MEER POWER VOOR EEN SOCIAAL ENERGIEBELEID

Transcriptie

1 MEER POWER VOOR EEN SOCIAAL ENERGIEBELEID Project Energiearmoede Westhoek Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen 1

2 2

3 MEER POWER VOOR EEN SOCIAAL ENERGIEBELEID! PROJECT ENERGIEARMOEDE WESTHOEK armoede + slechte woonkwaliteit + hoog energieverbruik = meer armoede Kort en krachtig voor bliksemsnelle lezers Het Project Energiearmoede Westhoek, een synthese Feu continu:een project als waakvlam Inhoudelijke opbouw, beleidsaanbevelingen en (samenwerkings)plannen voor de toekomst. Energie, een hot item, ook in de Westhoek! Wat is energiearmoede? Doelstelling van Project Energiearmoede Westhoek Historiek van een energiek project Opbouwwerkaanpak Beleidsaanbevelingen en plannen voor de toekomst Naar een warm energiebeleid in de Westhoek: cijfers, ervaringen en getuigenissen De doelgroep; energiearmoede in de Westhoek, profiel De contacten Geografische verschillen in energiearmoede Contactopbouw Drie inhoudelijke sporen Ondersteunen en begeleiden Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen 3

4 kort en krachtig voor bliksemsnelle lezers PROJECT ENERGIEARMOEDE WESTHOEK Start en doelstelling Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen zag kans om via een Project Energiearmoede Westhoek de energiearmoede in kaart te brengen en beleidsaanbevelingen te doen. Voor de uitvoering van dit project konden we rekenen op de steun van 12 OCMW s, de energiesnoeiers en het Westhoekoverleg. Gedurende 3 jaar ( ) werkten we in 12 gemeenten (Koekelare, Koksijde, Poperingen, Kortemark, Zonnebeke, De Panne, Veurne, Langemark-Poelkapelle, Nieuwpoort, Lo-Reninge, Alveringem en Vleteren). Opbouwwerkaanpak Contact met energiearme inwoners van de Westhoek: Via huisbezoeken. Via collectieve bijeenkomsten (vergaderingen,infomomenten, energiebeurs, ). Via andere communicatiedragers (flyers, artikels in de gemeentekrant, ). Topics waarop gefocust werd: Individuele gedragsverandering ten aanzien van energieverbruik. Kennisgeving van het recht op energie. Structurele aanpassingen aan de woning, i.s.m. eigenaars en verhuurders. Inhoudelijke uitdieping van deze thema s vind je in Deel 1, Feu continu: een project als waakvlam. Cijfermateriaal over contacten en profiel energiearmoede, ervaringen en getuigenissen en heel wat tips, vind je in Deel 2, naar een warmer energiebeleid in de Westhoek. 4

5 Beleidsaanbevelingen Energiearmoede heeft een multipele oorzaak: De minimumuitkeringen liggen te laag, de energieprijzen daarentegen stijgen. Hoge energiekosten zijn te wijten aan enerzijds de slechte woningkwaliteit en anderzijds het individueel gedrag. De energiemarkt is ondoorzichtig en complex. Mensen kennen hun rechten niet. Aanbevelingen voor de uitbouw van een dienstverlening Energie op lokaal vlak. Deskundigheid en specialisatie ontwikkelen binnen de Sociale Dienst van het OCMW. Gecentraliseerde dienstverlening binnen de gemeente: uitbouw van een woon- en energieloket. Aanbevelingen voor lokale besturen en plannen voor de toekomst: Inzetten op een onderzoek naar de gevolgen en het nut van afsluitingen. Recht op minimale aardgaslevering. Standaardisatie van de werking en het sociaal onderzoek van het LAC. Sociale dakisolatie: acties om verhuurders te bereiken en te stimuleren. Preventief gebruik van het Sociaal Energiefonds. Actie voor gebruik van energielening bij aankoop van energiezuinige toestellen. Aanbevelingen op Vlaams niveau: Betaalbaarheid van de energiefactuur bevorderen door: duidelijke en doorzichtige factuur. sociale correcties voor kwetsbare groepen. gelijkschakeling van de doelgroepen. Klantvriendelijkheid en consumentenbescherming. Regeling van minimale aardgaslevering.. Toegankelijk maken van de Vlaamse renovatiepremie voor verhuurders. 5

6 6

7 FEU CONTINU: EEN PROJECT ALS WAAKVLAM Project Energiearmoede Westhoek Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen 7

8 Armoede + slechte woonkwaliteit + hoog energieverbruik = meer armoede Colofon Auteur: Mieke Spruytte Redactieteam: Stefan Goemaere, Karen Viaene, Chris Verstraete, Mieke Spruytte Concept en eindredactie: WoordWerk Vansevenant Vormgeving: Folio Verantwoordelijke Uitgever: Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen, Torhoutsesteenweg 100A, 8200 Brugge 8 Deze publicatie werd mogelijk gemaakt met de financiële steun van Schneider Electric Foundation

9 VOORAF EEN INLEIDING TOT AANLEIDING 9

10 Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen focust al jaren op energie en energiearmoede. Een sociaal thema bij uitstek, een innovatief thema dankzij de steeds veranderende technologische knowhow, zeker ook een politiek item aangezien energie essentieel is en blijft voor welzijn, economie, rendabiliteit, veiligheid en duurzaamheid. Deze publicatie vertelt een verhaal over kansen voor een warm beleid wat betreft energiearmoede. Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen gaf volle gas voor een meerjarig project in de Westhoek. En energie is uiteraard niet alleen datgene wat doet bewegen; het is als maatschappelijk thema steeds in verandering en evolutie. Soms is de actualiteit sneller dan verslaggeving. De wetgeving, de regelgeving, de Turteltaksen, een onvoorziene ministerwissel, het verandert snel. Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen beseft dat deze publicatie soms door de actualiteit werd en wordt ingehaald. Wat niet en nooit wordt ingehaald, is het pleidooi om energiearmoede te bannen. 10

11 ENERGIE EEN HOT ITEM OOK IN DE WESTHOEK 11

12 Misschien heeft het te maken met de klimaatopwarming, misschien komt het door de onvoorspelbaarheid van de energiemarkt als economische factor, misschien komt het omdat simpelweg energiefacturen een behoorlijke hap uit de portefeuille nemen. Maar één ding staat vast: energie is als topic ontzaglijk belangrijk (geworden). Koken kost geld, zo zegt men. Dat heeft alles te maken met het feit dat koken niet kan zonder energie. En energie kost geld, kost veel geld. Dat laat zich voelen. Naast alle andere vormen van armoede is energiearmoede een niet te onderschatten sociale problematiek, ook in Vlaanderen. In 2011 werd de Westhoek erkend als lokale entiteit voor FRGE. Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen liet deze kans niet liggen en zag hierin een mogelijkheid om via projectwerking energiearmoede lokaal in kaart te brengen en tegelijk beleidsaanbevelingen uit te werken voor een integrale en resultaatsgerichte aanpak. Dat was de start van het Project Energiearmoede Westhoek, een initiatief van Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen. Dit project kaderde in een globaal programma rond energiearmoede in de Westhoek met financiële steun van LEADER. De medewerking en het enthousiasme van een aantal OCMW s, van de energiesnoeiers, het FRGE waren essentieel voor het welslagen van dit project. Maar vooraleer volle gas te geven en het project zelf toe te lichten, willen we het begrip energiearmoede kaderen. 12

