 m Binnenhaven 137a Opslag materiaal en materieel 3.2 Geluid 100 m en b (zoals bouwstoffen, bouw- en sloopafval (beperkt), containers en graafmachines). Ook vindt soms klein onderhoud/reparaties aan het materieel plaats. Binnenhaven Afvalbrengpunt 3.1 Geluid 50 m 143/152 Binnenhaven 144 Timmerbedrijf (machinale 3.1 Geluid 50 m houtbewerking) Binnenhaven 150a Autohandel alsmede het opslaan 3.1 Geluid 50 m van buiten de inrichting afkomstige afvalstoffen Binnenhaven 152 Zendinstallatie 1 Gevaar 10 m Borstelweg 14 Boekbinderij 2 Geur 30 m Borstelweg 29 Ateliers voor kunstenaars 1 Geluid 10 m Borstelweg 42a Dagbesteding jongeren 2 Geluid 30 m Borstelweg 46 en 29 a en b Werkplaats en opslag schildersbedrijf 2 Geluid 30 m De Giem 1 Grafisch bedrijf 2 Geluid en geur 30 m De Giem 3 De Giem 3a Groothandel in voedings- en genotmiddelen Koffie distributiebedrijf (groothandel) 2 Geluid 30 m 2 Geluid 30 m 2

16 De Giem 4a en b Schildersbedrijf 2 Geluid 30 m De Giem 6 Revisiebedrijf van startmotoren en 2 Geluid 30 m dynamo s De Giem 7 en 19 Metaal constructiebedrijf 3.2 Geluid 100 m De Giem 8 Modelmakerij 3.1 Geluid 50 m De Giem 10 Straal- en poedercoatbedrijf 4.1 Stof en geluid 200 m De Giem 12 Schildersbedrijf 2 Geluid 30 m De Giem 14 De Giem 16 Groothandel in voedings- en genotmiddelen 2 Geluid 30 m De Giem 18 Vervaardiging van vleessnacks 3.1 Geur en geluid 50 m De Giem 19 Las-/constructie-bedrijf 3.2 Geluid 50 m De Giem 20 De Giem 22 De Giem 25/ Auke Groothandel in aquarium- en 2 Geluid 30 m Vleerstraat 155 en 161 vijverbenodigd-heden De Giem 35 Groothandel in technische 2 Geluid 30 m benodigdheden De Heersche 6, 8, Verhuur vorkheftrucks 3.1 Geluid 50 m 20 De Heersche 18 Bandeninzamelings-bedrijf (b.o. > 3.2 Geluid 100 m 1000 m2) De Hoeveler 2 Dakdekkersbedrijf 3.1 Geluid 50 m De Hoeveler 5-11 De Hoeveler 25 Groothandel in glas 3.2 Geluid 100 m De Ossenboer 1 Gemeentewerf 3.1 Geluid 50 m De Ossenboer 5 Op- en overslag van zand, grind 3.1 Geluid 50 m en stenen/stalling voertuigen De Ossenboer 8 De Ossenboer 10 Aquariumspeciaal-zaak 2 Geluid 30 m De Ossenboer 12 Groothandel in textiel 2 Geluid 30 m De Ossenboer 16 Autospuiterij/plaat-werkerij/straalinrichting 3.2 Geluid 100 m De Ossenboer 18 Schildersbedrijf 2 Geluid 30 m De Ossenboer 20 Vervaardiging 3.1 Geluid 50 m muziekinstrumenten De Ossenboer 26 De Ossenboer 14 en Groothandel in voedingsmiddelen 2 Geluid 30 m 28 De Ossenboer 30 De Ossenboer 32 Detailhandel in keukens 1 Geluid 10 m 3

17 De Ossenboer 34a Opslag markthandel groente en 2 Geluid 30 m fruit De Ossenboer 42 Drankengroothandel 2 Geluid 30 m De Ossenboer 44 Boekbinderij 2 Geur en geluid 30 m De Ossenboer 46 Vervaardiging van schakel- en 2 Geur en geluid 30 m verdeelinrichtingen Handelskade Noord 7 Handelskade West Galvaniseerbedrijf 3.2 Geluid 100 m 1/Handelskade Noord 9 Handelskade West 4-6/Handelskade Noord 1 en 5/Kanaalstraat 125 Staalplaat-verwerking 3.2 Geluid 100 m Handelskade West 7 Constructiebedrijf 3.2 Geluid 100 m Handelskade West Groothandel in 2 Geluid 30 m 17 verlichtingsartikelen Handelskade West 19 Dagbesteding 2 Geluid 30 m Handelskade Zuid 5 Cafetaria 1 Geur, geluid en gevaar 10 m H. ter Kuilestraat 5 Gezondheids-centrum 1 Geluid 10 m en 5a H. ter Kuilestr. 5b Grootkeuken-techniek 1 Geluid 10 m H. ter Kuilestr. 12a Computersoftware-bedrijf 1 Geluid 10 m H. ter Kuilestr. 12a, Motorenrevisie-bedrijf 2 Geluid 30 m 14 en 14a H. ter Kuilestr. 19 Kap- en nagelsalon 1 Geluid 10 m H. ter Kuilestr. 20 Vervaardiging van farmaceutische 4.1 Geur en 4.1 en chemische producten gevaar H. ter Kuilestr. 19- Autohandel 2 Geluid 30 m 21, H. ter Kuilestr Bedrijf in dakkapellen 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 29/ Drukkerij 2 Geluid 30 m Josinkstraat 48 H. ter Kuilestr. 30/ Handels-onderneming 2 Geluid 30 m IJsbaanweg 91-91a en 107 H. ter Kuilestr. 34/ Handels-onderneming In- en 2 Geluid 30 m IJsbaanweg 115 verkoop van auto s en goederen H. ter Kuilestr. 127 Handel en reparatie van auto s 2 Geluid 30 m 4

18 H. ter Kuilestr. 129 Autohandel 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 131 Installatiebedrijf 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 133 Drukkerij 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 135 Verwerken en handel in oude 3.2 Geluid 100m metalen (oppervlak > m2) H. ter Kuilestr. 138 Watersportvereniging (ligplaatsen 3.1 Geluid 50 m en onderhoud jachten) H. ter Kuilestr. 140 Autohandel (zonder werkplaats) 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 146 Bouwmaterialen-handel 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 157 Groothandel witgoed 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 159 Bestratingsbedrijf 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 161 Elektrotechnisch bedrijf 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 163a Groothandel in levensmiddelen 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 163 Fabricage van elektronische 2 Geluid 30 m meet- en regelapparatuur H. ter Kuilestr. 165 In- en verkoop motoren en 2 Geluid 30 m reparatie/onderhoud motoren H. ter Kuilestr. 167 Autoherstelinrichting 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 173 H. ter Kuilestr. 175b Autohandel- en herstelinrichting 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 175a Detailhandel in keukens en 1 Geluid 10 m en 175c badkamers H. ter Kuilestr. 180 Groothandel in hout 3.1 Geluid 50 m H. ter Kuilestr. 181 Verffabriek 4.2 Geur 300 m H. ter Kuilestr. 181a Verkoop medisch meubilair en apparatuur 1 Geluid 10 m H. ter Kuilestr. 183 Installatiebedrijf 2 Geluid 30 m 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 191 Technische handels-onderneming gereedschaps-slijperij H. ter Kuilestr. 193 Kantoorgebouw 1 Geluid 10 m H. ter Kuilestr.195 Tankstation met LPG < Gevaar 50 m m3/jr H. ter Kuilestr. 199 Bandenservice-bedrijf 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 200 Drukkerij 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 201 Bandenservice-bedrijf 2 Geluid 30 m H. ter Kuilestr. 202 H. ter Kuilestr. 204 Bouwbedrijf 3.2 Geluid 100 m H. ter Kuilestr. 205 Steenzagerij 3.1 Geluid 50 m H. ter Kuilestr. 206 H. ter Kuilestr. 208 Installatiebedrijf 2 Geluid 30 m 5

19 Het Lentfert 3 Groothandel in chemische 4.1 Geur en 200 m producten gevaar Het Lentfert 15A Werkplaats en opslag 2 Geluid 30 m schildersbedrijf Het Lentfert 15 Het Lentfert 21 Modelmakerij 3.1 Geluid 50 m Het Lentfert 22-22a Vleesverwerkend-bedrijf visgroothandel/ visverwerking 3.2 Geur en geluid 100 m Het Lentfert 23 Productie van professionele 2 Geluid 30 m werkkleding Het Lentfert 27 Machinefabriek (klein) 3.1 Geluid 50 m Het Lentfert 29 Tapijtreiniging 3.1 Geluid 50 m Het Lentfert 31 Postbedrijf 2 Geluid 30 m Het Lentfert 34 Ontwikkeling, verkoop 2 Geluid 30 m ecologische industriële reinigingsproducten Het Lentfert 35 Groothandel in sportkleding en 2 Geluid 30 m producten Het Lentfert 37 Groothandel in bouwmaterialen 2 Geluid 30 m Het Lentfert 38a Productie en verkoop 2 Geluid 30 m badstofartikelen en textiel Het Lentfert 41-41a Bedrijf voor onderhoudsvrije 2 Geluid 30 m materialen t.b.v. daken en boeien Het Lentfert 43 Het Lentfert 44 Verkoop-magazijn-afhaalbalie 2 Geluid 30 m voor online gereedschappen- en poets- en polijstmachines Het Lentfert 48 Projectafbouw 2 Geluid 30 m Het Lentfert 50 Grondwerken 2 Geluid 30 m Het Lentfert 51 Bedrijfsverzamel-gebouw-Verhuur 1 Geluid 10 m kantoorruimten Het Lentfert 55 Handels-onderneming heftrucks 2 Geluid 30 m Het Lentfert 64 Vleesverwerkend bedrijf 3.2 Geur en geluid 100 m Het Lentfert Vleesverwerkend bedrijf 3.2 Geur en geluid 100 m Het Lentfert 80 Inbouw airconditioningsinstallaties 2 Geluid 30 m bij auto s Het Lentfert 84 Groothandel in elektronica 2 Geluid 30 m Het Lentfert 88 Machinale houtbewerking 3.1 Geluid 50 m Het Lentfert 92 Dakdekkersbedrijf 2 Geluid 30 m 6

20 Het Lentfert Detailhandel meubelen 1 Geluid 10 m Het Lentfert 104 Zonweringsbedrijf 2 Geluid 30 m Het Wolbert 1-11 Groothandel in aardappels, 2 Geluid 30 m groente en fruit Het Wolbert 13a Beveiligingsbedrijf 1 Geluid 10 m Het Wolbert 15 Machinale houtbewerking 3.1 Geluid 50 m Het Wolbert 17A Diesel- en electro servicebedrijf 2 Geluid 30 m Het Wolbert 17 Handel in afval en schroot b.o. < 3.1 Geluid 50 m 1000 m2 Het Wolbert 19 Kantoorgebouw 1 Geluid 10 m Het Wolbert 23 Paneelbouw 2 Geluid 30 m Het Wolbert 23a Detailhandel vloerbedekking 1 Geluid 10 m Het Wolbert 25a Vleesbedrijf 3.2 Geur en geluid 100 m Het Wolbert 25 Installatiebedrijf 2 Geluid 30 m Het Wolbert 27 Opslag groente en fruit 2 Geluid 30 m Het Wolbert 28 Groothandel in ijzer- en staalschroot 3.1 Geluid 50 m en oude non-ferrometalen Het Wolbert 30 Groothandel in verf en 2 Geluid 30 m aanverwante artikelen Het Wolbert 31a Autohandel 2 Geluid 30 m Het Wolbert 33 IJsbaanweg 5, 85, Koeltechnisch installatiebedrijf 2 Geluid 30 m 93 en deels 99 IJsbaanweg 5 Schakelstation t.b.v. 22 Geluid 30 m telecommunicatie IJsbaanweg 99 Sportschool 2 Geluid 30 m IJsbaanweg 119 Houtbewerking 3.1 Geluid 50 m Ir. Hanlostraat 2 Autohandel 2 Geluid 30 m Ir. Hanlostraat 4 Verf service center 2 Geluid 30 m Ir. Hanlostraat 11 Ir. Hanlostraat 15 Postbedrijf en verpakkingen 2 Geluid 30 m Ir. Hanlostraat Vervaardiging van luchtbehandelings-kanalen 3.2 Geluid 100 m Ir. Schiffstraat 1 en Groothandel in food en non food 2 Geluid 30 m 246 Ir. Schiffstraat 33 Groothandel chemische 3.2 Gevaar 100 m producten Ir. Schiffstraat 35 Handel in levensmiddelen 2 Geluid 30 m Ir. Schiffstraat 51 Ir. Schiffstraat. 55 Interieurbouw (machinale 3.1 Geluid 50 m houtbewerking) Ir. Schiffstraat 220 Vloer- en muurisolatiebedrijf 2 Geluid 30 m 7

21 Ir. Schiffstraat 246a Ir. Schiffstraat 250 Transport, grondverzet, 3.2 Geluid 100 m containerverhuur, handel in zand, grind e.d. Ir. Schiffstraat 254- Handels-onderneming in o.a. oud 3.2 Geluid 100 m 256 ijzer > 1000 m2 Ir. Schiffstraat 276 Visverwerking > 1000 m2 4.2 Geur 300 m Ir. Schiffstraat. 278 Ir. Schiffstraat 278a Autohandel/-reparatie 2 Geluid 30 m Ir. Schiffstraat 280 Opslag en overslag zand, grind, 3.2 Geur en geluid 100 m containers, afval, hout pallets, papier, bouwafval. Containerverhuur. Ir. Schiffstraat 282 Ir. Schiffstraat 290 Groothandel in technische 2 Geluid 30 m benodigdheden Ir. Schiffstraat 300 Verenigingsgebouw roeivereniging 2 Geluid 30 m Ir. Schiffstraat 370 en 41/Ir. Hanlostraat 9 en 11/De Hoeveler Bandenfabriek 4.2 Geur en geluid 300 m Josinkstraat 11 Verzorgen van binnen- en 2 Geluid 30 m buitenreclame Josinkstraat Vervaardiging van 3.1 Geur 50 m en 33 voedingsmiddelen (mie) Josinkstraat 33b Opslag tenten (voor 2 Geluid 30 m evenementen) Josinkstraat 30 Datacenter 2 Geluid 30 m Josinkstraat 32 Autobedrijf 2 Geluid 30 m Josinkstraat 35 Josinkstraat 37 Groothandel en 2 Geluid 30 m handelsbemiddeling Josinkstraat 44 Niet gespecialiseerde groothandel 2 Geluid 30 m in consumentenartikelen Josinkstraat 50 Herstelinrichting voor motoren 2 Geluid 30 m Josinkstraat 52 Josinkstraat 54a Offsetdrukkerij 2 Geluid 30 m Josinkstraat 54b Garagebedrijf 2 Geluid 30 m Josinkstraat 66 Opslag vis 2 Geur en geluid 30 m 8

