Interactie-ontwerper: taken en kwalificaties Nederland vergeleken met de Verenigde Staten

Transcriptie

1 Interactie-ontwerper: taken en kwalificaties Nederland vergeleken met de Verenigde Staten <Versie 1>, <Aug. 12, 2008> <DdUX-redactie>

2 I N H O U D 1. Inleiding 3 2. Takenpakket 4 3. Beroepskwalificaties 9 4. Vergelijkingsresultaten Concluderende opmerkingen 19 < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 2

3 1. Inleiding De arbeidsmarkt voor interactie-ontwerpers in het Nederlandse taalgebied groeit. Zo stonden er al in 2007 op DdUX meer dan tien vacatures open voor een 'interactie-ontwerper'. Een situatie die nog niet eerder voorkwam. Dit bood een mooie gelegenheid de advertenties in het Nederlandse taalgebied eens te vergelijken met die in het Engelstalige. Vacatures geven immers een goed inzicht in de rol van interactie-ontwerpers en in de kwalificaties die in het beroepenveld worden gevraagd. Met dit inzicht kunnen relevante opleidingen hun curriculum aan de arbeidsmarkt toetsen en zo nodig aanpassen. W E R K W I J Z E Tien vacatures uit Nederland en tien uit de Verenigde Staten met de aanduiding 'interactie-ontwerper' en 'interaction designer' werden vergeleken. Van elke vacature zijn de rollen en kwalificaties geïnventariseerd en geanalyseerd. Onderdelen van kwalificaties zijn de vereiste vooropleiding, werkervaring, expertise en persoonlijkheidskenmerken. De vacatures zijn door verschillende organisaties geplaatst. Niet alleen webbedrijven (zoals Yahoo!) of full-servicebureau's zijn op zoek naar interactieontwerpers. Ook onderzoeksinstellingen en organisaties in een specifieke bedrijfstak, zoals ziekenhuizen of banken, hebben behoefte aan deze ontwerpers. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 3

4 2. Takenpakket Het takenpakket van een interactie-ontwerper is gericht op de interactionele dimensie van het ontwerp. N E D E R L A N D De taken van interactie-ontwerpers in Nederland hangen nauw samen met hun activiteiten, zoals onderzoeken, ontwerpen, samenwerken, adviseren en documenteren. O N D E R Z O E K E N In Nederland is onderzoek door interactie-ontwerpers beperkt en betekent in de praktijk veelal inventariseren, analyseren en bepalen. Onderzoeksgebieden zijn: Behoeften en wensen van klanten en (eind-)gebruikers. Correcte bedrijfs- en gebruikerseisen. Wensen van doelgroep en uitstraling. Doelgroep met persona's, scenario's of taakmodellen. Zich in toekomstige gebruikers verplaatsen, zodat de gebruikersinterface optimaal aan hun wensen en behoeften beantwoordt. O N T W E R P E N In de voorbeeldvacatures wordt ontwerpen voornamelijk als activiteit ('werkwoord') beschreven en minder als een resultaat ('zelfstandig naamwoord'). In het ontwerpproces van de interactie-ontwerper speelt de activiteit 'vertalen' een belangrijke rol. Zo wordt 'een concept naar een ontwerp vertalen' vaak genoemd. Resultaten van ontwerpen Het ontwerpproces leidt tot de volgende resultaten: Interactieve interfaces van nieuwe media en distributiekanalen. Interactieve webapplicaties. Interactie-ontwerpen. (!) Toonaangevende, doelgerichte en moderne interactieve concepten. Front-end functionaliteit. Nieuwe versies van bestaande applicaties. CD-/DVD-presentaties. Structuur van een website. Navigatie(-oplossingen). 'Click flows'. Layouts van schermen en pagina's. Templates. Flows. Mock-up. Prototype. Visueel concept. Elektronische formulieren. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 4

5 Detailoverzicht van ontwerpen Afhankelijk van de situatie is het proces waaraan een interactie-ontwerper deelneemt te onderscheiden in: (Programma)ideeën naar (concept)ontwerpen voor interactieve interfaces van nieuwe media en nieuwe distributiekanalen vertalen. (In concept) functionele en grafische ontwerpen voor interactieve applicaties ontwikkelen en - na accordering door de teamcoördinator - deze applicaties bouwen en implementeren. Concepten in digitale bestanden uitwerken en deze omzetten naar 'klikbare' bestanden in HTML (of een andere scriptingtaal). Bedrijfsinformatie vertalen naar toonaangevende en moderne interactieve concepten. Bedrijfs- en gebruikerseisen vertalen naar een definitief interactieontwerp. Doelgerichte, interactieve concepten en interactie pagina ontwerpen samenstellen en ontwikkelen, die het onderliggende concept van de site en het merk ondersteunen. Voor de gebruikerskant van de interactieve oplossingen de verantwoording dragen. Voor de manier waarop gebruikers een informatiesysteem bedienen de verantwoording dragen. In objectgeoriënteerde software binnen de kaders van het creatieve en grafische concept de front-end functionaliteit ontwerpen. Nieuwe versies van standaardsoftware en aanvullend maatwerk voor opdrachtgevers ontwerpen. Interactieve CD-/DVD-presentaties en webapplicaties ontwerpen in samenwerking met een art director. Een visueel concept voor klanten ontwerpen in overleg met projectmanagers en art director. Aan de hand van het creatieve concept en de beoogde doelstellingen met een art director de structuur van de site opzetten. Interactiemodellen en webapplicaties onderhouden. Duidelijke interactieontwerpen maken. Navigatie, 'click flows', scherm-/paginalay-outs en templates ontwerpen. Flows, navigatieoplossingen en webapplicaties ontwerpen binnen de redactionele formule van de internetredactie. De wensen van de opdrachtgever vertalen naar concrete, functionele specificaties en schermontwerpen. Ideeën van klanten en onderzoekers vertalen naar uitgewerkte concepten, mock-ups, prototypes of video's, waarbij de interactie van mensen met ICTtoepassingen centraal staat. Elektronische formulieren ontwikkelen. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 5

