# 4. Petten maakt schoon schip. Niet bang zijn voor toezicht met de PDA. Ruzie over illegaal crossen in de bossen

Transcriptie

1 Hand Having Blad voor uitvoerders en handhavers Ruimte Wonen Milieu 22e Jaargang Augustus 2006 # 4 Niet bang zijn voor toezicht met de PDA Ruzie over illegaal crossen in de bossen Petten maakt schoon schip

2 Adreswijzigingen Aanvragen van abonnementen HandHaving, adreswijzigingen en opzeggingen via:

3 Inhoud # Illegaal crossen in de bossen De gemeente Boekel is boos op Noord-Brabant en op Den Haag omdat ze een einde willen maken aan de Boekelse crossbaan in een bos. Er wordt daar illegaal gecrost in de Ecologische Hoofdstructuur. De provincie handhaaft, maar Boekel wijkt niet. In Ermelo hetzelfde laken een pak. Ook hier strijdt de gemeente voor behoud van een illegale crossbaan. 14 De teloorgang van samenwerking Het begon in 1997 flitsend met een augustusbrief van drie ministers: het moest uit zijn met vrijblijvende samenwerking tussen milieuhandhavers. De provincies krijgen de regie en geld voor het opzetten van regionale steunpunten (Seph s) en later samenwerkingknooppunten. Bijna tien jaar later is daar niet veel van terecht gekomen. Een analyse. 22 Bang voor de digitale assistent Met zo n pocket-pc kan iedereen straks een bouwwerk of bedrijf controleren, zo hoor je vaak als het over digitaal toezicht gaat. Inspecteren met de PDA is echter niet te stuiten en de vooroordelen komen vooralsnog niet uit. Een overzicht van de mogelijkheden en ervaringen: Alleen een PDA voor bouwinspecties is achterhaald. 38 Hulphandhavers in Flevoland Vroeger had je burgers die als onbezoldigd agent hulp boden bij evenementen en calamiteiten. Politie Flevoland krijgt nog steeds hulp van deze reservisten, alleen zijn het tegenwoordig jongeren. Het jeugdveiligheidsteam waakt over de leefbaarheid op straat. En verder Journaal 4 Chemisch gevaar in Utrecht 16 Milieuhandhaving op de schop 19 Het eigen vlees keuren 20 Boek Bouwens nog niet dicht 28 Schoon schip in Petten 30 Handhavingsestafette 34 Specialist 35 Zakboek Milieuhandhaving 36 Jurisprudentie 42 Gereedschapskist 43 Len Munnik 44 Colofon Uitgever Ministerie van VROM Hoofdredacteur Monique Smeets Redactie-adres Postbus 270, 2700 AG Zoetermeer tel , fax format@bladenmakers.nl Commissie van advies Voorzitter: Joop Blenkers, Jolanda Roelofs, Gert Langenbarg, Hans de Ruiter (VROM-Inspectie), Wouter van Asselt (gemeente Apeldoorn), Hans van den Biggelaar (provincie Groningen), Bert Kaspers (BLOM/ALOM), Berry Campagne (provincie Utrecht), Arie de Wit (Politie Instituut Verkeer en Milieu), Freerk Jan Medendorp (politie IJsseland), Ron van Haperen (Waterschap Brabantse Delta), Jaap Rus (IVW), Frans Danse (KLPD), Marcel Sman (Seph Flevoland) en Martin Hagen (Justitie) Advertenties Tariefkaart op aanvraag. tel , fax of via Abonnementen 40, per jaar, incl. 6% BTW Ambtenaren en bestuurders die van overheidswege betrokken zijn bij de uitvoering en handhaving ontvangen HandHaving op aanvraag kosteloos. Aanvragen van abonnementen, adreswijzigingen en opzeggingen uitsluitend via: Productie Format Bladenmakers, Zoetermeer Vormgeving Zuiderlicht, Maastricht Druk ACI Offsetdrukkerij, Amsterdam De in dit blad weergegeven meningen weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de opvattingen van de bewindslieden van VROM. ISSN Coverfoto: Kor Kramer controleert een nucleair bedrijf in Petten. Foto: Marco Bakker 3