13 WAT IS ENERGIEARMOEDE? Traditioneel wordt vanuit de beleidscontext een eerder abstracte definitie gehanteerd: problemen kennen met de betaling van de energiefacturen. Energiearmoede heeft te maken met verschillende bevoegdheden op Vlaams niveau: wonen, welzijn en armoede. 13

14 Een eerder wetenschappelijke benadering van energiearmoede baseert zich op de kosten die samenhangen met wonen (inclusief energie) en energieverbruik. Twee benaderingen zijn hier gangbaar: De totale woonlast bedraagt meer dan 40 % van het beschikbare huishoudinkomen. In 2013 leefde 7% van de Vlamingen ( gezinnen) in een huishouden met een te zware woonkost (met inbegrip van verzekering, onderhoud, belastingen en water en energie). Meer dan 10 % van het beschikbare inkomen besteden aan energie Een feit voor Vlaamse gezinnen (10%). In 2012 was het voor 6,6% van de huishoudens financieel onmogelijk om de woning degelijk te verwarmen. Het Platform tegen Energiearmoede publiceerde in november 2015 de eerste Barometer Energiearmoede. Zij meten energiearmoede op drie manieren: Huishoudens die een te groot deel van hun inkomen aan energiekosten besteden: gemeten energiearmoede. Huishoudens die hun energieverbruik terugschroeven tot onder een drempel die voor een fatsoenlijk leven zorgt: verborgen energiearmoede. Gezinnen die zeggen dat ze moeite hebben om de energiefacturen te betalen: subjectieve energiearmoede. De eerste Barometer Energiearmoede toont aan dat 1 op 7 gezinnen af te rekenen heeft (kan hebben) met energiearmoede. De eerste Barometer Energiearmoede toont aan dat 1 op 7 gezinnen af te rekenen heeft (of kanhebben) met energiearmoede. Drie factoren zijn bepalend: Stijgende energieprijzen De elektriciteitsfactuur van een gemiddeld gezin steeg in de periode van 1/1/2015 tot 1/03/2016 met ruim 50% of van 624 naar 943 per jaar. De prijzen voor aardgas bleven nagenoeg stabiel. De stijging is het gevolg van een aantal politieke beslissingen van de voorbije jaren: De btw op elektriciteit voor gezinnen is sinds 1 september 2015 gestegen van 6 naar 21 %. De gratis 100 kilowattuur wordt vanaf 2016 afgeschaft. De Vlaamse regering keurde een verhoogde energieheffing van 100 /jaar per gezin goed. Deze heffing zal ingaan vanaf 1 maart 2016 en zal 5 jaar lang aangerekend worden via de elektriciteitsfactuur. Het doorrekenen van schulden van 2008 en Het doorrekenen van de vennootschapsbelasting die de netbeheerders moeten betalen. 14

15 Slechte woningkwaliteit Uit het Grote Woononderzoek blijkt dat 37 % van het Vlaamse woningbestand (1 miljoen woningen) een onvoldoende krijgt op vlak van kwaliteit. 50 % van de woningen op de private huurmarkt voldoet niet aan de kwaliteitsnormen. Deze woningen zijn tevens energieverslindende woningen waardoor energiekosten zorgwekkend hoog oplopen. Heel wat maatschappelijk kwetsbare gezinnen kunnen hun energiefacturen nauwelijks of niet meer betalen. Structureel laag inkomen en huurprijs als oorzaak van energiearmoede In 2005 betaalde 13% van de gezinnen in het Vlaams gewest meer dan 30 % van hun inkomen aan huur. In 2013 was dit al gestegen tot 20 % van de gezinnen. Voor het segment van de private huurders is dit tussen 2005 en 2013 gestegen van 39% tot 52%. Het aanbod huurwoningen is veel kleiner dan de vraag. Door hun beperkte budget en een ontoereikend inkomen kunnen maatschappelijk kwetsbare gezinnen zich geen kwaliteitsvolle (huur)woning veroorloven en komen ze terecht in woningen van slechte structurele en energetische kwaliteit. 15

16 16

17 DOELSTELLINGEN VAN HET PROJECT Samenlevingsopbouw werkt met maatschappelijk kwetsbare mensen en loopt met hen een individueel traject, krijgt op deze manier zicht op gemeenschappelijke en structurele problemen en wil uiteindelijk tot een aantal structurele oplossingen komen om het recht op energie te garanderen. 17

18 SAMENLEVINGSOPBOUW WEST-VLAANDEREN EN ENERGIEARMOEDE: EEN VIERVOUDIGE MOTIVATIE Kansen creëren, grondrechten garanderen! Goed wonen is een basisrecht. Het betekent leven in een kwalitatieve en betaalbare woning en toegang hebben tot basisvoorzieningen zoals energie. Samenlevingsopbouw ziet het recht op energie als een onderdeel van het wettelijk recht op goede huisvesting. Heel wat kwetsbare gezinnen hebben het moeilijk om toegang te krijgen tot de energiemarkt zowel door financiële, technische als sociale problemen. Complexiteit van de energiemarkt en stijgende energieprijzen De liberalisering van de energiemarkt gaf niet de verwachte prijsdaling van de energiefactuur. Sinds de vrijmaking van deze markt wordt het steeds moeilijker om op de hoogte te blijven van alle reglementen, voorschriften, premies of rechten. De commerciële leveranciers maken gebruik van de ondoorzichtige regelgeving en de onwetendheid van de consument. Het overhevelen van de bevoegdheden naar Vlaams niveau gaf ook niet direct een boost: de stijging van de factuur door de verhoging van het btw-tarief, de energieheffing (de Turteltaks), is voor vele kwetsbare gezinnen de druppel die de emmer doet overlopen. Maatschappelijke relevantie, maatschappelijke kost Het werken rond energie(armoede) is maatschappelijk relevant omwille van de grote impact die het heeft op het welzijn van mensen. Steeds meer mensen hebben behoefte aan ondersteuning bij het oplossen van moeilijkheden op het vlak van energie, bij het toegang krijgen tot het recht op energie. Dat is één van de redenen waarom het noodzakelijk is te zoeken naar structurele oplossingen waardoor de energiekost daalt, de woonkwaliteit verbetert en iedereen toegang krijgt tot de energiemarkt. De tijd is rijp! Samen werken met partners Zowel op lokaal als op bovenlokaal vlak groeide de voorbije jaren het bewustzijn van de nood aan het werken rond energiearmoede. Zowel gemeenten als welzijnsorganisaties krijgen meer en meer te maken met problemen op vlak van energie en met een stijgend aantal energiearmen. Om resultaten te bereiken, is een samenwerking van essentieel belang. 18