6 D O C U M E N T E R E N Naast het feitelijke ontwerpwerk moet een interactie-ontwerper in Nederland ook documenteren. De ontwerper documenteert concepten, ontwerpen, functionele en interactionele specificaties van het eindresultaat van het ontwerpproces. Detailoverzicht van documenteren Sites en online applicaties tot in detail specificeren. Concepten uitwerken voor multimediavormgevers en webdesigners. Het interactie-ontwerp beschrijven. Interactieconcepten en -ontwerpen documenteren. Specificaties van interactie schrijven en onderhouden, binnen de richtlijnen en regels van de formule van de internetredactie. Functionele specificaties ontwerpen en schrijven. Van de ontwikkelde programmatuur documentatie (waaronder gebruikershandleidingen) samenstellen en produceren. Stroomschema's en templates maken. Tests opzetten. A D V I S E R E N Naast onderzoeken, ontwerpen en documenteren speelt een interactie-ontwerper soms ook een adviserende rol. Over structuur en vorm adviseren die bij de doelgroep aansluiten. Over toegankelijkheid, gebruikersvriendelijkheid en presentatie adviseren. Vakmatige ideeën ontwikkelen en de teamcoördinator hieromtrent adviseren. De kwalitatieve gegevens over het gebruik en de gebruikersvriendelijkheid van door de organisatie aangeboden nieuwe media-uitingen analyseren en vervolgens verbeteringsvoorstellen doen. S A M E N W E R K E N Een interactie-ontwerper in Nederland werkt vanzelfsprekend niet in isolement, maar altijd met anderen. De sociale dimensie van het werk van een interactieontwerper is dan ook erg belangrijk. Met opdrachtgevers, andere leden van het ontwerpteam, gebruikers of met andere disciplines, zoals software engineering moet vaak intensief worden samengewerkt. D E T A I L O V E R Z I C H T V A N S A M E N W E R K E N Met opdrachtgevers en teamleden de vorm en inhoud van nieuwe mediauitingen bespreken en evalueren. De (on)mogelijkheden van multimedia combineren met de wensen van opdrachtgevers en hierbij een art director ondersteunen. Aan opdrachtgevers presentaties geven. Aan opdrachtgevers en collega s het interactie-ontwerp presenteren en hun feedback verwerken. Klanten en collega's inspireren met ideeën en producten. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 6

7 Met het merk en de communicatiemanagers van de opdrachtgever een relatie onderhouden. Een belangrijke rol vervullen bij de vormgeving van interactieve multimediaproducties. In het user experience team van het bedrijf een sleutelrol vervullen. In workshops die het interactie-ontwerp naar een definitieve versie brengen de leiding nemen. Ontwerpvaardigheden verder ontwikkelen om een adviserende rol over user experience in het team te kunnen vervullen. Als drijvende kracht in het team met software engineering samenwerken om het ontwerp naar het eindproduct te vertalen. Aan de kwaliteitsborging van het werk door de user experience design afdeling bijdragen. In samenwerking met een klein team van user experience adviseurs, interactieontwerpers en grafisch vormgevers online concepten bedenken en maken, die het bedrijf van onze opdrachtgevers versterken. De ontwikkeling van de ontwerpcapaciteiten van het user experience team ondersteunen en de kennis over bruikbare ontwerpen en online customer experiences uitbreiden. Bruikbaarheidstesten begeleiden. Zich bezighouden met onder meer gebruikersonderzoeken, 'navigation flows', 'use cases' en scenario-ontwikkeling. Implementatie van het interactieontwerp tijdens de ontwikkeling bewaken. Met onderzoekers en software engineers meedenken over conceptontwikkeling. Met software engineering aan een eindresultaat samenwerken. Systematisch ideeën en oplossingen formuleren en aan ontwikkelaars overdragen. Een sleutelrol tussen techniek en creatie vervullen. Techniek en creatie tijdens het productieproces begeleiden. Met eindgebruikers, opdrachtgevers en projectmedewerkers contacten leggen en onderhouden. Aan projecten werken die voorop lopen in de ICT: op het technische vlak of binnen een branche. In nieuwe media-projecten participeren. Activiteiten coördineren. K W A L I T E I T S Z O R G De rol van de interactie-ontwerper bij kwaliteitszorg is uitermate beperkt. Een interactie-ontwerper bewaakt de kwaliteit waarbij de ontwerpen, gebruikersvriendelijkheid en resultaten centraal staan. Genoemde voorbeelden van deze activiteiten zijn 'de gebruikersvriendelijkheid nadrukkelijk in de gaten houden' en 'de kwaliteit van resultaten en ontwerpen controleren en bewaken'. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 7