4 Journaal Nieuwe regels vergen veel van gemeenten 4 Gemeenten moeten op hun tenen lopen om wetswijzigingen bij te houden. Wijziging van de Wet op de ruimtelijke ordening, de Woningwet, de Wet milieubeheer en regelgeving op het gebied van lucht- en bodemkwaliteit vergen veel van de organisatiecapaciteit van gemeenten. Dit constateert de VROM- Inspectie in de Landelijke rapportage VROM-brede gemeenteonderzoeken Minister Dekker van VROM windt er in haar toelichting op de gemeenteonderzoeken over 2003, 2004 en 2005 aan de Tweede Kamer geen doekjes om. In 2005 is het aantal gemeenten dat adequaat scoort niet of nauwelijks toegenomen in vergelijking met de twee jaar daarvoor. Er zijn echter wel minder gemeenten die slecht scoren in het gemeenteonderzoek van de VROM-Inspectie. Met andere woorden: er zijn minder achterblijvers, het peloton groeit, maar de kopgroep, die voldoet aan alle criteria, neemt niet of nauwelijks toe, aldus minister Dekker. Duidelijk is dat ook de gemeenten die in 2005 zijn onderzocht nog niet op het noodzakelijke adequate niveau zitten. De VROM-Inspectie trekt de conclusie dat het gros van de gemeenten slechts gedeeltelijk de veranderingen in de regelgevingen bijhoudt. Kopgroep Naast de algemene tendens dat de achterhoede aansluit bij het peloton, maar dat het peloton op geen stukken na in de buurt komt van de kopgroep, zijn er wel een paar onderdelen waar alle gemeenten het gemiddeld beter zijn gaan doen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de gebruiksvergunning: hier hebben gemeenten vanaf 2003 duidelijk en met toenemend succes prioriteit aan toegekend. Toezicht- en handhavingstaken scoren over het algemeen nog steeds minder goed dan vergunningverleningstaken, concludeert de minister. Erbij blijven Gemeenten die in 2003 en 2004 door de VROM-Inspectie zijn onderzocht, blijken de gewenste verbeteringen doorgaans goed op te pakken. Dat geldt in ieder geval voor opdrachten die direct zijn gekoppeld aan wettelijke taken. Maar als oom agent een week vrij heeft, dan verslapt de aandacht toch weer. De ervaring leert wel dat het effect op de uitvoering van toezicht- en handhavingstaken makkelijk ook weer afneemt als er geen derde partij toezicht houdt. In haar toelichting op de onderzoeken laat de minister er geen twijfel over bestaan dat gemeenten niet moeten marchanderen met hun wettelijk opgedragen taken. Burgers en bedrijven hebben regelmatig de neiging om de grenzen van wat niet mag op te zoeken en te overschrijden. Als een gemeente die grenzen niet trekt en niet af en toe laat zien dat ze bereid is die ook te verdedigen, dan kan de situatie uit de hand lopen en ten koste gaan van de kwaliteit van de leefomgeving. Regelmatig neemt de VROM-Inspectie waar hoe moeilijk het is om eenmaal scheefgegroeide situaties te corrigeren. Maar er zijn ook verzachtende omstandigheden. Dekker vindt dat er veel gevraagd wordt van de lokale overheid. Het valt niet mee om wijzigingen in beleid en regelgeving op VROMterrein succesvol te verwerken. Ik ben mij bewust van de grote opgave waar de gemeenten voor staan. De omgevingsvergunning moet met name voor gemeenten verlichting brengen en Dekker kondigt aan dat de VROM- Inspectie nog meer dan in het verleden gemeenten zal ondersteunen bij toepassing van nieuwe regelgeving. Studenten moeten doorstromen Per 15 juli is een nieuwe studentenwoningwet van kracht. Deze maakt het eenvoudiger om de huur van afgestudeerden op te zeggen. Minister Dekker van VROM wil hiermee de doorstroming in studentenwoningen bevorderen. In de huurovereenkomst kan worden opgenomen dat een woning alleen bestemd is voor studenten. Op grond van deze bepaling heeft de verhuurder vervolgens het recht de huurder te vragen om het bewijs van inschrijving van een onderwijsinstelling. Kan of wil de huurder dit niet overleggen, dan kan de verhuurder de overeenkomst beëindigen. Aanleiding voor de wet vormt het tekort aan studentenwoningen in Nederland.