19 CONCRETE DOELSTELLING Toen de Westhoek erkend werd als lokale entiteit voor het FRGE greep Samenlevingsopbouw deze kans aan om op lokaal vlak samen aan energiearmoede te werken. Met de Provinciale Gebiedswerking Westhoek en het Westhoekoverleg als regionale partners, was het idee te werken aan een ondersteuningsaanbod voor de lokale besturen van de Westhoek in het kader van energiearmoede. Wat kunnen structurele maatregelen zijn, zowel op lokaal als bovenlokaal vlak, om mechanismen van maatschappelijke uitsluiting op te heffen in het kader van energiearmoede? Met dit project rond energie beoogde Samenlevingsopbouw vier doelstellingen te realiseren: Zicht krijgen op de energiearmoede in de Westhoek: wie zijn die mensen? Wat zijn oorzaken en mechanismen waardoor ze in energiearmoede terechtkomen? Een concrete aanpak starten: samen met een aantal sociale partners en de mensen die de grootste energieproblemen hebben, acties uitwerken. Verbeterpunten: vanuit de opgebouwde ervaringen komen tot structurele verbeterpunten voor de aanpak in de gemeente. Vanuit opgebouwde ervaringen d.m.v. bovenlokale aanbevelingen mechanismen van maatschappelijke uitsluiting opheffen. Tijdens het project experimenteerden wij als opbouwwerkers met verschillende werkvormen in het bereiken en begeleiden van kwetsbare doelgroepen in functie van energiebesparing. 19

20 20

21 HISTORIEK VAN EEN ENERGIEK PROJECT Het project kent een dubbel spoor. Enerzijds een lokale focus, anderzijds een spoor op Vlaams niveau om structureel een aantal zaken proberen bij te sturen. 21

22 Lokaal spoor Samenlevingsopbouw besloot om met eigen middelen te investeren en zette gedurende drie jaar een deeltijdse medewerker per gemeente in die er telkens een vol jaar actief was. De opbouwwerker werkte een ondersteuningsaanbod uit voor de lokale besturen van de Westhoek. De betrokken OCMW s waren prioritaire partners. In drie jaar tijd was Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen in 12 gemeenten bezig om energiearmoede aan te pakken en energiekosten te verminderen. 2012: Koekelare, Koksijde en Poperinge 2013: Kortemark, Zonnebeke, De Panne en Veurne 2014: Langemark-Poelkapelle, Nieuwpoort, Lo-Reninge, Alveringem en Vleteren Over de manier van aanpak, het achterliggend cijfermateriaal en de ervaringen opgedaan tijdens de projecttijd zelf, lees je alles in Deel 2: Naar een warm energiebeleid in de Westhoek, dat volledig gewijd is aan de focus op het lokale spoor. 22

23 verslag van geintegreerde samenwerking op bovenlokaal niveau Individuele ondersteuning, het mobiliseren van alle nuttige sociale krachten en het stimuleren van een lokaal bestuur zijn noodzakelijk om te komen tot structurele oplossingen. Al vroeg in het project botsten we op een aantal pijnpunten in de bestrijding van energiearmoede. Vanuit onze ervaringen vonden we het belangrijk om ook op bovenlokaal en Vlaams niveau (samen) te werken. Op het vlak van beleidsbeïnvloeding is er reeds lang een samenwerking tussen Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen en de energiewerkgroep Samenlevingsopbouw. Bevoorrechte partner in Convenant VEA (Vlaams Energieagentschap) Tijdens de convenant met VEA in de periode krijgt de sectorwerking van Samenlevingsopbouw een sterke boost inzake energiebesparing en woonkwaliteit. Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie krijgt subsidies (1,5 FTE) voor een energieconsulentenproject. Samenlevingsopbouwwerk West-Vlaanderen is prioritaire partner en krijgt middelen om 0,5 FTE inzetten. Ook tijdens de convenant van zetten Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie en Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen hun intensieve samenwerking verder, wisselen praktijkervaringenuit en stemmen beleidswerk en beleidsaanbevelingen op elkaar af. Met resultaat: Verspreiding van up-to-date informatie via artikels in publicaties en media met een ruim lezerspubliek bij de doelgroep. Vormingsprogramma s en/of concrete acties die het realiseren van energiebesparing faciliteren. Organiseren van telefonische en/of helpdesk voor de doelgroep. Concrete actie: verhuurders stimuleren tot sociale dakisolatie, energiebesparende renovatie en het gebruik van FRGE-leningen. Vanuit de ervaringen in het VEA-energieconsulentenproject focussen we op een aantal thema s op vlak van energiearmoede. De komende jaren willen we o.a. inzetten op het stimuleren van verhuurders tot energiebesparende investeringen. Daarnaast willen we ook een aantal sociale innovatieprojecten uitwerken zoals kwetsbare bewoners aanzetten tot de aankoop van energiezuinige huishoudelektro via een rollend fonds of via huurkoop voor een periode van 7 jaar. 23

24 Een project met prestige: energiezuinige toestellen, ook voor mensen in armoede Mensen met energieschulden die gebruik maken van energieverslindende huishoudtoestellen hebben niet het budget om de nieuwste en zuinigste toestellen aan te schaffen. Samenlevingsopbouw wil, samen met het OCMW, partners uit het middenveld en private partners deze vicieuze cirkel doorbreken. Eind 2013 lanceerde de Koning Boudewijnstichting een projectoproep Energie voor iedereen waardoor we middelen kregen aangevuld via het sociaal fonds Argus van KBC. Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen en Antwerpen Provincie lanceren een project waarbij ze experimenteren met twee verschillende financiële modellen: In West-Vlaanderen wordt met het oog op circulaire economie - een duurzaam huur/ leasesysteem ontwikkeld waarbij een commerciële partner (producent) energiezuinige toestellen ter beschikking stelt die mensen in armoede aan een voordelig tarief kunnen huren. In Antwerpen wordt, in samenwerking met lokale besturen en commerciële partners, een rollend fonds ontwikkeld om de aankoop van energiezuinige toestellen mogelijk te maken. De aflossing van het overbruggingskrediet gebeurt met winst op de energiefactuur. Wij stelden dit project voor op het kabinet van toenmalig Minister voor Energie, mevrouw Turtelboom. Zij wou dit project realiseren. Daarom werd besloten om binnen het kader van de FRGE-lening, de mogelijkheid te voorzien voor mensen om een lening te kunnen verkrijgen voor de aanschaf van een energiezuinig toestel. Begin 2014 werd het project geselecteerd. De selectie betekende een financiële ondersteuning en een opleiding sociaal businessplan door ASHOKA. Begin 2015 werd het project nogmaals genomineerd voor de Stichting Leuven Inc. prijs. Eind november 2015 viel het project opnieuw in de prijzen bij ASHOKA en Schneider Electric foundation in kader van social innovation to tackle fuel poverty. Uit meer dan 200 inschrijvingen uit 6 Europese landen werden 14 projecten genomineerd waarvan twee in België. Op 4 december 2015 presenteerde Samenlevingsopbouw als één van de winnaars het project op de klimaatconferentie in Parijs. In het voorjaar 2016 voorzag ASHOKA en Schneider Electric foundation 300 uur consultancy om een strategie voor schaalvergroting uit te werken. Deze externe ondersteuning maakt dat het project op een professionele en doordachte manier verder vorm kan krijgen. Meer info: Apparaat op maat. 24

