CV: NABESPREKEN VIDEO-OPNAMEN

Transcriptie

1 CV: NABESPREKEN VIDEO-OPNAMEN Versie april 1999 Docentendeel HUISARTS- OPLEIDING

2 Algemene gegevens Dit onderwijsprogramma is ontwikkeld door de staf van de afdeling Huisartsopleiding van de Vrije Universiteit ten behoeve van de huisartsopleiding aan de VU. De Onderwijscoördinator HAIO-onderwijs van de afdeling heeft uiteindelijk de ontwerp tekst vastgesteld. Nadere informatie kan verkregen worden bij de onderstaande personen die de ontwerp tekst hebben samengesteld. De gegevens van dit programma wordt aangeboden aan het Samenwerkings Verband Universitaire Huisartsopleidingen in Utrecht voor centrale archivering in de Centrale Onderwijs Bank. In geval anderen dan de Huisartsopleidingen, van dit programma gebruik willen maken of, indien de uitgave voor andere doeleinden of in een ander verband wordt gebruikt, geldt het volgende: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het hoofd van de afdeling huisartsopleiding van de Vrije Universiteit. Programmamaker(s): Angelika Raths Trefwoorden : ICPC : LHK : Datum en naam laatste wijzigingen: 6 april 1999, Edith van Dasler Contactpersoon : Angelika Raths Telefoon : Huisartsopleiding Afdeling HVSG Vrije Universiteit Overschiestraat XK Amsterdam 1999 Huisartsopleiding VUmc 2

3 INHOUDSOPGAVE INLEIDING AANVANGSNIVEAU EN DOELSTELLINGEN Aanvangsniveau Doelstellingen METHODIEK ORGANISATIE Voorbereiding deelnemers Tijdschema LITERATUUR Verplichte literatuur Facultatieve literatuur DOCENTINSTRUCTIE PER PROGRAMMA-ONDERDEEL EN VOORBEREIDING DOCENT Inhoud HAIO-deel Voorbereiding docent Docentinstructie VOORBEREIDING SECRETARIAAT Materiaal Kopiëren SAMENVATTING CV: NABESPREKEN VIDEO-OPNAMEN BIJLAGE 1 MAAS-GLOBAAL-CRITERIALIJST (WORDT APART GELEVERD) BIJLAGE 2 MAAS-SCORELIJST (SHEET) Huisartsopleiding VUmc 3

4 INLEIDING Bij het leren van de consultvaardigheden zijn video-opnames van eigen consulten een bijzonder efficiënt hulpmiddel. Vrij van de druk om tijdens het consult de hulpvraag helder te moeten krijgen, de goede diagnose te vinden en in respectvolle wisselwerking met de patiënt een zinvol en haalbaar beleid uit te stippelen, kan men bij het bekijken van een videoregistratie achterover leunen en vanuit een afstand kijken, naar wat er gebeurd is: Wat heeft men niet gezien? Hoe passen binnen- en buitenkant van de dokter samen? Men kan beelden terugspoelen en opnieuw bekijken. Men kan het geluid uitzetten en alleen letten op de non-verbale communicatie. Een ander kan naar het gebeuren kijken zonder direct aanwezig geweest te zijn. Toch blijkt in de praktijk de drempel vaak hoog te zijn: het 'lukt' alsmaar niet om opnames te maken of tijd vrij te houden om deze te bekijken en met de opleider te bespreken. Het wordt door velen als bedreigend of op z'n minst ongemakkelijk ervaren, als het eigen gedrag in de besloten setting van een consult door een camera geregistreerd wordt. Ook voor ervaren huisartsen blijft het observeren en bespreken van eigen video-opnames confronterend. Hoeveel meer kan dit gelden voor de huisarts-in-opleiding, die weet dat hij/zij de vaardigheden nog onvolledig beheerst. Deze reeks van vier dagdelen in het CV-onderwijs staan in het teken van het verlagen van de drempel tot het maken, bekijken en bespreken van video-opnames van eigen consulten. Daarbij is gekozen voor vier uitgangspunten: 1. Selectie van eenvoudige consulten Voor deze beginfase van de opleiding en het trainen van de basale CV-vaardigheden richt het onderwijs zich vooral op de eenvoudige consulten (ook al zullen de deelnemers in de praktijk soms complexe consulten moeten afhandelen). 2. Een positieve insteek Even belangrijk als het ontdekken en analyseren van lacunes is te kunnen benoemen wat, gezien de geldende kenmerken van een goed consult, goed is gegaan. Daarbij wordt uitgegaan van de MAASglobaal-scorelijst. 3. Het zelf sturen van de nabespreking Om te voorkomen dat men door opleider of groep(sbegeleiders) bedolven wordt onder een hoeveelheid (goed bedoeld) commentaar en om te leren eigen consulten zelfstandig te analyseren, bekijkt en becommentariëert de betrokkene zelf vantevoren het consult, kiest een of meer aspecten waarop hij/zij feedback wil en geeft daarna zelf aan hoeveel aanvullend commentaar hij/zij nog wil horen. De groepsbegeleiders bepalen daarbij de prioriteit. 4. Het leren geven van constructieve feedback De manier waarop commentaar wordt gegeven en ontvangen bepaalt in hoge mate de sfeer en veiligheid waarbinnen geleerd kan worden. Constructief feedback is daarom een onmisbaar en geintegreerd onderdeel van dit programma. Naar aanleiding van de ervaringen tijdens dit owp kunnen groepsbegeleiders en groep kiezen voor aanvullende modulen t.b.v. de consultvaardigheidstraining. Deze serie van 4 programma's á 90 minuten geldt tevens ook als voorbereiding op het onderdeel 'consultvaardigheidstoets' in het kader van de beoordelingsprocedure Huisartsopleiding VUmc 4

