Inleiding Limburgse Bestuurdersdag op 16 november 2016 te Bergen/Weeze.

Transcriptie

1 Inleiding Limburgse Bestuurdersdag op 16 november 2016 te Bergen/Weeze. 1 Frau Regierungspräsidentin Anne Lütkes, Herr Burgermeister Francken van de gemeente Weeze, Mevrouw burgemeester Pelzer van de gemeente Bergen, Mevrouw burgemeester Penn, voorzitter VLG, Ik was blij verrast toen ik hoorde dat de Limburgse bestuurdersdag 2016 op de Airport Weeze op Duits grondgebied zou plaatsvinden. Een mooi voorbeeld van grensoverschrijdende samenwerking. Ontmoeten, ontdekken en uiteraard netwerken over grenzen heen, zoals op de uitnodiging te lezen viel. Waar kan dit beter dan hier in de terminal van Airport Weeze, waar elke dag weer opnieuw grensoverschrijdende ontmoetingen plaatsvinden. Dit was voorheen al het geval toen hier nog de Royal Airforce met onder meer Tornado s, Buccaneers en Harriers gestationeerd was. De gemeente Weeze zelf kent ook een rijke geschiedenis. Met vele kastelen, Kriegsgräberstätte en de Erinnerungsstätte Villa Geizefurt : de eerste plek die volgens een akte uit 855 nchr bewoond werd. Vandaag wordt in Weeze opnieuw geschiedenis geschreven. Het is immers vandaag de eerste keer dat bij de Limburgse bestuurdersdag ook onze collega bestuurders van weerszijde van de grens met Duitsland aanwezig zijn, en dat allemaal in Weeze. Collega s waarmee wij in meer of mindere mate bijna dagelijks contacten onderhouden. Het grensoverschrijdend samenwerken zit immers in ons Limburgs DNA, maar zoals ik vaker mocht ervaren ook in dat van onze Duitse buren. Wij bevinden ons vandaag in een internationale omgeving die staat voor de internationale oriëntatie van het openbaar bestuur in Limburg. Dit geldt voor zowel de gemeentebesturen als het provinciaal bestuur van Limburg. De grote problemen waarvoor ons openbaar bestuur zich heden ten dage gesteld ziet vragen om een grensoverschrijdende aanpak, deze problemen stoppen niet bij de landsgrenzen. De globalisering, de klimaatverandering, de Brexit en de problemen waarmee de Europese Unie thans te kampen heeft, maar ook zaken als de drie decentralisaties binnen het sociaal domein en de implementatie van de nieuwe Omgevingswet vragen om veel stuurmanskunst. Vragen om een goede inrichting van het openbaar bestuur. In het rapport Maak Verschil van de nationale Studiegroep Openbaar Bestuur van eind 2015 wordt gepleit voor een inrichting van het openbaar bestuur op maat. In dit rapport is onderzocht of Nederland economische groei laat liggen omdat de inrichting en werkwijze van het openbaar bestuur niet optimaal georganiseerd is. De wijze waarop het openbaar bestuur is ingericht heeft onder meer zijn

2 2 weerslag op het regionaal economisch beleid, verkeer en vervoer, ruimtelijke ordening, arbeidsmarkt en onderwijs. Economische opgaven zijn contextspecifiek en verschillen in aard en omvang per regio. Om hierop voldoende effectief en efficiënt te kunnen inspelen zou de inrichting en werkwijze van het openbaar bestuur adaptief moeten zijn. De economische, maatschappelijke en bestuurlijke werkelijkheid manifesteert zich steeds meer op regionaal niveau. Arbeidsmarkt, ondernemen, onderwijsvoorzieningen, wonen, vervoer, ruimtelijke inrichting beperken zich voor burgers en ondernemingen niet tot één gemeente, maar doen zich voor op regionaal niveau -en zeker in de provincie Limburg- daarbij dikwijls grensoverschrijdend. Je ziet dat in de regio s de opgaven verschillend kunnen zijn en dat er bestuurlijk verschillend op ingespeeld wordt. De grenzen van de regio s zijn daarbij echter niet heilig. Wat de regionale schaal is en hoe de bestuurlijke aanpak het beste vorm kan worden gegeven, kan immers per opgave verschillen. We zien dit goed in de provincie Limburg met de aanpak via de Campussen, maar ook bij Brainport 2020 in Zuid-Oost Nederland. Regionale samenwerking, ook grensoverschrijdend in voorkomend geval, bevordert het oplossen van maatschappelijke vraagstukken en zorgt voor goede collectieve dienstverlening in het sociaal domein, op het gebied van infrastructuur en vervoer, wonen en bouwen, arbeidsmarkt en onderwijs. Bij de landgrenzen wordt tegenwoordig meer en meer gedacht in termen van kansen in plaats van beperkingen. Geen grenzen aan de groei, maar groei aan de grenzen. Juist bij de grensoverschrijdende samenwerking worden de effecten van grenzen nog steeds gevoeld: afwijkende schoolsystemen en het moeizaam erkennen van diploma s. Afwijkende fiscale en administratieve regelgeving die het lastig maken om over de grens te werken. Dit terwijl wij in het Europa van vandaag juist open grenzen zouden moeten kennen. De onvoorspelbaarheid van ontwikkelingen en de grote snelheid van veranderingen vragen dus om een groot aanpassingsvermogen van het openbaar bestuur. Dit vraagt om regelings- en handelingsruimte, ruimte voor verschillende arrangementen en oplossingen. Maar geen nieuwe blauwdruk voor de inrichting van het openbaar bestuur. Het openbaar bestuur -de bestuurders dus, u dus- moet verbindingen kunnen leggen tussen verschillende partijen binnen de economie, tussen bedrijven en kennis- en onderwijsinstellingen en tussen de verschillende overheidslagen, ook grensoverschrijdend. Dit is Europese samenwerking pur sang. Dit vraagt van het openbaar bestuur wel een rolopvatting heeft die past in de hedendaagse netwerksamenleving. Dat u die heeft, daarvan getuigt uw aanwezigheid hier op Airport Weeze bij onze Duitse buren en vrienden.