25 Energiewerkgroep Samenlevingsopbouw Deze energiewerkgroep is een sectorsamenwerking tussen de verschillende instituten van Samenlevingsopbouw en kwam tot stand in het kader van het energieconsulentenproject van Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie. Op sectorniveau (Samenlevingsopbouw Vlaanderen) leverde Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen een bijdrage bij het uitwerken van teksten. Om het bestaande beleid beter af te stemmen op de realiteit van kwetsbare groepen signaleert Samenlevingsopbouw knelpunten en doet aanbevelingen. Hiervoor nemen we contact met ministers, studiediensten en kabinetten. Hieronder een overzicht van aanbevelingen en nota s: nota energiebesparende investeringen in de private huurmarkt Vanuit praktijkervaring geeft Samenlevingsopbouw een aantal aanbevelingen voor zowel lokaal als Vlaams beleid. In deze bundel bundelen we de remmende factoren en plaatsen daar noodzakelijke en/of wenselijke beleidsinitiatieven tegenover. Model regeling minimale levering aardgas Vanaf de invoering van de minimale aardgaslevering ontstond er bij Samenlevingsopbouw een bezorgdheid omtrent de aanpak van dit systeem. OCMW s zijn niet verplicht om mee te stappen in dit systeem, anderen stellen een aantal voorwaarden, nog anderen schrijven mensen aan,... De toekenning gebeurt volledig willekeurig en rechthebbenden zijn volledig afhankelijk van de relatie met de hulpverlener en van de gemeente waarin ze wonen. Het aantal toekenningen blijft bedroevend laag. Daarom werd vanuit de energiewerkgroep een model voor een minimale aardgaslevering uitgewerkt. Inspiratiebundel wat kan ik doen aan energiearmoede Deze inspiratiemap biedt een staalkaart van ons werk rond wonen en energiearmoede. Deze was in eerste instantie bedoeld voor parlementairen, kabinetten en studiediensten bezig met onderwerpen als wonen en energie. Ongetwijfeld kan het werkstuk ook een inspiratie bron vormen voor andere actoren die de strijd tegen energiearmoede willen aangaan. 25

26 Aanbevelingen en opmerkingen in het kader van de opmaak van het Energiearmoedeplan (EA) In 2015 wou (toenmalig) minister Turtelboom samen met relevante beleidsactoren en middenveldorganisaties een energiearmoedeplan opmaken. Met dit plan wou de minister de contouren uitzetten voor de aanpak van energiearmoede via sociale maatregelen en via energiebesparing. Samenlevingsopbouw schreef een document met aanbevelingen ter voorbereiding van de opmaak van dit Energiearmoedeplan. De nota biedt een overzicht van punten die Samenlevingsopbouw noodzakelijk acht in het EA. Onze ervaringen van 3 jaar werken rond energiearmoede in de Westhoek was van essentieel belang bij de opmaak van deze nota. Op 4 maart 16 keurde de Vlaamse Regering de Conceptnota van het Energiearmoedeprogramma goed. Samenlevingsopbouw bestudeerde en becommentarieerde de conceptnota. Deze nota werd als dusdanig gepresenteerd bij toenmalig minister Turtelboom en werd uitvoerig besproken met haar kabinet. We zetten het overleg verder met huidig minister van Energie Tommelein. Meer info: Energiearmoedeplan, door Samenlevingsopbouw We onderscheiden 3 fasen: a) Essentiële elementen bij de opmaak van de conceptnota van het energiearmoedeprogramma volgens Samenlevingsopbouw. b) Door de Vlaamse regering goedgekeurde conceptnota van het Energiearmoedeprogramma. c) Reacties en opmerkingen van Samenlevingsopbouw op de uiteindelijke nota. Stickeractie tegen deur-aan-deur verkoop van gas en elektriciteit Samen met een aantal partners o.a. Testaankoop zette Samenlevingsopbouw de actie stop deur-aan-deur verkoop op. Een sticker en bijhorende folder werden ontworpen om mensen te waarschuwen voor deur-aan-deur verkoop. Door deze sticker bij de deur/brievenbus te kleven, kunnen bewoners deur-aan-deur verkopers ontmoedigen. In West-Vlaanderen verspreidde Samenlevingsopbouw ongeveer 4000 stickers. We bezorgden ze in de woonwinkels, bij alle OCMW s in de Westhoek en bij andere geïnteresseerde diensten en organisaties. Energiesnoeiers kunnen ze meenemen bij het uitvoeren van een energiescan. De folders met sticker zijn gratis te verkrijgen. Ter info: Folder: geen deur-aan-deurverkoop. Artikel: Testaankoop. 26

27 Aanbevelingen tot hervorming van de bestaande waarborgregeling Verschillende commerciële leveranciers op de vrije markt willen een garantie van hun klanten. Ze vragen een bedrag als waarborg aan mensen om klant te kunnen worden of klant te kunnen blijven. (Nieuwe) klanten schrikken van de hoge en ondoorzichtige (financiële) eisen die aan hen gesteld worden. De energiemarkt is voor hen niet meer zo toegankelijk als verhoopt. De bespreking van de Conceptnota van het Energiearmoedeprogramma is volop aan de gang. Graag gaan we in op de vraag (26 mei 2016) van het kabinet van minister Tommelein om de problematiek van de bestaande waarborgregeling mee te schetsen. Samenlevingsopbouw bezorgde deze nota aan het kabinet van minister Tommelein, administratie, VREG en netbheerders. 27

