Napo s risicospeurder: Les twee* Interventie en preventie

Transcriptie

1 Napo s risicospeurder: Les twee* Interventie en preventie (9 11 jaar) * Deze les is ontwikkeld om te worden behandeld na les één Herkennen Tips voor de leerkracht Kinderen kunnen niet vroeg genoeg de basisbeginselen van veiligheid en gezondheid leren kennen waarmee volwassenen te maken hebben op het werk. Napo is een sympathiek figuurtje dat kinderen kan stimuleren na te denken over veiligheidskwesties en hen kan helpen deze te begrijpen en er goed mee om te gaan. Klik voor meer informatie over Napo op deze link: Er is een uitgebreide reeks Napo-filmpjes die u naar eigen inzicht kunt gebruiken in de les. Sommige basisbegrippen op het gebied van veiligheid uit dit lesplan sluiten aan op bestaande leerstof. Wij geven u diverse leuke ideeën om deze veiligheidsbegrippen in uw lessen op te nemen. Het kan als les worden gebruikt of deel uitmaken van een breder project. Het bevat verwijzingen naar andere onderwerpen, maar het hoofddoel is de aansprekende Napo-filmpjes te gebruiken om uw leerlingen bij te brengen hoe zij voor zichzelf en voor anderen kunnen zorgen en gevaren kunnen herkennen. Op de volgende pagina staat een overzicht van mogelijke activiteiten, doelen en benodigde materialen voor de les. Op de pagina daarna staat een gedetailleerder voorbeeld van een driedelig lesplan met een voorstel voor extra lesstof. In deze les ontdekken leerlingen hoe ze zichzelf en hun vrienden kunnen beschermen tegen de diverse gevaren waaraan ze kunnen worden blootgesteld. Tijdens deze les kunnen ze hun samenwerkingsvaardigheden ontwikkelen om een deel van het geleerde in praktijk te brengen. Meer informatie over thema s op het gebied van basisveiligheid en gezondheid die in dit project worden behandeld, kunt u vinden in het begeleidingsblad voor het lesplan.

2 Leerdoelen Les 2 Napo s risicospeurder: Interventie en preventie Weten wat me te doen staat bij allerlei gevaren die een risico voor mijzelf of voor anderen kunnen vormen Mijn eigen verantwoordelijkheid kennen met betrekking tot risico s en gevaren Verschillende risiconiveaus beoordelen Als team het materiaal voorbereiden waarmee het geleerde wordt gedemonstreerd 2/13 Activiteitenoverzicht Zie gedetailleerd lesplan * 40/45 minuten Spoor het risico op Bekijk het Napo-filmpje bij deze les: Film: Start veilig, scène: Kijk ook uit voor anderen! Film: Gevaarlijke situaties, scènes: Optreden tegen risico s Bespreek en definieer de gevaren die in de scènes worden getoond en andere gevaren die de leerlingen kennen. Stimuleer kinderen uit te leggen wat ze zouden doen om gevaren en risico s te voorkomen. Bespreek waarom sommige risico s gevaarlijker zijn dan andere. Maak een overzicht dat begint met de risico s met de ernstigste gevolgen en eindigt met de risico s met minder ernstige gevolgen. Vraag de kinderen bij welke risico s volgens hen het eerst moet worden ingegrepen. (Zie begeleidingsblad). Maak een lied, dans of kort toneelstuk dat mensen helpt onthouden waarom het belangrijk is zichzelf en anderen tegen gevaren te beschermen. Benodigde materialen Napo-filmpje (te downloaden) Posters Gevaren herkennen Stickers Tamboerijn voor een rapuitvoering (optioneel) Download de materialen op: nl/napo-for-teachers/resources Koppelingen naar onderwerpen/vakken Persoonlijke verzorging, maatschappijleer en gezondheid Huishoudelijke producten, inclusief geneesmiddelen, kunnen bij verkeerd gebruik schadelijk zijn Veiligheidsregels en manieren om je veiligheid te beschermen, waaronder verkeersveiligheidsbeginselen, en informatie over mensen die je daarbij kunnen helpen Inzien welke gevolgen je eigen gedrag heeft voor andere mensen Natuur en techniek Inzien dat er gevaar schuilt in levende organismen, materialen en fysieke processen, risico s beoordelen en maatregelen treffen om de risico s voor jezelf en voor anderen te beperken Leerlingen moeten inzicht krijgen in het gebruik en de etikettering van chemische stoffen in de thuisomgeving en de juiste manier om hiermee om te gaan Omgaan met natuurlijke en kunstmatige stoffen Burgerschap Gevaren herkennen, daaruit voortvloeiende risico s beoordelen en risico s beheersen Vreemde taal/moedertaal In eenvoudige zinnen een verhaal schrijven met een begin, midden en einde