8 V E R E N I G D E S T A T E N In de Verenigde Staten bestaat het werk van een 'interaction designer' hoofdzakelijk uit ontwerpen en samenwerken. D E T A I L O V E R Z I C H T V A N O N T W E R P E N In vertaling De gebruikersbeleving specificeren gebaseerd op bedrijfseisen en interviews met gebruikers. Een gebruikersbeleving ontwerpen die overeenstemt met de projecteisen, technisch haalbaar is en in de behoeften van gebruikers voorziet. Nieuwe oplossingen bedenken die de gebruikersbeleving verbeteren en tegelijkertijd aan de bedrijfseisen van opdrachtgevers voldoet. Hoge standaards handhaven voor ontwerpprodukten, zoals wireframes, architectuurdiagrammen en prototypes. Verantwoordelijkheid dragen voor de herdefinitie van het interface-ontwerp en de organisatie van de OpCo-webproducten, zoals 111.com, 222.com, 333.com en 444.com. De structuur van de site, interactie stroomschema's, wireframes van pagina's en interface-eisen specificeren en maken die het gebruiksgemak en een positieve gebruikersbeleving bevorderen. UCD-methoden maken om specificaties te ontwikkelen van gebruikersinterfaces, zoals gebruiksvoorbeelden, sitemaps, stroomdiagrammen, wireframes en definitieve interfacedocumentatie. Wireframes en mock-ups maken. Gebruikersinterfaces ontwerpen en ontwerpspecificatiies voor gebruikersinterfaces schrijven met bijpassende functionaliteit, gebaseerd op een begrip van behoeften en motieven van klanten. Werkstroom, conceptuele model, interactie-ontwerp, lay-out en navigatie ontwerpen, evenals het visuele en esthetische ontwerp. Prototypes (van een lage, gemiddelde en hoge precisie/natuurgetrouwheid) maken voor gebruik bij een variëteit aan bruikbaarheidsevaluaties en studies van gebruikersonderzoek. Prototypes voor functioneel ontwerp met een beperkte precisie ontwikkelen om een 'proof-of-concept' te demonstreren en om snelle iteratieve ondersteuning voor evaluatief ontwerp mogelijk te maken, alsmede voor onderzoek voor/naar productontwikkeling. Gedetailleerde ontwerp en functionele documenten (personas, story boards, werkstromen en mock-ups) maken die gebruikssituaties/-voorbeelden van een applicatie en het informatie- en interactie-ontwerp effectief communiceren voor grafische vormgeving, de inhoud en technische ontwikkeling. De voorkant met HTML en CSS-code in een ontwikkelomgeving opnieuw samenstellen/opzetten. De layouts van een bestaande site maken en/of veranderen. Werkende prototypes met nieuwe functies/kenmerken maken. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 8