28 28

29 OPBOUwWERK- AANPAK 29

30 Twee keer een driefasige optie Werken op maat van de doelgroep is een vereiste wil je tot resultaten komen. Via het rechtstreeks werken met maatschappelijk kwetsbare mensen krijgen we zicht op gemeenschappelijke en structurele problemen. Opbouwwerk wil vooral deze individuele, gemeenschappelijke en structurele problemen tackelen om zo de mechanismen van uitsluiting op te heffen. Op drie verschillende manieren werd contact genomen met mensen in energiearmoede. Tijdens deze contacten kaartten we drie belangrijke topics aan. Contact met energiearme inwoners van de Westhoek Via huisbezoeken. Via collectieve bijeenkomsten (vergaderingen,infomomenten, energiebeurs, ). Via andere communicatiedragers (flyers, artikels in de gemeentekrant, ). Topics waarop gefocust werd: Individuele gedragsverandering ten aanzien van energieverbruik. Kennisgeving van het recht op energie. Structurele aanpassingen aan de woning, i.s.m. eigenaars en verhuurders. Vrij snel kwamen we tot de vaststelling dat één jaar werken aan energiearmoede in een gemeente een te kort tijdsbestek is. Zicht krijgen op energiearmoede en individuele én structurele aanpassingen doorvoeren vraagt tijd. Werken op maat vereist vaak een traject en ook dat vraagt tijd. Om tot gedragsverandering te komen is herhaaldelijke opvolging en opfrissing noodzakelijk. Het opbouwen van een vertrouwensrelatie kun je niet bereiken met één of twee huisbezoeken. Doorheen het hele project probeerden de opbouwwerkers vooral mensen te bereiken die door de mazen van het net vallen en dus moeilijk te bereiken zijn. Ideaal is om vanuit een dergelijke ervaring een energiewerker aan te stellen die hiervan een continue opdracht maakt en als brug tussen diverse diensten en leveranciers kan fungeren. 30

31 Contact via drie kanalen De opbouwwerker richt zich naar de meest kwetsbare groepen. Logisch dat het OCMW onze prioritaire partner is. De opbouwwerker werkt nauw samen met de sociale dienst van het OCMW. Bij de start van het project licht hij het project toe bij het diensthoofd en de maatschappelijk werkers van de sociale dienst, de Lokale Adviescommissie (LAC), secretaris, voorzitter, Zo krijgt hij zicht op wat al gebeurde in het kader van energiearmoede. In samenspraak met deze partner en afhankelijk van de plaatselijke context bepaalt de opbouwwerker de strategie om de doelgroep zo goed mogelijk te bereiken. Via het LAC kon de opbouwwerker mensen met een hoog energieverbruik of een specifiek energieprobleem op het spoor komen. Soms sprak het OCMW cliënten die een woning huurden op de private huurmarkt rechtstreeks aan met de vraag of de opbouwwerker kan langskomen en of de eigenaar gecontacteerd mocht worden i.v.m. energiebesparende investeringen. Op vraag kregen de opbouwwerkers de lijsten van de mensen met een budgetmeter, mensen die in aanmerking komen voor minimale gaslevering, mensen die in aanmerking komen voor sociale dakisolatie, via doorverwijzing vanuit SVK Via huisbezoeken Het begeleiden en ondersteunen van gezinnen in (energie)armoede is noodzakelijk. Ten eerste omdat zoveel maatschappelijk kwetsbare gezinnen vechten om hun toegang tot de energiemarkt te behouden. Maar ook omdat het zo moeilijk is om de weg te vinden in het kluwen van documenten, technische installaties en apparaten, verschillende leveranciers, wetten en reglementen, Willen we maatschappelijk kwetsbare gezinnen bereiken dan zijn huisbezoeken de ideale instap. Niet alle mensen die uitgenodigd worden op het LAC of die een budgetmeter hebben, zijn cliënten van het OCMW. 31

32 In eerste instantie probeert de opbouwwerker een telefonische afspraak te maken. Bij afwezigheid laat hij een flyer na met wat uitleg en de vraag om ons te contacteren. De realiteit toont aan dat weinig mensen zelf terug contact opnemen. De enige optie is verschillende keren en op verschillende momenten van de dag langs gaan. Het eerste huisbezoek is een kennismaking, een verkennend gesprek. Dit gesprek is vaak een gelegenheid die bewoners aangrijpen om hun emoties te uiten. Verontwaardiging, kwaadheid, het gevoel dat hen onrecht aangedaan wordt, de overtuiging dat er niet naar hen geluisterd wordt. Energieproblemen kunnen heel complex zijn. Bijvoorbeeld: schulden bij de netbeheerder én bij de leverancier wat soms tot grote verwarring leidt. Bepaalde problemen moeten ook verder opgevolgd worden, bijvoorbeeld de uitspraak van het LAC, het uitmeten van verbruik, Meerdere huisbezoeken zijn soms nodig. Via collectieve acties Doorheen het jaar organiseert de opbouwwerker een aantal workshops, vormingen, infovergaderingen, zitdagen, energiebeurzen...hij bepaalt de acties, zowel naar inhoud als naar doelgroep, samen met de gemeente en/ of het OCMW waar hij op dat moment actief is. Soms kiest hij afhankelijk van de plaatselijke context ook voor een specifieke doelgroep of een specifieke locatie zoals een wijk of dorp met een concentratie van woningen van slechte kwaliteit. Zo was er het begeleidingstraject van sociale huurders met energieproblemen in Nieuwpoort, waren er de infomomenten met de bewoners van de Nonnebossen in Zonnebeke (oorspronkelijk een vakantiepark en nu uitgegroeid tot een woonzone van chalets), de zitdagen voor mensen met een verhoogde tegemoetkoming bij de mutualiteit, Bij een aantal activiteiten richtte de opbouwwerker zich op een ruim publiek. Het aantal kwetsbare gezinnen die op deze momenten bereikt werd, was vrij klein. Indien ze al aanwezig waren, kwam dat door een intensieve doorverwijzing, een vertrouwenspersoon die hen uitnodigde en aanmoedigde om toch de stap te zetten. Mensen zelf opzoeken, blijkt de beste manier om kwetsbare groepen te bereiken. Om deze gezinnen te bereiken, werkt de opbouwwerker proactief. Daarom stapte de opbouwwerker zelf naar het LOI, ging hij naar de voedselbedeling, naar de armenvereniging, 32

33 Via algemene bekendmaking De voorbije drie jaar waren er ook een aantal acties waarbij de opbouwwerker het project voorstelde en bekend maakte : artikels in de gemeentekrant, item op de website van OCMW en gemeente, De opbouwwerker maakte een flyer aan die een bestemming kreeg in o.a. de wachtzaal van OCMW en op openbare plaatsen. De bedoeling was om mensen met problemen en vragen rond hun energieverbruik te wijzen op de aanwezigheid van een opbouwwerker in de gemeente waar ze met al hun vragen terecht konden. De resultaten hiervan waren minimaal. 33