3 *Gedetailleerd lesplan Leerresultaten Ik kan laten zien welke maatregelen kunnen worden genomen om de veiligheid te waarborgen en risico s te voorkomen. Leerdoelen Weten wat me te doen staat bij allerlei gevaren die een risico voor mijzelf of voor anderen kunnen vormen Mijn eigen verantwoordelijkheid kennen met betrekking tot risico s en gevaren Verschillende risiconiveaus beoordelen Inleiding 5 minuten Laat de eerste scène zien uit het Napo-filmpje Start veilig! Kijk ook uit voor anderen. Waarom moeten we risico s voor onszelf en voor anderen voorkomen? Hoe kunnen we ongevallen voorkomen als we iets gevaarlijks zien? Hoofdactiviteit 40 minuten Toon de rest van het Napo-filmpje bij deze les. 1. Stimuleer kinderen uit te leggen wat ze zouden doen om gevaren en risico s te voorkomen. 2. Deel posters Gevaren herkennen uit en vraag kinderen welke preventieve maatregelen er moeten worden genomen bij iets wat zij als gevaar zien. 3. Vorm andere groepjes en vraag elk kind wat hij of zij als gevaar heeft opgemerkt en waarom. 4. Bespreek waarom sommige risico s gevaarlijker zijn dan andere. Maak een overzicht dat begint met de risico s met de ernstigste gevolgen en eindigt met de risico s met minder ernstige gevolgen. Vraag de kinderen bij welke risico s volgens hen het eerst moet worden ingegrepen. 5. Maak een lied, dans of kort toneelstukje dat mensen helpt onthouden waarom het belangrijk is zichzelf en anderen tegen gevaren te beschermen. 3/13

4 Klassikale bespreking en beoordeling Aan het einde van de les kunnen leerlingen in een lied, rap of gedicht laten horen wat ze hebben geleerd over het opsporen van gevaren. Zowel de leerkracht als de leerling geven een beoordeling aan de hand van de volgende gradaties. Goud: Zilver: Brons: Ik kan ten minste drie soorten risico s of gevaren voor mijzelf en anderen noemen. Ik kan het risiconiveau beoordelen en duidelijk en overtuigend overbrengen welke maatregelen er per geval moeten worden genomen. Ik kan thuis en in de klas een risico en een gevaar (voor mijzelf en voor anderen) uitleggen. Ik kan voor beide bepalen en duidelijk uitleggen welke maatregel er moet worden genomen. Ik kan uitleggen wat een risico is en bepalen welke maatregel kan worden getroffen. Extra lesstof A. Presentatie/gesprek naar aanleiding van geselecteerde Napo-filmpjes over de diverse soorten veelvoorkomende risico s (verkeersongevallen, elektriciteit, vallen en uitglijden, vallen van een hoogte bijv. trappen chemische stoffen, lawaai). B. Gesprek over zorgen voor anderen, d.w.z. voorkomen dat zij een ongeluk krijgen (risico s vermijden, anderen informeren over recente veiligheidsincidenten). C. Gesprek aan de hand van geselecteerde Napo-filmpjes over hoe je bij risico s moet ingrijpen. D. Groepsactiviteit, waaronder de aan ommezijde beschreven taken. Hier vindt u een lijst van andere Napo-filmpjes die in de les kunnen worden behandeld: 4/13

5 Poster Gevaren herkennen OP DE BOUWPLAATS van het gevarenhuis: Kijk uit! 5/13

6 Gevaren opsporen/herkennen Verslagformulier (optioneel hulpmiddel) Naam (leerling/ groep) Welk risico? Leg uit waardoor het gevaar wordt veroorzaakt. Waar? Leg uit waar het is Welke maatregel moet er worden getroffen? 6/13