22 Josinkstraat 66, 70, Motoronderdelen 2 Geluid 30 m 70a Josinkstraat 80 Autoreparatiebedrijf 2 Geluid 30 m Josinkstraat 84 Detailhandel modelauto s, 1 Geluid 10 m vliegtuigen e.d. Josinkstraat 86 Auto- en meubelstoffeerderij 2 Geluid 30 m Josinkstraat 90 Detailhandel meubelen 1 Geluid 10 m Josinkstraat 92 Opslag textiel 2 Geluid 30 m Kanaalstraat 123 Gasstation 3.1 Geur en geluid 50 m Kanaalstraat Metaalbewerkingsbedrijf t.b.v 3.1 Geluid 50 m 127/Handelskade West 10 en 12 vervaardiging van transportbanden en draadartikelen Kanaalstraat 131 Handel in fietsen 1 Geluid 10 m Kanaalstraat 131 Kweken en verkoop van vissen 2 Geluid 30 m Kanaalstraat a Kanaalstraat 135 Autodemontage-bedrijf >1000 m2 3.2 Geluid 100 m Kanaalstraat 135a Autohandel 2 Geluid 30 m Kanaalstraat 139 Metaalconstructiebedrijf 3.2 Geluid 100 m Kanaalstraat 145 Aannemersbedrijf met machinale 3.1 Geluid 50 m houtbewerking Kanaalstraat 151 Metaalconstructie-bedrijf 3.2 Geluid 100 m Kanaalstraat 173- Betonwarenfabriek 3.2 Geluid 300 m 209 Kanaalstraat 217 Kanaalstraat 217b Autobedrijf 2 Geluid 30 m Kanaalstraat 219 Groothandel in 2 Geluid 30 m verpakkingsmaterialen Kanaalstraat 235 Aannemersbedrijf met machinale 3.2 Geluid 100 m houtbewerking Kanaalstraat 251- Reinigingsbedrijf met machinale 3.1 Geluid 50 m 255, Kanaalstraat 245 houtbewerking Kanaalstraat 255 Schildersbedrijf 2 Geluid 30 m Kanaalstraat 287 Handelsonderneming in 2 Geluid 30 m auto s/apk keuringsstation Kanaalstraat 289- Diverse bedrijven 2 Geluid 30 m 295 Kanaalstaart 289 Autoreparatiebedrijf 2 Geluid 30 m Kanaalstraat 295 Bouwmaterialen-handel 2 Geluid 30 m Kanaalstraat 297 Betoncentrale 3.2 Geluid 100 m 9

23 Kanaalstraat 299- Verhuur van kraanmachines en 2 Geluid 30 m 301 onderhoud hiervan Reparaties aan motorvoertuigen Kanaalstraat 305 Houtopslag met machinale 3.1 Geluid 50 m houtbewerking (kleine werkplaats) Kanaalstraat 319 Supermarkt service, groothandel 2 Geluid 30 m in meubels en winkelinrichting Kanaalstraat 321 Groothandel 2 Geluid 30 m Kanaalstraat 323 Autohandel 2 Geluid 30 m Kanaalstraat 325 Bewerken van metaal 3.2 Geluid 100 m Kanaalstraat 329 Aannemersbedrijf met machinale 3.2 Geluid 100 m houtbewerking Kanaalstraat 335 en Brandstoffendepot 5.1 Gevaar 500 m 343 Lonnekerbrugstr. 73 Autorestauratie-bedrijf 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr. 75 Autobedrijf 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr. 76 Fabricage van brandwerende deuren 3.1 Geluid 50 m Lonnekerbrugstr. 78 Kunststof-verwerkend bedrijf 4.1 Geur 200 m Lonnekerbrugstr. 80 Interieurinrichtings-bedrijf 3.1 Geluid 50 m Lonnekerbrugstr.80a Inbouwspecialisten hifi- en geluidsinstallatie Autobeklederij 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.80b Aardewerkfabriek 3.2 Geluid 100 m Lonnekerbrugstr. 81 Stansen van pakkingen uit vlakke 3.1 Geluid 50 m plaat Lonnekerbrugstr.82a Kunststofverwerking 3.1 Geluid 50 m Lonnekerbrugstr. 83 Lonnekerbrugstr Herstellen en stofferen van meubels 3.1 Geluid 50 m Lonnekerbrugstr. 88 Bezorging bier en frisdranken 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.88a Handel in en reparatie van auto s 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.88b Autohandel 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.88b Autoreparatiebedrijf 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.88c Groothandel 2 Geluid 30 m en d Lonnekerbrugstr. 89 Tricotagebedrijf 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.92b Opslag t.b.v. een bouwbedrijf 3.1 Geluid 50 m Lonnekerbrugstr. 92 Verkoop vissen en vijverbenodigdheden/kweken van siervissen 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr. 95 Aannemersbedrijf met machinale houtbewerking 3.2 Geluid 100 m 10

24 Lonnekerbrugstr. 97 Autoherstelinrichting 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr. 99 Kringloopbedrijf 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.100 Vloerenbedrijf 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.101 en 102 Lonnekerbrugstr.102 Offsetdrukkerij 2 Geluid 30 m A Lonnekerbrugstr. Vervaardigen van keramische 3.2 Geluid 100 m 104a producten Lonnekerbrugstr. Groothandel in hout, natuursteen 3.1 Geluid 50 m en 84-84a en antieke bouwmaterialen Lonnekerbrugstr.105 Bouwbedrijf 3.2 Geluid 100 m Lonnekerbrugstr.106 Diverse bedrijven 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.106 Autoreparatiebedrijf 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr Vervaardiging voedingsmiddelen 2 Geur en geluid 30 m Lonnekerbrugstr. Schildersbedrijf 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr. Machinale houtbewerking 3.1 Geluid 50 m Lonnekerbrugstr Verkoop (wand)tegels on line 1 Geluid 10 m Lonnekerbrugstr.108 Houthandel en zagerij 3.1 Geluid 50 m Lonnekerbrugstr.109 Dakdekkersbedrijf 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr. 109a Banketbakkerij en productie van klein brood 2 Geur en geluid 30 m Lonnekerbrugstr. Autohandel 2 Geluid 30 m 109c Lonnekerbrugstr. Verkoop, reparatie en onderhoud 2 Geluid 30 m 109d bromfietsen en scooters Lonnekerbrugstr.110 Textiel/stoffen-groothandel 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.111 Ambachtelijke metaalbewerking 2 Geluid 30 m en handel in machines Lonnekerbrugstr.112 Opslag van kaas 2 Geluid 30 m Lonnekerbrugstr.113 Dassenfabriek 2 Geluid 50 m Lonnekerbrugstr.114 Dierenpension (poezenhotel) 3.2 Geluid 100 m Lonnekerbrugstr.115 Lonnekerbrugstr.117 Autoherstelinrichting/autospuiterij 3.1 Geur 50 m Lonnekerbrugstr. Groothandel in fietsen 2 Geluid 30 m 117a Lonnekerbrugstr.120 Bouwbedrijf 3.2 Geluid 100 m 11

25 Lonnekerbrugstr. Meubelmakerij 3.1 Geluid 50 m 120a Lonnekerbrugstr.125 Motorrijschool 1 Geluid 10 m Lonnekerbrugstraat Vervaardigen van kaardenbeslag voor textielmachines en het verrichten van service aan de textielindustrie 3.2 Geluid 100 m Lonnekerbrugstr.135 Revisiewerkzaam-heden aan machines/verhandelen van machines 3.1 Geluid 50 m Parkweg 55 Tandartsenpraktijk 1 Geluid 10 m Parkweg 93 Muziekoefenruimte 2 Geluid 30 m Parkweg 98 Tankstation met LPG < Gevaar 50 m m3/jr Parkweg 102 Autohandel/-herstelinrichting 2 Geluid 30 m Parkweg 115 Groothandel in 2 Geluid 30 m diergeneesmiddelen Parkweg 115 Postbedrijf 2 Geluid 30 m Parkweg 115 Webwinkel 1 Geluid 10 m Parkweg 117 Parkweg 141 Tankstation (zonder LPG) met 2 Geluid 30 m autowasserij Parkweg 143a, 149 Autohandel/-herstelinrichting 2 Geluid 30 m Parkweg 147 Parkweg 151 Verkoop parketvloeren/bewerken 3.1 Geluid 50 m van hout Parkweg 155 Opslag en verwerking van 3.2 Geluid 100 m isolatiematerialen Parkweg 155 Detailhandel meubelen 1 Geluid 10 m Parkweg 159 Sportschool 2 Geluid 30 m Parkweg 163 Parkweg In- en verkoop auto s 2 Geluid 30 m Rembrandtlaan 225 Accountantskantoor 1 Geluid 10 m Rembrandtlaan 414 Productie van reinigings-, 4.2 Geur 300 m onderhouds- en desinfectiemiddelen Sesamstraat 1 Op- en overslag van granen en 4.2 Stof 300 m veevoeders e.d. Sesamstraat 1 Verkoop sierbestratingen 1 Geluid 30 m Sesamstraat 5 Betoncentrale 3.2 Geluid 100 m Strootsweg 16 Strootsweg 18 Beveiligingstechniek 1 Geluid 10 m 12

26 Strootsweg 18, 18a- Kantoren 1 Geluid 10 m 18c Strootsweg 20 Groothandel in groente en fruit 2 Geluid 30 m Strootsweg 22 Reparatie en vervangen van 2 Geluid 30 m ruiten, glaspanelen, autoruiten Strootsweg 22 Bandenspecialist en 2 Geluid 30 m bandengroothandel Strootsweg 22a Verhuur van materieel 3.1 Geluid 50 m Strootsweg 24 Strootsweg 30-30a Lease-autobedrijf, verhuur en verkoop gebruikte lease-auto s 2 Geluid 30 m Strootsweg 40/Auke Vleerstraat 171 Vleesverwerkend bedrijf 3.2 Geur en geluid 100 m Twekkeler Es 2 Groothandel in beveiligings- en 2 Geluid 30 m montagetechniek Twekkeler Es 3, 5 en 5a Twekkeler Es 6 Groothandel in bouwbeslag, 2 Geluid 30 m gereedschappen e.d. Twekkeler Es 7-9 Beveiligingsbedrijf 1 Geluid 10 m Twekkeler Es 8 Opslag en vulbedrijf van gassen 4.1 Gevaar 200 m Twekkeler Es 15 Aannemersbedrijf met timmerwerkplaats (bedrijfsterrein m2) 3.2 Geluid 100 m Twekkeler Es 20 Handels-onderneming in machines en reparatiewerkplaats (incl. verfspuiten) 3.1 Geur en geluid 50 m Twekkeler Es 24 Kantoorunits 1 Geluid 10 m Twekkeler Es 28 Vervaardiging van 4.1 Geur 200 m kunststofproducten d.m.v. verspanende technieken Twekkeler Es 26, 30 Groothandel in textiel 2 Geluid 30 m en 32 Twekkeler Es 34 Constructiebedrijf t.b.v. 3.2 Geluid 100 m vervaardiging van hekwerken e.d. Twekkeler Es 35 Elektrotechnisch bedrijf 2 Geluid 30 m Twekkeler Es 39 Bedrijfsverzamelgebouw/Groothandel 2 Geluid 30 m in naaimachines Twekkeler Es 41 Schildersbedrijf 2 Geluid 30 m Twekkeler Es 44 Vastgoed en bedrijfsmakelaars 1 Geluid 10 m Twekkeler Es 45 Elektrotechnisch installatiebedrijf 2 Geluid 30 m 13

27 Twekkeler Es 49 a, b en c Wegenbouwbedrijf met kantoren, werkplaats, stalling en wasplaats 3.2 Geluid 100 m Twekkeler Es 53 Tankstation met LPG < Gevaar 50 m m3/jr en aardgas Usselerhalte 10 Autoverhuur 2 Geluid 30 m Volksparksingel 45 Advocatenkantoor 1 Geluid 10 m Volksparksingel 71 Assurantiekantoor 1 Geluid 10 m Westerval 2-8 Meubelhandel 2 Geluid 30 m Westerval 16 Autohandel/-herstelinrichting 2 Geluid 30 m Westerval 20 Detailhandel paardenbenodigdheden 1 Geluid 10 m Westerval 30 Tankstation zonder LPG 2 Geluid 30 m 14

28 Bijlage 3 lijst specifeke bedrijven bestemmingsplan Havengebied - Westerval Noord (vastgesteld) 25

29 Bijlage 2. Lijst van specifieke bedrijfsbestemmingen behorende bij het bestemmingsplan Havengebied-Westerval Noord. Volgnr. Adres Naam bedrijf Omschrijving activiteit 1. H. ter Kuilestraat H. ter Kuilestraat Ir. Hanlostraat Ir. Schiffstr. 370 en 41, Ir. Hanlostr. 9 en 11, De Hoeveler Kanaalstraat 335/ Lonnekerbrugstraat 78 Koopman Pharma Chemie B.V. Drywood Dec Vervaardigen van farmaceutische en chemische producten. Vervaardigen van watergedragen verf en vernis en groothandel in verf, verfwaren en vakbenodigdheden. Verv. van luchtbe- Cat. Milieuaspect 4.1 Geur en gevaar 4.2 Geur en gevaar 3.2 handelingskanalen. Apollo Vredestein Bandenfabriek. 4.2 Geluid en geur Oliko B.V. Avia Weghorst Plastiforma Bedrijf voor opslag, verlading en distributie van vloeibare brandstoffen (excl. benzine). Verwerken van kunststoffolie tot blisters, interieurbakjes e.d.; verwerken van kunststofplaat tot techn. vormen, display s e.d. 7. Sesamstraat 1 Sesam B.V. Op- en overslag van granen en veevoeders. 8. Rembrandtlaan Lonnekerbrugstraat 104-A 10. Lonnekerbrugstraat Lonnekerbrugstraat Lonnekerbrugstraat Diversey Netherlands Productions B.V. Nova Keramiek Productie en verkoop van reinigings-, onderhouds- en desinfectiemiddelen. Vervaardigen van keramische producten. Indicatieve afstand in m meter 300 meter 300 meter 5.1 Gevaar 500 meter 4.1 Geur 200 meter 4.2 Stof 300 meter 4.2 Geur 300 meter 3.2 Geur 100 meter Morsinkhof Bouwbedrijf. 3.2 Geluid 100 meter Vastbouw Bouwbedrijf. 3.2 Geluid 100 meter Graf Vervaardigen van kaardenbeslag voor textielmachines en het verrichten van service aan de textielindustrie. 3.2 Geluid 100 meter