9 3. Beroepskwalificaties De beroepskwalificaties van interactie-ontwerpers zijn gericht op de vereiste vooropleiding, werkervaring, expertise en persoonlijkheid. V E R E I S T E V O O R O P L E I D I NG In Nederland moet een interactie-ontwerper een relevante en afgeronde HBO- of WO-opleiding hebben. Relevant zijn HBO-opleidingen Interaction Design, Media & Technologie of een opleiding aan een kunstacademie. Een relevante wetenschappelijke opleiding is te vinden aan een TU, zoals bij de studierichtingen industrieel ontwerp, cognitieve ergonomie of 'interaction design'. Vanzelfsprekend hoort bij een dergelijke opleiding een vergelijkbaar denk- en werkniveau. In de Verenigde Staten vragen bedrijven een bachelor, master of gelijkwaardige vooropleiding in vakgebieden, zoals Design, Library Science, Psychology, Human- Computer Interaction, Interaction Design, Human Factors, Computer Science, Industrial Design, Graphic Design, Fine Arts of gerelateerde gebieden. V E R E I S T E W E R K E R V A R I N G Het aantal jaren vereiste werkervaring verschilt per vacature, maar het ligt in Nederland tussen de twee en vijf jaar. Daarnaast wordt op diverse terreinen (ruime) ervaring gevraagd, zoals met opdrachtgevers, persona's, scenario's, gebruikerstesten, templates, 'wire frames', relevante hulpmiddelen, (multidisciplinair) projectmatig werken danwel met technologie in het algemeen. In sommige situaties blijkt ook ervaring met content management systemen of desktop publishing een voordeel. D E T A I L O V E R Z I C H T G E V R A A G D E W E R K E R V A R I N G Minimaal twee tot vijf jaar concrete werkervaring in interactie-ontwerp voor webtoepassingen of in een soortgelijke functie als user experience designer, informatie-architect, interaction designer of conceptontwikkelaar/vormgever binnen een breed portfolio aan opdrachtgevers. Drie of meer jaar professionele werkervaring in een gebruikersgedreven interactie-ontwerp voor het web of het ontwerp van bruikbare interfaces. Ervaring met deelname aan strategische bijeenkomsten met opdrachtgevers en multidisciplinaire (interne) teams, waarbij de doelstellingen en functionaliteiten samen met opdrachtgevers en betrokken teams worden bedacht. Brede ervaring met interactie en/of technologie. Ervaring met persona's en scenario's. (Ruime) ervaring met grafische besturingssystemen (Mac OS als MS Windows), webtoepassingen, stijlgidsen voor gebruikersinterfaces en hulpmiddelen om te prototyperen. Ervaring met 'click flows', templates, wireframes, story boards en usability tests. Ruime ervaring met hulpmiddelen, zoals Adobe Photoshop, InDesign en Illustrator. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 9

10 Gedegen ervaring met hulpmiddelen, zoals Visio en Photoshop. Ervaring met interactieve programma s, zoals Macromedia Flash en Director. Ervaring met content management systemen. DTP-ervaring. (pré) De vereiste werkervaring in de Verenigde Staten is vooral inhoudelijke gericht. Ervaring met multidisciplinaire werken in projectteams is vereist en daarin een leidende rol spelen worden regelmatig genoemd. Ook ervaring met een aantal technologieën en hulpmiddelen, die veel bij interaction design en in webomgevingen worden gebruikt is vereist, zoals Visio, Dreamweaver en Photoshop/Illustrator en (x)html, CSS en JavaScript. D E T A I L O V E R Z I C H T G E V R A A G D E W E R K E R V A R I N G Eén tot drie jaar aantoonbare ervaring in interactie-ontwerp. Twee tot vijf jaar werkervaring in de creatie van interactieve/functionele ontwerpen voor applicaties, inclusief wireframes en stroomdiagrammen van schermen. Drie jaar ervaring in ontwerp, informatie-architectuur of het ontwerp van gebruikerinterfaces voor webapplicaties of consumentensites. Vijf jaar ervaring in gebruikersgericht ontwerpen van software en/of interactieve systemen. Vijf of meer jaar professionele ervaring in web design als een sleutelfiguur in een gebruikersinterfaceteam. Ervaring in UCD-methodologie en -hulpmiddelen. Ervaring in design, bruikbaarheid en informatie-architectuur. Ervaring in bruikbaarheidstesten (sterk aanbevolen). Ervaring in het ontwerp van bruikbaarheidstesten, -administratie, -analyse en - documentatie. Ervaring in de creatie van specificaties voor gebruikersinterfaces, de taakstroom documenteren en interfaceregels. Ervaring in de creatie van persona's of gebruikersonderzoek uitvoeren, zoals gebruikersinterviews of 'contextueel onderzoek'. Ervaring in het ontwerpen van sociale media websites. Ervaring in het ontwerpen van webapplicaties of 'client-based' applicaties (niet alleen het ontwerp van webpagina's) is gewenst. Ervaring met populaire consumentenwebsites of e-commerce sites, bruikbaarheidstesten, grafische vormgeving en prototyperen. Ervaring in een resultaatgerichte productieomgeving. Ervaring met samenwerking als onderdeel van een multidisciplinair team. Ervaring met externe opdrachtgevers adviseren. D E T A I L O V E R Z I C H T T E C H N I S C H E V A A R D I G H E D E N EN E R V A R I N G In de Verenigde Staten wordt de volgende technische vaardigheden en ervaring gevraagd. Ervaring in de creatie van interactieve prototypes met gebruik van allerlei technologieën. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 10

