Graslandadvies Capnion Hoevenseweg, Oisterwijk

Transcriptie

1 Graslandadvies Capnion Hoevenseweg, Oisterwijk Plantenwerkgroep IVN Oisterwijk, juli 2013 Dhr. Huib Nouwens, eigenaar van het Landgoed Capnion heeft de plantenwerkgroep van IVN Oisterwijk gevraag om een beheeradvies voor een grasland dat onderdeel is van het landgoed. Om tot een advies te kunnen komen heeft de Plantenwerkgroep op 6 mei en 4 juli 2013 een inventarisatie uitgevoerd (bij de laatste inventarisatie was de graslandspecialist Gijs Clements van Natuurmonumenten aanwezig die een bijdrage heeft geleverd). In de bijlage de lijst met waarnemingen. Op basis van gegevens uit de inventarisatie komt de plantenwerkgroep tot het volgende advies. Het grasland Het grasland is gelegen aan de Hoevensseweg in Oisterwijk (zie kaart 1) en heeft een oppervlakte van ca. 2,5 ha. Het wordt aan de zuidoostzijde begrensd door het bos van landgoed Capnion. Aan de zuidwestzijde ligt een singel, aan de noordoostzijde een paardenwei en aan de noordwest zijde wordt het begrensd door de laanbeplanting van de Hoevenseweg. kaart 1. Ligging van het grasland Capnion Er is geen bodemonderzoek gedaan. Volgens de bodemkaart is de bodem een laarpodzolgrond (chn21) bestaand uit leemarm en zwak lemig fijn zand. Over de grondwaterstand kan weinig worden gemeld, maar het viel wel op dat er nattere delen zijn met veel pitrus (o.a. in de zuidelijke hoek). Het perceel is de afgelopen jaren in gebruik geweest als akker en is regelmatig bemest. Nadat het als akker uit gebruik is genomen heeft men de vegetatie spontaan laten opkomen.

2 Beheerdoel Op de kaart met huidige beheertypen van de Provincie Noord-Brabant staat het grasland als Nog om te vormen (zie kaart 2). Er kan naar ons idee dan ook nog geen subsidie voor beheer worden aangevraagd, mogelijk wel voor de omvorming. kaart 2. beheertypen huidig (bron: Op de ambitiekaart staat het grasland als Droog schraalgrasland (de beschrijving van de eisen die worden gesteld aan een dergelijk grasland zijn opgenomen in bijlage 2). Dit lijkt gezien de huidige omstandigheden vooralsnog erg hoog gegrepen omdat de voedselrijkdom van het perceel relatief hoog is (zie hierna bij Huidige situatie). Mogelijk is het over vele jaren haalbaar bij een zeer stringent verschralingsbeheer (bijvoorbeeld door uitmijnen, zie kader 1 bij beheeradvies). kaart 3. beheertypen ambitie (bron: In het investeringsplan SNL (Mommers, 2012) wordt als doel gesproken over omvorming van akker- en weiland naar een bloemrijk grasland met een grote variatie aan inheemse grassen en kruiden. Dit sluit het meest aan bij het beheertype Kruiden- en faunarijk grasland, wat gezien de omstandigheden ook het meest passend lijkt.