5 Lang hebben de schapen op Texel deze zomer niet rond gelopen in hun reclamehesjes. De provincie Noord-Holland greep meteen in toen schapenboer Erik Bakker op deze manier poogde iets bij te verdienen. Hij zocht bedrijven voor de viervoetige reclamedragers. De buitenreclame viel onder de Texelaars helemaal verkeerd, maar los daarvan kon Noord-Holland het verbieden op basis van hun Landschapsverordening. De schapenhouder gehoorzaamde. Overigens is in Friesland al eerder opgetreden tegen dierreclame. De beesten zijn daar ontdaan van hun tricot nadat de burgemeester van gemeente Skarsterlân een dwangsom had opgelegd. Dat gebeurde niet vanuit oogpunt van landschapsvervuiling, maar vanwege een ondeugdelijk onderkomen. Foto: Edo Kooijman Geluidshandhaving in Harderwijk gaat op het blote oor Harderwijk controleert geluidsoverlast op het gehoor door middel van de zogenaamde afstandsbeoordelingsmethodiek (ABM). De gemeente Harderwijk wil op deze manier de regelgeving eenvoudiger en gemakkelijker handhaafbaar maken. De Harderwijkse horeca, de politie en de gemeente zijn tot dusver tevreden over de methode. De afstandsbeoordelingsmethodiek wordt alleen gebruikt bij overlast van muziek. Voor smalle straten bijvoorbeeld geldt dat de muziek van een bedrijf niet te horen mag zijn op een afstand van 15 meter. Die norm wordt heel eenvoudig gecontroleerd: de controleurs luisteren goed of ze echt niets horen. Tijdens een rechtszitting van een horecaondernemer enige tijd geleden accepteerde de rechter deze meetmethode. Het goed luisteren door een controleur bood volgens deze rechter voldoende rechtszekerheid om vast te stellen of een bedrijf de landelijk vastgestelde geluidsnormen overschrijdt of niet. Mechanische methode Voorheen moest met apparatuur worden gemeten of een bedrijf het aantal voorgeschreven decibellen overschreed. Sieb Buist, officier van justitie van het Functioneel Parket in Zwolle: De ouderwetse mechanische methode was erg gevoelig voor andere geluiden uit de omgeving. Ook was het complex en tijdrovend. En een oplettende horecaondernemer had vaak een half uur voor de meting al door dat er gemeten zou worden en kon dus tijdig de volumeknop terugdraaien. In de praktijk blijkt de nieuwe aanpak voor de betrokkenen goed te werken. Volgens Buist draagt de gebruiksvriendelijkheid van de methode ook bij aan de effectiviteit. Inmiddels zijn drie ondernemers op basis van deze controle veroordeeld. Omdat de methode voor de ondernemer eveneens zeer handzaam is, is er tot nu toe geen bezwaar tegen gemaakt. Mocht er in de toekomst wel zo n moment komen, dan zie ik dit met het volste vertrouwen tegemoet. Geen test Harderwijk wil met de ABM-strategie vooral pragmatisch werken. Daarom hoeven de betrokken handhavers ook geen gehoortest te ondergaan. Op het moment dat je dergelijke eisen gaat stellen, dan is de aanpak niet langer pragmatisch te houden. Het gaat om de erge gevallen, waarbij het duidelijk is dat er sprake is van geluidsoverlast. Wanneer je het geluid op vijftien meter hoort, dan is het al minstens 10 decibel te hard, aldus Erwin Priester van de gemeente Harderwijk. Opgemerkt De Belgische staatssecretaris voor Administratieve Vereenvoudiging Vincent van Quickborne vertelt in Forum, ledenblad van VNO-NCW, waar overbodige regels worden bedacht. Bij de brancheorganisaties. Die hebben het idee dat kleine ondernemers beschermd moeten worden en die regels hebben ze er via adviesorganen weten door te drukken. Dit soort egoïsme hindert de economie. Henk van Harssel, voorzitter van de vereniging voor ontwikkelaars en bouwondernemers klaagt in Cobouw over de regeldrift van gemeenten. Door meer aan lokale overheden over te laten, doen veel gemeenten er juist een schepje boven op. Veel gemeenten hebben hun eigen bouwregelgeving. De lijst van extra regels en procedures is lang. Zo moeten bouwplannen vaak extra worden getoetst door de Vrouwen Advies Commissies, vaak gevolgd door de seniorencommissie om te kijken of alles ouderenproof is. Auteur Helga Ruebsamen toont zich in de Volkskrant verheugd dat verkeersoverlast of criminaliteit het verliezen van hondenpoep. Gevraagd naar de Haagse top 5 van ergernissen blijkt hondenpoep op 1 te staan. Dat is goed nieuws. De burger die geen groter ongerief aantreft dan hondenpoep moet wel zeer tevreden zijn. Piet van Staalduinen, directeur TNO bouw en ondergrond, in NRC Handelsblad over constructiefouten in bouwwerken: Bouw- en woningtoezicht van de gemeente toetst vooraf of iets mag volgens de wet. Dat is veel bureauwerk. Voor inspecties ter plekke is te weinig capaciteit. 5