34 Drie sporen om energiearmoede aan te pakken Energieverbruik verminderen door gedragsverandering en rationeel energieverbruik Om de energiekost te verminderen, is zowel werken op gedrag als op mogelijke investeringen belangrijk. Daarom startte de opbouwwerker meteen met een individueel traject waarbij eerst bewustmaking van energieverbruik centraal stond. Tips over hoe op een eenvoudige manier het verbruik te laten dalen en zo de energiefactuur naar omlaag te brengen: meterstand opnemen, hoe werkt mijn thermostaat, sluimerverbruik, verbruik van oude elektrische toestellen uitmeten, dag en nachtverbruik, In overleg met bouwmaatschappij IJzer en Zee liep in Nieuwpoort een begeleidingstraject voor kwetsbare sociale huurders in (dreigende) energiearmoede. Samenlevingsopbouw nam de begeleiding op zich. Dit project liep in samenwerking met lokale partners en werd gecoördineerd door Ecolife. Wegwijs in een doolhof Bewoners kennen het verschil niet tussen producent en netbeheerder, weten niet welke schulden ze allemaal hebben, krijgen hoge facturen niet betaald, worden met afsluiting bedreigd en weten niet welke rechten ze hebben. In kader van het recht op energie informeerde de opbouwwerker mensen in energiearmoede over hun rechten op vlak van energie. Dat ging dan o.a. om hun bescherming bij niet betaling, budgetmeter, recht op minimale aardgaslevering, sociaal tarief, de V-test en overstap naar commerciële leverancier Tijdens een eerste huisbezoek bekijkt de opbouwwerker de problemen en waar de bewoner navenant recht op heeft. Doorheen het traject helpt hij bij het verduidelijken van facturen, het begeleiden van de LAC-bemiddeling, het opstellen van een afbetalingsplan, het contacteren van leverancier of netbeheerder, uitleg rond premies en andere voordelen, Bij mensen met een budgetmeter gaat de opbouwwerker na of bewoners hiermee aan de slag kunnen, ze voldoende weten hoe de budgetmeter werkt, of ze nog schulden hebben, De opbouwwerker gaf ook uitleg rond zomeropladingen en de mogelijkheid van minimale aardgaslevering. Indien gewenst, kwam er een V-test en hielp hij bij de overstap naar een commerciële leverancier. 34

35 Bewoners aanmoedigen om structurele maatregelen te realiseren Naast aandacht voor het gedrag van de bewoners heeft de opbouwwerker ook oog voor de kwaliteit van de woning. Op vlak van woonkwaliteit werd gesproken over het recht op een gratis energiescan en uitgelegd wat hiervan de voordelen zijn. Op deze manier krijgt de bewoner een nog beter zicht op de problemen op vlak van kwaliteit van de woning: dakisolatie, energiezuinige beglazing, oude toestellen, hoge rendementsketel, De opbouwwerker was zo veel mogelijk aanwezig tijdens de scan en stond achteraf in voor de verdere opvolging en begeleiding. De opbouwwerker gaat na of men in aanmerking komt voor bepaalde voordelen: sociaal tarief, kortingsbon voor energiezuinig toestellen, premies, Wanneer de bewoners werken planden om de woning energiezuiniger te maken informeerde de opbouwwerker over het bestaan van de FRGE-lening. Wanneer er geen dakisolatie aanwezig was en de huurder in aanmerking kwam voor sociale dakisolatie, neemt de opbouwwerker in samenspraak met de huurder contact op met de eigenaar. Tijdens een huisbezoek bij de eigenaar-verhuurder wordt uitleg gegeven over de verplichting tot het plaatsen van dakisolatie en de premie voor sociale dakisolatie. Bij interesse verwijst de opbouwwerker door naar de energiesnoeiers die naderhand een offerte opmaakten. Eigenaar-bewoners kregen ook uitleg waarom dakisolatie belangrijk is en kregen uitleg rond de FRGE-lening. Oude elektrische toestellen kennen vaak een hoog verbruik. Indien nodig plaatst de opbouwwerker een energiemeter. Enige tijd later werden de resultaten bekeken en kreeg de bewoner zicht op het verbruik van het toestel. Indien het verbruik abnormaal hoog was, werd nagegaan of het zinvol en haalbaar was om een nieuw toestel aan te schaffen. Lees meer over onze ervaringen, getuigenissen van deze drie topics in deel 2, blz

36 Sociale Schakelaar of de samenwerking met partners Samenwerking op lokaal vlak Zonder een goede samenwerking met diensten en organisaties kon dit project nooit van de grond komen. Met een aantal partners werd er zowel bij individuele als bij collectieve acties samengewerkt. Prioritaire partner binnen het project waren de OCMW s. De samenwerking bij individuele dossiers gebeurde meestal in eerste instantie met het OCMW. Ook met de energiesnoeiers was er een intensieve samenwerking. Afhankelijk van de situatie was er ook samenwerking met FRGE rond het informeren en aanvragen van een energielening. De samenwerking was veelzijdig en gebeurde ook in samenwerking met zo veel mogelijk lokale actoren. Ook hier werkte de energiewerker in eerste instantie samen met het OCMW, meer specifiek met de sociale dienst. Bij bepaalde activiteiten betrokken we gemeente, seniorenraad, woonwinkel, als medeorganisator. Daarnaast sprak de opbouwwerker afhankelijk van het thema een aantal organisaties aan om een workshop rond een bepaald thema te leiden o.a. Zonnewindt, Ecolife, FRGE, energiesnoeiers, We sloten zo veel mogelijk aan bij bestaande campagnes zoals Durf Vergelijken, groepsaankoop van de provincie, Samenwerking op regionaal vlak Het project kadert binnen een breder programma rond energiearmoede, het Westhoekoverleg en de gebiedswerking van de provincie waren dan ook de belangrijkste regionale partners. 36

37 37

38 38

39 Beleidsaanbevelingen Vanuit onze ervaring volgen een aantal aanbevelingen die volgens ons de ondersteuning naar mensen in energiearmoede verbeteren en de huidige aanpak en het aanbod efficiënter en effectiever kunnen maken. 39