11 Ervaring in en technische vaardigheid met relevante hulpmiddelen: Visio of Omnigraffle, Photoshop, Illustrator, FreeHand, Dreamweaver, Word en PowerPoint. Gedegen begrip van website design en bekendheid met het werken met HTML. Begrip van en (codeer-)ervaring met diverse webtechnologieën, zoals HTML, CSS 2.0, XHTML (Transitional), Ajax, JavaScript en Flash voor complexe websites. Ervaring met de manipulatie van de DOM ('Document Object Model') met JavaScript voor prototyperen. V E R E I S T E K E N N I S De vereiste kennis van interactie-ontwerpers kent in Nederland verschillende niveau's van diepgang: van basiskennis, naar (zeer) gedegen kennis tot expertkennis. Er zijn twee gebieden waar de vereiste kennis betrekking op heeft: 1. Kennis van technologie, interactie, stijlgidsen, toegankelijkheid en persona's/scenario's. 2. Kennis van specifieke technieken en hulpmiddelen, zoals (X)HTML/CSS en ActionScript of Visio, Adobe Photoshop/Illustrator en Microsoft Word. Soms is kennis van content management aanbevolen. Detailoverzicht vereiste kennis Kennis van persona's en scenario's. Gedegen kennis van online media. Gedegen kennis van toegankelijkheid ('accessibility'). Brede kennis van interactie en/of technologie. Kennis van visueel ontwerp, informatietechnologie (o.a. HTML), formulierenontwerp voor elektronische media, marketingtechnieken voor internet, grafische pakketten, communicatieprocessen en projectmatig werken. Gedegen kennis van grafische besturingssystemen, webapplicaties, user interface-stijlgidsen en prototyping tools. Uitmuntende kennis van HTML en CSS. Basiskennis van XML en XHTML. Zeer goede kennis van Flash en ActionScript. Uitmuntende kennis van hulpmiddelen, zoals Photoshop, Illustrator, Dreamweaver en/of BBEdit/Homesite. (1) Gedegen kennis van relevante hulpmiddelen, zoals Visio, Word, PowerPoint. Ruime kennis van relevante hulpmiddelen, zoals Visio, Word en Photoshop voor de creatie van ideeën en oplossingen. Goede kennis van Microsoft Visio en/of Adobe Illustrator. Omgangskennis met Adobe AfterEffects en Adobe Encore. Expertkennis of Adobe CS2 (Photoshop, Indesign or Illustrator). Kennis van content management systemen. Kennis van CMS-technologie. (pré). Vereist vaardigheden Elke interactie-ontwerper moet in Nederland drie typen vaardigheden bezitten: vakinhoudelijke, sociale en communicatieve. De vakinhoudelijke hebben vooral < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 11

12 betrekking op het ontwerpproces van interactieve systemen, de rol van de opdrachtgever en gebruiker in dit proces en op relevante technieken die tijdens het proces worden gebruikt. De sociale vaardigheden hebben uitsluitend en alleen betrekking op het zelfstandig en in teamverband kunnen werken. De communicatieve vaardigheden ten slotte hebben betrekking op de verbale, schriftelijke en presentationele vaardigheden richting opdrachtgever, leden van het projectteam en vakmatige documenten, zoals functionele specificaties of tekeningen. En deze documenten dan (soms) zowel in het Engels als in het Nederlands. Vakinhoudelijke vaardigheden Uitstekende (creatieve) ontwerp- en denkvaardigheden. Ontwerpprojecten analytisch kunnen benaderen. Solide begrip van UCD-principes. Wensen van opdrachtgevers kunnen vertalen in concrete oplossingen. Opdrachtgever en eindgebruiker centraal stellen. Sterk inlevingsvermogen met de gebruiker. Probleemoplossende vaardigheden. Vaardigheden in HTML/CSS and AJAX. (pré). Sociale vaardigheden Zowel zelfstandig als in teamverband kunnen werken. Communicatieve vaardigheden Sterke, excellente en goede communicatieve vaardigheden in woord en geschrift. Sterke presentatievaardigheden. Een goede en uitstekende beheersing van de Nederlandse en Engelse taal in woord en schrift. Een creatieve visie en ontwerpconcepten kunnen communiceren naar 'blue-chip clients'. Ideeën kunnen communiceren via ondermeer rapporten, tekeningen, mock-ups, prototypes of video. Heldere en complete specificaties kunnen schrijven. V E R E I S T E E X P E R T I S E In de Verenigde Staten is de vereiste expertise te onderscheiden in algemene ontwerpexpertise, vakinhoudelijke (UCD/UX) expertise en communicatieve/sociale vaardigheden. Algemene ontwerpexpertise Sterk begrip van het totale ontwerpproces. Nieuwe benaderingen voor complexe ontwerpproblemen kunnen ontwikkelen. Meerdere oplossingen voor een enkel ontwerpprobleem kunnen bedenken. Oplossen van problemen en 'issues' creatief kunnen benaderen. Vanuit de bestaande werkpraktijk de implicaties voor het ontwerp kunnen identificeren. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 12