3 3 Het is een bekend gegeven: Limburg heeft meer kilometers grens met België en Duitsland dan met de rest van Nederland. En verreweg de meeste Limburgse gemeenten hebben een grens met het buitenland. En ook voor de Limburgse gemeenten die geen rijksgrens hebben (Beek, Nuth, Valkenburg aan de Geul en Voerendaal), is het buitenland nooit ver weg. Voor Limburgse bestuurders is het daarom evident dat grensoverschrijdende samenwerking van primair belang is. Limburg participeert niet voor niets in drie euregio s: Rijn-Waal, Maas-Rijn en Rijn-Maas-Noord. Hoewel deze drie euregio s qua structuur anders in elkaar zitten is hun streven hetzelfde: de grens een zo klein mogelijke barrière te laten zijn in het leven van alledag. Over de grens boodschappen doen, dat gaat inmiddels als vanzelf. Maar over de grens werken? Daarbij zien we de paradox dat de grenzen in Europa enerzijds steeds meer naar de achtergrond zijn verdwenen, maar dat het aantal grenspendelaars anderzijds is afgenomen. We hebben onze nationale stelsels van sociale zekerheid, van pensioenen en belastingen steeds beter georganiseerd waardoor de verschillen met het omringende buitenland alleen maar pregnanter geworden zijn. Informatievoorziening over wonen en werken aan de andere kant van de grens is dan ook voor alle drie de euregio s een speerpunt. Grensinfopunten zijn een zeer belangrijk en succesvol instrument om aan de grote behoefte aan informatie aan heel specifieke informatie vaak te voldoen. Maar wil je over de grens gaan werken, wonen of studeren, dan moet je er natuurlijk wel kunnen komen en je moet je er verstaanbaar kunnen maken. Goede openbaarvervoersverbindingen en een goede kennis van de buurtaal zijn dan natuurlijk onmisbaar: ook twee speerpunten in onze grensoverschrijdend samenwerkingsbeleid. Om over al dit soort zaken te spreken komen de drie commissarissen van de Koning in Overijssel, Gelderland en Limburg én de drie Regierungspräsidenten van Münster, Düsseldorf en Keulen geregeld samen in het zogenaamde 3+3-overleg. Regierungspräsidentin mevrouw Lütkes en ik zijn dan ook geen onbekenden van elkaar. Binnen dit 3+3-overleg is echter een onderwerp dat voortdurend om aandacht vraagt en dat is de grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van veiligheid en rampenbestrijding. We merken dat de eerder genoemde verschillen in structuur aan de beide zijden van de grens voor verwarring en onduidelijkheid kunnen zorgen. Structuren die dan ook nog eens geregeld veranderen. Elkaars structuren leren kennen en de personen, de partners aan de andere van de grens, die daar bij horen zou voor iedere Limburgse bestuurder een automatische opdracht moeten zijn. "Beter een goede buur dan een verre vriend" is hier zeker van toepassing. Samen met de provincies Gelderland en Overijssel hebben we dan ook voor vier jaar een vertegenwoordiging geopend in het Consulaat-Generaal in Düsseldorf. Langs deze weg streven we