6 De Otapan vlak voor vertrek naar Turkije. Foto: Format 6 Hoe gaat het toch met... De hondenwachter van Wijchen Geluidoverlast, loslopende honden op plaatsen waar dit niet was toegestaan en hondenpoep buiten de hondentoiletten. In de Gelderse gemeente Wijchen, toen inwoners en honden, wisten ze er alles van, zo meldde Handhaving in november Door een toenemend aantal klachten over hondenoverlast en het feit dat deze klachten bij de politie geen prioriteit hadden, stelde de gemeente in de persoon van Anita Moorman een heuse hondenwachter aan. Hoewel vol goede moed begonnen aan de taak, bleek vooral het transactiebedrag bij overtredingen niet effectief. Een tientje voor het niet aangelijnd houden of voor poepen op straat. Zo n tientje wordt door mensen schaterend van het lachen betaald, terwijl zij hun hond gewoon los laten lopen, deed Moorman haar beklag in HandHaving. De bedoeling was om de functie van hondenwachter stap voor stap uit te breiden tot milieuwachter. Wat is daar van terecht gekomen? Anita Moorman werkt niet meer bij de gemeente Wijchen, maar de hondenwachter heeft nog geruime tijd bestaan. In 1995 werd naast dit hondentoezicht een stadswachtenproject opgezet. In 1999 stopten de stadswachten er echter weer mee en ging het wijktoezicht naar twee politiesurveillanten en de twee gemeentelijke hondenwachters. De hondenwachters kregen opsporingsbevoegdheid en een breder takenpakket: parkeertoezicht en controle van de APV-regels. We beschikken nu over vier toezichthouders, drie parttimers en een fulltime-medewerker, met bijzondere opsporingsbevoegdheid, vertelt Gerard de Jong van de gemeente Wijchen. Zij vormen samen met een administratieve kracht het Bureau Toezicht. De helft van hun tijd besteden zij aan handhaving van regelgeving rond honden. Het sanctiebeleid is de afgelopen jaren aanzienlijk verscherpt, de boete voor het niet aangelijnd uitlaten bedraagt nu 50,-. Het blijft voor onze toezichthouders echter moeilijk om overtreders van bijvoorbeeld de uitlaatregels op heterdaad te betrappen. Jaarlijks worden er tussen de twintig en veertig bekeuringen uitgeschreven. Maar veel Wijchenaren weten inmiddels dat er scherper gecontroleerd wordt op hondenuitlaatregels en dat er wordt gereageerd op meldingen van overlast. Asbestschip Otapan wordt ontmanteld in Turkije Het asbestschip Otapan, dat al jaren in de Amsterdamse haven aan de ketting ligt, zal in Turkije worden gesloopt. De eigenaren van het schip het bedrijf Basilisk en de Dienst Domeinen hebben hierover overeenstemming bereikt met de Nederlandse Staat. De sloop begint deze maand bij de werf van Simsekler in de buurt van Izmir. De Otapan lag sinds al 1999 voor anker in de haven van Amsterdam. De toenmalige eigenaar wilde het isolatiemateriaal, dat asbest bevatte, door eigen personeel laten vervangen. Bij de werkzaamheden werden echter diverse regels overtreden, waarop toenmalige Minister Pronk van VROM gelastte het werk stil te leggen. Wat volgde was een jarenlang juridisch steekspel tussen de eigenaar en de Nederlandse overheid. Certificaten Het werd nog lastiger toen de oorspronkelijke eigenaar van het schip failliet ging. Na een rechterlijke uitspraak in 2005 werd de Dienst Domeinen mede-eigenaar, naast de firma Basilisk die het schip overnam uit de failliete boedel. Omdat sloop in Nederland zeer kostbaar is, hebben de betrokken partijen uiteindelijk gekozen voor een werf in de buurt van het Turkse Izmir. >>

7 Prestaties provincie op website De vraag naar openheid van provinciale prestaties is de basis van Deze site biedt de mogelijkheid om de prestaties met elkaar te vergelijken. In opdracht van het Interprovinciaal Overleg (IPO) wordt er gewerkt aan de ontwikkeling van een zogeheten Provinciemonitor. Deze maakt de prestaties van de provincies als middenbestuur zichtbaar en kan een bijdrage zijn aan de discussie over de toekomst van de provincies. Zoals bekend is Minister Remkes van Binnenlandse Zaken bezig de huidige provinciale taken door te lichten. De website is daarnaast bedoeld voor publieke informatie. De beleidsterreinen wonen, ruimte, water en milieu zijn als eerste vergelijking op de site gezet. Het duurt nog tot eind dit jaar voordat er op veel gebieden prestatievergelijkingen mogelijk zijn. Onderstaand de vergelijking van het aantal klachten in 2005 over bedrijfsoverlast ten opzichte van het totaal aantal bedrijven in een provincie. Overijssel heeft geen gegevens verstrekt. 