13 Vakinhoudelijke (UCD/UXD) expertise Aantoonbare sterke interactie-ontwerpproces vaardigheden. Beheersing van UCD-principes en solide interactie-ontwerpvaardigheden. Bekendheid met 'best practices' (schoolvoorbeelden?) en methodologieën voor bruikbaarheid. Begrip van de cognitieve aspecten van ontwerp. Begrip van UCD-methodologie en -hulpmiddelen. Begrip van persona's en scenario's voor een specifieke gebruikerspopulatie, gebaseerd op primair of secundair onderzoek. Solide kennis van 'Human Computer interaction'. Solide begrip van bruikbaarheidsprincipes door ondermeer vooropleiding, training of zelfstudie over cognitieve psychologie, bruikbaarheid of interactieontwerp. Handhaven van hoge standaarden voor ontwerpprodukten, zoals wireframes, architectonische diagrammen en prototypes. De wens de laatste user experience methodologieën in de praktijk te brengen en verder te perfectioneren. Nieuwe oplossingen kunnen bedenken die de gebruikersbeleving verbeteren en tegelijkertijd in de bedrijfsbehoeften van de opdrachtgever voorzien. Alledaagse, gewone, bekende ontwerppatronen voor gebruikersinterfaces kunnen beschrijven en toepassen. Inherente ontwerppatronen in de applicatie kunnen bepalen en deze vervolgens uitbreiden naar de creatie van maatwerkcomponenten. Snel gebruikersinteracties met pen en papier, 'whiteboard' of Post-It notes kunnen schetsen. Stroomschema's en wireframe-diagrammen kunnen maken. De gebruikersbeleving van webapplicaties kunnen ontwerpen en documenteren (interactiestroomschema's, wireframes, sitemaps en ontwerpen van gebruikersinterface). Persona's en scenario's voor een specifieke gebruikersgroep kunnen ontwikkelen en uitbreiden die op primair en secundair onderzoek zijn gebaseerd. Begrip van en enthousiasme voor de laatste webgebaseerde ontwerpen, technologie en bedrijven. Kennis van wat geavanceerde technologie kan doen en aanbevelen waar deze te gebruiken. De bereidheid de business, het merk en de marketingdoelstellingen van een opdrachtgever te begrijpen en aan de ontwikkeling en het succes ervan proactief bij te dragen. Naar andere creatieve individuen kunnen luisteren, zich in hen in te leven en hen te inspireren. Op tijd resultaten van hoge kwaliteit kunnen leveren die de gebruikersbeleving voor klanten significant verbeteren. Met belanghebbenden, architecten, ontwikkelaars en bedrijfsanalisten kunnen samenwerken als het projectteam het ontwerp verder verfijnd. Snel met korte deadlines kunnen werken, meervoudige taken tegelijkertijd kunnen hanteren en in een intensieve samenwerkingsomgeving kunnen werken. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 13

14 Detailoverzicht communicatieve en sociale vaardigheden Uitstekende, solide en sterke interpersoonlijke, coöperatieve, verbale en schriftelijke communicatieve vaardigheden. Aanbevelingen voor een ontwerp kunnen communiceren naar een gevarieerd publiek. Ideeën voor een ontwerp naar opdrachtgevers kunnen presenteren en communiceren. Met eindgebruikers en opdrachtgevers succesvol en professioneel kunnen interacteren ('omgaan'). Zowel zelfstandig als in teamverband kunnen werken. Onafhankelijk kunnen opereren. In multifunctionele teams kunnen samenwerken. Een teamspeler die met plezier met analyse-, ontwerp- en ontwikkelteams samenwerkt. Sterke en uitstekende analytische en leiderschapsvaardigheden. Neemt het voortouw bij de technologieteams om de vereiste platforms en systemen te bepalen waarmee de beleving tot leven wordt gebracht, en documenteert de eisen voor de technologieteams in een gestandaardiseerde documentenverzameling (presentatie, technologisch, functioneel en temporeel). Goed ingevoerd in de achterliggende ideeën van Web 2.0 en tegelijkertijd verankerd in de fundamentele concepten van bruikbaarheid. Snel tussen verschillende projecten in een dynamische omgeving kunnen wisselen. Snel in een veranderende omgeving kunnen antwoorden en meerdere taken tegelijkertijd aan kunnen. Deadlines aankunnen en comfortabel met snelle ontwikkelcycli. Vormgevingsvaardigheden Afhankelijk van de situatie zijn vaardigheden in de grafische vormgeving al of niet van belang. Sterke grafische vormgevingsvaardigheden. Grafische vormgevingsvaardigheden om in gesloten cross-functionele teams te kunnen werken, bij een grote verscheidenheid aan externe projecten met diverse gebruikersactiviteiten en technologieplatforms. Grafische vormgevingsvaardigheden hebben de voorkeur, maar zijn niet noodzakelijk. V E R E I S T E H O U D I N G S A S P E C T E N E N P E R S O O N L I J K E E I G E N S C H A P P E N De houdingsaspecten en de persooonlijke eigenschappen van interactie-ontwerpers in Nederland zijn omvangrijk. In de praktijk zijn ze niet in één persoon verenigd. Vooral flexibiliteit, stressbestendigheid en professionaliteit zijn in Nederland veel gevraagd. Detailoverzicht Een goed inlevingsvermogen in de behoeften van de doelgroep en opdrachtgevers. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 14