30 Bijlage 4 Flora- en faunaonderzoek bestemmingsplan Havengebied - Westerval Noord (vastgesteld) 27

31 Inventarisatie flora en fauna Havengebied Enschede

32 Inventarisatie flora en fauna Havengebied Enschede Definitieve rapportage Opdrachtgever Gemeente Enschede Postbus AA Enschede Opdrachtnemer Eelerwoude Mossendamsdwarsweg DB Goor T F E info@eelerwoude.nl I Projectgegevens: Projectnummer: P7160 Datum: Projectleider: G. Lubbers Opgesteld: G. Lubbers Gecontroleerd: V. de Lenne Onderzoek van Eelerwoude voldoet aan de eisen die het Ministerie van Economische Zaken stelt. Eelerwoude is lid van het Netwerk Groene Bureaus. Het Netwerk werkt aan de kwaliteit van advisering gericht op natuur, landschap, water, milieu en ruimte. Het Netwerk heeft een gedragscode die opdrachtgevers en andere belanghebbende een basis biedt om de leden aan te spreken op de kwaliteit van hun werk. Dit onderzoek is op zorgvuldige wijze uitgevoerd, conform de geldende wet- en regelgeving ten aanzien van flora en fauna. Desondanks zal nooit een 100% volledig beeld van de aanwezige flora en fauna gegeven kunnen worden. Natuur is dynamisch, situaties kunnen veranderen. De opmaak van dit rapport gaat uit van dubbelzijdig afdrukken

33 INHOUD 1 INLEIDING HUIDIGE SITUATIE Ligging en begrenzing plangebied Huidige situatie NATUURWETGEVING Inleiding Flora en faunawet beschermt dieren en planten METHODE Inleiding Bureauonderzoek Veldonderzoek Weersomstandigheden RESULTATEN Inleiding Flora Vogels Vleermuizen Overige beschermde soorten Gunstige staat van instandhouding LITERATUURLIJST BIJLAGEN... 45

34 4 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

35 1 1 INLEIDING De gemeente Enschede is voornemens om het bestemmingsplan Havengebied Westerval-Noord te actualiseren. In dat kader is inzicht noodzakelijk in de aanwezige natuurwaarden en de aanwezigheid van beschermde flora en fauna. Deze rapportage beschrijft de resultaten van het uitgebreide veldonderzoek dat in 2015 is uitgevoerd om deze waarden inzichtelijk te maken. Afbeelding 1. Luchtfoto Havengebied Enschede (Eelerwoude / Rayflight, 2015). Definitieve rapportage Havengebied Enschede 5

36 2 2 HUIDIGE SITUATIE 2.1 Ligging en begrenzing plangebied De projectlocatie betreft het bedrijventerrein van het havengebied aan de noordwestzijde van Enschede. Het plangebied wordt globaal begrensd door de spoorlijn Enschede- Hengelo in het noorden, de Volksparksingel in het oosten, de Westerval in het zuiden en de Auke Vleerstraat aan de westzijde. Afbeelding 2 geeft een overzicht. Afbeelding 2. Ligging en begrenzing plangebied (rode lijn). De inzet geeft de ligging van het plangebied ten noordwesten van Enschede aan (rode cirkel. 6 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

37 Afbeelding 3. Overzicht van het plangebied. Van boven naar beneden en van links naar rechts: 1. Omgeving Auke Vleerstraat. 2. Omgeving Twekkeler Es aan de westzijde van het plangebied. 3. Bedrijfspand op de hoek Het Lentfert en Twekkeler Es. 4. Industrie aan de Kanaalstraat. 5. Boselement met oud eiken-beukenbos aan de Schiffstraat. 6. Omgeving Handelskade Oost. Definitieve rapportage Havengebied Enschede 7

38 2.2 Huidige situatie De foto s op de voorgaande pagina en de luchtfoto in afbeelding 4 geven een impressie van het plangebied. Het plangebied bestaat uit een grootschalig industrie- en havengebied en is grotendeels bebouwd en verhard dan wel in gebruik als verkeersinfrastructuur. Verspreid over het gebied liggen nog enkele braakliggende kavels met ruige pioniervegetaties. De bebouwing bestaat voor een belangrijk deel uit loodsen en opslagruimtes. Op diverse plaatsen zijn kantoorpanden aanwezig, als ook bedrijfswoningen. Een deel van het gebied bestaat uit water (Twentekanaal en havenarmen), de oevers zijn nagenoeg overal beschoeid. In en rond het plangebied is veel verlichting aanwezig en wordt door diverse bedrijfsactiviteiten geluid geproduceerd. Het plangebied wordt ontsloten via de Westerval, welke aantakt op de rijksweg A35. In en rond het havengebied is veel verkeer aanwezig. Het groen in het gebied bestaat vooral uit bermen met vrij jonge laanbeplantingen en sierbeplanting en gazons op de bedrijfskavels. Verspreid liggen er een aantal oude boselementen van vooral zomereik en beuk, restanten van het oude kampenlandschap van rond 1900 (afbeelding 5). Het boselement op de hoek van Het Wolbert en De Heersche is hiervan een fraai voorbeeld (zie foto 5 in afbeelding 3). Afbeelding 4. Luchtfoto Havengebied Enschede (Eelerwoude / Rayflight, 2015). Op de voorgrond het boselement op de hoek van Het Wolbert en De Heersche. 8 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

39 Afbeelding 5. Situatie plangebied in 1898 ( in vergelijking met huidige situatie ( Topografische Dienst, Emmen). De rode cirkels geven de locaties met oude boselementen weer. Definitieve rapportage Havengebied Enschede 9

40 3 3 NATUURWETGEVING 3.1 Inleiding De natuurwet- en regelgeving kent twee sporen, namelijk een gebiedsgericht (Natuurbeschermingswet 1998) en een soortgericht spoor (Flora en faunawet). Met de Flora en faunawet en de Natuurbeschermingswet 1998 zijn de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn in de nationale wetgeving geïmplementeerd. De kern van het natuurbeleid wordt gevormd door de Ecologische hoofdstructuur, dat een samenhangend netwerk vormt van natuurgebieden. In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de relevante wetgeving in het kader van de Flora en faunawet. 3.2 Flora en faunawet beschermt dieren en planten De Flora en faunawet is erop gericht om de Nederlandse biodiversiteit te beschermen en de dieren en planten binnen de Nederlandse wetgeving de plek te geven die hun volgens de Europese afspraken toekomt. De Flora en faunawet is niet alleen van toepassing bij ruimtelijke ontwikkelingen maar ook bij (bestendig) beheer en onderhoud Bescherming planten en dieren De Flora en faunawet gaat over de bescherming van ongeveer 500 planten- en diersoorten, van de soorten die in Nederland voorkomen. Het uitgangspunt van de wet is dat geen schade mag worden gedaan, tenzij dit uitdrukkelijk is toegestaan (het nee, tenzij-principe ). De wet beschermt: enkele vaatplanten; bijna alle zoogdieren; alle vogels; alle reptielen;. alle amfibieën; enkele vissen; enkele ongewervelde (insecten en weekdieren). Deze soorten zijn verdeeld in vijf beschermingsniveau s: licht beschermde soorten (tabel 1 van de Flora en faunawet); middelmatig beschermde soorten (tabel 2 van de Flora en faunawet); zwaar beschermde soorten (tabel 3 van de Flora en faunawet); vogels; vogels waarvan de nesten het hele jaar zijn beschermd. 10 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

41 3.2.2 Verbodswet De Flora en faunawet is - in tegenstelling tot vele andere wetten - een verbodswet en geen gebodswet. Overtreding van de Flora en faunawet is een economisch delict waarbij op basis van strafrecht boetes worden gegeven en/of vervolging optreedt. Ook kan op basis van bestuursrecht bestuursdwang worden opgelegd. Personen worden individueel aansprakelijk gesteld en eventuele opdrachtgevers kunnen te maken krijgen met aansprakelijkheid en vervolgschade. De verboden moeten ervoor zorgen dat in het wild levende planten en dieren zoveel mogelijk met rust worden gelaten. Handelingen die de wet verbiedt zijn: plukken, vangen en doden; verstoren; vernielen van leefgebied, nesten en holen; weghalen van eieren; bezit en handel. Onder bepaalde voorwaarden mogen deze handelingen wel uitgevoerd worden. U heeft dan een ontheffing of vrijstelling nodig of u werkt conform een gedragscode. Afbeelding 6 geeft aan bij welke activiteiten welke instrumenten beschikbaar zijn Zorgplicht De Flora en faunawet gaat uit van de intrinsieke waarde van alle dieren en planten. De mens moet daar zorgvuldig mee omgaan. Daarom is de zorgplicht in artikel 2 van de wet opgenomen. De zorgplicht houdt in dat iedereen voldoende zorg in acht moet nemen voor alle in het wild voorkomende dieren en planten en hun leefomgeving. Dat betekent dat iedereen naar redelijkheid nadelige effecten: moet voorkomen; moet beperken; ongedaan moet maken. Definitieve rapportage Havengebied Enschede 11

42 Zwaar Bescherming Licht Bestendig beheer Ruimtelijke ontwikkeling niet beschermde soorten Zorgplicht Zorgplicht Soorten van tabel 1 lichtste beschermingsregime algemene soorten Vrijstelling Wel zorgplicht Vrijstelling Wel zorgplicht Soorten van tabel 2 middelste beschermingsregime overige soorten Gedragscode of Ontheffing Gedragscode of Ontheffing Vogels Gedragscode of Ontheffing Gedragscode of Ontheffing Vogels met jaarrond beschermde nesten Gedragscode of Ontheffing Ontheffing Soorten van tabel 3 zwaarste beschermingsregime bijlage 1 AMvB bijlage IV Habitatrichtlijn Gedragscode of Ontheffing Ontheffing Afbeelding 6. Overzicht mogelijke instrumenten om de verbodsbepalingen van de Flora en faunawet te overtreden bij activiteiten. De tabellen in dit overzicht verwijzen naar de verschillende tabellen in de Flora en faunawet. 12 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

43 4 4 METHODE 4.1 Inleiding Eelerwoude heeft in periode diverse flora- en faunaonderzoeken in en rond het havengebied van Enschede uitgevoerd. Tot zover relevant en voldoende actueel is deze informatie bij dit onderzoek betrokken. Van een aantal soorten en soortgroepen worden de waarnemingen in dit rapport in verspreidingskaarten weergegeven (bijlagen 2 t/m 5). De waarnemingen binnen de begrenzing van het onderzoeksgebied hebben, tenzij anders wordt vermeld, betrekking op waarnemingen uit het veldonderzoek in De waarnemingen in de kaartbeelden buiten het onderzoeksgebied zijn afkomstig uit diverse onderzoeken uit de periode , waarbij mogelijke dubbele waarnemingen zoveel mogelijk zijn gecorrigeerd. pr.nr. project soort onderzoek jaar 6167 Quickscan Natuurw etgeving, reconstructie Auke Vleerstraat fase 3, Enschede. Quickscan Notitie Toetsing Flora- en faunaw et projectlocatie Auke Vleerstraat fase 2a, Enschede Quickscan Flora- en faunaonderzoek Josink Es, Enschede Uitgebreid veldonderzoek Nader onderzoek vleermuizen reconstructie Parkw eg - Volksparksingel Enschede. Uitgebreid veldonderzoek Quickscan Flora- en faunaw et Josink Es, Enschede Quickscan Quickscan Flora- en faunaw et Parkw eg / Volksparksingel Enschede Quickscan Onderzoek Flora- en faunaw et & Mitigatie- en Activiteitenplan Auke Vleerstraat fase 1. Uitgebreid veldonderzoek Flora- en faunaonderzoek m.b.t. ontw ikkeling Parkw eg / Hendrik ter Kuilestraat, Enschede. Uitgebreid veldonderzoek Nader onderzoek grootoorvleermuizen Usselerhalte, Enschede Uitgebreid veldonderzoek Flora- en faunaonderzoek Usselerhalte, Enschede Quickscan Onderzoek Flora- en faunaw et Auke Vleerstraat fase 2 Uitgebreid veldonderzoek Onderzoek Flora- en faunaw et locatie Auke Vleerstraat, Enschede Quickscan Inspectie en advies Flora- en faunaw et Terrein Vredestein Banden b.v., gemeente Enschede Quickscan Quickscan Flora- en faunaw et Havengebied Enschede Quickscan Flora- en faunanonderzoek Havengebied Enschede Uitgebreid veldonderzoek Flora- en faunaonderzoek Bosje Schiffstraat, gemeente Enschede Uitgebreid veldonderzoek 2004 Tabel 1. Overzicht van flora- en faunaonderzoeken uitgevoerd door Eelerwoude in periode Bureauonderzoek Tabel 1 geeft een overzicht van relevante flora- en faunaonderzoeken van Eelerwoude in en rond het onderzoeksgebied van de havens in Enschede uit de periode 2004 tot 2015 die bij het onderzoek zijn betrokken. Bij het bureauonderzoek is tevens de flora- en faunadatabase van Eelerwoude geraadpleegd waarin diverse waarnemingen uit de periode zijn opgenomen. Daarnaast is er gebruik gemaakt van landelijke, Definitieve rapportage Havengebied Enschede 13