1 Limburg 15,1 2 Flevoland 4,63 3 Zuid-Holland 4,48 4 Noord-Holland 2,02 5 Gelderland 2 6 Noord-Brabant 1,52 De uitvoering van de sloopoperatie is in handen van Basilisk, inclusief de toestemmingen in het kader van export van afvalstoffen (EVOA) en de verplichte scheepvaartkundige certificaten. Als het Basilisk lukt het schip conform de regels te verslepen en te slopen, dan is de opbrengst voor deze eigenaar. Sandrien De sloop van de andere asbestboot Sandrien wordt de komende maanden afgemaakt. Eerder ging de werf die deze klus klaarde failliet 7 Utrecht 1,3 8 Zeeland 1,1 Groningen 1,1 9 Friesland 0,86 10 Drenthe 0,45 en moest het werk opnieuw worden aanbesteed. De firma Van Eijk uit Leiden sloopt de Sandrien nu in de Amsterdamse haven. Kort Ongeveer 400 boeren worden gekort op de inkomenssteun. Zij zijn in 2005 bij cross compliancecontroles door de mand gevallen. Omdat het de eerste controle is, blijft de korting doorgaans beperkt tot 1% van de ontvangen EU-loonsubsidie. De komende jaren worden de sancties verhoogd Nederlandse boeren krijgen inkomensteun uit Brussel, daarvan zijn er vorig jaar 2000 gecontroleerd. Het waterhandhavingsteam van de Inspectie Verkeer en Waterstaat meldt in haar jaarverslag 2005 een nieuwe naam aan te nemen: Adviesgroep Handhaving. De naamsverandering heeft te maken met het feit dat Rijkswaterstaat voortaan zelf de handhaving richting derden gaat uitvoeren. Het jaarverslag is gratis op te vragen bij Rebecca Bruijntjes, tel , rebecca.bruijntjes@ivw.nl DCMR Milieudienst Rijnmond is begonnen milieuvergunningen te publiceren op internet. De openbaarmaking omvat een overzicht van de vergunningen en beschikkingen, informatie over lopende procedures en meldingen van de bedrijven. De politie Friesland heeft met behulp van video vernielers van roofvogelnesten gepakt. In Friesland worden veel nesten van buizerds en haviken vernield. Daarom zijn nesten met camera s bewaakt. Opnamen tonen twee mannen die in een boom klimmen om een nest te verstoren. De opname was te zien tijdens het opsporingsprogramma Plysjepost. 7

8 8 Ingezonden Provincies compenseren aantasten van EHS meer en meer De provincies werken met man en macht aan de compensatie van de aantasting van natuur. Het rapport Uitvoering van het compensatiebeginsel bij ruimtelijke ingrepen in de ecologische hoofdstructuur (EHS) van de VROM-Inspectie geeft aan dat de provincies vanaf 2000 maatregelen hebben genomen voor een sterke verbetering van de compensatie. Eerder werden ingrepen in natuurgebieden gedeeltelijk of te laat gecompenseerd of zelfs helemaal niet. In juni kopte HandHaving Ecologische aantasting wordt slecht gecompenseerd door provincies. Dit bericht berustte op een onvoldragen versie van de Jaarrapportage 2005 van de VROM-Inspectie die naar de Tweede Kamer was gezonden. Uit de definitieve rapportage blijkt echter dat van de onderzochte provincies de meeste de problemen al gesignaleerd hadden en maatregelen hadden getroffen om hierin verbetering te brengen, sommige al vanaf 1998! Compensatie van EHS op hetzelfde moment dat de ingreep plaatsvindt, is lastig. De verankering moet niet alleen planologisch gebeuren, maar ook in het veld. Daarom loopt de compensatie meestal een aantal jaren achter op de afronding van een project. Die tijd is nodig om grond te verwerven en natuur in te richten. In Overijssel was in 2005 bijvoorbeeld driekwart van de compensatie gerealiseerd bij de projecten die planologisch al waren verankerd. Soms kan de compensatie niet in de directe omgeving tot stand komen en wordt aangesloten bij andere gebieden. Provincies zoeken dan naar andere mogelijkheden en compensatie vindt dan plaats door storting in het Groenfonds. Gelderland slaagde er zo in om (planologisch) een toename van het natuurareaal met 16% te realiseren. Vanaf 2000 is grote vooruitgang geboekt in de wijze waarop de EHS-compensatie tot stand komt. Veel provincies hebben maatregelen getroffen na hun eigen evaluaties van de EHS-compensatie die waren uitgevoerd tussen 2000 en Beleidsregels en verordeningen werden aangescherpt, zoals in Gelderland (eerst in 1998 en later nog eens in 2002), in Noord-Holland (2002), Overijssel en Noord-Brabant (2005). Naast deze beleidsaanscherping maken provincies en gemeenten