15 Een brede interesse. Affiniteit met het medium. Je laat je inspireren door de mogelijkheden van online media. Duidelijke visie op het eigen vakgebied en de behoeften van klanten. Een goed gevoel voor marketingcommunicatie. Accuraat. Ambitieus. Bereidheid doorlopend te leren. Commercieel. Creatief. Een innovatieve inslag. Een teamspeler. Enthousiast. Ervaren. Flexibel. Gedreven. 'Geen 9 tot 5 werker'. Gevoel voor humor. Goede contactuele eigenschappen. Hoge kwaliteitseisen stellen. Innovatief. Integer. Inventief. Klantvriendelijk. Kwaliteitsbewust. Nieuwsgierig (naar nieuwe technologieën en interactieve concepten). Oog voor detail hebben. Organisatiesensitiviteit. Passie voor software-ontwikkeling en technologie. Professioneel. Resultaatgericht. Sterk analytisch vermogen. Sterke persoonlijkheid. Stressbestendig. Trendgevoelig. V E R E I S T E H O U D I N G S A S P E C T E N E N P E R S O O N L I J K E E I G E N S C H A P P EN De vereiste houdingsaspecten en persoonlijke eigenschappen zijn in de Verenigde Staten een stuk minder gevariëerd. Gepassioneerd over produkten, systemen en websites maken die werkelijk in de behoeften van gebruikers voorzien. Gepassioneerd over gebruikerstaken en produkteisen begrijpen en conceptscenarios en oplossingen maken, raamwerken en stroomschema's voor interacties implementeren. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 15

16 Zelfgemotiveerd Zelfsturend. Getalenteerd. Systematische denker. Beleeft plezier het complexe vereenvoudigen. Georganiseerd. Heeft de bereidheid naar het ideale ontwerpproces te streven en tegelijkertijd in een kader van organisatie, project en omgeving kan werken. 'Obsessively check your RSS feeds'. 'Sign up for every new "Web 2.0" app that comes around'. 'Spend your personal time updating your blog.' 'Constantly take screenshots of bad web experiences'. P O R T F O L I O In Nederland worden interactie-ontwerpers niet expliciet naar hun portfolio gevraagd. Over de reden daarvan kan alleen worden gespeculeerd. Wellicht denken opdrachtgevers alleen bij grafisch vormgevers aan een portfolio. Vereiste portfolio (Verenigde Staten) Een portfolio waaruit ondermeer aandacht voor detail, innovatief denken, superieure grafische vormgeving blijken en een aantrekkelijk ontwerp van gebruikersgerichte, goed geplande websites, software- en webapplicaties kunnen ontwerpen blijkt. Een portfolio met functionele ontwerpen of specificaties van gebruikersinterfaces. Twee of meer voorbeelden van websites/applicaties die van concept naar ontwerp zijn geleid. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 16

17 4. Vergelijkingsresultaten Een vergelijking tussen vereiste vooropleiding en expertise levert het volgende beeld. V E R E I S T E V O O R O P L E I D I NG In de Verenigde Staten is de vereiste voorleiding gevarieerder dan in Nederland. Met naam en toenaam worden specifieke vakgebieden genoemd, zoals bibliotheekwetenschappen, informatica, psychologie en zelfs kunstgeschiedenis. In Nederland daarentegen denkt men voornamelijk aan een specifieke HBO-opleiding (waarschijnlijk 'Communication & Multimedia Design') of aan de TU Delft ('industrieel ontwerp'). Nederlandse bedrijven bezitten niet alleen onvoldoende zicht op alle opleidingen, maar weten ze ook nog onvoldoende welke andere (wetenschappelijke) opleidingen relevant kunnen zijn. Anders gezegd, aanduidingen voor de vereiste vooropleiding zijn in de Verenigde Staten veelzijdiger en diverser. De genoemde vakgebieden worden specifieker aangeduid. In Nederland hebben opleidingen met aandacht voor interactie-ontwerp een 'algemenere' aanduiding, zoals 'Communication & Multimedia Design'. Relevante vakgebieden, zoals bibliotheekwetenschappen ('library science'), psychologie of informatica ('computer science') worden in de Nederlandse context nauwelijks als geschikte studierichting genoemd. Als opleidingen in Nederland zich voor de invulling van hun curriculum richten op wat er op de arbeidsmarkt aan beroepskwalificaties wordt gevraagd dan zouden zij vooral aandacht besteden aan de kennis en het gebruik van technieken en hulpmiddelen. Ook communicatieve en sociale vaardigheden en eigenschappen zijn in deze belangrijk. De meer algemene ontwerpexpertise en vakinhoudelijke ('interaction design') kennis komt nog onvoldoende tot uiting op de arbeidsmarkt. De toekomstbestendigheid van een curriculum voor interactie-ontwerpers is met aandacht voor technieken, hulpmiddelen en communicatieve vaardigheden beperkt. De erosie van kennis en vaardigheden met specifieke technieken en hulpmiddelen is veel groter dan die van specifieke ontwerpexpertise. Jakob Nielsen maakt in zijn artikel 'Live-Long Computer Skills' een goede vergelijking met de computervaardigheden die kinderen op school veelal leren. Zie ook: useit.com/alertbox/computer-skills.html Zouden relevante opleidingen in Nederland meer naar de beroepskwalificaties in de Verenigde Staten kijken dan zou meer aandacht worden besteed aan principes, theorieën, methodieken voor UCD en UXD, gebruikersonderzoek, persona's en scenario's, mock-ups, wireframes en architectuurdiagrammen, prototypes en dergelijke dan nu het geval is. Dergelijke expertise gaat een stuk langer mee. Afgaande op het aantal jaren vereiste werkervaring is de conclusie gerechtvaardigd dat ervaren interactie-ontwerpers in de periode hun opleiding moeten hebben afgerond. Een opleiding die zij in de periode hebben doorlopen. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 17