44 flora broedvogels vleermuizen overige zoogdieren overige soortgroepen provinciale en indien beschikbaar regionale informatie over flora en fauna uit verspreidingsatlassen. Ook zijn waarnemingen uit de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) geraadpleegd. Voor een overzicht van geraadpleegde literatuurbronnen verwijzen we u naar de literatuurlijst. 4.3 Veldonderzoek Inleiding In de periode van 13 maart tot en met 28 september 2015 is binnen het onderzoeksgebied zoals begrensd in afbeelding 2 een uitgebreid veldonderzoek uitgevoerd. De aandacht heeft zich toegespitst op soorten en soortgroepen die in de Flora en faunawet een strikte bescherming genieten (tabel 2 en 3 Flora en faunawet) en binnen het onderzoeksgebied verwacht konden worden. De aandacht ging vooral uit naar (minder algemene) broedvogels, vleermuizen en flora. Het veldwerk is grotendeels op de fiets uitgevoerd. veldmedew erker Bert Haamberg (BH) x x x x x Vincent de Lenne (VdL) x x x x x Gerard Lubbers (GL) x x x x x Bas Voerman (BV) x x Tabel 2. Overzicht veldmedewerkers en hun expertise in dit onderzoek Veldteam Het veldonderzoek is uitgevoerd door een team van vier ervaren veldmedewerkers, ieder met hun eigen specifieke soortkennis. Alle veldmedewerkers beschikken over een uitgebreide ervaring met de betreffende soortgroepen en voldoen aan de criteria van ecologisch deskundige*, zoals omschreven door het Ministerie van Economische Zaken, bevoegd gezag in het kader van de Flora en faunawet. Het veldwerk werd gecoördineerd door Gerard Lubbers (ecoloog) Begrenzing en toegankelijkheid onderzoeksgebied De begrenzing van het onderzoeksgebied en een overzicht van de in deze rapportage gebruikte toponiemen wordt weergegeven in afbeelding 7. Waarnemingen langs de buitenranden van het onderzoeksgebied zijn bij het onderzoek betrokken. Het veldonderzoek is uitgevoerd vanaf openbare wegen en paden. De achterzijde van veel bedrijfskavels kon vaak niet (goed) onderzocht worden. Het terrein van Vredestein 14 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

45 aan de westzijde van het havengebied is niet betreden en kon alleen vanaf de buitenranden worden onderzocht. Voor vleermuizen is daarom een aanvullend veldbezoek vanaf het water uitgevoerd. De oudere en grotere groenelementen (bosjes, bomenrijen) waren goed bereikbaar en kregen extra aandacht tijdens het veldonderzoek. Het boselement in de omgeving van Het Lentfert kon aanvankelijk niet worden betreden (gele stip in afbeelding 8). Later in het seizoen bleek dit wel mogelijk en is een zgn. luisterkistje geplaatst om een beeld te krijgen van aanwezige vleermuizen. Afbeelding 7. Overzicht begrenzing onderzoeksgebied en gebruikte toponiemen. ¹ Met een ecologisch deskundige wordt bedoeld een persoon die voor de situatie en soorten ten aanzien waarvan hij of zij gevraagd is te adviseren en/of te begeleiden, aantoonbare ervaring en kennis heeft op het gebied van soortspecifieke ecologie. De ervaring en kennis dienen te zijn opgedaan doordat de deskundige: op HBO- dan wel universitair niveau een opleiding heeft genoten met als zwaartepunt (Nederlandse) ecologie; en/of op MBO-niveau een opleiding heeft afgerond met als zwaartepunt de Flora- en faunawet, soortenherkenning en zorgvuldig handelen ten opzichte van die soorten; en/of als ecoloog werkzaam is voor een ecologisch adviesbureau, zoals bijvoorbeeld een bureau welke is aangesloten bij het Netwerk Groene Bureaus; en/of zich aantoonbaar actief inzet op het gebied van de soortenbescherming en is aangesloten bij en werkzaam voor de daarvoor in Nederland bestaande organisaties (zoals bijvoorbeeld Zoogdiervereniging, RAVON, Stichting Das en Boom, Vogelbescherming Nederland, Vlinderstichting, Natuurhistorisch Genootschap, KNNV, NJN, IVN EIS Nederland, FLORON, SOVON, STONE, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, De Landschappen en Stichting Beheer Natuur en Landelijk Gebied; en/of zich aantoonbaar actief inzet op het gebied van de soortenmonitoring en/of bescherming. Definitieve rapportage Havengebied Enschede 15

46 4.3.4 Kwaliteit van het onderzoek De indruk is dat ondanks de beperkingen bij de toegang van de bedrijfspercelen wel een goed beeld van aanwezige beschermde soorten is verkregen. Daarbij moet worden opgemerkt dat de verkregen resultaten met betrekking tot vleermuizen niet kunnen worden gebruikt om uitspraken te doen over het al dan niet aanwezig zijn van verblijfplaatsen op gebouwniveau. Wel is inzicht verkregen in het netwerk van verblijfplaatsen en zijn de verblijfplaatsen met de grootste aantallen gebouwbewonende vleermuizen goed in beeld gebracht. Verblijfplaatsen van kleine aantallen vleermuizen in gebouwen kunnen echter op diverse locaties aanwezig zijn en kunnen met veldonderzoek, hoe intensief ook, nooit allemaal worden opgespoord. Boombewonende vleermuissoorten zijn goed en vlakdekkend in beeld gebracht omdat oude beplanting (met holten) slechts in beperkte mate aanwezig is. Broedvogels zijn voornamelijk geïnventariseerd aan de hand van zangwaarnemingen waarbij aanwezig territoria in beeld zijn gebracht (dus geen nestlocaties!). Anders dan bij de groep van strikt beschermde vleermuizen is hierdoor wel een verspreidingsbeeld tot op gebouwniveau ontstaan. Al geldt ook hier dat met name gebouwen op enige afstand van de openbare weg, die niet goed hoorbaar of zichtbaar zijn, mogelijk toch nog enkele verblijfplaatsen van bijvoorbeeld huismus herbergen, die tijdens het veldonderzoek zijn gemist Broedvogels Voor broedvogels is gebruik gemaakt van de methode van uitgebreide territoriumkartering (Van Dijk & Boele, 2011), waarbij alleen de minder algemene en strikt(er) beschermde soorten kwalitatief zijn geïnventariseerd. Bij deze methode worden territoriumindicerende waarnemingen (zang, balts etc.) zo nauwkeurig mogelijk op kaart ingetekend. Van de algemene soorten is wel de aanwezigheid als broedvogel genoteerd, maar er is geen informatie verzameld over aantallen en broedlocaties. Extra aandacht ging uit naar vogelsoorten die jaarrond gebruik maken van hun vaste rust- en verblijfplaatsen (roofvogels, huismus, grote gele kwikstaart, gierzwaluw). Dit vanwege de enigszins afwijkende beschermingsstatus die deze soorten genieten in de Flora en faunawet. Daarnaast wordt door het Ministerie van Economische Zaken een lijst met broedvogels gehanteerd waarvan de nestplaats niet jaarrond beschermd is, maar de inventarisatie wel gewenst is (zgn. categorie 5-soorten ). Tijdens de veldbezoeken naar vleermuizen en flora zijn aanvullende waarnemingen van broedvogels verzameld. Het veldwerk is uitgevoerd in drie gerichte veldronden in de vroege ochtenduren vanwege de zangactiviteit (tabel 3). In verband met de mogelijke aanwezigheid van gierzwaluw is tijdens avondbezoeken naar vleermuizen extra aandacht besteed aan deze lastig te inventariseren soort, door op kansrijke locaties te letten op laag over de bebouwing vliegende en roepende vogels. Er is in totaal minuten aan veldwerk besteed tijdens de gerichte en twee aanvullende veldbezoeken naar broedvogels. Dit resulteert in een onderzoeksinspanning van 4,9 minuten per hectare. Dit is exclusief aanvullende waarnemingen die tijdens veldbezoeken naar vleermuizen zijn verzameld 16 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

47 veldbezoek datum tijd aantal minuten soort bezoek soort(groep) waarnemer weers- en waarneemomstandigheden uur 240 ochtendronde broedvogels VdL onbew olkt, 1 tot 8 graden, droog, w indstil uur 270 ochtendronde broedvogels BH half bew olkt, 5 graden, droog, w indkracht 1 tot uur 375 ochtendronde broedvogels BH onbew olkt, 13 tot 27 graden, droog, w indkracht 1 tot 3 extra uur 165 aanvullend flora / broedvogels GL zw aar bew olkt, 8 tot 14 graden, droog, w indkracht 2 extra uur 175 aanvullend flora / broedvogels GL half bew olkt, 13 tot 23 graden, droog, w indkracht 1 tot 2 Tabel 3. Overzicht onderzoeksinspanning veldonderzoek naar broedvogels (voor afkorting van waarnemers zie tabel 2) Vleermuizen Vleermuisprotocol Het veldonderzoek naar vleermuizen vond plaats in de avond- en ochtendschemering en vroege nacht onder voor vleermuizen gunstige waarneemomstandigheden (weinig wind, geen neerslag, >10º C). Het veldwerk is op de fiets en te voet uitgevoerd met behulp van een batdetector (Pettersson D100 en D240x). Er is zoveel mogelijk gelijktijdig met verschillende veldmedewerkers geïnventariseerd. Dit om eventuele dubbele waarnemingen zoveel mogelijk te kunnen uitsluiten en per veldbezoek een zo n compleet mogelijk beeld te krijgen van aanwezige vleermuizen. Van enkele tientallen waarnemingen zijn geluidsopnamen gemaakt die op kantoor voor determinatie zijn geanalyseerd in het softwareprogramma Batsound. Er zijn in totaal vier veldrondes uitgevoerd, twee in de kraamperiode (eind april half juli) en twee in de baltsperiode (half augustus half september). Afbeelding 8. Overzicht locaties en vaarroute m.b.t. extra onderzoeksinspanningen. Definitieve rapportage Havengebied Enschede 17

48 Afbeelding 9. Overzicht havengebied tijdens kanotocht op 31 juli Bij de uitvoering van het vleermuisonderzoek is gewerkt conform het Protocol voor vleermuisinventarisaties dat op 27 maart 2013 door het Vleermuisvakberaad Netwerk Groene Bureaus, de Zoogdiervereniging en de Gegevensautoriteit Natuur is geactualiseerd. Er is in totaal minuten aan veldwerk besteed tijdens de gerichte veldbezoeken naar vleermuizen. Dit resulteert in een onderzoeksinspanning van 7,2 minuten per hectare Extra onderzoeksinspanningen Na de ontdekking van een verblijfplaats van gewone dwergvleermuis in een bedrijfsloods aan Het Wolbert is op 17 juli s avonds een telling uitgevoerd van uitvliegende dieren (rode stip in afbeelding 8). Daarbij zijn ook uitvliegende rosse vleermuizen uit het aangrenzende boselement geteld. Op 22 juli zijn overdag een twintigtal bomen in dit boselement geïnspecteerd met behulp van een schuifladder en boomcamera. In het boselement aan Het Lentfert is op 6 augustus een zgn. luisterkistje geplaatst waarmee gedurende vijf nachten opnames zijn gemaakt van vleermuizen. Deze waarnemingen zijn later geanalyseerd en gedetermineerd. Het luisterkistje is op 11 augustus weer verwijderd. Ook in het boselement nabij Het Wolbert is gedurende 1 nacht (op 3 juni) een luisterkistje geplaatst. Op 31 juli is een veldbezoek uitgevoerd met behulp van een kano om een beeld te krijgen van foeragerende vleermuizen op het water en aan de achterzijde van bedrijfskavels. De vaarroute wordt weergegeven in afbeelding 8. veldbezoek datum tijd aantal minuten soort bezoek toelichting waarnemer(s) factor weers- en waarneemomstandigheden uur 220 avondronde op de fiets GL+BV 2 onbew olkt, 13 graden, droog, w indstil kraam tot nacht geluidsopnames en -analyse met luisterkistje BV n.v.t. n.v.t uur 75 ochtendronde op de fiets BH 1 onbew olkt, 16 graden, droog, w indkracht uur 60 avondronde op de fiets GL 1 zw aar bew olkt, 12 graden, droog, w indkracht uur 120 ochtendronde op de fiets GL 1 zw aar bew olkt, 20 graden, droog, w indstil uur 95 ochtendronde op de fiets GL 1 mislukt: zwaar bewolkt, 7 graden (te koud!), droog, windstil uur 330 ochtendronde op de fiets Gl+VdL 2 zw aar bew olkt, 18 graden, buitje regen, w indkracht uur 60 avondronde, telling verblijfplaats te voet GL 1 onbew okt, 23 graden, droog, w indstil kraam uur 90 avondronde, telling vliegroute te voet GL 1 zw aar bew olkt, 19 graden, droog, w indkracht uur 65 avondronde op de fiets GL 1 half bew olkt, 22 graden, droog, w indkracht uur 150 inspectie boomholten te voet GL+VdL 2 half bew olkt, 23 graden, droog, w indkracht uur 270 ochtendronde op de fiets Gl+VdL 2 zw aar bew olkt, 16 graden, droog, w indkracht uur 220 avondronde met de kano/op de fiets GL+BH 2 onbew olkt, 14 graden, droog, w indstil extra tot nachten geluidsopnames en -analyse met luisterkistje BV n.v.t. n.v.t. balts 1 balts uur uur avondronde avondronde op de fiets op de fiets GL GL 1 1 half bew olkt, 14 graden, droog, w indstil onbew olkt, 12 graden, droog, w indstil uur uur avondronde avondronde op de fiets op de fiets GL GL 1 1 licht bew olkt, 14 graden, droog, w indkracht 1 onbew okt, 10 graden, droog, w indstil Tabel 4. Overzicht onderzoeksinspanning veldonderzoek naar vleermuizen (voor afkorting van waarnemers zie tabel 2). 18 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