7 Gevarenhuis: OPLOSSINGEN /13 1) Arbeider op het dak (zonder valbeveiliging), valbeveiliging vastgemaakt aan schoorsteen, die geen goed verankeringspunt is. 2) Gereedschap dat losligt op het dak groot risico van vallen. 3) Gebroken laddersport valgevaar. 4) Ladder staat op oneffen oppervlak valgevaar. 5) Ladder steunt op nog een oneffen oppervlak valgevaar. 6) Napette (zonder valbeveiliging) leunt uit het raam om het schoon te maken valgevaar. 7) Baas aan de telefoon op bouwplaats. Zijn aandacht is verdeeld en hij zal gevaren niet zo gemakkelijk opmerken. 8) Geul (struikelgevaar) niet gemarkeerd. 9) Napo gebruikt geen beschermende handschoenen. 10) Napo gebruikt de gehoorbeschermers niet. 11) Vonken dicht bij brandbare vloeistof risico van brand. 12) Kabel levert struikelgevaar op (gerepareerd met tape). 13) Struikelgevaar door het gereedschap (hark) links op de grond. 14) Balanceren op een houten kist in plaats van een goede ladder gebruiken valgevaar. 15) Geen beschermende handschoenen dragen. 16) Struikelgevaar links in het midden van het gazon.

8 Groepsactiviteit: Napo s gevarenhuis UW TEAM KAN KIEZEN WELKE TAKEN ZE GAAN DOEN en wie wat doet 2. Voer een veiligheidscontrole uit voor je huis, maak een overzicht van de risico s en een plan om ze te verhelpen. Houd een presentatie voor de klas. 3. Maak een overzicht van producten in het gevarenhuis die gevaarlijk kunnen zijn (bijv. alcohol, chloor, oplosmiddelen, verf). 4. Maak een overzicht van gevaren op een gevarenposter. Zie werkblad. 1. Teken of maak een model van je gevarenhuis. 5. Maak een rap of een lied waarin kinderen worden gewaarschuwd om thuis goed op hun veiligheid en gezondheid te letten. 10. Bedenk je eigen taak. Bespreek deze met je leraar. Napo s gevarenhuis 6. Voer een toneelstukje op waarbij in het gevarenhuis een maaltijd wordt gekookt, met echte gevaren voor kinderen (bijv. messen, hete olie, kokend water, gladde vloer). 9. Bedenk een Superheld voor veiligheid en gezondheid die alle gevaren in je huis uit de weg kan komen ruimen. Teken hem en schrijf op wat hij zegt. 8. Schrijf een nieuwsbericht voor de voorpagina van de krant over een brand in het gevarenhuis. 7. Maak een grote poster met een personage als meneer Gevaar om jonge kinderen je tien belangrijkste tips voor veiligheid en gezondheid in de thuisomgeving te laten zien. Zie Optreden tegen risico s. 8/13

9 BEGELEIDINGSBLAD VOOR LEERKRACHTEN Napo s risicospeurder: Les twee Interventie en preventie Napo in... Gevaarlijke situaties Gevaarlijke situaties is een kort filmpje over gevaren en risico s op het werk en de noodzaak om die risico s goed in te schatten en op basis daarvan maatregelen te nemen, zodat de werkplek veiliger en gezonder wordt. Het filmpje laat enkele van de meest voorkomende risico s de revue passeren en toont hoe belangrijk het is om even stil te staan, na te denken en te handelen. Het filmpje probeert het verschil tussen gevaren en risico s duidelijk te maken en laat aan de hand van praktische voorbeeldsituaties zien hoe deze kunnen worden geëlimineerd of verminderd, zodat leerlingen beter begrijpen wat het begrip risico betekent. Risicobeoordeling Ons doel is duidelijker inzicht te geven in risicobeoordeling en het belang ervan bij het voorkomen van ongevallen en ziekte op het werk. We willen met name: het verschil tussen gevaar en risico uitleggen; een inleiding in risicobeoordeling geven; aan de hand van voorbeelden illustreren wat we bedoelen; een brug slaan tussen theorie en praktijk. Waarom is een risicobeoordeling belangrijk? Risicobeoordeling vormt de basis voor een geslaagd veiligheids- en gezondheidsbeheer en de sleutel tot het terugdringen van arbeidsongevallen en beroepsziekten. Wanneer zij correct wordt uitgevoerd, kan zij de veiligheid en gezondheid op het werk en de algemene bedrijfsresultaten verbeteren. 9/13 Wat is risicobeoordeling? Een risicobeoordeling is het proces waarbij de gevaren op de werkvloer die een risico vormen voor de veiligheid of gezondheid van de werknemers, worden beoordeeld. Het is een systematisch onderzoek, gericht op alle aspecten van het werk, waarbij naar de volgende punten wordt gekeken: Wat kan schade of letsel veroorzaken? Kunnen gevaren worden weggenomen? Zo niet, welke preventieve en beschermende maatregelen zijn er getroffen of moeten worden getroffen om de risico s te beheersen? Veelvoorkomende risico s op werkplekken (vaak ook in de thuisomgeving) Elektriciteit Brand Gereedschappen, vooral snijgereedschappen zoals zaagbladen of messen Machines Uitglijden op de vloer, vallen van ladders of trappen, vallen van een hoogte (bijv. van een steiger of van een dak) Vervoer (voor voertuigen, chauffeurs of voetgangers)

