IJsselkogge Kampen. Van historisch binnenstad naar Centrum voor Middeleeuwse Scheepvaart. w w w. t e k a m p e n. n l

Transcriptie

1 Kampen Van historisch binnenstad naar Centrum voor Middeleeuwse Scheepvaart 20 O k t o b e r 2013

2 RCE De IJsselkogge Belangwekkende vondst In de IJssel bij Kampen is tijdens bodemonderzoek het wrak gevonden van een vrachtschip. Het hout is gedateerd op begin 15e eeuw, de periode dat Kampen als Hanzestad handel dreef met steden rond de Oostzee. In oktober heeft een archeologisch duikteam van het Archeologisch Diensten Centrum (ADC) in opdracht van Rijkswaterstaat (RWS) een verkenning op het wrak uitgevoerd. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is als adviseur van RWS bij het project betrokken. Na een eerste duikdag was al duidelijk dat het wrak dekbalken heeft die door de huid heensteken, dat het overnaads is gebouwd en een rechte steile voorsteven heeft: alle kenmerken van een koggeschip. De kogge De kogge werd ontwikkeld in de 13e eeuw als opvolger van platbodems die tot dan toe gangbaar waren. Het schip was veel zeewaardiger en kon meer lading vervoeren. In de late middeleeuwen bevoeren honderden koggeschepen de Noorden Oostzee. Natuurlijk waren daar ook de Kamper koggen bij, alleen is daar nooit een tastbaar bewijs van gevonden. In 1983 werden in de voormalige Zuiderzee, in Flevoland tegenover Nijkerk, de restanten opgegraven van een kogge die blijkens de jaarringen in de balken kort voor 1336 werd gebouwd. Fraaie exemplaren van een kogge zijn opgegraven bij Bremen en Doel. Het wrak bij Kampen komt qua grootte overeen met de Bremer kogge. De IJsselkogge staat als laatste/jongste in lijn van deze kogge giganten. De IJsselkogge De IJsselkogge is 20 meter lang en 8 meter breed. Het schip is tot 4 meter bewaard gebleven aan stuurboord en tot circa 3 meter aan bakboord. Dwarsverbanden en langverbanden zijn aanwezig. Het voorschip is meer aangetast dan het achterschip. Hoe kwam het dat deze kogge in de oude vaargeul van Kampen aan zijn eind kwam? Schipbreuk? Storm? In de nabijheid van de IJsselkogge zijn twee kleinere rivierschepen gevonden, een aak en vermoedelijk een punter. Mogelijk zijn de schepen bewust op die plek afgezonken, om de IJssel in bedwang te houden. Op deze vragen is nog geen antwoord. Bron:

3 L o c a t i e w r a k i n I J s s e l

4 D e v o n d s t Bron: ADC Archeoprojecten

5 ca 4,5 meter IJsselkogge D e K o g g e A f m e t i n g e n ca 20 meter ca 8 meter Bron:

6 D e K o g g e A f m e t i n g e n Bron:

7 K a n s e n Optie A IJsselkogge museum: Doel: Het exposeren van de gevonden IJsselkogge. Optie B Koggemuseum: Doel: Het samenbrengen van de op Nederlands grondgebied gevonden restanten van Koggeschepen met de IJsselkogge als middelpunt. Zo kunnen bijv de restanten die model stonden voor de Kamper Kogge hier ook worden geëxposeerd. Samen met de Koggewerf kan dit centrum uitgroeien tot hét kenniscentrum op het gebied van de middeleeuwse Kogge. Optie C Centrum Middeleeuwse Scheepvaart: Doel: Het samenbrengen van de op Nederlands grondgebied gevonden archeologische vondsten met betrekking tot de middeleeuwse zeevaart én de riviervaart. De IJsselkogge vormt het middelpunt van een expositie die ook punters, aken en andere scheeps-typen omvat. Samen met de Koggewerf worden replica s gebouwd van de verschillende scheepstypen en wordt onderzoek gedaan naar de bouwmethoden en de vaareigenschappen. Ambitieniveau laag Ambitieniveau middel Ambitieniveau hoog

8 W e n s e n m b t e x p o r u i m t e Afmetingen wrak IJsselkogge: 20 meter bij 8 meter bij 4 meter Afmetingen Punter:?? Afmetingen Aak:?? Museum: Aantrekkelijk gebouw dat nauw aansluit bij het beschermde stadsgezicht, met een knipoog naar het Hanzeverleden en speciaal de Kogge (zie bijlage A Voorbeelden uit andere landen) - Entree + voorzieningen Afmetingen?? - Zaal voor expositie IJsselkogge: Ca 30 meter bij 20 meter bij 8 meter In deze ruimte uitleg bij de vondst en de geschiedenis. - Aansluitend zaal voor expositie Punter en Aak: Afmetingen?? - Mogelijkheid tot uitbreiding met meerdere zalen middeleeuwse scheepswrakken en vondsten Afmetingen?? - Parkeergelegenheid

9 M o g e l i j k e l o c a t i e s Buitenhaven Buitenwacht Bovenhaven

10 S t e d e l i j k m u s e a a l t a p i j t Koggewerf Cultuurhistorisch Cluster Stedelijk museum Gemeentelijke Expositieruimte Expositieruimte Koornmarktspoort????

