Inventaris van het archief van het waterschap Noord-Limburgse beken ten westen van de Maas (1952)

Transcriptie

1 Inventaris van het archief van het waterschap Noord-Limburgse beken ten westen van de Maas (1952) P. Mols Doxis, 2003 Den Haag 1

2 INHOUD Inleiding...3 Geschiedenis van het waterschap...3 Geschiedenis van het archief...4 Verantwoording van de inventarisatie...4 Materiële verzorging...5 Selectie voor vernietiging...5 Openbaarheid...6 Inventaris...7 STUKKEN VAN ALGEMENE AARD...7 STUKKEN BETREFFENDE BIJZONDERE ONDERWERPEN...7 HET ORGANISME...7 Instelling, ontwikkeling en opheffing...7 Eigendom en bezit...8 Financiën...8 Archief en registratuur...9 Gebouwen voor de dienst bestemd...10 Vorming van het vertegenwoordigend lichaam...10 Organen, instellingen en functionarissen...10 Vertegenwoordigend lichaam...10 Dagelijks bestuur...10 Voorzitter...10 Secretaris-penningmeester...11 Hoofd van de technische dienst...11 PERSONEEL...11 TAKEN...11 Herbouw en herstel van werken...11 Waterschapslasten...12 Waterbeheersing...12 Wateren en watergangen...12 Leggers van de waterlossingen...13 Ruilverkaveling...13 GEDEPONEERDE ARCHIEVEN...14 Archief van voorzitter O. van de Loo...14 KAARTENVERZAMELING...15 DOCUMENTATIE...16 INDEX

3 INLEIDING Geschiedenis van het waterschap Het gebied van het waterschap Noord-Limburgse beken ten westen van de Maas omvatte het stroomgebied van de Loobeek, Oostrumsche beek, Boddebroekerloop, Lollebeek, Groote Molenbeek en de Kabroekse beek. Dit gebied was hectare groot. In het begin van de twintigste eeuw hadden in dit gebied grootschalige ontginningen plaatsgevonden. Als gevolg daarvan was de waterhuishouding verstoord. In de ontginningen waren de waterwerken in orde zodat het water vlot werd afgevoerd. Echter, deze vlotte afvoer veroorzaakte een overbelasting van de waterlossingen en wateroverlast op gronden buiten de ontginningen. In 1919 stelde Provinciale Waterstaat daarom een verbeteringsplan op dat evenwel om financiële redenen niet uitgevoerd kon worden. Vervolgens stelden de gemeenten Venray, Horst en Sevenum ieder apart plannen op voor de aanpak van de problemen. Uiteindelijk besloot men met de overige omliggende gemeenten de verbetering van de ontwatering gezamenlijk uit te voeren. Daartoe werd in 1931 de Commissie van beheer tot verbetering der hoofdbeken in de gemeenten Helden, Horst, Maasbree, Meerlo, Sevenum, Venray en Wanssum opgericht. Deze commissie had een tijdelijk karakter. Zij stond onder voorzitterschap van de heer J. Poels, lid van Gedeputeerde Staten. Voor de uitvoering van de verbeteringswerken stelde het rijk een subsidie beschikbaar onder de voorwaarde dat in het gebied een waterschap zou worden opgericht. Op 20 december 1932 namen Provinciale Staten van Limburg vervolgens het besluit tot oprichting van het waterschap Noord-Limburgse beken ten westen van de Maas. Onder afwachting van de aanstelling van een voorlopig bestuur van het waterschap werd in november 1931 begonnen aan de normalisatie en verbetering van de beken. De commissie van beheer nam de administratieve leiding op zich en zorgde voor de financiering van de werken. Deze werden uitgevoerd in het kader van de werkverschaffing, waarbij het rijk een belangrijke subsidie gaf op de arbeidskosten van de honderden werklozen die werden ingezet. De dagelijkse leiding bij de uitvoering van de werken was opgedragen aan de Nederlandse Heidemaatschappij, onder toezicht van Provinciale Waterstaat en het Rijksbureau voor de Ontwatering. In 1933 werd het voorlopige bestuur van het waterschap ingesteld. De burgemeesters van de deelnemende gemeenten vormden de leden. Voorzitter werd de burgemeester van Venray, de heer O. van de Loo. Het bestuur stelde een reglement van beheer op, gemodelleerd naar het reglement van het waterschap De Oude Graaf. In 1935 waren de normalisering- en verbeteringswerken aan de beken voltooid. De totale kosten ervan bedroegen fl ,-, waarvan het Rijk fl ,- voor zijn rekening nam, de provincie fl ,- en het waterschap zelf fl ,-. Na voltooiing van de werken werden verkiezingen van de hoofdingelanden uitgeschreven en kon een definitief bestuur samengesteld worden. Op 29 november 1937 vergaderde dit bestuur voor het eerst onder voorzitterschap van burgemeester de heer Van de Loo die tot watergraaf was benoemd. In 1938 werd hij wegens ziekte vervangen door de heer W. Everts, burgemeester van Sevenum. In datzelfde jaar betrok het waterschap een kantoor aan de Marktstraat 8 te Venray. Na 1935 bestond de voornaamste taak van het waterschap in het onderhoud van de waterlossingen. Deze werkzaamheden besteedde het waterschap uit. 3