49 4.3.7 Overige diersoorten en flora Om een beeld te krijgen van aanwezige beschermde flora zijn op 29 mei en 17 juni gerichte veldrondes uitgevoerd zich vooral hebben gericht op de bermen en braakliggende percelen. De floristische waarden in het gebied bleken echter beperkt. Van de overige diersoorten zijn waarnemingen verzameld tijdens de andere veldbezoeken. 4.4 Weersomstandigheden Weersomstandigheden zijn van grote invloed op de onderzoekskwaliteit en de onderzoeksresultaten. Per soort of soortgroep is geprobeerd om het veldonderzoek zoveel mogelijk onder optimale weersomstandigheden uit te voeren. In de volgende tekst wordt een globale beschrijving gegeven van de weersomstandigheden in Nederland van afgelopen voorjaar en de lopende zomer tijdens het veldonderzoek. De tekst is afkomstig van de van het Koninklijk Meteorologisch Instituut ( Voorjaar 2015 (maart, april en mei) Temperatuur Met een gemiddelde temperatuur van 9,2 C tegen 9,5 C normaal was de lente van 2015 vrij koel. Maart en april weken niet of nauwelijks af van het langjarig gemiddelde, maar in de maand mei lag de gemiddelde temperatuur met 12,4 C ruim onder het langjarig gemiddelde van 13,1 C.Het weer werd een groot deel van de lente bepaald door hogedrukgebieden. Meestal kwam de wind uit noordelijke richtingen van zee en dat zorgde ervoor dat in april en mei vooral in het noorden de temperaturen vaak bleven steken onder het langjarig gemiddelde. In maart was dit effect juist andersom. In die maand zorgde het toen nog juist relatief warme zeewater er juist voor dat de temperaturen in het noorden van het land boven normaal lagen en het in het zuiden van het land aan de koude kant was. De lente telde nog dertien vorstdagen (minimumtemperatuur onder 0,0 C), tegen twaalf normaal. Het koudst werd het op 11 maart in Deelen: -4,8 C. De eerste warme dag (maximumtemperatuur 20 C of hoger) diende zich in De Bilt aan op 14 april. In totaal waren er slechts vijf warme dagen, tegen veertien normaal. Ook het aantal zomerse dagen bleef beperkt, alleen op 11 mei werd het in De Bilt boven de 25 C. Het warmst werd het die dag in Ell: 26,7 C. Normaal telt de lente vier zomerse dagen. Opmerkelijk was hier ook weer het verschil tussen het zuiden en het noorden van het land. Maastricht telde deze lente veertien warme dagen, waar vijftien dagen normaal zijn. Eelde kende slechts twee warme dagen, waar twaalf dagen normaal zijn. Neerslag Doordat het weer een groot deel van de lente werd bepaald door hogedrukgebieden bleef de hoeveelheid neerslag beperkt. Gemiddeld over het land viel 131 mm tegen een langjarig gemiddelde van 172 mm. Alle maanden waren droger dan gemiddeld. Het droogst was het zoals gebruikelijk in het voorjaar aan de kust met in Vlissingen slechts 92 mm neerslag. In het noordoosten van het land en op de Veluwe viel de meeste neerslag, Definitieve rapportage Havengebied Enschede 19

50 op het KNMI-station Deelen 185 mm. In De Bilt viel 127 mm tegen 171 mm normaal. Veel neerslag viel op 5 mei, toen zware onweersbuien voor lokaal ca. 40 mm neerslag zorgden. Daarbij kwamen ook windstoten voor tot 100 km/h. Op 29 maart stond aan zee af en toe een storm, kracht 9. In de kustprovincies kwamen windstoten voor tot 115 km/uur. Ook op 31 maart kwam het tot storm aan zee en (zeer) zware windstoten van km/uur in een groot deel van het land. Zonneschijn De lente was zeer zonnig. Met over het land gemiddeld 621 uren zon tegen 517 uur normaal, bezet de lente van 2015 na 2011, 1990 en 2007 de vierde plek wat betreft de meeste uren zonneschijn vanaf Alle drie de maanden waren zonniger dan gemiddeld. Vooral april was zeer zonnig. Het zonnigst was het in het zuidwesten van het land met in Vlissingen 669 uren zon. Het somberst was het in het noordoosten van het land met in Eelde 573 uren zonneschijn. In De Bilt scheen de zon 619 uur tegen 502 uur normaal. Vorig jaar lente was in De Bilt de gemiddelde temperatuur 11,2 C, bedroeg het aantal uren zonneschijn 570 en de neerslagsom 186 mm. Normaal=het langjarig gemiddelde over het tijdvak De Bilt, 2 juni 2015/Carine Homan. Zomer 2015 (juni, juli en augustus) Temperatuur De zomer was vrij warm met een gemiddelde temperatuur die in De Bilt is uitkomen op 17,5 C. Het langjarige gemiddelde bedraagt 17,0 C. Er was wel sprake van een grillig temperatuurverloop en sterk wisselend weerbeeld. In juni werden koele tijdvakken afgewisseld door zeer warme dagen. Aan het eind van de maand werd het weerbeeld hoog zomers. Vanaf 30 juni was er sprake van een hittegolf die tot 5 juli duurde. Een hittegolf is een opeenvolging van minimaal vijf zomerse dagen (maximumtemperatuur 25,0 C of hoger), waarvan minstens drie tropische (maximumtemperatuur 30,0 C of hoger). Het warmst deze zomer werd het op 2 juli in Maastricht: 38,2 C. Deze waarde hoort bij de hoogste ooit gemeten in ons land en lag in de buurt van het nationale hitterecord van 38,6 C, gemeten op 23 augustus 1944 in Warnsveld. Na de hittegolf lag de temperatuur lange tijd rond normaal. De laatste week van juli verliep uitgesproken koel. Augustus ging vervolgens weer op de zomerse tour. Rond het midden van de maand waren er een paar koele, natte dagen waarna het zomerweer nogmaals enkele keren kort terugkeerde. Uiteindelijk eindigde augustus met een gemiddelde temperatuur van 18,5 C tegen 17,5 C normaal. In totaal werden in De Bilt vijf tropische, 28 zomerse dagen en 62 warme dagen (maximumtemperatuur 20,0 C of hoger) genoteerd, tegen respectievelijk vier, 21 en 60 normaal. Neerslag Gemiddeld over het land viel 255 mm regen tegen 225 mm normaal. Na een droge lente ging ook de zomer droog van start. Een groot deel van juni werd het weer bepaald door hogedrukgebieden waardoor er landelijk gemiddeld slechts 33 mm regen viel tegen 68 mm normaal. In het westen viel op veel plaatsen in juni niet meer dan mm. In juli werd 92 mm geregistreerd tegen 78 mm normaal. In het noordoosten viel toen lokaal 20 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

51 ruim 140 mm regen. De natste zomermaand was augustus met gemiddeld over het land 131 mm tegen een langjarig gemiddelde van 78 mm. Van de KNMI-stations was Herwijnen natst met 338 mm, in Eindhoven en Westdorpe viel het minst met 181 mm. Meest opvallend de afgelopen zomer was de storm die op 25 juli over het land trok. In IJmuiden werd tijdelijk windkracht 10 waargenomen. Bijzonder was ook de langdurige regenval van 15 tot en met 17 augustus. In een brede strook over het noorden van het land viel die dagen 50 tot ruim 100 mm. Op 24 augustus werd Wieringerwerf getroffen door een tornado. In de nacht van 30 op 31 augustus trokken zware onweersbuien over met name het Rivierengebied. Lokaal werd ruim 50 mm afgetapt, in Nieuwendijk zelfs 97 mm. Op een opvallend groot aantal plaatsen viel hagel, lokaal met een grootte van 4-6 cm. In totaal werden deze zomer zes dagen geteld met op tenminste één KNMIneerslagstation 50 mm regen of meer. Het normale aantal bedraagt zeven. Op dergelijke dagen ontstaat vaak lokaal wateroverlast. Zonneschijn De zomer was zonnig met gemiddeld over het land 684 zonuren tegen een langjarig gemiddelde van 608 uren. In alle drie de afzonderlijke zomermaanden was de zon meer te zien dan gebruikelijk. In juni werden 241 uren geregistreerd tegen 201 normaal, in juli 225 en in augustus 219 tegen respectievelijk 225 en 172 uren normaal. Het zonnigst was het in Vlissingen met 708 zonuren. De minst zonnige stations waren Eelde en Nieuw Beersta met 656 uren zonneschijn. September 2015 Temperatuur Met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 13,4 C tegen 14,5 C normaal was september sinds 2001 niet meer zo koel. Het temperatuurverloop gedurende de maand was opvallend vlak, waarbij vooral het gebrek aan warmte opviel. Neerslag Met gemiddeld over het land 88 mm regen week de hoeveelheid neerslag niet veel af van het langjarig gemiddelde van 78 mm. Zoals vaak in een herfstmaand viel de meeste regen in de westelijke kustprovincies. Zeer lokaal liep de neerslagsom daar op tot mm. Het droogst was de oostelijke helft van het land. Op sommige plaatsen langs de oostgrens viel slechts minder dan 50 mm regen. Zonneschijn Gemiddeld over het land scheen de zon 157 uren tegen een langjarig gemiddelde van 143 uren. Het zonnigst was het noordwestelijk kustgebied met in De Kooy 173 uren zonneschijn. Het minst scheen de zon in de oostelijke helft van het land, in Deelen niet meer dan 139 uren. Op 9, 10 en 11 september scheen de zon iedere dag vrijwel overal onafgebroken, in totaal 33 uren. Ook op de laatste twee dagen van de maand scheen de zon vrijwel onafgebroken. Definitieve rapportage Havengebied Enschede 21

52 5 5 RESULTATEN 5.1 Inleiding Dit hoofdstuk beschrijft de tijdens het veldonderzoek in 2015 waargenomen soorten, al dan niet aangevuld met gegevens uit de eerder genoemde informatiebronnen. 5.2 Flora Voorkomen en functie Er zijn tijdens het veldonderzoek in 2015 twee groeiplaatsen van de beschermde steenanjer aangetroffen (afbeelding 9). Het gaat om twee wegbermen, één aan de Hoeveler (circa 200 exemplaren) en één aan de Overloop (circa 400 exemplaren). De planten zijn zeer waarschijnlijk in het verleden ingezaaid. Uit eerdere jaren is het voorkomen van tenminste drie beschermde plantensoorten bekend. Het gaat om de eerder genoemde steenanjer (tabel 2 Flora en faunawet), prachtklokje (tabel 1) en brede wespenorchis (tabel 1). De waarneming van prachtklokje betreft de vondst van één exemplaar in 2004 in het boselement op de hoek van Het Wolbert en de Heersche (Eelerwoude, 2004). Vermoedelijk was de plant afkomstig uit tuinafval en betrof het geen natuurlijke groeiplaats. De groeiplaats bleek in 2015 verdwenen. Bij de steenanjer gaat het om een waarneming uit 2008 van een tiental exemplaren in een grasberm langs de Auke Vleerstraat (Eelerwoude, 2008) en een waarneming van 30 exemplaren op juni 2012 in de wegberm op de hoek van de Overloop en de Kanaalstraat (NDFF, 2014). Bij een bezoek aan de groeiplaats aan de Auke Vleerstraat is de soort dit jaar niet meer aangetroffen. De groeiplaats bij de Overloop heeft vermoedelijk betrekking op de in 2015 vastgestelde groeiplaatsen. Van de brede wespenorchis is in augustus 2013 een grote groeiplaats van tenminste 400 exemplaren aangetroffen bij de Lonnekerbrug (NDFF, 2014). Deze groeiplaats is in 2015 niet meer terug gevonden en is vermoedelijk verdwenen door de recente wegreconstructie hier. 22 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

53 Afbeelding 9. Verspreidingskaart met waarnemingen steenanjer in Analyse en conclusies Binnen het Havengebied Enschede is in 2015 alleen de beschermde steenanjer vastgesteld. Het gaat vermoedelijk om uitgezaaide exemplaren of exemplaren die zijn aangevoerd met grond. De vindplaatsen in het Havengebied betreffen niet natuurlijke groeiplaatsen. Van oorsprong komt de steenanjer namelijk voor in schrale weiden langs kleine rivieren zoals langs de Overijsselse Vecht en de Dinkel. Voor de bescherming van de soort binnen de Flora en faunawet heeft het feit of het al dan niet gaat om een natuurlijke groeiplaats overigens geen consequenties. De soort geldt in beide situaties als beschermd, is ingedeeld in tabel 2 van de Flora en faunawet en geniet daarmee een matig strenge bescherming. 5.3 Vogels Voorkomen en functie De inrichting van het Havengebied Enschede met veel bebouwing, verlichting, drukke verkeerswegen en veel verstoring maakt het gebied niet bijzonder aantrekkelijk voor (broed)vogels. Binnen het onderzoeksgebied zijn echter toch nog van in totaal 47 broedvogelsoorten territoria vastgesteld, voornamelijk van soorten die kenmerkend zijn voor een stedelijke omgeving (tabel 5 en verspreidingskaarten in bijlage 3). Opvallend is de aanwezigheid van 3 soorten van de zgn. Rode Lijst van bedreigde vogels 2004² te weten grauwe vliegenvanger (1 territorium), groene specht (1) en huismus (108). Relevant in het kader van de Flora en faunawet is vooral de aanwezigheid van de jaarrond beschermde soorten gierzwaluw (1), huismus (108) en Definitieve rapportage Havengebied Enschede 23

54 soort status aantal territoria soort status Ffwet RL 2004 Ffwet RL 2004 aantal territoria appelvink 1 kleine karekiet >3 boerenzw aluw cat. 5 ge? koolmees cat. 5 + bonte vliegenvanger cat. 5 1 meerkoet + boomklever cat. 5 2 merel + boomkruiper cat. 5 5 pimpelmees cat. 5 + bosuil cat. 5 0 putter 1 braamsluiper 6 roodborst + ekster cat scholekster 5 fitis + soepgans + fuut 1 spreeuw cat. 5 + gaai + staartmees + gierzw aluw JR 1 tjiftjaf + grasmus >6 tuinfluiter + grauw e vliegenvanger cat. 5 ge 1 turkse tortel + groene specht cat. 5 kw 1 vink + groenling + w aterhoen 1 grote bonte specht cat. 5 3 w ilde eend + grote gele kw ikstaart JR 1 w interkoning + grote lijster 1 w itte kw ikstaart + heggemus + zanglijster + holenduif + zw arte kraai cat. 5 + houtduif + zw arte roodstaart cat huismus JR ge 108 zw artkop + kauw + Tabel 5. Overzicht resultaten broedvogelinventarisatie = aanwezig als broedvogel (aantal onbekend) ge = status gevoelig op Rode Lijst kw = status kwetsbaar op Rode Lijst JR = soort die jaarrond (JR) gebruik maakt van zijn nest; status in Flora en faunawet Cat.5= zgn. categorie 5-vogelsoort; status in Flora en faunawet / Algemene Maatregel van Bestuur grote gele kwikstaart (1). Van de groep van minder algemene broedvogelsoorten is vooral het aantal territoria zwarte roodstaart (36) opmerkelijk. Niet broedvogels Hoewel onderzoek naar vogels in het kader van de Flora en faunawet zich vooral richt op de groep van broedvogels, vraagt ook de groep van zgn. niet broedvogels een toelichting. Van de kokmeeuw is al jaren een slaapplaats bekend op en rond het terrein van Vredesteijn. Het gaat om enkele honderden tot een duizendtal vogels die s avonds verzamelen rond de rioolzuivering aan de Auke Vleerstraat en later op de avond doorvliegen naar de omgeving van het bedrijventerrein van Vredesteijn. Met uitzondering van het broedseizoen maken de kokmeeuwen tot in de verre omtrek van Enschede gebruik van deze slaapplaats. 24 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