5 1 AANVANGSNIVEAU EN DOELSTELLINGEN 1.1 Aanvangsniveau De deelnemers kunnen de fases van een consult en de bijbehorende gespreksvaardigheden benoemen. Velen hebben zich in voorgaande opleidings- en werksitaties al CV-vaardigheden eigen gemaakt, die soms wel soms niet stroken met de eisen van een huisartsgeneeskundig consult. De MAAS-globaal is een nieuw ontwikkeld instrument. De deelnemers hebben geen ervaring met het werken met dit instrument. In de voorgaande programma's 'Intake I en II' is speciale aandacht besteed aan het verhelderen van de hulpvraag. 1.2 Doelstellingen 1. De HAIO kan een eenvoudig eigen consult op video becommentariëren met behulp van de MAAS-globaal. 2. De HAIO is gemotiveerd en in staat om gebruik te maken van video-opnameapparatuur ten behoeve van het verbeteren van eigen consultvaardigheden. 3. De HAIO is in staat video-opnames van eigen consulten met anderen op een constructieve, zelf gestuurde manier te bespreken. 4. De HAIO kan op een functionele manier feedback geven op videoconsulten van mede-haio's. 2 METHODIEK Videorondes Per 'videoronde' wordt in twee parallel werkende subgroepen, elk onder begeleiding van een groepsbegeleider, een eenvoudig consult van één van de deelnemers besproken. De betreffende deelnemer heeft het consult van tevoren bekeken, genanalyseerd en er observatie-, resp. leervragen bij geformuleerd. De deelnemers oefenen alleen, in tweetallen of in de hele groep om commentaar te geven - eerst ongericht, dan gericht n.a.v. de vragen van diegene die het consult inbrengt. Achteraf plaatsen de deelnemers hun observaties in de MAAS-globaal-scorelijst voor zover van toepassing. Tijdens dagdeel 1 en 4 vindt er één videoronde plaats, tijdens dagdeel 2 en 3 vinden er twee videorondes plaats. In totaal wordt in de loop van dit vierdelige onderwijsprogramma van elke deelnemer een consult besproken. Dit programma geldt ook ter voorbereiding van de consultanalyse die eenieder voor de beoordeling in de 9e maand bij de groepsbegeleiders in moet dienen. MAAS-globaal Naar aanleiding van de eerste individuele poging tot scoren met behulp van de MAAS-globaal worden, in de hele groep vragen over dit meetinstrument beantwoord. Aandachtspunten Na afloop van alle video-besprekingen kiezen de deelnemers hun individuele aandachtspunten en melden deze in de hele groep. 3 ORGANISATIE 3.1 Voorbereiding deelnemers De HAIO: 1. neemt tijdens meerdere spreekuren eigen consulten op video op. 2. kiest één video-opname voor het onderwijs op grond van de volgende vier criteria: 1999 Huisartsopleiding VUmc 5