4 Het bestuur trachtte de kosten van het waterschap zo laag mogelijk te houden. Bestuursleden, met uitzondering van de voorzitter, ontvingen slechts vergoedingen voor reis- en verblijfkosten. Desondanks was het waterschap genoodzaakt om de omslaggelden vanaf 1942 jaarlijks te verhogen. In 1937 waren zij vastgesteld op 45 cent per afgeleide hectare. Op deze hoogte bleven zij tot Tussen 1942 en 1946 werden zij jaarlijks verhoogd met 10 procent en in de jaren 1947 tot en met 1950 met 30 procent. In 1944 brachten militairen ernstige schade toe aan de eigendommen van het waterschap. Zij wierpen dammen op in de beken en bliezen bruggen en kunstwerken op. Ook gebruikten zij de beken als tankgracht. Na de oorlog kon de schade evenwel vrij snel hersteld worden. Aan het einde van de jaren veertig bleek dat de ontwatering van het gebied te rigoureus was aangepakt: het water stroomde te snel weg waardoor een veel te lage grondwaterstand ontstond. Vanwege de vele klachten hierover werd besloten stuwen te plaatsen. Deze werken kon het waterschap niet meer zelf uitvoeren. Per 1 januari 1951 fuseerde het waterschap Noord-Limburgse beken ten westen van de Maas namelijk met het waterschap Kwist-, Spring- en Everlosche beek in het waterschap Noord-Limburg. In februari 1947 was het waterschap akkoord gegaan met deze fusie. Aanvankelijke bezwaren tegen de samenvoeging wist het provinciebestuur weg te nemen door de mogelijkheid open te laten voor de gebieden van de voormalige waterschappen aparte omslagen te heffen. 1 Geschiedenis van het archief Over de lotgevallen van het archief is maar zeer weinig informatie te vinden. In de oorlog raakten enkele archiefstukken verloren: diverse topografische en kadastrale kaarten en twee leggers van de hoofdbeken. Het archief was gevestigd in het kantoor van het waterschap. In 1950 berichtte de provinciaal archiefinspecteur dat het waterschap diende te zorgen voor voldoende opbergruimte voor de archiefstukken. 2 Verantwoording van de inventarisatie Op 11 april 2003 verleende het Waterschap Peel en Maasvallei aan Doxis opdracht tot het schonen en inventariseren van de archieven van de waterschappen Midden-Limburg, Maasterras, Noord-Limburg en hun rechtsvoorgangers. Tot deze archieven behoorde ook het archief van het waterschap Noord-Limburgse beken ten westen van de Maas. De bewerking werd begonnen in september 2003 en voltooid in november. De werkzaamheden zijn uitgevoerd in overleg met de heer E. Voeten van het Waterschap Peel en Maasvallei. Het waterschap had geen archivaris in dienst. Na de opheffing van het waterschap is het archief terechtgekomen bij het nieuw gevormde waterschap Noord-Limburg. Daarbij zijn niet alle dossiers afgesloten. In een aantal dossiers zijn archiefbescheiden van dit nieuwe waterschap aangetroffen. Deze zijn op grond van het bestemmingsbeginsel overgeheveld naar het archief van het waterschap Noord-Limburg. 1 A. Gorissen en R. van der Hoek, Waterschappen in Peel en Maasvallei ([Venlo], [1994]) blz Inventarisnummer 44. 4