55 Afbeelding 10. Verspreidingskaart met territoria van huismus in Analyse en conclusies De broedvogelsamenstelling van het Havengebied is kenmerkend voor bedrijventerreinen. Door het nagenoeg ontbreken van oevervegetaties komen alleen enkele broedparen van algemene water- en oevervogels als meerkoet, waterhoen en fuut in het gebied voor. In de verruigde delen in het gebied broeden vrij algemene soorten als grasmus en kleine karekiet. In deze ruigten langs perceelsranden en op de braakliggende percelen foerageren broedvogels zoals huismus. Dit lijkt ook de concentratie van huismusterritoria rond de gemeentewerf en de braakliggende percelen aan de weg de Twekkeler Es te verklaren. Veel huismussen zijn vastgesteld in bedrijfswoningen waarbij ze gebruik maken van de dekking van dichte, vaak wintergroene beplanting in de omliggende tuinen. De aanwezigheid van tuinen en geschikte nestplaatsen in woningen grenzend aan het Volkspark lijkt de verklaring voor een tweede concentratie van huismussen aan de oostzijde van het onderzoeksgebied. In het Volkspark is overigens ook een klein dierenpark met volière aanwezig. Vermoedelijk profiteert een deel van de huismussen van het extra voedselgebied hier en elders in het park. Het totaal van tenminste 108 huismusterritoria is groter dan verwacht en vormt één van de verassingen tijdens het onderzoek. Opmerkelijk is ook de aanwezigheid van een territorium van de grote gele kwikstaart, een vrij zeldzame en kritische soort van beken, die in de omgeving van Enschede overigens wel meer voorkomt. Een tweede territorium werd net buiten het Havengebied vastgesteld in de omgeving van de rioolzuivering aan de Auke Vleerstraat. De soort broedt in al dan niet natuurlijke holten en nissen in directe omgeving van het water, zoals bijvoorbeeld onder bruggen. Ook broedt de soort regelmatig is speciale nestkasten die onder bruggen of in duikers worden geplaatst. De nestlocatie van het broedpaar in het Havengebied kon Definitieve rapportage Havengebied Enschede 25

56 Afbeelding 11. Woning aan de Borstelweg waarin gierzwaluw is aangetroffen (links) en Westerval ter hoogte van het onderzoeksgebied (rechts van de weg). helaas niet worden achterhaald maar bevindt zich naar verwachting in de omgeving van de stip in de verspreidingskaart van de soort. Van de gierzwaluw werd tenminste 1 nestlocatie bekend aan de Borstelweg. De soort is echter erg lastig te inventariseren, het werkelijke aantal territoria of broedparen kan daardoor in werkelijkheid wat groter zijn dan is vastgesteld. Waarnemingen van de soort concentreren zich rond de woningen aan de Borstelweg. Aanwezigheid van nestlocaties elders in het plangebied is minder waarschijnlijk. 5.4 Vleermuizen Voorkomen en functie Er zijn tijdens het veldonderzoek in 2015 zes vleermuissoorten aangetroffen; gewone dwergvleermuis, kleine dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, watervleermuis, laatvlieger en rosse vleermuis. Ronduit spectaculair is de waarneming van de kleine dwergvleermuis, die is vastgelegd tijdens opnames met een zgn. luisterkistje. Het betreft tot zover bekend, de eerste waarneming van de soort in Enschede en Twente! Gewone dwergvleermuis De gewone dwergvleermuis is veruit de meest algemene en talrijkste soort in het Havengebied Enschede (afbeelding 14). Verblijfplaatsen van de gewone dwergvleermuis bevinden zich in Nederland in hoofdzaak in gebouwen. Er zijn in totaal 10 (vermoedelijke) zomerverblijfplaatsen binnen het onderzoeksgebied aangetroffen, waarbij het aantal vleermuizen per verblijfplaats varieerde van 1 tot 77 dieren (afbeelding 15). Foeragerende dwergvleermuizen zijn verspreid over het hele onderzoeksgebied aangetroffen, met concentraties rond de verblijfplaatsen, grotere groenelementen (bosjes, bomenrijen, singels) en boven de havenarmen. Het aantal vleermuizen dat is vastgesteld boven het water tijdens de kanotocht op 31 juli bedroeg maximaal enkele tientallen. In hoeverre dit representatief is voor de rest van het jaar is lastig in te schatten. Langsvliegende dwergvleermuizen zijn vooral waargenomen langs de buitenranden van het onderzoeksgebied, met name langs de robuuste groenstructuur langs de Westerval. Hier liggen ook de belangrijkste vliegroutes. De waarnemingen van baltsende 26 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

57 dwergvleermuizen concentreren zich in de omgeving van de zomerverblijfplaatsen en komen verspreid over het havengebied voor. Kleine dwergvleermuis De kleine dwergvleermuis is in Nederland vooralsnog een zeldzame soort, al wordt de soort op steeds meer plaatsen vastgesteld. De soort is pas in 2007 voor het eerst met zekerheid in Nederland vastgesteld, in een bomenlaan in de omgeving van Leersum. Nadien is de kleine dwergvleermuis ondermeer aangetroffen in Zeewolde, Groningen, Utrecht, Wassenaar en Zundert (Vogel et al., 2013). Naar verwachting is de soort op meer locaties in Nederland aanwezig, en is het een kwestie van tijd voor de soort op meer plekken wordt aangetroffen. In hoeverre er sprake is van een toename van de soort, of dat dit een gevolg is van meer aandacht voor de soort en beter onderzoek, is onduidelijk. De soort is alleen aan de hand van geluidsopnames goed te determineren en zelfs dan zijn waarnemingen vaak nog discutabel door de overlap in frequentie waarop de dieren roepen met andere soorten, met name met gewone dwergvleermuis. Op de opnames van het luisterkistje in het boselement aan Het Wolbert / De Heersche werd op 3 juni een mogelijke kleine dwergvleermuis gedetermineerd. De geluidsopnames laten QCF-pieken zien tot 54,9 khz. Een zekere waarneming betreft de locatie met het luisterkistje aan Het Lentfert. Hier werd op 9 augustus een kleine dwergvleermuis opgenomen met een QCF-piek van 57 tot 57,5 khz (zie ook bijlage 1). Bij beide waarnemingen ging het om foeragerende dieren. De soort lijkt gebruik te maken van dezelfde habitat als gewone dwergvleermuis. Ruige dwergvleermuis De waarneming van de ruige dwergvleermuis bleef beperkt tot een geluidsopname van een foeragerend dier op 8 augustus in het boselement Het Lentfert, aan de zuidkant van het onderzoeksgebied (bijlage 4). Watervleermuis De watervleermuis foerageert in het havengebied boven de havenarmen en in en boven de aangrenzende oevers. Het verspreidingsbeeld (bijlage 4) geeft een enigszins vertekend beeld door de concentratie van waarnemingen op locaties die vanaf de oever goed bereikbaar waren. Per avond/nacht zijn maximaal een twintigtal foeragerende watervleermuizen waargenomen, verspreid over het gebied. In het boselement aan Het Wolbert / De Heersche zijn tenminste 3 (zomer)verblijfplaatsen bekend geworden in spechtenholen in oude zomereiken. Twee verblijfplaatsen werden gebruikt samen met rosse vleermuizen, waarvan ook verschillende verblijfplaatsen zijn vastgesteld. Op 17 juli werden s ochtends vroeg in twee bomen tenminste 30 en 5 invliegende watervleermuizen geteld. Vliegroutes zijn niet vastgesteld, maar het is waarschijnlijk dat de dieren vanuit het boselement de kortste route(s) kiezen richting de foerageergebieden in de havens. Definitieve rapportage Havengebied Enschede 27

58 Laatvlieger De waarnemingen van laatvlieger hebben betrekking op een tiental langsvliegende dieren die slechts korte tijd binnen het plangebied foerageerden (bijlage 2). De soort is alleen aan de zuidzijde van het havengebied aangetroffen. De lijnvormige beplanting langs de Westerval heeft voor de laatvlieger een functie als vliegroute. Rosse vleermuis De rosse vleermuis is in hoofdzaak overvliegend waargenomen (bijlage 4). Enkele dieren foerageren korte tijd in het havengebied en rond hun verblijfplaatsen, maar de meeste dieren vliegen vanuit hun verblijfplaatsen vrijwel direct richting het landelijk gebied van de Usseler Es en Twekkelo. In het boselement met veel oude eiken aan Het Wolbert / De Heersche zijn tenminste 7 bomen met zomerverblijfplaatsen vastgesteld. In het boselement is echter een groot aanbod aan oude bomen en holten aanwezig. Het is aannemelijk dat de vleermuizen veel bomen gebruiken als verblijfplaats. Tenminste twee verblijfplaatsen werden gebruikt samen met watervleermuizen. Het aantal vastgestelde dieren per verblijfplaats varieerde van 1 tot maximaal 15. Het totaal aantal uitvliegende rosse vleermuizen op 17 juli aan de zuidwestzijde van het boselement bedroeg tenminste 24 exemplaren. Myotis spec. Op 29 juli werd aan de Twekkeler Es korte tijd een foeragerende vleermuis waargenomen. Helaas kon de soort niet met zekerheid worden gedetermineerd. Op basis van het geluid ging het om een vleermuis van het geslacht Myotis. Mogelijk ging het om een watervleermuis. De waarneming is aan de kaarten in bijlage 4 toegevoegd. Afbeelding 12. Inspectie met boomcamera in boselement Het Wolbert / De Heersche en rosse vleermuis (niet op projectlocatie; foto S. Boekhout). 28 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

59 5.4.2 Analyse en conclusies Gewone dwergvleermuis De gewone dwergvleermuis is de meest algemene vleermuissoort in Nederland en ook in het havengebied van Enschede. Er zijn tenminste 10 zomerverblijfplaatsen van deze gebouwbewonende soort aangetroffen (afbeelding 15). Op grond van het aantal dieren en het tijdstip van de waarneming in het seizoen gaat het bij de verblijfplaatsen met resp. 15 en 77 dieren waarschijnlijk om kraamkolonies (afbeelding 15). Een derde kraamkolonie wordt vermoed in gebouwen in de omgeving van de Kanaalstraat, waar later in het seizoen een concentratie van kleinere verblijfplaatsen is aangetroffen. De exacte locatie kon helaas niet achterhaald geworden. Een vierde (kraam)kolonie zou aanwezig kunnen zijn uiterste zuidwesthoek in woningen aan de Usselerhalte (paarse ster in afbeelding 14). Hoewel er in 2015 geen aanwijzingen voor een grote verblijfplaats hier zijn verkregen, wijzen tellingen uit de periode van een vliegroute over de Auke Vleerstraat uit, dat een 30 tot 50 dieren uit de richting van deze woningen s avonds richting het buitengebied vliegt (afbeelding 13). De vleermuizen zouden afkomstig kunnen zijn geweest van de grote verblijfplaats die in 2015 is vastgesteld in de loods aan Het Wolbert. Bij de telling van deze verblijfplaats op 17 juli 2015 vlogen echter nagenoeg alle vleermuizen weg naar het aangrenzende boselement in oostelijke richting, dus zeker niet in de richting van de Usselerhalte en Auke Vleerstraat. telling aantal ex * > * onvolledige telling Afbeelding 13. Overzicht avondtellingen van vliegroute over Auke Vleerstraat (de locatie wordt in het kaartbeeld rechts weergegeven. Baltsende dwergvleermuizen zijn vooral aangetroffen rond de vastgestelde zomer- en kraamverblijfplaatsen. Het is waarschijnlijk dat deze locaties ook een functie hebben als paar- en baltsverblijfplaats en als overwinteringslocatie voor kleine aantallen dwergvleermuizen (enkele exemplaren per verblijfplaats). Belangrijke overwinteringslocaties (zgn. massa-winterverblijfplaatsen ) zijn niet aangetroffen en worden ook niet binnen het havengebied verwacht, omdat geschikte locaties en gebouwen niet of nauwelijks aanwezig zijn. Foeragerende vleermuizen concentreren zich in en rond de groenelementen in het havengebied en boven de waterelementen (havenarmen). Vooral de meer robuuste groenstructuren zijn van belang als foerageergebied, zeker als deze ook nog eens Definitieve rapportage Havengebied Enschede 29