nu harde afspraken over de compensatie. Zo eisen provincies vaker een bankgarantie voor de uitvoering van de compensatie. Al deze maatregelen hebben het meeste effect als alle betrokken overheden samenwerken om de mazen in het net te sluiten. Paul Rüpp, Lid delegatie Ruimtelijke Ontwikkeling van het IPO Naschrift redactie: De bron en aanleiding van het genoemde artikel was niet de Jaarrapportage van de VROM-Inspectie zoals wordt gesuggereerd, maar een op 16 mei aan de Tweede Kamer gestuurde beleidsbrief van de Minister van VROM. Veel transporten afval nog illegaal De helft van de internationale afvaltransporten die in het kader van het Europese Zeehavenproject zijn gecontroleerd zijn, blijkt illegaal. Dat staat in het eindrapport van dit project. Het project richtte zich op handhaving van de export via havens en werd uitgevoerd onder leiding van de VROM-Inspectie. Dertien Europese landen deden mee aan het project. Naast controles stond het uitwisselen van informatie en ervaringen centraal. Veel overleg was nodig om de noodzakelijke uniformiteit te vergroten. De controles spitsten zich toe op risicotransporten en de resultaten zijn daarmee niet representatief voor alle vervoer, benadrukt de VROM- Inspectie. Tussen september 2004 met maart 2006 zijn 175 controles uitgevoerd. In die periode vonden meer dan administratieve en fysieke inspecties plaats zendingen bevatten afval, waarvan 564 als illegaal werden bestempeld. Het ging hierbij onder meer om illegale uitvoer van elektronisch afval, autowrakken, kabelafval, plastics en CFK-houdende koelkasten naar Azië en Afrika. Daarnaast zijn de handhavingstructuren van de betrokken havens geïnventariseerd. Hieruit bleken grote verschillen in beschikbare capaciteit en ervaring. Vooral de mogelijkheden om bedrijven internationaal te vervolgen zijn beperkt. In 2007 treedt >>

9 Rob van Ittersum (rechts) en Cees Vermeeren, medewerker KLPD, checken een container. Foto: Peter van Es Celstraf voor gesjoemel met kunststof afval Een vader en zoon uit Veenoord zijn veroordeeld tot gevangenisstraf van respectievelijk 24 en 20 maanden voor illegale handel in kunststof afval. Het duo haalde afval uit Duitsland en België, sloeg het tijdelijk op in Nederland en exporteerde de partijen vervolgens zonder vergunning naar Aziatische landen voor goedkope verwerking. Vader en zoon werden eerder veroordeeld tot 240 uur dienstverlening. Tegen dit vonnis gingen ze in beroep, waarna het Gerechtshof in Leeuwarden celstraffen vonniste. Het onderzoek naar de illegale afvalhandel werd gedaan door de VROM-IOD, de provincie Drenthe en de politie. Herstel In de vorig editie van De Oplossing is een deel van het websiteadres weggevallen. Het bedrijf LegioFree Water systems BV is bereikbaar via www. legiofreewater.com een nieuwe verordening voor internationale afvaltransporten in werking. Deze maakt handhaving en vervolging over grenzen eenvoudiger. De regels zijn voor alle lidstaten gelijk. Wel blijft ieder land verantwoordelijk voor de eigen naleving. De oplossing Veilig monsters nemen in containers Veel goederen in zeecontainers worden in de haven van vertrek gegast. Een gasvormig bestrijdingsmiddel als methylbromide, fosfine of benzeen wordt in de container gespoten, de deuren gaan dicht en eventueel aanwezig ongedierte gaat dood. Bij aankomst in een Nederlandse haven is vaak niet duidelijk welk middel is gebruikt. In het ergste geval worden controleurs als de Douane of de VROM-Inspectie blootgesteld aan zeer hoge concentraties bestrijdingsmiddelen. Ook is uit onderzoek gebleken dat bestrijdingsmiddelen langdurig uitdampen uit producten. Dat levert gezondheidsrisico s op. Een vinding van de VROM-Inspectie maakt het mogelijk de containers veilig te controleren door eerst de concentratie gas te meten. Een sonde prikt tussen de rubberen afsluitstrip van de deur en tapt de binnenlucht af. Na analyse in een laboratorium is duidelijk welk middel is gebruikt. We willen weten welke bestrijdingsmiddelen zijn gebruikt zonder de deuren te openen, legt Rob van Ittersum van de VROM-Inspectie uit. Hij loopt al vele jaren tussen de containers en samen met collega s piekerde hij over een snelle, efficiënte en veilige onderzoeksmethode. Moet de container geopend dan zijn kostbare en tijdrovende beschermende maatregelen nodig, zoals persluchtmaskers. Als er dan toch niets aan de hand is, kost dat de afnemer van goederen geld. Van Ittersum zag