6 het consult is eenvoudig (één persoon, geen meervoudige, te complexe problematiek, geen patiënt die men als heel moeilijk ervaart) men is tevreden over het consult de opname duurt niet langer dan 10 minuten (anders een fragment kiezen) de kwaliteit (met name het geluid) is voldoende om er met een groep aan te kunnen werken 3. scoort het consult op minimaal vier items van de MAAS en geeft er schriftelijk commentaar op 4. formuleert op welke aspecten hij/zij commentaar van de overige aanwezigen wenst 5. zorgt zonodig op verzoek van de groepsbegeleiders mede voor de mogelijkheid om de band op het instituut af te kunnen spelen (afhankelijk van de technische faciliteiten op het instituut eventueel overspelen op VHS of adapter-cassette voor VHS-compact meenemen) 6. zet de opname op het punt vanwaar afgespeeld kan worden 3.2 Tijdschema Tijdschema Programma Tijdsduur Dagdeel 1: min 1. inleiding 5 min min 2. 1 e videoronde 45 min min 3.MAAS-globaal 30 min min 4. werkafspraken en evaluatie 10 min Dagdeel 2 en 3: min 1. 2 e videoronde 45 min min 2. 3 e videoronde 45 min Dagdeel 4: 55 min 1. 4 e videoronde (consulten langer dan 10') 55 min min 2.aandachts-punten 25 min min 3. evaluatie owp 10 min 1999 Huisartsopleiding VUmc 6

7 4 LITERATUUR 4.1 Verplichte literatuur Syllabus 'Consultvoering' MAAS-GLOBAAL-CRITERIALIJST 4.2 Facultatieve literatuur Uit: Geldorp e.a.: Opleiden en leren in de huisartspraktijk het hoofdstuk over het bespreken van consulten op video 1999 Huisartsopleiding VUmc 7

8 5 DOCENTINSTRUCTIE PER PROGRAMMA-ONDERDEEL EN VOORBEREIDING DOCENT 5.1 Inhoud HAIO-deel Inleiding, hoofdstuk 1 tot en met 4, bijlage Voorbereiding docent Docent: HAB èn GW: 1. lezen OWP 2. bij HAIO's checken welke systemen voor opnames in de praktijk gebruikt worden en voorwaarden scheppen om afspelen op de terugkomdag mogelijk te maken (over laten spelen op VHS, camera met overspeelkabel mee laten nemen of adapter-cassette) 3. in voorgaand CV-programma (waarschijnlijk 'Intake II' afspreken, welke vier HAIO s een consultopname meenemen, inclusief eigen analyse (zie voorbereiding deelnemers van dit programma) 5.3 Docentinstructie Doel is dat aan het einde van deze serie van vier halve dagdelen 'Bespreken eigen video's' iedere HAIO een consult aan een aantal groepsleden en aan tenminste één van de groepsbegeleiders heeft laten zien en heeft kunnen bespreken (o.a. als voorbereiding op de beoordeling). Om twee redenen is het belangrijk de tijd tijdens dit owp streng te bewaken: 1. de te verdelen tijd is zo krap, dat anders niet iedereen aan bod kan komen 2. het bespreken van video-opnames van consulten in een groep levert zoveel materiaal op dat het gevaar bestaat dat de inbrenger overspoeld (en ontmoedigd) wordt. Een goede voorbereiding van de betrokken deelnemers is onmisbaar, daarvoor is tijdens het eerste dagdeel ruimte gemaakt. Uitgegaan is van een groepsgrootte van 12. Zijn er minder dan 12 deelnemers dan adviseren wij om de videobespreking op de eerste dag in de hele groep te doen. Zijn er meer dan 12 deelnemers is tijdens het 4e en laatste dagdeel extra ruimte (programma-onderdeel 3). kan dan desnoods worden overgeslagen. Anders kunnen tijdens dit dagdeel ook opnames worden gepland die onmogelijk korter gehouden kunnen gehouden dan gevraagde 10 minuten. Desnoods kan men er op de 3e dag ook van afzien om een tweede te kijken naar de opnames. De groep wordt in twee groepen verdeeld. Elke groepsbegeleider begeleidt één van de groepen. Dagdeel 1 (90 min) 1. Inleiding (5 min) - plenair Korte uitleg van opzet vierdelig onderwijsprogramma en leerdoelen. Zie hiervoor inleiding onderwijsprogramma, met name de vier uitgangsprincipes en doelen. Benoem integratie theorie/praktijk. Wijs erop dat de methodische principes die geoefend worden ook toegepast kunnen worden in de leergesprekken met de HAO. Wijs op de noodzaak van gedisciplineerde planning/tijdsbewaking. Veel verantwoordelijkheid voor wat aan de orde komt ligt bij de 'inbrenger'. Hij/zij geeft op gegeven moment aan, wat hij/zij van de anderen wil weten. Ander commentaar wordt alleen gegeven als de inbrenger dat nog wil en kan horen. Uitzondering: de groepsbegeleider vindt het nodig om iets aan de orde te stellen, dat nog niet genoemd is. Hou het kort!! Leg uit dat elke opname twee keer bekeken zal worden: een keer 'vrij', de tweede keer met observatieopdrachten/vragen van de inbrenger. Verdeel de groep in twee subgroepen. Eventueel kunnen deelnemers bewust kiezen voor een huisarts- of gedragswetenschappelijke begeleider Huisartsopleiding VUmc 8