60 onderdeel uitmaken van een belangrijke vliegroute, zoals langs de groenstructuur parallel aan de Westerval. In een sterk stenige omgeving, zoals op veel bedrijfskavels, foerageren niet of nauwelijks vleermuizen. Het totaal aantal gewone dwergvleermuizen in het zomerhalfjaar binnen het Havengebied Enschede wordt geschat op 250 tot 400 dieren. Kleine dwergvleermuis De waarneming(en) van de kleine dwergvleermuis in een relatief weinig vleermuisvriendelijke omgeving als het havengebied kan betekenen dat deze lastig waar te nemen en te determineren soort op meer plaatsen in en rond Enschede voorkomt. In Utrecht bleek de soort na de inzet van een aantal luisterkistjes verspreid over de stad op veel meer plaatsen voor te komen. Vermoed wordt dat de soort net als de gewone dwergvleermuis zijn verblijfplaatsen vooral heeft in gebouwen, zeker weten doen we dit echter niet. Wellicht maakt de soort ook gebruik van de grote kraamverblijfplaats in de loods aan Het Wolbert. Ruige dwergvleermuis De ruige dwergvleermuis is in Nederland een vrij algemene soort die vooral in West-, Midden- en Noord-Nederland voorkomt, maar ook in kleine(re) aantallen in het oosten en zuiden van Nederland. De soort is in 2013 ook een aantal keren aangetroffen in het aangrenzende buitengebied van Twekkelo. Verblijfplaatsen van de ruige dwergvleermuis bevinden zich in Nederland zowel in gebouwen als in boomholten. Het aantal dieren binnen het plangebied is naar verwachting beperkt tot enkele dieren. Watervleermuis Voor de watervleermuis heeft het havengebied een belangrijke functie als foerageergebied, waarbij de soort foerageert boven de waterelementen van de havenarmen en het Twentekanaal. De dieren foerageren met name op locaties waar verlichting ontbreekt of slechts spaarzaam aanwezig is. Sterk verlichte terreindelen en wateroppervlakken worden gemeden. In de omgeving van het havengebied foerageren watervleermuizen boven het Twentekanaal en het Kristalbad. Ook boven de waterpartijen op de Universiteit Twente en de bergingsvijver op de hoek van de Auke Vleerstraat zijn foeragerende watervleermuizen aangetroffen (Eelerwoude, div. onderzoeken). In het oude eikenbosje aan Het Wolbert / De Heersche zijn tenminste drie verblijfplaatsen van watervleermuis aangetroffen. Het is echter waarschijnlijk dat in het boselement meer bomen als verblijfplaats worden gebruikt, gelet op het grote aanbod aan oude bomen met holten en gaten. In 2006 is in het oude eikenbosje bij de ingang van het bedrijventerrein van Vredestein aan de Hoeveler een verblijfplaats van watervleermuis vastgesteld (Eelerwoude, 2006). Van het boselement is inmiddels een groot deel gekapt, verblijfplaatsen zijn hier in 2015 niet meer vastgesteld. Het nagenoeg ontbreken van oude beplantingen met geschikte holten elders in het plangebied benadrukt het grote belang van het boselement aan Het Wolbert. Vermoedelijk werd dit boselement ook in 2006 al als verblijfplaats door watervleermuizen gebruikt, maar zijn de vleermuizen hier toen foutief gedetermineerd als baardvleermuis. Aanwezigheid van een kolonieplaats hier verklaart ook de vliegroute die in 2006 is vastgesteld over de Usselerstroom net ten zuiden van de Westerval, waarbij in de avondschemering langsvliegende watervleermuizen 30 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

61 Afbeelding 14 en 15. Overzicht waarnemingen van gewone dwergvleermuis (boven) en overzicht verblijfplaatsen met minimum aantal dieren (onder). Definitieve rapportage Havengebied Enschede 31

62 werden vastgesteld, uit de richting van het boselement aan Het Wolbert. Deze vliegroute is overigens in 2015 niet (meer) aangetroffen. Watervleermuizen overwinteren in Nederland vooral in ondergrondse bouwwerken zoals bunkers, ijskelders en mergelgrotten. Het is daarom niet waarschijnlijk dat het havengebied voor watervleermuizen een functie heeft als overwinteringslocatie. Het totaal aantal watervleermuizen in het zomerhalfjaar binnen het Havengebied Enschede wordt geschat op 50 tot 100 dieren. Laatvlieger Het verspreidingsbeeld van laatvlieger toont alleen waarnemingen van langsvliegende dieren aan de zuidzijde van het havengebied (bijlage 4). Een deel van de laatvliegers foerageert korte tijd in het gebied en vliegt vervolgens weer verder. In de omgeving van het boselement van Het Wolbert / De Heersche zijn op 17 juli vroeg in de avonduren 7 passerende laatvliegers waargenomen. Gelet op het tijdstip van de waarnemingen en de vliegrichting waren de dieren mogelijk afkomstig van een verblijfplaats in een gebouw in de directe omgeving. De locatie is helaas niet bekend geworden. Er zijn geen andere aanwijzingen voor verblijfplaatsen binnen het havengebied verkregen. Ook uit eerdere onderzoeken blijkt dat het havengebied voor de laatvlieger nauwelijks van betekenis is. Wel zijn kleine aantallen foeragerende dieren waargenomen in de Josinkes ten zuiden van de Westerval en is een kleine (deel)populatie van enkele tientallen laatvliegers aanwezig in het aangrenzende gebied van Twekkelo, net ten noorden van het havengebied. De vliegroute langs de lijnvormige beplanting langs de Westerval sluit aan bij de vliegroute van maximaal een tiental laatvliegers die geteld zijn tijdens de avondtellingen op de tellocatie van de vliegroute aan de Auke Vleerstraat, waarbij de vleermuizen het havengebied uitvlogen in de richting van het buitengebied (bijlage 4). Het aantal laatvliegers in het zomerhalfjaar binnen het Havengebied Enschede bedraagt naar schatting een 10 tot 20 dieren. Rosse vleermuis Evenals bij de watervleermuis zijn ook bij de rosse vleermuis diverse verblijfplaatsen aangetroffen in oude zomereiken in het boselement aan Het Wolbert / De Heersche. De boomholten lijken geen functie te hebben als balts- en paarlocatie of als verblijfplaats voor overwinterende vleermuizen (op basis van het ontbreken van baltsende vleermuizen). Opvallend, omdat grote(re) zomerverblijfplaatsen zoals op Landgoed t Stroot ten noorden van het havengebied, over het algemeen een gecombineerde functie hebben als zomer-, balts-, paar- en vaak ook als overwinteringslocatie. De rosse vleermuizen vliegen vanuit hun verblijfplaatsen in het boselement s avonds vrijwel direct richting het buitengebied in zuidwestelijk en westelijke richting weg. Enkele dieren blijven korte tijd boven het havengebied foerageren. In de vroege ochtend doet zich een vergelijkbare situatie voor in omgekeerde richting. Van vliegroutes maakt de soort door zijn vlieghoogte boven de boomkronen niet of nauwelijks gebruik. Waarnemingen van kleine aantallen foeragerende rosse vleermuizen in omliggende gebieden van de Josink Es, Usseler Es en Twekkelo passen goed binnen dit verspreidingsbeeld (Eelerwoude, div. onderzoeken). 32 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

63 Overige vleermuissoorten In 2006 zijn in de omgeving van de Usselerhalte en Auke Vleerstraat diverse foeragerende grootoorvleermuizen aangetroffen en werd een vermoedelijke verblijfplaats vastgesteld in het boselement aan Het Lentfert (Eelerwoude, 2006). In 2010 zijn twee foeragerende grootoorvleermuizen waargenomen op een erf grenzend aan de Auke Vleerstraat (Eelerwoude, september 2010). Een gericht onderzoek naar de soort in de omgeving van de Usselerhalte in 2010 leverde echter geen waarnemingen meer op van de soort (Eelerwoude, augustus 2010). Een deel van het bos aan Het Lentfert is gekapt en kan mede de oorzaak zijn van het verdwijnen van de soort, al ligt het tijdstip van de kap mogelijk na Aanwezigheid van kleine (rest)populaties van de kritische gewone grootoorvleermuis in een sterk verstedelijkte omgeving zijn al vaker vastgesteld, zoals in 2012 in het bosgebiedje Cromhofpark aan de zuidzijde van Enschede. In die zin kunnen kleine, geïsoleerd geraakte populaties vaak nog lange tijd overleven. Het ontbreken van geluidsopnames van gewone grootoorvleermuis op het luisterkistje in het boselement, het ontbreken van andere waarnemingen elders in het havengebied, en het nagenoeg ontbreken van geschikt leefgebied voor de soort, maakt het niet waarschijnlijk dat de gewone grootoorvleermuis toch nog binnen het havengebied aanwezig is. Zoals al toegelicht in de paragraaf over watervleermuis is in het boselement van Het Wolbert / De Heersche in 2006 de baardvleermuis vastgesteld. De determinatie vond echter plaats zonder controle van de waarnemingen aan de hand van geluidsopnames. Waarschijnlijk is de soort daardoor foutief gedetermineerd en ging het in werkelijkheid om watervleermuis. Nog niet vermeld is de aanwezigheid van de meervleermuis in de omgeving van het Twentekanaal en het Kristalbad. Tijdens het onderzoek in 2013 in Twekkelo zijn hier enkele foeragerende meervleermuizen waargenomen. Hoewel de soort niet binnen het havengebied is vastgesteld is het mogelijk dat enkele exemplaren af en toe foerageren boven het kanaal of de havenarmen. Het is niet waarschijnlijk dat het plangebied voor deze soort een belangrijke functie heeft. Tot slot wordt vermeld dat in en rond Enschede de afgelopen jaren een aantal bijzondere en zeldzame vleermuissoorten zijn vastgesteld. Het gaat om bosvleermuis, brandts vleermuis, bechtsteins vleermuis en vale vleermuis en schaarse soorten als baardvleermuis en franjestaart. Gelet op de aanwezige terreintypen en het huidige intensieve gebruik van het havengebied is het niet waarschijnlijk dat het plangebied voor deze soorten een functie vervult. Definitieve rapportage Havengebied Enschede 33

64 rosse vleermuis gewone dwergvleermuis Afbeelding16. Overzicht uitvliegtijdstip en aantal uitvliegende rosse vleermuizen en gewone dwergvleermuizen bij telling verblijfplaats aan Het Wolbert op 17 juli Het pijltje geeft het tijdstip van zonsondergang weer. (21.57 uur in centraal Nederland). De grafieken laten beiden zien dat zowel gewone dwergvleermuis als rosse vleermuis kort na zonsondergang in korte tijdvrij massaal hun verblijfplaatsen verlaten. 34 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

65 5.5 Overige beschermde soorten Voorkomen en functie Grondgebonden zoogdieren Tijdens het veldonderzoek in 2015 zijn haas, konijn, egel en steenmarter waargenomen. Relevant in het kader van de Flora en faunawet is vooral de aanwezigheid van steenmarter en eekhoorn (beiden tabel 2 Flora en faunawet). Op 18 juni werd aan de oostzijde van het havengebied een steenmarter waargenomen (bijlage 5). Het voorkomen van de soort was al bekend uit eerdere onderzoeken. In juni 2013 is een doodgereden zogend vrouwtje gevonden op de Auke Vleerstraat. Verblijfplaatsen van steenmarter zijn niet aangetroffen maar zullen ongetwijfeld op verschillende plaatsen binnen het havengebied aanwezig zijn. Er is een groot aanbod aan leegstaande gebouwen, bouwmaterialen, bosjes en overhoekjes. De eekhoorn ontbreekt in het havengebied, ook bij eerdere onderzoeken is de soort niet vastgesteld. De egel komt in een lage dichtheid voor, zeker in vergelijking met het aangrenzende Volkspark. Het verspreidingsbeeld van het konijn laat een concentratie van waarnemingen zien op en rond de braakliggende terreinen aan de westkant van het gebied en een kleinere concentratie rond de Parksingel aan de oostzijde (afbeelding 17). Het gaat om twee kleine populaties van maximaal enkele tientallen dieren. Afbeelding 17. Overzicht waarnemingen van konijn in Definitieve rapportage Havengebied Enschede 35

66 Vissen Er is in het kader van dit onderzoek geen veldonderzoek uitgevoerd naar de aanwezige visfauna. Aanwezigheid van beschermde vissoorten als kleine en grote modderkruiper, bittervoorn en rivierdonderpad is niet waarschijnlijk door het ontbreken van een geschikt leefgebied voor deze soorten. Ook komen er nagenoeg geen (natuurlijke) oevervegetaties voor, de havens zijn grotendeels beschoeid of voorzien van kademuren. Afbeelding 18. Vangst van een spiegelkarper door een lokale sportvisser in het havengebied (rechts). Overige diersoorten Voor andere in de Flora en faunawet strikt(er) beschermde soorten biedt het onderzoeksgebied geen geschikt leefgebied. Mogelijk komen er plaatselijk kleine aantallen van enkele algemene en licht beschermde amfibieënsoorten voor zoals gewone pad en bruine kikker. Kleine waterelementen zoals poelen en sloten met oevervegetaties komen, op een enkele tuinvijver na, niet voor. Ook zullen er verspreid door het gebied algemene en licht beschermde soorten als bosmuis, rosse woelmuis en huisspitsmuis voorkomen Analyse en conclusies Ten aanzien van de groep van overige beschermde soorten, inclusief de groep van grondgebonden soorten, wordt geconcludeerd dat het Havengebied Enschede voor deze soorten geen bijzondere functie vervult. Een mogelijke uitzondering vormt de steenmarter die binnen het gebied veel potentiële verblijfplaatsen heeft. De grootte van het territorium van de steenmarter is sterk afhankelijk van de kwaliteit van het leefgebied (voedsel, verblijfplaatsen en dekking) Het territorium van mannetjes is meestal groter dan dat van de wijfjes en kan meerdere (2-6) vrouwelijke territoria omvatten, met een gemiddelde van 2 tot 3 (Müskens & Broekhuizen, 2005). De dichtheid van de steenmarter in een stedelijk milieu zoals in het havengebied ligt vaak veel hoger dan in het landelijke buitengebied. De gemiddelde territoriumgrootte voor wijfjes bedraagt 34 ha. en voor mannetjes 87 ha. Met name vrouwtjes kunnen echter veel hogere dichtheden bereiken. Zo werd in een onderzoek in Borgharen een variatie in territoriumgrootte berekend van 5 tot maximaal 31 hectare. Uitgaande van de gemiddelde territoriumgroottes kunnen er binnen het havengebied (250 ha.) 2 tot 3 mannetjes en een 7 tot 10 wijfjes steenmarter leven. De gunstige staat van instandhouding van de steenmarter is zeker niet bedreigd. 36 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