10 Spier- en skeletaandoeningen door het hanteren van zware lasten, draaien en wringen, lichaamshouding (bijv. beeldschermwerk), repetitieve bewegingen (bijv. aan een lopende band) Chemische stoffen onmiddellijke schade door inademing, brandwonden of een geïrriteerde huid, en langetermijneffecten, zoals kanker, luchtwegaandoeningen en allergieën Biologisch bacteriën, schimmels of virussen, bijv. ziekenhuis, laboratorium of medische analyse, gebrekkig onderhoud van de klimaatregelinstallatie Lawaai, trillingen, laserstralen, ioniserende straling, elektromagnetische velden, uv-straling, enz. U kunt diverse scènes uit verschillende Napo-filmpjes gebruiken om de meeste van deze risico s te laten zien (zie tabel A). Risicobeoordeling in vijf stappen Deze les gaat over de laatste drie stappen van de risicobeoordeling: voorzorgsmaatregelen bepalen, maatregelen uitvoeren, en controleren en aanpassen. De twee voorafgaande stappen worden behandeld in les 1 van Napo s risicospeurder. Stap 1 (Vaststellen welke gevaren er zijn en wie risico loopt) en stap 2 (Risico s beoordelen en prioriteiten vaststellen) worden behandeld in de eerste les van Napo s risicospeurder, getiteld Risico s en gevaren herkennen. Stap 3 Voorzorgsmaatregelen bepalen De volgende stap is het nemen van een beslissing over de manier waarop risico s moeten worden weggenomen of beheerst. Denk eerst na of het mogelijk is het risico weg te nemen. 10/13 Als dit niet kan, moet worden bekeken hoe risico s kunnen worden beheerst, zodat de veiligheid en gezondheid van diegenen die eraan worden blootgesteld, kan worden gewaarborgd. Bij het voorkómen en beheersen van risico s moeten de volgende algemene beginselen op het gebied van preventie in acht worden genomen: Risico s vermijden door gevaren weg te nemen (bijv. Napo die het risico van struikelen over een lade elimineert in scène 1 Pas op, gevaar! ) Gevaarlijke stoffen door niet of minder gevaarlijke stoffen vervangen (bijv. een irriterende chemische stof door een niet-irriterende stof vervangen zie scène Irriterend in Napo in: Pas op: chemische stoffen! ) Risico s bij de bron aanpakken (bijv. stof dat wordt geproduceerd bij het snijden van marmer of hard gesteente: het probleem wordt opgelost door het blad tijdens het snijden nat te maken met water, zodat zich geen poeder kan vormen) Bij voorkeur collectieve in plaats van beschermende maatregelen nemen (dit betekent dat als er tijdens werkzaamheden gassen of dampen vrijkomen, zoals bij lassen of verven, het beter is passende en effectieve afzuigsystemen te installeren dan enkel zuurstofmaskers te verstrekken aan de werknemers) Aanpassen aan technische vooruitgang en gewijzigde informatie (als met een nieuwe machine hetzelfde werk kan worden gedaan zonder de werknemers aan bepaald risico bloot te stellen bijv. lawaai moet niet langer gebruik worden gemaakt van de oude technologie) Streven naar verbetering van het beschermingsniveau (dit betekent dat verbetering van de veiligheid een voortdurend proces is)