3 Huidige situatie Op basis van de inventarisatie zouden wij het grasland kwalificeren als een grasland in de gras-kruidenmix (zie Ontwikkelen van kruidenrijk grasland, Schippers et all, 2012). Er is een mozaïek van grassen en kruiden, waarbij de kruiden nog wel vaak in haarden van één soort bij elkaar staan. Tevens zijn er nog relatief veel ruigte soorten aanwezig. Het grasland geeft nu meer de indruk van een ruigteveld dan van een grasland. De samenstelling van de grassen en kruiden wijzen op matig tot voedselrijke bodem (Ellenbergwaarde 6,0). Dit valt nog mee gezien het akkerverleden, maar is nog steeds heel voedselrijk (schraalgraslanden hebben een Ellenbergwaarde van 3,5 tot 4,5). Soorten van de voedselrijkere omstandigheden verdringen nu nog grotendeels de zeldzamere soorten, maar op enkele plaatsen zijn er wel enkele aanwezig. Beheeradvies De plantenwerkgroep heeft geen inzicht in het budget voor het beheer van dit grasland. Bij het beheeradvies is daar dan ook geen rekening mee gehouden. Probeer in overleg met de Provincie de ambitie te wijzigen in beheertype Kruiden- en faunarijkgrasland (N12.02) en richt hier het beheer op. Het volgende beheer zouden wij dan adviseren: - komende jaren twee keer per jaar maaien en afvoeren (hoe lang is afhankelijk van hoe de vegetatie zich ontwikkeld, maar waarschijnlijk wel 4 tot 5 jaar); - 1 e maaibeurt relatief vroeg in het jaar (begin juni) om dominantie van de witbol te vermijden (LET OP: dit betekent maaien in het broedseizoen, vooraf moet er worden geïnventariseerd of er geen grondbroeders zitten, tevens moet worden voorgelopen om het wild te verjagen); - 2 e maaibeurt eind augustus; - per maaibeurt ca. 10% laten staan in wisselende stroken; - geen bemesting; - eerste jaren bij voorkeur niet (na)beweiden, maar het zou wel kunnen Kader 1. Verschralen door uitmijnen Voor omvorming naar een echt schraalgrasland is uitmijnen een optie, hoewel ook dan een groot aantal jaren nodig zal zijn om het doel te bereiken. Uitmijnen is het verwijderen van het fosfaat door maaibeheer van een gewas, met kali- en stikstofbemesting. Uitmijnen heeft als voordeel dat het veel goedkoper is en als nadeel dat het langer duurt dan afgraven. Uitmijnen door een maaibeheer van gras/klaver kan succesvol zijn: op jaarbasis kan kg fosfaat per hectare worden uitgemijnd mits voldoende stikstof en kali in de bodem aanwezig is. Maaibeheer, na het inzaaien van gras/klaver in combinatie met kalibemesting behoort zo tot de mogelijkheden en vormt een uitstekende formule voor uitmijnen van fosfaat op natuurpercelen. De relatief hoge opbrengsten en hoge eiwitgehalten van de gras/klaver bij toepassing van deze formule maken dit beheer voor veehouders financieel interessant. Voor de juiste invulling en uitwerking van uitmijnen is nader onderzoek gewenst. Bron: Fosfaat uitmijnen op natuurpercelen met gras/klaver en kalibemesting, Handreiking voor de praktijk, Louis Bolk instituut, 2010 Gericht maaien op locaties met concentraties ( haarden ) van bepaalde soorten staan is een optie, maar maakt het maaien wel ingewikkeld. Wij stellen voor gewoon stroken te laten staan.

4 Naar onze mening in dit stadium niet verstandig om het maaisel in een hoek te laten liggen. Mogelijk is er een boer die het maaisel wil hebben, maar er staat ook Jakobs kruiskruid (al is het nog niet veel) en bij verdere verschraling zal dit waarschijnlijk in eerste instantie nog toenemen.

5 Bijlage 1. Planteninventarisatie grasland Capnion ( ) Opnameschaal Tansley: D = Dominant: hoge (en hoogste) bedekking A = Abundant: veel aanwezig of veel bedekkend (>20%) F = Frequent: vrij veel maar geen grote bedekking O = Occasional: verspr. aanw. bedekking gering R = Rare: 1 of enkele exemplaren Waarnemingen soorten streeplijst kruiden- en faunarijke graslanden (NM, 2009) abundantie Kruiden/Bloemen Algemeen O Boerenwormkruid O Gewone hoornbloem O Grote wederik LF Moerasrolklaver O Smalle weegbree O Vertakte leeuwentand F Vlasbekje O Vogelwikke Kruiskruiden O Jakobskruiskruid O gewone veldbies * Voedselrijk A Gewone paardenbloem A Kruipende boterbloem O Veldzuring LF Witte klaver Onkruiden/Verruigers O Akkerdistel LF Echte kamille O Grote brandnetel O Grote weegbree LF Krulzuring A Ridderzuring R Speerdistel O Vogelmuur Droogte/Verschralers LF Duizendblad LF Gewone reigersbek O Gewoon biggenkruid LF Schapenzuring F Sint-Janskruid O Veldereprijs O Zachte ooievaarsbek Grassen LA Gestreepte witbol LF Gewoon struisgras LA Gladde witbol O Glanshaver O Hennegras LF Hoog struisgras Voedselrijk O Kropaar O Rietgras O Straatgras Grasachtigen F Biezeknoppen LF Veldrus Voedselrijk LF Pitrus Bijzondere soorten R klein vogelpootje coördinaten: /

6 Overige waarnemingen (niet op streeplijst) Abundatie Naam O Akker-vergeet-mij-nietje O Akkerviooltje R Bijvoet R Blaaszegge R Bochtige smele O Canadese fijnstraal R Dagkoekoeksbloem R Geoorde wilg R Grote kattestaart R Haagwinde LF Italiaans raaigras O Kantige basterd wederik O Klein streepzaad O Klein streepzaad O Kleine leeuweklauw O Kleine veldkers O Knopig helmkruid O Koninginnekruid C Koningsvaren coördinaten: / O Liggende vetmuur LF Noorse ganzerik R Ringelwikke R Salomonszegel O Tengere rus O Tijmereprijs R Voederwikke R Wilgeroosje LF Zachte berk