40 Aanbevelingen voor de uitbouw van een dienstverlening energie op lokaal vlak Deskundigheid en specialisatie op vlak van energie In de loop van het project werden we niet alleen geconfronteerd met mensen in energiearmoede maar ook met hulpverleners die door de bomen het bos niet meer zien. Niet alle medewerkers weten het antwoord op vragen als: Wat is het verschil tussen netbeheerder en commerciële leverancier? Kan ik zomaar een budgetmeter aanvragen? Hoe werkt de budgetmeter? Wat is een V-test? Wat is sociaal tarief? Waarom word ik uitgenodigd op het LAC en wat is dat eigenlijk? Waarom krijg ik geen afbetalingsplan? Waarom krijg ik zo n hoge eindfactuur? Kennis rond energie en werken aan energiearmoede is een specialisatie. Deskundigheid op vlak van energie is noodzakelijk voor een goede dienstverlening. Niet alle OCMW s hebben een energiewerker of een referentiepersoon voor energie. Zorg dat alle medewerkers een basiskennis van de energiemarkt hebben en standaardvragen kunnen beantwoorden. Een basisopleiding of vorming zou moeten voorzien worden voor alle (beginnende) medewerkers. Idealiter zou energie een apart luik binnen het sociaal onderzoek moeten zijn. Tijdens het intakegesprek zou de medewerker aan de hand van een checklist preventief een aantal problemen kunnen opsporen of voorkomen. Zo kan er gezorgd worden dat cliënten krijgen waar ze recht op hebben. Samenlevingsopbouw maakte een checklist die de maatschappelijk werkers en energiewerkers kunnen gebruiken als leidraad bij het intake gesprek. Op deze manier krijgen ze zicht op de situatie van de cliënt en kunnen ze deze op een deskundige manier informeren. Op kom je te weten waar iemand recht op heeft. De energieconsulent van de energiesnoeiers heeft recent een folder in meerdere talen Energievriendelijk en goedkoop wonen ontwikkeld. Voor persoonlijk gebruik, maar ook om mee te geven of toe te lichten. 40

41 Gezamenlijke aanpak van OCMW en gemeente Energiearmoede is complex: Het gedrag van mensen De bredere sociale problematiek De dienstverlening De werking van de nutbeheerders Preventie en bewustmaking De kwaliteit en energiezuinigheid van woningen De energieverslindende toestellen. Een goed lokaal sociaal beleid rond energiearmoede vraagt dus: Een goede samenwerking tussen OCMW en gemeente Duidelijke afspraken en taakverdeling met lokale partners zoals woonloket, woondienst, huisvestingsambtenaar, communicatieverantwoordelijke, energiesnoeiers, verenigingen waar armen het woord nemen, buurtwerker, CAW Een gezamenlijk beleid en planning. Door de integratie van het OCMW binnen de gemeente vanaf 2019 zal de coördinatie op lokaal niveau van het thema energie en de sociale aanpak van energiearmoede eenvoudiger liggen. De uitbouw van een woon- en energieloket is volgens Samenlevingsopbouw aan te bevelen. In wat volgt stelt Samenlevingsopbouw een organisatiemodel voor met als bedoeling de bestaande dienstverlening te stroomlijnen, leemtes in de dienstverlening op te vullen en de toegankelijkheid van dienstverlening te vergroten. 41

42 Gespecialiseerde dienstverlening rond energiearmoede binnen de sociale dienst van het OCMW In afwachting van de inbeddding van het OCMW binnen de gemeente of wanneer de opstart van een woon- en energieloket te hoog gegrepen is, ziet Samenlevingsopbouw de aanwezigheid van een energiewerker binnen de Sociale Dienst OCMW als een (tijdelijke) oplossing in het kader van ondersteuning van maatschappelijk werkers. In een verdere fase kan de energiewerker de lokale spil worden van een woon- en energieloket. Deze ambtenaar is dan spil en referentiepunt voor alle vragen betreffende wonen en energie. Profiel van een OCMW-energiewerker. 42

43 Gecentraliseerde en gespecialiseerde dienstverlening binnen de gemeente: de uitbouw van een woon- en energieloket. Hieronder de headlines van wat Samenlevingsopbouw ziet als gespecialiseerde dienstverlening rond energiearmoede op maat van de gemeente. Belangrijke elementen bij de uitbouw van een woon- en energieloket Dienstverlening energieloket. Organisatie van een woon- en energieloket Een woon- en energieloket kan bijvoorbeeld perfect ingebed worden in een woonwinkel, sociaal huis, woondienst In kleinere gemeenten kan het woon- en energieloket georganiseerd worden vanuit een intergemeentelijk samenwerkingsverband zoals een intergemeentelijke woonwinkel met verschillende antennepunten. Het woon- en energieloket wordt opgedeeld in een frontoffice en een backoffice. Slaagkans maximaliseren Profiel en taakomschrijving van de energiewerker binnen het woon- en energieloket De rol van een technisch medewerker binnen het woon- en energieloket OCMW s en gemeenten in de Westhoek die met een energiewerker aan de slag willen gaan of een energieloket willen opstarten kunnen bij Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen terecht voor advies en ondersteuning. Wil je meer weten? Zie dan ook Naar een (inter)gemeentelijk Woon-,Water-, en energieloket op maat van kwetsbare groepen én op maat van uw gemeente. 43

44 Stroom creeren: Samenlevingsopbouw samen met lokale besturen Inzetten op onderzoek naar het nut en de gevolgen van afsluiting Een gezin dat afgesloten werd of kan afgesloten worden, is duidelijk een gezin in energiearmoede. Niemand kan in onze huidige samenleving functioneren zonder elektriciteit, verwarming of water. Toegang tot energie is noodzakelijk om basisbehoeften te vervullen. Toch kan de netbeheerder nog steeds beslissen om energiegebruikers volledig af te sluiten van gas en/of elektriciteit. Als stok achter de deur, is afsluiten een drastisch middel. Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen wil inzetten op een onderzoek naar de gevolgen en het nut van afsluitingen en samen met alle OCMW s van de Westhoek de problematiek van afsluitingen in kaart brengen. We willen onderzoeken hoeveel afsluitingen er de voorbije jaren zijn uitgesproken, hoeveel er effectief plaatsvonden en wat het resultaat was voor de schuldenproblematiek. We willen ook met de mensen om wie het gaat, een gesprek voeren. Was de afsluiting (of het dreigen er mee) voor hen een reden om tot actie over te gaan of verdwenen ze in de anonimiteit? Was het een stap naar een oplossing of was het eerder de fatale nekslag? Samenlevingsopbouw vraagt: aan de OCMW s uit de Westhoek om samen te werken. Eind 2015 deden we reeds een aanzet met het sturen van een brief naar alle OCMW s uit de Westhoek met de vraag om ons plan in een persoonlijk onderhoud toe te lichten. Recht op minimale levering aardgas Om te vermijden dat mensen met een aardgasbudgetmeter vanwege financieel gebrek s winters zonder verwarming vallen, voorziet de Vlaamse Regering de minimale gaslevering. Dat laat de OCMW s toe om aan mensen in energiearmoede een beperkte financiële steun toe te kennen om op te laden. Deze financiële tussenkomst staat voor een minimale hoeveelheid aardgas, goed voor een minimaal comfort. De OCMW s beschikken hiermee over een extra instrument om een financiële tussenkomst te doen in de energiekosten. Die kost ervan kan grotendeels gerecupereerd worden via de netbeheerder. Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen schreef in 2013 en 2015 alle OCMW s van de Westhoek aan met een oproep om optimaal van deze extra steunmaatregel gebruik te maken en om deze maatregel bekend te maken bij de rechthebbenden. We willen hier in de toekomst verder werk van maken. 44