11 Stap 4 Maatregelen uitvoeren De volgende stap is het uitvoeren van preventieve en beschermende maatregelen. Het is belangrijk om alle betrokken partijen hierbij te betrekken en een plan op te stellen waarin het volgende staat omschreven: welke maatregelen worden uitgevoerd; wie wat doet en wanneer; wanneer het moet zijn afgerond. Het is essentieel dat voorrang wordt gegeven aan werkzaamheden om risico s uit te sluiten of te voorkomen (zie scène 4 Optreden tegen risico s in Napo in... Gevaarlijke situaties ). Stap 5 Controleren en aanpassen Om er zeker van te zijn dat de preventieve en beschermende maatregelen effect hebben of worden geïmplementeerd, en om nieuwe problemen op te sporen, mogen regelmatige controles niet worden vergeten. De risicobeoordeling moet geregeld tegen het licht worden gehouden op basis van de aard van de risico s, de mate van verandering in de werkzaamheden of naar aanleiding van de resultaten van een onderzoek naar een ongeval of bijna-ongeval. Risicobeoordeling is geen eenmalige activiteit die voor eens en altijd wordt uitgevoerd. De beoordeling documenteren De risicobeoordeling moet worden gedocumenteerd. Dit document kan worden gebruikt voor: informatie, controle, bewijs, herzieningen als de omstandigheden wijzigen. 11/13 Het verdient aanbeveling in het document ten minste het volgende op te nemen: de naam en de functie van de persoon/personen die het onderzoek uitvoert/ uitvoeren; de vastgestelde gevaren en risico s; groepen werknemers die bijzondere risico s lopen; de benodigde beschermingsmaatregelen; nadere gegevens over het invoeren van de maatregelen, zoals de naam van de verantwoordelijke persoon en de datum; controle en aanpassingen in de toekomst, waaronder datums en betrokken personen; nadere gegevens over de betrokkenheid van de werknemers en hun vertegenwoordigers bij de risicobeoordeling. Rollen en verantwoordelijkheden Het is belangrijk dat werknemers (of in dit geval leerlingen) meedoen aan risicobeoordeling, door gevaren te identificeren en te melden aan de werkgever (in dit geval de leraren). De leerlingen kennen de problemen en weten wat er echt gebeurt wanneer zij hun taken of activiteiten uitvoeren, dus zij moeten worden betrokken bij de risicobeoordeling. Hun praktische kennis is ook nodig om werkbare preventieve maatregelen te ontwikkelen waarmee zij zichzelf, hun klasgenoten en hun leraar kunnen beschermen.