7 Bijlage 2. SNL beheertype Droog schraalland (N11.01) Algemene beschrijving Droog schraalland omvat open, droge, laagproductieve, kruidenrijke, grazige vegetaties op droge lemige zandgronden, rivierduinen en op löss en kalk in het heuvelland,. Het gaat zowel om stroomdalgraslanden (incl. zinkweiden) als heischrale graslanden en kalkgraslanden. Kalkgraslanden en zinkweiden zijn tot Zuid-Limburg beperkt. Naast soortenrijke korte vegetaties zijn ook overgangen met zoomvegetaties en struwelen (met o.a. sleedoorn, rozen of jeneverbes) van belang voor de hier vaak aanwezige hoge soortenrijkdom. Dit geldt ook voor dagzomend krijtgesteente in kalkgraslanden, als bijzonder droog micromileu met o.a. bijbehorende vetplanten. Droog schraalland is afhankelijk van voldoende basenrijkdom. Meestal levert de bodem deze basen, maar of via water (bv. korte overstroming) of door sedimentatie van vers zand, kunnen ook bufferstoffen van elders aangevoerd worden. Ook mieren en mollen kunnen een rol spelen door niet uitgeloogd zand naar de oppervlakte te brengen. Droog schraalland is op zeer arme zandgronden vaak aanwezig langs paden of vormt een overgang vaak tussen heide en vochtig hooiland. Op lemige zandbodems en op rivierduinen kan droog schraalland op grotere oppervlakten voorkomen. In Zuid- Limburg gaat het om hellinggraslanden, waarin zowel heischrale graslanden als kalkgraslanden voorkomen. Er zijn vaak gradiënten aanwezig in basenrijkdom of vocht, die voor overgangen naar andere graslanden of heiden zorgen. Droge schraallanden kennen meestal een lange geschiedenis van begrazing. Ze zijn van belang voor verschillende soortgroepen: vaatplanten, paddestoelen, mossen, vlinders, sprinkhanen en andere insecten. Droge Schraalanden zijn zeldzaam in het West-Europese laagland en zijn op Europees niveau van grote waarde, vooral de heischrale vegetaties en stroomdalgraslanden langs de grote rivieren. Zinkweiden zijn uiterst zeldzaam en beperkt zich in Nederland tot een enkele locatie in het geuldal. Ook nationaal is droog schraalland van belang ondermeer als leefgebied van: tijmblauwtje, aardbeivlinder, bruin dikkopje, bruin blauwtje, bruine vuurvlinder, klaverblauwtje, sleedoornpage, kalkgraslanddikkopje, veldparelmoervlinder, koninginnepage, veldkrekel, zoemertje, rapunzelklokje, harige ratelaar, gulden sleutelbloem, gestreepte klaver, gewone en liggende vleugeltjesbloem, geel zonneroosje, valkruid, heidezegge, rozenkransje, gelobde maanvaren, zilverhaver, kleine pimpernel, betonie, berggamander, bevertjes, breed fakkelgras, duitse gentiaan, voorjaarsganzerik, voorjaarszegge, veldgentiaan, wondklaver, wilde tijm, welriekende agrimonie, zacht vetkruid, tripmadam, breukkruid, zwolse anjer, stijf hardgras, zinkboerenkers, zinkviooltje en vele orchideeën. Door ontginning, verzuring en bemesting is droog schraalland in Nederland vrijwel verdwenen en het voorkomen van de vele karakteristieke soorten is ernstig bedreigd. De belangrijkste bedreiging voor de restanten van droog schraalland is vermesting in de vorm van stikstofdepositie waardoor de soorten van het schraalland worden verdrongen door algemene grassen. Afbakening - Droog schraalland omvat droge graslanden met lage open vegetatie die gedomineerd worden door kenmerkende soorten en vegetaties van heischraal grasland, kalkgrasland, droog stroomdalgrasland of zinkweide. - Er vindt geen bemesting plaats. - Droge schrale graslanden in het duingebied behoren bij het beheertype Open duin. Voorbeeldgebieden: Eexterveld, Havelterberg, Veluwe, Vreugderijker waard, Cortenoever, Junner en Arjener Koeland, Kunderberg, Gerendal, Gulpdal, St. Pietersberg en Bemelerberg.