45 Vanuit ons project merken we dat deze maatregel bij nogal wat rechthebbenden nauwelijks gekend is. Slechts 11% van de mensen met een budgetmeter maken gebruik van de minimale aardgaslevering. Op eenvoudig verzoek kan de LAC-voorzitter een lijst opvragen bij de netbeheerder van alle actieve aardgasbudgetmeters in de gemeente. Deze mensen kunnen aangeschreven worden (via middelen van het energiefonds) om langs te komen. We vragen om deze vorm van steun aan zo weinig mogelijk voorwaarden te koppelen. Het recht op 10 ampère elektriciteit is ook niet aan voorwaarden gebonden. Samenlevingsopbouw vraagt: Dat alle OCMW s van de Westhoek maximaal gebruik zouden maken van deze financiële steunmaatregel. We pleiten dat OCMW s het bestaan van deze maatregel bekend maken bij de mogelijke rechthebbenden. Dat OCMW s geen bijkomende voorwaarden, zoals verplicht budgetbeheer, stellen bij het toekennen van deze maatregel. Dat OCMW s de resterende 30% financieren met middelen uit het sociaal energiefonds voor gezinnen die het extra moeilijk hebben. Minimale aardgaslevering als een recht voor iedereen met een aardgasbudgetmeter. Om na september geen aardgasbudgetmeters meer te plaatsen. De schuldafbouw niet meer in te bouwen in de budgetmeter maar enkel nog te laten afbetalen via betaalplannen. Het niet meer mogelijk maken om automatisch een stroombegrenzer te plaatsen. Een maatregel die vermeld wordt in het armoedeplan maar nog niet werd uitgevoerd. Om het systeem van voorafbetalingen ook mogelijk maken bij de commerciële leverancier, een voorafbetaling met een prepaid-kaart, zou een oplossing zijn voor deze mensen. Klanten moeten dan geen voorschotten betalen en ze komen niet voor onaangename verrassingen te staan wanneer ze de eindfactuur in de bus krijgen. 45

46 Standaardisatie van de werking en het sociaal onderzoek van het LAC We merken een grote diversiteit in de werking van de verschillende LAC s, een gevolg van de autonomie van de OCMW s én de netbeheerder. Zij geven een eigen invulling aan de LAC-werking. Deze wordt bepaald door beleidskeuzes maar ook door personeelsinzet, beschikbare middelen en persoonlijke accenten van de LAC-voorzitter. Cliënten kunnen naargelang hun woonplaats een andere behandeling krijgen. Vanuit onze praktijkervaring stellen we een aantal vragen bij het uitvoeren van het sociaal onderzoek dat vereist is in kader van de LAC-werking. OCMW s hebben nu al moeite om een kwaliteitsvol onderzoek uit te voeren en te investeren in het toeleiden en begeleiden van kwetsbare groepen waardoor de kwaliteit nog meer onder druk komt te staan. Een adequate doorstroming van informatie kan in belangrijke mate bijdragen tot het voorkomen van verdere schuldopbouw. Momenteel is het zo dat het OCMW pas betrokken wordt eens de klant energie krijgt via de netbeheerder. Op dit moment heeft de klant al schulden of bij de commerciële leverancier of bij de netbeheerder of bij beide. Van zodra een commerciële leverancier een contract opzegt, zou de netbeheerder dit aan het OCMW kunnen signaleren. Ook de energiesnoeiers kunnen een belangrijke rol spelen bij het doorgeven van informatie. Duidelijke afspraken tussen de verschillende partners moeten gemaakt worden om dit optimaal te stroomlijnen. Samenlevingsopbouw vraagt: Een standaardisatie van het sociaal onderzoek en de procedure ter voorbereiding en opvolging van de LAC. Een standaardisatie kan leiden tot meer kwaliteit en zorgt dat gezinnen met betalingsproblemen overal op een gelijkwaardige manier behandeld worden. Meer info? Zie nota: een goede praktijk van de lokale adviescommissie. 46

47 (Sociale) dakisolatie : actie verhuurders Vanaf 2015 voorziet de Vlaamse Wooncode meer strafpunten voor huurwoningen zonder dakisolatie. Vanaf 1 januari 2015 krijgt bij een woningonderzoek de woning strafpunten indien ze niet voldoet aan de dakisolatienorm. Tussen 2015 en 2020 krijgt de woning beperkt aantal strafpunten en krijgt de eigenaar (beperkte) tijd om de woning in orde te brengen. Vanaf 2020 wordt het aantal strafpunten opgetrokken waardoor de woning onverhuurbaar wordt. Momenteel is de kans op controles klein en derhalve ook de pakkans beperkt. We merken echter dat het aantal verhuurders dat overgaat tot (sociale) dakisolatie laag blijft. Samenlevingsopbouw gelooft er sterk in dat het lokaal beleid erg bepalend kan zijn in het stimuleren en bewaken van woonkwaliteit op de private huurmarkt. De gemeente kan een aantal eigen klemtonen leggen. Lokale stimulerende en/of sanctionerende maatregelen die aanvullend zijn op de Vlaamse maatregelen kunnen het verschil maken. Lokale premies zouden bestaande Vlaamse premies moeten aanvullen. Een degelijk premiestelsel dat verhuurders financieel ondersteunt, kan voor meer energiebesparende investeringen zorgen. Wil je verhuurders bereiken op een infovergadering of workshop dan is een goede agenda belangrijk. Het kan interessant zijn om iemand uit te nodigen die uitleg geeft rond woningkwaliteit en geldende kwaliteitsnormen uit de Vlaamse Wooncode, premies en sancties, de mogelijkheid tot het verhuren via het Sociaal Verhuurkantoor, info rond Woonwinkel, Een screening van het OCMW-cliënteel te doen om te zien of er dakisolatie aanwezig is en of de betrokkene in aanmerking komt voor sociale dakisolatie. Het OCMW kan eventueel samen met een deskundige de eigenaar contacteren (mits toestemming van de huurder) of kan het adres doorgeven aan de projectpromotor sociale dakisolatie. De premies en specifieke steunmaatregelen kunnen toegelicht worden. Het lokaal beleid heeft een voorbeeldfunctie. Via het project Sociale dakisolatie kan het eigen patrimonium geïsoleerd worden. In Poperinge gebeurde dit reeds. 47