4 ernaar de samenwerking met Nordrhein-Westfalen nog verder te intensiveren. Limburg heeft permanent een ambtenaar in Düsseldorf gestationeerd. Maak er gebruik van! 4 mijn collega bestuurders van de provincie Limburg zitten echter ook niet stil, in tegendeel, ze reizen van hot naar haar. De provincie Limburg wil immers graag samenwerken en stelt voor om een regionaal investeringspact met Limburg af te sluiten. Een pact waarin nationaal draagvlak voor en betrokkenheid bij regionale investeringen in stedelijke ontwikkeling, economische versnelling en een vitale samenleving in Limburg centraal staan. Met een sterke kenniseconomie door de opbouw van Brightlands met vier innovatieve campussen: Greenport in Venlo, Chemelot in Sittard-Geleen, de Maastricht Health Campus en de Smart services Campus in Heerlen. Campussen waarin de Limburgse bedrijven, kennisinstellingen en overheden nauw samenwerken. Trouwens, vanwege de opening van het Centre Court van de Chemelot campus moet ik helaas eerder weg. Maar ook de ontwikkelingen bij Nedcar, zoals we die thans gelukkig kunnen zien, zijn daarvan een mooi voorbeeld. Wist u trouwens dat inmiddels bij Nedcar 680 Belgen werken, om over grensoverschrijdend te spreken. Limburg ontwikkelt ook een sociale agenda die iedereen de kans biedt optimaal te participeren, door werk en scholing. Via de Sociale agenda lopen we achterstanden op de arbeidsmarkt versneld in en kunnen we het onderwijs versterken. Vanwege de internationale ligging van Limburg gaan wij daarbij uiteraard ook grensoverschrijdend te werk. Dat vereist investeringen in onderwijs en scholing plus fiscale en sociale wetgeving die werken over de grens aanmoedigt, in plaats van ontmoedigt. Maar ook de afzonderlijke gemeentes zelf, dames en heren, zitten niet stil. Veel gemeenten kijken over de grenzen heen. Mooi voorbeeld vormt de samenwerking tussen Bergen en Weeze. Een samenwerking die maakt dat wij vandaag hier aanwezig kunnen zijn. Maar ook de ontwikkelingen in Vaals wat betreft de huisvesting van de Akense studenten spreken tot de verbeelding. Van d r Katzensprung kunnen we nog veel leren. Overigens staat Ein Katzensprung voor een korte afstand, in dit geval tot Aken. Dan is er ook de samenwerking tussen Kerkrade en Herzogenrath, welke is geformaliseerd in het openbaar lichaam Eurode met de daaraan verbonden Euroderaad. De stedelijke verwevenheid van deze beide gemeentes gaf aanleiding tot deze samenwerking. Niet alles gaat evenwel overal altijd van een leien dakje, getuige de problematiek van de windmolens over de grens bij Gennep/Bergen. Maar ook hier bewijst zich de waarde van het goed kennen van de bestuurders aan de andere kant van de grens. Besturen blijft vooruitzien, dames en heren. In Limburg kent het over de grenzen heen kijken inmiddels vele facetten. Ons Rapport Besturen blijft vooruitzien richt zich daarbij op de samenwerking in Zuid-Limburg zelf. Regionale samenwerking in al haar facetten is een dynamisch en voortdurend proces wat het

5 5 afgelopen jaar in Zuid-Limburg via het programma Koers voor Limburg in een stroomversnelling is geraakt. Met het oog op de realisatie van opgaven en de slagkracht van partners juichen wij deze ontwikkelingen en de bereidheid om werk te maken van actiever samenwerking in Zuid-Limburg toe. Wij hebben daarbij begrip voor de verschillende afwegingen die gemeenten daarin maken. Ik noem in dit verband nog even de beoogde fusie tussen Nuth-Schinnen-Onderbanken. De ontwikkelingen rondom Heerlen-Landgraaf en het feit dat de provincie Limburg voor wat betreft Meerssen-Valkenburg aan de Geul een pre-informatiefase heeft ingeroepen. Wij volgen met belangstelling de samenwerkingen tussen de diverse gemeenten. Het provinciaal bestuur zal daarbij in de lijn met het provinciaal coalitieakkoord en de daarin benoemde grensoverschrijdende ambities, nauwer optrekken met die gemeenten die op dit terrein reeds actief zijn of de samenwerking over de grens willen verkennen respectievelijk intensiveren. Daartoe hebben wij de provinciale brandingorganisatie Connect Limburg gevraagd om met een voorstel en aanpak te komen om hier gezamenlijk verder uitvoering aan te geven. Ik wijs in dit verband ook graag op de City-Deal Eurolab die gericht is op een samenhangende grensoverschrijdende samenwerking in Zuid-Limburg in relatie tot Aken, Luik en Hasselt. Ik ga afsluiten. Ik doe hierbij een oproep aan de Limburgse gemeentebestuurders om een grensoverschrijdende mentaliteit aan te nemen. Juist om hun inwoners als het ware te gidsen naar overzijde van de grens en de kansen, die daar liggen. Maar ook om te bewerkstelligen dat er een internationale spirit ontstaat in hun gemeente, gastvrij dus. Want in een Europa waarin het lijkt alsof nationale grenzen weer aan kracht winnen, is het goed om vanuit de grensregio s te wijzen op het feit dat die trend niet goed voor onze burgers is. 25 jaar geleden werd bij het Verdrag van Maastricht de unie opgericht. Die heeft ons grensbewoners veel opgeleverd en kansen geboden. Maar nieuwe nationale barrières, zoals het versterken van nationale systemen (zorg, onderwijs, fiscaal, sociale zekerheid, pensioenen), bedreigen die successen. Moge een nieuw elan van de grensregio s de bouwstenen leveren voor een ander Europa, waar grensoverschrijdende samenwerking de basis voor meer eenheid en welvaart vormt. U kunt daar de ambassadeur van zijn. Ik dank u voor uw aandacht.