9 2. 1 e videoronde (45 min) - in twee subgroepen 10 min:inbrenger geeft zonodig onmisbare voorinformatie in twee/drie zinnen. Iedereen kijkt (zonder specifieke observatieopdracht) naar het eerste consult. 5 min: Iedereen schrijft individueel op wat hem/haar is opgevallen bij het kijken naar dit consult (opschrijven belangrijk voor programma-onderdeel 3.) 5 min: Plenair benoemen, wat men positief vindt aan dit consult. Eerst HAIO's, groepsbegeleider vult alleen aan. Bewaken en eventueel expliciteren van verschil waarneming-interpretatie-beleving ('Je bent onzeker'. Waaraan heb je dat gezien? Interpretaties bij de geobserveerde laten checken. 5 min: Inbrenger geeft kort aan wat hij/zij relevant vindt in het eigen consult en stelt zijn/haar observatie-/leervragen aan de anderen. Hierbij eventueel nog korte vraagverheldering. 10 min: Opnieuw kijken naar het consult (eventueel alleen naar fragment) 5 min: Groep geeft reactie op vraag(en) 5 min: Wie nog belangrijk aanvullend commentaar heeft, checkt eerste bij de inbrenger of deze dit nog wil horen. 3. MAAS-Globaal (30 min) Uitdelen van kopie MAAS-Globaal scorelijst. 10 min: In tweetallen bekijken de deelnemers in welke categoriën van de MAAS-globaal hun observaties passen die zij genoteerd hebben naar aanleiding van de eerste keer kijken. Vragen proberen zij in eerste instantie met behulp van de MAAS-criterialijst zelf te beantwoorden. 20 min: Plenair worden twee/drie voorbeelden besproken en alle vragen beantwoord die er zijn ten aanzien van de scorelijst (hierbij desgewenst gebruik maken van sheet 'MAAS-scorelijst'). Toelichten dat deze voorlopig alleen als hulpmiddel wordt gebruikt, maar bij de beoordeling als meetinstrument wordt ingezet. Verzoek aan iedereen om MAAS-globaal-criterialijst goed door te lezen. 4. Werkafspraken en evaluatie (10 min) Bespreken hoe deze manier van bespreken van een videoband bevallen is. Laten vergelijken met de manier waarop de videobespreking plaats vindt met de HAO. Met name: hoe was het om in eerste instantie alleen positieve indrukken mee te delen? Verder worden afspraken gemaakt over het individuele voorbereidende werk - wie neemt voor welke terugkomdag. Tijdens dagdeel 2 en 3 kunnen in totaal vier HAIO s aan bod komen, dus per subgroep twee. Het verdient aanbeveling om te zorgen dat per dagdeel zes, resp. drie HAIO's per subgroep materiaal voorbereiden voor het geval dat iemand door onvoorziene omstandigheden afwezig is. Anders raakt men achter op het schema en kan niet iedereen aan bod komen. Dagdeel 2 en 3: Dagdeel 2 en 3 vinden plaats in twee subgroepen en worden volgens hetzelfde, onderstaande stramien ingevuld: Iedere helft wordt begeleid door een van de twee aanwezige groepsbegeleiders e videoronde (45 min) 10 min: Inbrenger geeft zonodig onmisbare voorinformatie in twee/drie zinnen. Iedereen kijkt (zonder specifieke observatieopdracht) naar het eerste consult. 5 min: Iedereen schrijft individueel op wat hem/haar is opgevallen bij het kijken naar dit consult (opschrijven belangrijk voor programma-onderdeel 3.). 5 min: Plenair benoemen, wat men positief vindt aan dit consult. Eerst HAIO's, groepsbegeleider vult alleen aan Huisartsopleiding VUmc 9