het RIVM monsters nemen met een vacuümpomp (Vac-U- Tube) voor de zogeheten tedlar bag. Deze zakjes worden volgepompt met lucht en op de exacte samenstelling nader onderzocht in een laboratorium. De vacuümpomp bracht hem op het idee van een sonde die aan de onderkant van de deuren, tussen de rubberen afsluitstrips, wordt gestoken. Het afgenomen luchtmonster wordt ter plekke langs meetapparatuur geleid. Een laboratorium analyseert de samenstelling van het monster. Is de concentratie hoger dan toegestaan, dan wordt de container naar een speciaal aangewezen luchtplaats gebracht. Beschermde medewerkers van een ontgassingsbedrijf openen de container en laten hem luchten tot de concentratie gas is gedaald. Een bedrijf heeft het idee verder ontwikkeld en stelde voor roestvrij staal te gebruiken omdat dit bestand is tegen agressieve stoffen. De sonde moest zo sterk zijn dat het in de container ook door verpakking heen kan prikken. De vacuümtube bestaat uit een koker met een capillair, die de binnenlucht opzuigt. Zo wordt dode lucht voorkomen, wat het luchtmonster te veel zou verdunnen. Van Ittersum: Het is een goed teken dat importeurs belangstelling tonen voor deze wijze van luchtmonsters nemen. Er zijn tegenwoordig ook laboratoria die de luchtmonsters binnen 24 uur kunnen analyseren. Nadere inlichtingen: Rob van Ittersum, VROM-Inspectie, tel

10 HandHaving 2006 # 3 10

11 Foto boven: De crossbaan in Boekel, maximaal 7 uur en 55 minuten per week racen in het bos. Foto onder: Crossbaan De Leemkuil in de bossen bij Ermelo. Crossen in de bossen zonder winnaars Vaak wordt er al tientallen jaren gecrost zonder milieuvergunning en buiten het bestemmingsplan om. Gemeenten vinden deze meerjarige illegaliteit reden voor legalisatie, maar provincies en Den Haag willen absoluut niet gedogen. En zo woedt de interbestuurlijke strijd voort in Boekel en Ermelo. Mensen helpen, daar zijn wij voor. Een enkele motorcrosser stuift aan het eind van een zomerse woensdagmiddag nog over de Boekelse crossbaan, midden in het bos, en laat de motor nog even flink gieren en janken. Nog een paar minuten en dan sluit de baan. Twee middagen per week is er vrije training en daar komt gemiddeld een man of 25 op af, schat Peter van Uden, voorzitter van motorcrossvereniging Boekel, die daar al sinds 1962 crost. Wij proberen ons zoveel mogelijk aan de regels te houden, vertelt de voorzitter, anders snijd je jezelf in de vingers. Zo is een geluidswal aangelegd om het handjevol villa s rond het crossterrein tegen de herrie te beschermen. Ook is een deel van de 1750 meter lange baan tijdens trainingen niet in gebruik en moeten crossers met een geluiddemper trainen. Geen vergunning Toch heeft de VROM-Inspectie de gemeente Boekel begin dit jaar verzocht de crossbaan te sluiten. Omdat het crossen zowel in het kader van ruimtelijke ordening als in het kader van de Wet milieubeheer illegaal is, laat senior adjunct-inspecteur Olda de Hollander vanuit kantoor Eindhoven weten. De vereniging heeft geen milieuvergunning. Die hebben ze ook nooit gehad en de crossbaan is nooit positief bestemd in het bestemmingsplan. Illegaal gebruik wordt niet plotseling legaal gebruik omdat de baan er al heel lang ligt. Burgemeester Driek van de Vondervoort van Boekel is echter geenszins van plan de crossers hun de geliefde baan te ontnemen en heeft de VROM- Inspectie laten weten niet aan het verzoek te zullen voldoen. Waarom niet? Omdat wij verstandige mensen zijn. Omdat daar al veertig jaar een crossbaan ligt waar heel de gemeenschap het mee eens is op twee personen na. Die maken pas de laatste jaren bezwaar. Boekel is, zo moeten we weten, een echt crossdorp, volgens de burgemeester. Wij zijn wat betreft motordichtheid tweede van Nederland, geloof ik. Crossbestemming De gemeente doet daarom nu haar best de crossbaan te legaliseren. Inmiddels ligt er een aanvraag voor een milieuvergunning. Wij zullen er alles aan doen om die aanvraag goed te keuren, aldus de burgemeester. Dat is onze verplichting: mensen helpen, daar zijn wij voor. En niet mensen tegenwerken, zoals heel veel instanties in dit land doen. De gemeenteraad heeft net een bestemmingsplan aangenomen waarin het terrein een crossbestemming krijgt. En de geluidsklachten van omwonenden? In het verleden is er veel geïnvesteerd in het crossterrein om te voldoen aan de wensen van de direct omwonenden. Het ziet er gewoon schitterend uit!, juicht Van de