67 5.6 Gunstige staat van instandhouding Nieuwe Wet Natuurbescherming De Flora en faunawet gaat naar verwachting medio 2016 op in de nieuwe wet Natuurbescherming. Naast een wijziging van het bevoegd gezag van het rijk naar de diverse provincies betekent dit ook een meer rechtstreekse doorvertaling en interpretatie van de Europese richtlijnen uit de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn. Meer dan in de huidige Flora en faunawet moet in de nieuwe natuurwet inzicht worden gegeven in het voorkomen en de verspreiding van beschermde soorten op populatieniveau, zodat de effecten van voorgenomen ontwikkelingen en activiteiten kunnen worden getoetst aan de (gunstige) staat van instandhouding (GSvI) van de betreffende soorten. Afhankelijk van het beschermingsniveau van de soort moet de GSvI worden getoetst op lokaal, regionaal of landelijk niveau. In deze rapportage wordt reeds voorgesorteerd op deze wijziging en wordt voor de betreffende soorten ingegaan op de GSvI en mogelijke consequenties bij ruimtelijke ontwikkelingen in het havengebied in Enschede Soorten Binnen het Havengebied Enschede is de aanwezigheid van 3 (vanuit wetgeving) relevante vogelsoorten vastgesteld en van 6 strikt beschermde vleermuissoorten. Voor het verstoren, vernielen etc. van verblijfplaatsen van deze soorten of (delen van) hun functionele leefomgeving is een ontheffing noodzakelijk, zowel in huidige Flora en faunawet als in de nieuwe situatie. In de nieuwe situatie zal de voorgenomen ontwikkeling of activiteit worden getoetst aan de gunstige staat van instandhouding van de betreffende soort(en). Met de uitgebreide inventarisatie in 2015 is een goed en actueel beeld verkregen van aanwezige populaties van deze soorten en kunnen de effecten op de GSvI goed worden beoordeeld. Bij de beoordeling van de GSvI moet naar het totaal van de functies van het plangebied voor de soort worden gekeken. Bij broedvogels bijvoorbeeld gaat het niet alleen om de nestlocatie maar ook om de functionele leefomgeving. Zo heeft een huismus naast nestgelegenheid ook foerageergebied, voedsel, water en dekking nodig. Bij vleermuizen bestaat de functionele leefomgeving uit een optelsom van foerageergebieden, vliegroutes en een netwerk van verblijfplaatsen. Tabel 6 geeft een overzicht van de functies van het Havengebied Enschede voor de vastgestelde vleermuissoorten. functie plangebied Havengebied Enschede verblijfplaats soort aantalsindicatie zomer kraam balts/paar w inter vliegroute foerageergebied gew one dw ergvleermuis ex. x x x x x x kleine dw ergvleermuis enkele ex. (x) x laatvlieger ex. (x) x x ruige dw ergvleermuis max. enkele tientallen ex. (x) x rosse vleermuis ex. x x n.v.t. x w atervleermuis ex. x x (x) x Tabel 6. Overzicht van functie(s) van het Havengebied Enschede voor vleermuizen. Definitieve rapportage Havengebied Enschede 37

68 Voor soorten met een gunstige landelijke en daarmee meestal ook een gunstige lokale staat van instandhouding, zoals bijvoorbeeld grote gele kwikstaart of gewone dwergvleermuis, zal de ontwikkeling geen afbreuk doen aan GSvI van de lokale populaties (het beoordelingsniveau bij beide soorten, zie tabel 7). Anders ligt dit voor bijvoorbeeld een soort als rosse vleermuis, waar de landelijke staat van instandhouding wordt beoordeeld als zeer ongunstig. Voor grote gele kwikstaart en gewone dwergvleermuis zal naar verwachting vrij eenvoudig een ontheffing kunnen worden verkregen, voor een soort als rosse vleermuis wordt dit in de toekomst waarschijnlijk lastiger. Er kan immers onvoldoende worden voldaan aan het criterium dat de ontwikkeling of activiteit geen afbreuk doet aan de GSvI van de soort (hier op het niveau van de lokale populatie). Vooruitlopend op ruimtelijke ontwikkelingen kunnen nu al aandachtspunten worden benoemd in relatie tot de GSvI, alsook mogelijke knelpunten en kansen. Afbeelding 19. Locatie van de (kraam)verblijfplaats van gewone dwergvleermuis in een bedrijfsloods aan Het Wolbert (links) en de locatie van het territorium van grote gele kwikstaart (rechts). 38 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

69 vleermuizen broedvogels soort beoordelingsniveau landelijke staat van instandhouding landelijke trend landelijke populatie (schatting) bron huismus lokale populatie(s) matig ongunstig stabiel na afname* gierzw aluw lokale populatie(s) onbekend onbekend paar ( )* Soortenstandaard RvO paar ( )* Soortenstandaard RvO 2014 grote gele kw ikstaart lokale populatie(s)*** gunstig afname na paar (2012)* Vogel et al., 2013 (Sovon) gew one dw ergvleermuis lokale populatie(s) gunstig (2013) onbekend dieren** Soortenstandaard RvO 2014 / Ministerie van Economische Zaken** kleine dw ergvlermuis lokale populatie(s)*** gunstig Vogel et al., 2013 (Sovon) laatvlieger lokale populatie(s)*** ongunstig*** matige afname dieren (voortplantend) / dieren** Basisrapport Rode Lijst Zoogdieren, 2007 / Ministerie van Economische Zaken** rosse vleermuis lokale populatie(s) zeer ongunstig (2013) (sterke) afname dieren (1993) en dieren Soortenstandaard RvO 2014 / Basisrapport Rode Lijst ruige dw ergvleermuis lokale populatie(s) gunstig onbekend dieren (tijdens trekperiode) Soortenstandaard RvO 2014 w atervleermuis lokale populatie(s) gunstig (2013) stabiel, toename in w interverblijven dieren (tijdens zomerperiode) Soortenstandaard RvO 2014 * bron: ** Ministerie van Economische Zaken: (2015). *** interpretatie Eelerwoude Tabel 7. Overzicht van de landelijke staat van instandhouding, trend en inschatting van de landelijke populatie per soort Acties en maatregelen om de GSvI te waarborgen Tabel 7 geeft een overzicht van het beoordelingsniveau van de GSvI, landelijke staat van instandhouding, landelijke trend en de omvang van de landelijke populatie. Uit het overzicht komt naar voren dat de landelijke instandhouding van huismus, laatvlieger en rosse vleermuis ongunstig is en de instandhouding wordt getoetst op het niveau van lokale populaties. Bij de gierzwaluw is de situatie onduidelijk, maar is er zowel landelijk als regionaal en lokaal waarschijnlijk sprake van een aantalsafname. Gelet op de ongunstige landelijke staat van instandhouding is het waarschijnlijk dat ook de lokale staat van instandhouding (het toetsingskader voor deze soorten) ongunstig is. Laatvlieger Voor de laatvlieger geldt dat het havengebied voor deze soort niet of nauwelijks van belang is. Waarnemingen van laatvlieger zijn beperkt tot passerende dieren, met name langs de groenstructuren parallel aan de Westerval. Handhaving van deze groenstructuren is eigenlijk de belangrijkste maatregel om de GSvI te waarborgen. Om de GSvI te versterken kan worden overwogen om aan de rand van het plangebied robuuste groenstructuren te ontwikkelen en te versterken of te streven naar een extensief, natuurvriendelijk beheer waardoor de voedselsituatie wordt verbeterd. Laatvliegers zijn gespecialiseerd in de jacht op grote(re) insecten zoals mei- en junikevers. Rosse vleermuis Het boselement aan Het Wolbert / De Heersche is voor de rosse vleermuis extreem belangrijk als verblijfplaats, maar maakt de soort en GSvI ook erg kwetsbaar als hier bijvoorbeeld bomen moeten worden gekapt of door sterfte bomen en daarmee verblijfplaatsen verdwijnen. Alternatieve bomen en verblijfplaatsen zijn binnen het Definitieve rapportage Havengebied Enschede 39

70 plangebied nauwelijks voorhanden. De rosse vleermuis maakt echter ook gebruik van speciale vleermuiskasten. Door preventief vleermuiskasten op te hangen wordt het netwerk van verblijfplaatsen versterkt en de GSvI verbetert en ontstaat ontwikkelingsruimte. Huismus en gierzwaluw De huismus komt op diverse plaatsen binnen het havengebied voor, de gierzwaluw alleen in de omgeving van de Borstelweg. Het is zeer waarschijnlijk dat door bijvoorbeeld sloop verblijfplaatsen van huismus worden aangetast of dat door het verwijderen van beplantingen in groenvoorzieningen dekking en voedsel voor de huismus verdwijnt (en daarmee zijn functionele leefomgeving wordt aangetast). Door in nieuwbouw (preventief) nestgelegenheid aan te bieden of zelfs voorzieningen voor huismus aan te brengen, bijvoorbeeld door middel van zgn. vogelvides of nestkasten (afbeelding 20), ontstaan op slooplocaties mogelijkheden en ontwikkelingsruimte om verblijfplaatsen van de soort te verwijderen. De GSvI is immers gewaarborgd! Eenzelfde denk- en werkwijze kan worden toegepast voor andere soorten zoals gierzwaluw en voor gebouwbewonende vleermuizen. 40 Inventarisatie flora en fauna Definitieve rapportage

71 . Afbeelding 20..Overzicht voorzieningen voor broedvogels en vleermuizen. Boven: nestkasten voor huismus (bron: Midden: Vogelvide voor de huismus (bron: Vogelbescherming, Nederland). Onder (van links naar rechts): kast voor gierzwaluw, vleermuiskast voor o.a. rosse vleermuis en dakpan voor gierzwaluw (bron: / ). Definitieve rapportage Havengebied Enschede 41

72 LITERATUURLIJST Dienst Regelingen, Aangepaste beoordeling ontheffing ruimtelijk ingrepen Flora en faunawet. Dienst Regelingen, Aangepaste lijst jaarrond beschermde vogelnesten ontheffing Flora en faunawet ruimtelijk ingrepen. Eelerwoude, 5 mei Soortmanagementplan Twekkelo. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 6710). Eelerwoude, 8 april Quickscan Natuurwetgeving, reconstructie Auke Vleerstraat fase 3, Enschede. Eelerwoude, Goor, (pr.nr. 6167). Eelerwoude, 29 maart Flora- en faunaonderzoek Cromhoffsbleekpark, Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 5757). Eelerwoude, 29 november Flora- en faunaonderzoek Josink Es, Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 5128). Eelerwoude, 21 november Nader onderzoek vleermuizen reconstructie Parkweg Volksparksingel. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 5011). Eelerwoude, 10 oktober Notitie toetsing Flora- en faunawet projectlocatie Auke Vleerstraat fase 2a, Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 5441). Eelerwoude, 18 april Quickscan Flora- en faunawet Josink Es, Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 4975). Eelerwoude, 29 november Flora- en faunaonderzoek m.b.t. ontwikkeling Parkweg / Hendrik ter Kuilestraat, Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 4129). Eelerwoude, 4 november Quick-scan Flora- en faunawet Parkweg/Volksparksingel Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 4701). Eelerwoude, 7 september Onderzoek Flora- en faunawet & Mitigatie- en Activiteitenplan Auke Vleerstraat fase 1. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 4457). Eelerwoude, 2 augustus Nader onderzoek grootoorvleermuizen Usselerhalte, Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 4128).

73 Eelerwoude, 26 november Onderzoek Flora- en faunawet Auke Vleerstraat fase 2. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 3736). Eelerwoude, 30 oktober Flora- en faunaonderzoek Usselerhalte, Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 3981). Eelerwoude, 10 juli Onderzoek Flora- en faunawet locatie Auke Vleerstraat, Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 3188). Eelerwoude, 23 maart Inspectie en advies Flora- en faunawet Terrein Vredestein Banden b.v., gemeente Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 2477). Eelerwoude, 6 maart Quick-scan Flora- en faunawet Havengebied Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 2321). Eelerwoude, 31 oktober Flora- en faunaonderzoek Havengebied, Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 1790). Eelerwoude, 16 juli Flora- en faunaonderzoek Bosje Schiffstraat, gemeente Enschede. Eelerwoude, Goor (pr.nr. 1215). Koninklijke Vermande, Planten en dieren, Flora en faunawet, band 1, 2, 3 en 4, SDU Uitgeverij, Den Haag. Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Algemene Maatregel van Bestuur in verband met wijziging van artikel 75 van de Flora en faunawet en enkele andere wijzigingen, Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden. Müskens, G.J. D.M. & S. Broekhuizen, De steenmarter (Martes foina) in Borgharen; aantal, overlast en schade. Alterra-rapport 1259 Alterra, Wageningen. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, december Soortenstandaard Rosse vleermuis Versie 2.0, december Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Zwolle. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, december Soortenstandaard Gewone dwergvleermuis Versie 2.0, december Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Zwolle. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, december Soortenstandaard Ruige dwergvleermuis Versie 2.0, december Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Zwolle. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, december Soortenstandaard Watervleermuis Versie 2.0, december Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Zwolle. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, december Soortenstandaard Huismus Versie 2.0, december Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Zwolle.

74 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, december Soortenstandaard Gierzwaluw Versie 2.0, december Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Zwolle. Vogel R.L., Bouwma I., Koese B., Kranenbarg J., La Haye M., Odé B., Sierdsema H., Sparius L., Verburg P. & Zollinger R Het belang van Nederland buiten de Ecologische Hoofdstructuur voor soorten van de Vogelrichtlijn en van bijlage V van de Habitatrichtlijn. Sovon-rapport Sovon, Nijmegen. Zoogdiervereniging VZZ, Basisrapport voor de Rode Lijst Zoogdieren volgens Nederlandse en IUCN-criteria, VZZ-rapport Tweede, herziene druk. Zoogdiervereniging VZZ, Arnhem.

75 BIJLAGEN

76 Bijlage 1. Spectogram geluidsopname van kleine dwergvleermuis op 8 augustus (Analyse in Batsound doorecochore Natuurtechniek, 2015). In het spectogram zijn twee dwergvleermuizen zichtbaar. De kleine dwergvleermuis heeft betrekking op de waarnemingen met een QCF-piekfrequentie op 57 / 57,5 kh. De andere waarneming betreft waarschijnlijk een gewone dwergvleermuis.

77 Bijlage 2. Verspreidingkaarten beschermde flora in 2015.

78 Bijlage 3. Verspreidingkaarten broedvogels in De stippen geven het fictieve centrum van het territorium weer. De exacte nestlocatie van de betreffende soort is meestal onbekend.

79

80

81

82

83

84

85

86

87 Bijlage 4. Verspreidingkaarten vleermuizen.

88

89

90

91 Bijlage 5. Verspreidingkaarten overige zoogdieren.

92

93

94

95 Colofon Dit is een uitgave van: Afdeling Bestemmingsplannen Programma Stedelijke Ontwikkeling Gemeente Enschede November 2016, gemeente Enschede