11 K a n s e n Locatie Buitenhaven: Voordelen: - Alles mbt Kogge s dicht bij elkaar. Nadelen - Beperkte mogelijkheden wbt huisvesting - Huisvesting OP Koggewerf doet, vanwege schaal nieuwbouw, afbreuk aan het ambachtelijk karakter van het terrein - Beperkte mogelijkheden uitbreiding naar breder geörienteerd museum Locatie Buitenwacht: Kogge s meerden niet af aan de IJsselmuider kant van de IJssel. Voordelen: - Ruime mogelijkheden wbt huisvesting - Bij nieuwbouw kan omgeving weer uitstraling krijgen van het fort dat hier ooit lag. - Impuls voor Buitenwachtgebied Nadelen - Kogges hebben hier waarschijnlijk nooit aangemeerd. Locatie Bovenhaven: Ten tijde van het afzinken van de Kogge was de 1e brug nog niet gebouwd en konden Kogge s langs de gehele stad, t/m de Bovenhaven, aanmeren. Voordelen: - Ruime mogelijkheden wbt huisvesting - Impuls voor Bovenhavengebied - Mogelijkheden voor watertaxis, fietsroutes en wandelroutes van Kogge naar Kogge - Aanvulling op Stedelijk museaal tapijt Zie volgende pagina s Zie volgende pagina s Zie volgende pagina s

12 O p t i e B o v e n h a v e n V e r b i n d e n Van Koggewrak naar Koggewerf: ca 1,5km Blauwe route: - Watertaxi 1,5km - Roeiboot/waterfiets door Burgel Rode route: - Wandelen en winkelen (1,5km) Oranje route: - Wandeling stadspark (1800m)

13 O p t i e B o v e n h a v e n - 1 Locatie Bovenhavenstraat: Afmetingen: ca 70x100 meter Plangebied op zoek naar een nieuwe bestemming. Behoud en expositie van IJsselkogge alhier maakt benodigde fondsen vrij om hele gebied te ontwikkelen tot een kenniscentrum met internationale allure.

14 O p t i e B o v e n h a v e n Locatie Bovenhaven/Lyceum: Afmetingen (1): ca 33x20 meter In directe omgeving Bovenhaven komt binnen afzienbare tijd het voormalige lyceum leeg te staan. Dit forse gebouw heeft aan de achterzijde een ruime U-vormige binnenplaats die eenvoudig kan worden voorzien van een overkapping om zo de IJsselkogge te huisvesten. Hiermee kan dit rijksmonumentale gebouw van een nieuwe functie worden voorzien en is nieuwbouw overbodig. 1

15 O p t i e B u i t e n h a v e n Locatie Koggewerf: IJsselkogge op of nabij de Koggewerf exposeren vanwege replica Kogge en Koggewerf Voor: Dicht bij locatie waar Kogge is gevonden en tevens verbinding met replica Kamper Kogge Tegen: Nieuwbouw OP de Koggewerf wordt zodanig fors dat historisch / ambachtelijk karakter van de werf verloren zal gaan. Nieuwbouw in de omgeving van de Koggewerf biedt weinig ruimte tot uitbreiding

16 O p t i e B u i t e n h a v e n 1 2 Locatie Koggewerf: Afmetingen (1): ca 40x20meter Afmetingen (2): ca 30x20meter Voor: Dicht bij Buitenhaven en Koggewerf Tegen: Weinig ruimte voor uitbreiding tot meer dan enkel expositie IJsselkogge

17 O p t i e B u i t e n h a v e n I m p r e s s i e K o g g e w e r f Bron: Gert Bultman

18 O p t i e B o l w e r k Locatie Postkantoor/Gasfabriek: Afmetingen (1): ca 30x70 meter 1 Voor: Dicht bij Buitenhaven en Koggewerf Tegen: Weinig ruimte voor uitbreiding tot meer dan enkel expositie IJsselkogge Direct aan de Burgel waardoor omvang beperkt.

19 O p t i e V a n H e u t s z k a z e r n e Locatie Van Heutsz Kazerne: Afmetingen (1): Ca 20x20 meter Voor: Koppeling met het cultuurhistorisch cluster trekt bezoekers naar de Van Heutszkazerne. 1 Tegen: Koggewrak is te groot voor deze locatie. Een museum gebouw, geschikt voor de IJsselkogge zal op deze prominente locatie een forse aantasting van het historisch en beschermd stadsgezicht betekenen.

20

21 Bijlage A V o o r b e e l d e n u i t b u i t e n l a n d S c h i f f f a h r t m u s e u m, B r e m e n

22 Bijlage A V o o r b e e l d e n u i t b u i t e n l a n d D e u t s c h e s S c h i f f a h r t s m u s e u m, B r e m e n

23 Bijlage A V o o r b e e l d e n u i t b u i t e n l a n d V i k i n g s k i p h u s e t, O s l o

24 Bijlage A V o o r b e e l d e n u i t b u i t e n l a n d V i k i n g s k i p h u s e t, O s l o - O s e n b e r g s c h i p - G o k l a n d s c h i p - T u n e s c h i p

25 Bijlage A V o o r b e e l d e n u i t b u i t e n l a n d M a r y R o s e m u s e u m, P o r t s m o u t h

26 Bijlage A V o o r b e e l d e n u i t b u i t e n l a n d M a r y R o s e m u s e u m, P o r t s m o u t h

27 Bijlage A V o o r b e e l d e n u i t b u i t e n l a n d M a r y R o s e m u s e u m, P o r t s m o u t h

28 Bijlage A V o o r b e e l d e n u i t b u i t e n l a n d V a s a m u s e u m, S t o c k h o l m

29 Bijlage A V o o r b e e l d e n u i t b u i t e n l a n d V a s a m u s e u m, S t o c k h o l m

30