5 Voor aanvang van de bewerking omvatte het archief 6,5 strekkende meter. Onder de dossiers is een register met minuten van uitgaande brieven van de voorzitter aangetroffen. Dit dossier was apart van het waterschapsarchief gevormd. Daarom is het in de inventaris beschreven onder het hoofdstuk Gedeponeerde archieven. Twee verzamelingen tekeningen waren in aparte dozen geborgen. Deze zijn in de inventaris beschreven onder het hoofdstuk verzamelingen. Het archief van het waterschap Noord-Limburgse beken ten westen van de Maas was geordend volgens de Code voor de ordening van de waterschapsarchieven, die sinds 1935 werd ingevoerd bij de waterschappen. De basisgedachte van dit nieuwe registratuurstelsel was dat de ordening van de stukken zodanig diende te zijn, dat de stukken die op één zaak betrekking hadden in het archief bijeen gehouden werden. Er was niet altijd sprake van een zaak, ook losse stukken kwamen voor. Dergelijke stukken werden bij elkaar gevoegd naar het onderwerp, het object of de persoon waarop ze betrekking hadden. Het geheel van de op bovengenoemde wijze in mappen bij elkaar gehouden stukken werd vervolgens geplaatst in de door het registratuurplan aangegeven systematische volgorde. De volgorde van onderwerpen in het plan was vastgelegd in een stelsel van decimale codegetallen. De code maakt streng onderscheid tussen onderwerpen betreffende het organisme (decimale code.07) en het personeel (decimale code.08) en die betreffende de taken waarvoor het orgaan zich gesteld ziet (decimale code 1). Het gehele archief van het waterschap was zaaksgewijs geordend volgens de code. Wanneer de code in het archief is ingevoerd is niet bekend. Hoewel het bestuur in 1939 correspondeerde met het Registratuurbureau van de Unie der Waterschappen over invoering van de code en aansluiting bij dit bureau, blijkt uit een brief van de provinciale archiefinspecteur van 10 januari 1941 dat deze zaken tot op dat moment nog geen doorgang hadden gevonden. Het is niet bekend of het waterschap de code nog heeft ingevoerd of dat het archief na de opheffing van het waterschap is bewerkt volgens de code. Doxis diende volgens de bewerkingsovereenkomst de archieven te bewerken volgens de LOPAI-normen, vastgesteld in Dit is gebeurd met gebruikmaking van het archiefschema met de indeling stukken van algemene aard stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen. De archiefbescheiden zijn geordend volgens de Code voor de ordening van de waterschapsarchieven uit Elk inventarisnummer vormt een aparte materiële eenheid in de vorm van een omslag. Alleen in die gevallen dat er geen sprake is van een omslag, is dat in de omschrijving van het nummer aangegeven. Materiële verzorging De permanent te bewaren archiefbescheiden zijn ontdaan van nietjes en paperclips. Vervolgens zijn ze omgepakt in nieuwe, zuurvrije omslagen of dossiermappen en verpakt in nieuwe, zuurvrije archiefdozen. De dozen zijn op de volgorde van de inventarisnummers in de stellingen geplaatst. Gedurende de bewerking zijn de archiefstukken ook gecontroleerd op eventuele materiële schade door bijvoorbeeld vocht, schimmels of ongedierte. Schadegevallen zijn doorgegeven aan het waterschap. Selectie voor vernietiging Bij de start van de bewerking was de totale omvang van het archief 6,5 strekkende meter. Na de sanering is de omvang van het archief nog twee strekkende meter. 5

6 De selectie is uitgevoerd aan de hand van de Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van de organen van waterschappen van ná 1850 en de Lijst van voor vernietiging/bewaring in aanmerking komende archiefbescheiden van waterschappen van na 1935, vastgesteld bij ministeriële beschikking van respectievelijk 16 juli 1984 en 18 januari Archiefbescheiden die voor de historie van het waterschap belangrijke en interessante informatie bevatten zijn uitgezonderd van selectie voor vernietiging. Openbaarheid Het archief berust in de archiefbewaarplaats van het Waterschap Peel en Maasvallei. Aldaar is het voor geïnteresseerden in te zien. Aan de openbaarheid van de archiefbescheiden zijn geen beperkingen gesteld. 6

7 INVENTARIS STUKKEN VAN ALGEMENE AARD 1-2 Agenda s en notulen van de vergaderingen van het bestuur, delen NB: Tot en met 15 maart 1933 betreft het vergaderingen van de Commissie van beheer tot verbetering der hoofdbeken in de gemeenten Helden, Horst, Maasbree, Meerlo, Sevenum, Venray en Wanssum, van 16 maart 1933 tot en met 15 december 1937 de vergaderingen van het voorlopige bestuur van het waterschap en vanaf 1938 de vergaderingen van het definitieve bestuur Jaarverslagen, Agenda s en notulen van de vergaderingen van de hoofdingelanden, deel NB: In 1944 zijn geen vergaderingen gehouden. STUKKEN BETREFFENDE BIJZONDERE ONDERWERPEN HET ORGANISME Instelling, ontwikkeling en opheffing 5 Stukken betreffende de oprichting, met tekening, , Dossier inzake het ontwerpen en wijzigen van het reglement van beheer, met tekening, Stukken betreffende de regeling van de tenaamstelling van gronden ingenomen bij de bekennormalisatie, Stukken betreffende de opheffing van het waterschap,