10 Bewaken en eventueel expliciteren van verschil waarneming-interpretatie-beleving ('Je bent onzeker'. Waaraan heb je dat gezien?) Interpretaties bij de geobserveerde laten checken. Soms kan het nodig zijn om de beleving van de observant te laten expliciteren. 5 min: Inbrenger geeft kort aan wat hij/zij relevant vindt in het eigen consult en stelt zijn/haar observatie-/leervragen aan de anderen. Hierbij eventueel nog korte vraagverheldering. 10 min: Opnieuw kijken naar het consult (eventueel alleen naar fragment) 5 min: Aanwezigen geven reactie op vraag(en) en eventueel aanvullend commentaar. 5 min: Iedereen scoort op een MAAS-scorelijst de eigen observaties na het eerste kijken en vult aan wat hij/zij op de scorelijst aan wil vullen. Dit kan eventueel in tweetallen worden overlegd. Het gaat er niet om om op alle items te scoren! Observant zet eigen naam op het scoreformulier en geeft dit aan de 'inbrenger' e videoronde (45 min) idem dito Dagdeel 4: 1. 4 e videoronde (55 min) - in 2 subgroepen Zie werkwijze dagdeel 2 en 3, alleen kunnen nu iets langere consulten worden bekeken en is er tijd om op vragen met betrekking tot de MAAS-scorelijst in te gaan. Welke items vindt men nog moeilijk om te scoren? (hierbij desgewenst gebruik maken van sheet 'MAAS-globaal-scorelijst'. 2. aandachtspunten (25 min) - in de hele groep iedere deelnemer zet zijn/haar eigen aandachtspunten met betrekking tot de eigen consultvoering op een rijtje rondje over eenieders aandachtspunten 3. evaluatie (10 min) Hoe beviel de opbouw en werkwijze van dit onderwijsprogramma? Zijn de doelen bereikt? De HAIO 1. kan een eenvoudig eigen consult op video becommentariëren met behulp van de MAAS. 2. is gemotiveerd en in staat om gebruik te maken van videoopnameapparatuur ten behoeve van het verbeteren van eigen consultvaardigheden. 3. is bereid en in staat videoopnames van eigen consulten met anderen op een constructieve, zelf gestuurde manier te bespreken.) Wat kan beter? Wat moet zo blijven? (graag doorgeven aan programmamaker) Neemt men er methodisch iets uit mee voor de consultbesprekingen met de HAO? 1999 Huisartsopleiding VUmc 10

11 6 VOORBEREIDING SECRETARIAAT 6.1 Materiaal Tweede ruimte video-afspeelapparatuur 6.2 Kopiëren MAAS-scorelijst 5 x aantal deelnemers (mag dubbelzijdig) 7 SAMENVATTING CV: NABESPREKEN VIDEO-OPNAMEN In dit onderwijsprogramma worden de deelnemers aangezet om video-opnames van eigen consulten te maken en een selectie van eenvoudige consulten te analyseren volgens de richtlijnen voor een patientgerichte communicatie. Er wordt geoefend om gebruik te maken van de MAAS-GLOBAAL-scorelijst. De deelnemers leren bij de bespreking van de video-opnames uit te gaan van een positieve, constructieve, zelfgestuurde benadering. Van elke deelnemer wordt in de loop van dit 4delige onderwijsprogramma een consult(fragment) in de halve (of desnoods hele) opleidingsgroep onder begeleiding van HAB en GWer besproken. Daarbij wordt de theorie telkens gerelateerd aan het gepresenteerde materiaal. Naast de werktijd op het instituut is de individuele voorbereiding van elke deelnemer een wezenlijk onderdeel van dit onderwijsprogramma Huisartsopleiding VUmc 11

12 BIJLAGE 1 MAAS-GLOBAAL-CRITERIALIJST (WORDT APART GELEVERD) 1999 Huisartsopleiding VUmc 12

13 BIJLAGE 2 MAAS-SCORELIJST (SHEET) 1999 Huisartsopleiding VUmc 13