18 Duidelijk de generatie interactie-ontwerpers voor wie de online wereld een vanzelfsprekendheid. V E R E I S T E E X P E R T I S E In Nederland wordt verschillende soorten kennis gevraagd: gedegen kennis, brede kennis, uitmuntende kennis, basiskennis, (zeer) goede kennis, ruime kennis, expertkennis en 'omgangskennis'. Waarin deze van elkaar verschillen en hoe ze worden verworven blijft onduidelijk. In Nederland wordt met name gekeken naar de beheersing van specifieke technieken (zoals (X)HTML, CSS en XML) en hulpmiddelen (en dan voornamelijk produkten van Adobe en Microsoft). Opvallend is dat in Nederland nagenoeg alleen 'kennis' van hulpmiddelen wordt gevraagd en in geen enkel geval vaardigheden. Letterlijk genomen betekent dit dat een interactie-ontwerper weliswaar de verschillen tussen bijvoorbeeld versies van een pakket, zoals Visio of Photoshop, kent, maar het pakket in de ontwerppraktijk nauwelijks heeft gebruikt. Een absurde gedachte natuurlijk. De verschillen tussen de gevraagde beroepskwalificaties in Nederland en de Verenigde Staten zijn duidelijk. De verschillen lijken het resultaat van dat ook werkgevers in Nederland nog onvoldoende weten wat ze moeten vragen dan wel wat het vakgebied inhoudt. Daarom wordt onevenredige aandacht besteed aan attitude en persoonlijke eigenschappen (bijvoorbeeld 'accuraat', 'stressbestendig' en 'flexibel') en algemene vaardigheden (zoals communicatie en samenwerking). Dit zijn geen onbelangrijke vaardigheden, maar ze zijn niet erg specifiek voor interactie-ontwerpers. Werkgevers in de Verenigde Staten kunnen beter aangeven welke vakinhoudelijke kennis en vaardigheden nodig zijn. Kennis en vaardigheden gericht op algemene ontwerpexpertise (zoals de vaardigheid om nieuwe oplossingen te bedenken voor complexe ontwerpproblemen) als op 'user experience design' expertise (zoals "...oplossingen kunnen bedenken die zowel de experience van de gebruiker verbeteren als tegemoet komen aan de bedrijfsdoelstellingen."). Het begrip 'user experience design' komt in de Nederlandse advertenties nauwelijks voor. In de advertentieteksten is de term nagenoeg afwezig. Dit in tegenstelling tot de Verenigde Staten waar de term meer het ankerpunt is en waar interaction design sterk aan wordt gerelateerd. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 18

19 5. Concluderende opmerkingen Duidelijk is dat er naast overeenkomsten in taken en kwalificaties ook interessante verschillen zijn tussen Nederland en de Verenigde Staten. Hoe zijn de verschillen tussen beide te interpreteren? Een analogie kan verhelderend zijn. Stel aan twee willekeurige personen de vraag 'Wat vind je lekker om bij een vismaaltijd te drinken?' De ene persoon antwoordt 'een glas witte wijn'. De ander ziet 'een op 4 graden Celsius gekoeld glas Riesling Grand Cru van het wijnhuis Jean Siepp uit Kirchberg van 2004' voor zich. Beide antwoorden zijn legitiem en in hun context juist. Toch verschillen ze sterk, vooral in 'resolutie'. Het detailniveau waarop de laatste persoon antwoord geeft bevat veel minder ruis. Het antwoord laat nog maar weinig ruimte voor misverstand of dubbelzinnigheid. De verschillen tussen Nederland en de Verenigde Staten zijn dan ook als resolutieverschillen te interpeteren. In Nederland uit men zich nog minder precies. Interactie-ontwerp als professie en discipline is voor velen nog diffuus. Een gevolg is ondermeer dat globale termen, voor de handliggende zaken en algemeenheden in de Nederlandse vacatures worden genoemd. In de toekomst nemen de visie op het vak, de functieprofielen en de vereiste kwalificaties hopelijk snel in resolutie toe. Wellicht is een oriëntatie op het vakgebied vruchtbaarder dan op de beroepspraktijk. < I N T E R A C T I E - O N T W E R P E R : T A K E N E N K W A L I F I C A T I E S > 19