8 Eigendom en bezit 9 Dossiers inzake het aankopen van percelen grond en de molen- en stuwrechten van de Elshoutermolen en onderste watermolen te Meerlo in het kader van de normalisatie van de watergangen Molenbeek, Dossiers inzake de verkoop van twee percelen grond gelegen te Wanssum en Venray-Merselo, stuk Aktes van aankoop van onroerend goed, behorende bij de normaliseringswerken in de jaren dertig, omslagen en 1 deel 11 Nummers 1-179, met tekeningen, Nummers , met tekeningen, Nummers , Nummers , met tekeningen, Nummers , met tekeningen, Index op de akten van aankoop, alfabetisch geordend op naam van de verkoper, z.j. 1 deel Aktes van overdracht van onroerend goed, behorende bij de normaliseringswerken in de jaren dertig, omslagen en 1 deel 17 Nummers 1-215, Nummers , Index op de akten van overdracht, alfabetisch geordend op naam van de koper, z.j. 1 deel Financiën 20 Begrotingen voor de dienstjaren , Dossiers inzake het controleren van de financiële administratie,

9 22 Rekeningen over de dienstjaren , Grootboeken van inkomsten, delen Grootboeken van uitgaven, delen Archief en registratuur 53 Dossiers inzake het beheren van het archief,

10 54-55 Registers van minuten van uitgaande stukken, banden Gebouwen voor de dienst bestemd 56 Dossier inzake het huren van een kantoorruimte aan de Marktstraat 8 te Venray, Vorming van het vertegenwoordigend lichaam 57 Processen-verbaal van de verkiezingen van de hoofdingelanden, Organen, instellingen en functionarissen Vertegenwoordigend lichaam 58 Besluit tot het vaststellen van het reglement van orde voor de vergaderingen van de hoofdingelanden, 1937 (authentiek afschrift) 1 stuk 59 Dossiers inzake het vaststellen van de presentiegelden van de hoofdingelanden, Dagelijks bestuur 60 Stukken betreffende het vaststellen van reglementen van orde voor de vergaderingen van het bestuur, , 1937 NB: ongetekend. 61 Stukken betreffende het benoemen van de leden van het dagelijks bestuur, Voorzitter 62 Stukken betreffende het benoemen van de voorzitters (watergraaf) O.L.P. van de Loo, P.M.H. Pubben, H.B. Odenhoven en W.P. Everts,

11 63 Dossiers inzake het vaststellen van de bezoldiging van de voorzitter, Secretaris-penningmeester 64 Besluit tot het vaststellen van de instructie voor de secretaris-penningmeester, 1933 (concept) 2 stukken 65 Dossiers inzake het vaststellen en opheffen van de zekerheid die de penningmeester tot waarborg van zijn beheer moet stellen, Besluit tot het vaststellen van de instructie voor de secretaris, stuk 67 Besluit tot het vaststellen van de instructie voor de penningmeester, stuk Hoofd van de technische dienst 68 Dossiers inzake het vaststellen van instructies voor de technische ambtenaar, 1933, stukken PERSONEEL 69 Dossier inzake het vaststellen van het reglement betreffende de rechtspositie van de ambtenaren, met wijzigingen, Dossiers inzake het vaststellen van de bezoldiging van het personeel, Dossier inzake het vaststellen van een tijdelijke regeling tot toekenning van een bijdrage in de verzekeringskosten van het personeel tegen ziekte, TAKEN Herbouw en herstel van werken 72 Dossiers inzake het herbouwen en herstellen van oorlogsschade aan bruggen, met tekeningen, 1940,

12 73 Dossiers inzake het herstellen van oorlogsschade aan beken, Waterschapslasten 74 Dossiers inzake de classificatie van gronden, met tekening, Waterbeheersing 75 Stukken betreffende de Ontwerpkeur of politieverordening op het onderhoud van de waterlossingen, stukken 76 Dossier inzake het verlenen van een financiële bijdrage aan de gemeente Wanssum voor het uitbaggeren van de zandvang in de haven in de Oostrumschebeek aldaar, Correspondentie met Provinciale Waterstaat inzake het in beheer en onder toezicht van het waterschap nemen van zijwaterlossingen, stukken Wateren en watergangen Dossier inzake het normaliseren en verbeteren van de Groote Molenbeek, Kabroekse beek, Lollebeek, Boddebroekerloop, Oostrumsche beek, Loobeek, omslagen 78 Stukken betreffende werkverschaffing en tewerkstelling van arbeiders, Vaststellen van besluiten betreffende de verbeteringswerken en verlenen van medewerking bij de voorbereiding van de uitvoering ervan, met tekening, Behandelen van bewaarschriften en verzoeken van ingelanden betreffende de verbeteringswerken aan zijwaterlossingen, Stukken betreffende de kosten van de werken, Staten houdende gegevens betreffende uitbetaalde schadevergoedingen, geordend per gemeente, Stukken betreffende de stuwpeilen en de bouw van stuwen in de Groote Molenbeek onder de gemeente Wanssum,