12 Werknemers (leerlingen) en/of hun vertegenwoordigers hebben het recht/de plicht om: aan de risicobeoordeling deel te nemen; hun werkgever (leraren) te wijzen op waargenomen risico s (zie aflevering 7 Vanuit veiligheidsoogpunt in Napo in Schoonmaakbeurt ) en tijdelijk gevaarlijke situaties te signaleren (zie scène 1 Het belang van wegwijzers in De avonturen van Napo ); alle veranderingen op de werkplek (in het klaslokaal) te melden die van invloed kunnen zijn op de veiligheid en gezondheid; op de hoogte te zijn van de risico s voor hun veiligheid en gezondheid en van de noodzakelijke maatregelen om deze risico s te verminderen; op de hoogte te zijn van de preventieve en beschermende maatregelen die moeten worden getroffen; samen te werken om de werkgever (leraar) te helpen waarborgen dat de werkomgeving (school) veilig is; training te volgen/instructies te ontvangen over de te treffen maatregelen; te leren van veiligheidsprocedures (zie scène 2 Attentie graag even aandacht in Napo in Start veilig! of scène 4 Veiligheidsplan in Napo in Schoonmaakbeurt ) en deze te volgen (zie scène 2 Laat ieder zijn taak doen in Napo in... Veilig onderhoud of aflevering 8 Nachtmerrie in Napo in Op de bouwplaats ); zo veel mogelijk te zorgen voor hun veiligheid en gezondheid en die van anderen voor wie hun handelingen gevolgen hebben (zie scène 4 Kijk ook uit voor anderen in Napo in Start veilig! ); niet te improviseren (zie scène 6 Improviseren betekent risico s nemen in De avonturen van Napo ); voorzichtig te zijn (zie scène 6 Gescheiden wegen in Napo in Op de bouwplaats ); zo nodig persoonlijke beschermingsmiddelen te gebruiken (bijvoorbeeld maskers, gehoorbescherming, helmen) (zie scène 1 Schadelijk in Napo in: Pas op: chemische stoffen! of scène 1 Onherstelbaar in Napo in Weg met de herrie ). Een paar dingen die uw leerlingen aan u als leraar of aan hun ouders kunnen vragen Welke gevaren en risico s loop ik? Krijg ik veiligheidstraining en zo ja, wanneer? Welke stappen moet ik nemen om mijzelf te beschermen? Wat moet ik doen in een noodgeval? Hoe meld ik een ongeval, gezondheidsproblemen of dat iets niet in orde is? Wat moet ik doen als ik gewond raak? 12/13 Een paar dingen die u tegen uw leerlingen kunt zeggen Risico s gaan jou aan; ze hebben het op jou gemunt! Elk gevaar ligt op de loer om jou te overvallen; de krokodil is altijd klaar om te bijten. Even stilstaan, nadenken, handelen (even stilstaan rood, nadenken oranje, handelen groen: signalen van verkeerslichten). Waarom negeren we gevaren? Waarom doen we onveilige dingen? Omschrijf het domino-effect van onveilige situaties, d.w.z. een keten van negatieve gebeurtenissen wanneer een eerste, relatief onbelangrijk incident een reeks andere incidenten veroorzaakt die uiteindelijk ernstige gevolgen hebben (zie scène 8 Nachtmerrie in Napo in Op de bouwplaats )

13 Tabel A Risico Film Scène Verkeersongevallen Aangereden Napo in Op de bouwplaats 6. Gescheiden wegen Overhaasten of gebrek aan concentratie Napo in Schoonmaakbeurt 1. Programmawijziging Vermoeidheid en haast Napo in Veilig onderhoud 5. Haastige spoed is zelden goed Hoge snelheid en verborgen Napo in Gevaarlijke situaties 5. Gevaarlijke combinatie risico's Brand Brand Napo in: Pas op: chemische stoffen! 3. Brandbaar Brand De beste signalen 2. Verbodsbord Niet roken Brand De beste signalen 4. Reddingsteken nooduitgang Brand De beste signalen 5. Brandweer brandblusser Elektriciteit Elektriciteit Napo in: Veiligheid op en buiten het werk Scène met Napo die de feestverlichting aansluit Machines Machines De avonturen van Napo 5. De juiste bescherming op het juiste moment Machines Napo in Gevaarlijke situaties 1. Pas op, gevaar! Lawaai Blootstelling aan lawaai Weg met de herrie Volledige film Chemische stoffen Chemische risico's Napo in: Pas op: chemische stoffen! Volledige film Uitglijden en vallen Risico van uitglijden De avonturen van Napo 1. Het belang van wegwijzers Van de trap vallen De avonturen van Napo 2. Wegwijzers zijn niet voldoende Van de trap vallen Napo in: Veiligheid op en buiten het werk Scène met Napo op de trap die vol staat met obstakels Vallen vanaf een hoogte Napo in Op de bouwplaats 2. Trap er niet in Vallende objecten Napo in Op de bouwplaats 1. Veilig bouwen 13/13 Verplaatsen Zware lasten Napo in Op de bouwplaats 5. Donderslag bij heldere hemel Zware lasten Napo in Vertil je niet 3. Verdeel en heers Zware lasten Napo in Vertil je niet 10. Hou me goed vast Zware lasten Napo in Vertil je niet 6. Het duel Verkeerde houding Napo in Vertil je niet 5. Radicale ergonomie Verkeerde houding Napo in Vertil je niet 8. Verstandig bewegen Trillingen Trillingen Napo in Vertil je niet 4. Slechte trillingen De eerste les van Napo s risicospeurder gaat in op de andere kant van risicobeoordeling: Het herkennen van risico s en gevaren. Dit lesmateriaal is samengesteld door EU-OSHA, in samenwerking met het Napo Consortium HSE (VK), DGUV (Duitsland), INAIL (Italië), INRS (Frankrijk), SUVA (Zwitserland) en AUVA (Oostenrijk).