13 84 Dossier inzake het aanleggen van vier stuwen in de Groote Molenbeek, Dossier inzake het toezenden van een door de Commissie inzake Wateronttrekking opgesteld rapport inzake wateronttrekking aan de bodem op enkele percelen gelegen te Venray aan Provinciale Waterstaat, stukken NB: met het rapport. 86 Dossiers inzake het uitbesteden van het reinigen van de beken, Dossiers inzake het verkrijgen van vergunningen van de gemeente Venray voor het aanleggen van duikers, stukken Leggers van de waterlossingen 88 Dossiers inzake het opmaken van de leggers van de waterlossingen, Leggers van de waterlossingen Boddebroekerloop, Kabroekschebeek, Lollebeek, Groote Molenbeek, Loobeek, Oostrumschebeek, groot formaat Ruilverkaveling 90 Dossiers inzake het verlenen van medewerking aan de ruilverkavelingen Heesbeemden en Elstbeemden,

14 GEDEPONEERDE ARCHIEVEN Archief van voorzitter O. van de Loo 91 Register van minuten van uitgaande stukken,

15 KAARTENVERZAMELING 92 Kaarten aangevende de ligging van bruggen over de beken in het gebied van het waterschap, z.j. 93 Topografische kaarten waarop de loop van de waterlossingen in het gebied van het waterschap is aangegeven, z.j. 1 pak 15

16 DOCUMENTATIE 94 Kopieën van stukken betreffende aankoop van stuwrechten c.a. door gemeenten en verbetering, kanalisatie van waterlossingen door gemeenten uit de periode z.j. 95 Afschrift van een proces-verbaal uit 1887 van opneming van de sluizen en waterwerken bij de Geysterse molen gelegen op de Molenbeek in de gemeente Wanssum, z.j. 96 Krantenknipsels,

17 INDEX archief...1; 4; 5; 6; 9 Begrotingen... 8 bekennormalisatie... 7 bezoldiging Boddebroekerloop...3; 12; 13 bruggen...4; 11; 15 classificatie van gronden Commissie inzake Wateronttrekking Commissie van beheer tot verbetering der hoofdbeken in de gemeenten Helden, Horst, Maasbree, Meerlo, Sevenum, Venray en Wanssum... 7 duikers Elshoutermolen, Meerlo... 8 Elstbeemden Everts, W.P. voorzitter...3; 10 Geysterse molen Grootboeken... 9 Groote Molenbeek...12; 13 haven Wanssum Heesbeemden hoofdingelanden...3; 7; 10 Jaarverslagen... 7 Kabroekschebeek Kabroekse beek...3; 12 kanalisatie Krantenknipsels leggers van de waterlossingen Lollebeek...3; 12; 13 Loo... 3 Loo, O. van de Loo, O.L.P. voorzitter Loobeek...3; 12; 13 Marktstraat 8 te Venray Marktstraat 8, Venray...10 Merselo...8 Molenbeek...8; 16 normaliseringswerken...8 Odenhoven, H.B. voorzitter...10 onderste watermolen, Meerlo...8 oorlogsschade...11; 12 Oostrumsche beek...3; 12 Oostrumschebeek...12; 13 opheffing...4; 5; 7 oprichting...3; 7 penningmeester...11 presentiegelden...10 Provinciale Waterstaat... 3; 12; 13 Pubben, P.M.H. voorzitter...10 rechtspositie personeel...11 reglement van beheer...3; 7 reinigen van beken...13 Rekeningen...9 ruilverkavelingen...13 schadevergoedingen...12 secretaris...11 stuwen... 4; 12; 13 stuwpeilen...12 stuwrechten...8; 16 technisch ambtenaar...11 tenaamstelling van gronden...7 Venray... 3; 7; 8; 10; 13 vergunningen...13 verkiezingen...3; 10 Wanssum... 3; 8; 12; 16 wateronttrekking...13 werkverschaffing...3; 12 zandvang Wanssum