Vondervoort. Geluidswallen alles hebben ze daar gerealiseerd. Ze hebben zich geweldig ingespannen om de baan zodanig in te richten dat er zo weinig mogelijk overlast is. En wat is overlast, hè?, vraagt de burgemeester zich hardop af. Nou goed, reageert hij op de opmerking dat je geluidsoverlast kunt meten. Er is een milieuvergunning aangevraagd en daar zal ook wel iets instaan over geluid, denk ik. Ecologisch De provincie Noord-Brabant heeft echter al aangekondigd het nieuwe bestemmingsplan niet goed te keuren. Ach, die kondigen wel meer aan, reageert Van de Vondervoort laconiek. Dat is jammer dan. De gemeenteraad stelt het bestemmingsplan vast, niet de provincie. Wat er verder gebeurt, dat zien we wel. Ik ga niet speculeren. Ik voer uit wat de gemeenteraad heeft vastgesteld. Van harte overigens. Beleidsmedewerker Peter van den Dries van de provincie ziet dat voornemen niet zitten. Deze motorcrossbaan >> 11

12 De motorcrossbaan van Boekel ligt midden in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). 12 ligt, zo laat hij weten, midden in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De provincie moet echter noodgedwongen met de handen in de zakken toekijken hoe Boekel de regie in handen houdt. Want bevoegdheid tot handhaven hebben wij niet meer. Die bevoegdheid was er vorig jaar nog wel voor de Wet milieubeheer. Noord- Brabant oordeelde toen dat de geluidsoverlast voor aangrenzende woningen zo hoog was dat het onmogelijk leek een milieuvergunning af te geven. Prompt gingen de openingstijden van de crossbaan terug naar maximaal 7 uur en 55 minuten per week. Daarmee was de gemeente plotsklaps bevoegd gezag. Klachten Voor het handhaven van de Wet op de ruimtelijke ordening verwijst Den Dries naar de VROM-Inspectie. Die kondigt vast aan het er niet bij te laten zitten. Eerst zal ze bij de gemeente bezwaar maken en als dat niets oplevert volgt de gang naar de rechter. Maar waarom nu pas? De baan ligt er immers al ruim veertig jaar. De Hollander: Vaak als er ontwikkelingen zijn met bestemmingsplannen komen dit soort dingen bovendrijven. We kregen klachten van burgers. Die wendden zich eerst tot de eigen gemeente, maar als ze daar nul op het rekest krijgen, gaan ze op een andere manier aandacht vragen voor de problematiek. In dit geval kwamen ze bij de VROM- Inspectie terecht. Wij worden vervolgens geacht te kijken of vergunningen en/of bestemmingsplannen worden gevolgd. Vol gas Eenzelfde conflict rond een crossterrein speelt zich af in de Veluwse bossen af. Daar vroeg de VROM-Inspectie in 2002 aan de gemeente Ermelo om bestuursrechtelijk op te treden tegen een crossbaan De Leemkuil waar motorrijders van Motorclub Volgas al tientallen jaren overheen jakkeren. De gemeente gaf het stokje echter al gauw over toen bleek dat er meer dan acht uur per week werd gecrost. Daarmee was de provincie Gelderland bevoegd gezag. Ze dachten bij ons een vergunning te krijgen, herinnert juridisch medewerker handhaving Henk Hendriks van de provincie Gelderland zich. Maar dan moet het een gesaneerd terrein zijn. Er was geen (geluids)zone rond het terrein en er was geen vergunning. Dan móet je de vergunning weigeren. Dus startte de provincie een procedure om het crossen af te bouwen. Wij wilden de crossbaan sluiten, met een overgangstermijn van één of twee jaar. We zouden het terrein verzegelen en er boomstronken op leggen. Ja, het plan lag al helemaal klaar. Maar de motorclub ging meteen veel minder crossen. De gemeente was opeens bevoegd gezag, zo reconstrueert de jurist. Als ze een maand later waren geweest, dan had het niet meer gekund. Heb je eenmaal een procedure ingezet, dan blijf je bevoegd gezag. Ons voornemen was bestuursdwang uit te voeren. Overgangsrecht Net als bij Boekel kondigde ook hier de provincie aan niet te zullen meewerken aan legaliseren van de crossbaan in het bestemmingsplan. Er is nooit opgetreden, dus er is een zeker recht. Het is geen blanco situatie. Handhaven is sowieso moeilijk, volgens Jan van Dooren, provinciaal coördinator Ruimtelijke Ordening Veluwe. Maar volgens ons is er een nieuwe situatie ontstaan toen er in Nunspeet een regionaal crossterrein is gekomen. Toen was er een alternatief. Volgens Ronald Onstenk van de VROM- Inspectie loopt het ruimtelijke spoor echter dood. Deze baan valt onder het overgangsrecht. Het gebruik bestond al toen het huidige bestemmingsplan in werking trad. Omdat toen niet is opgetreden, heeft het nieuwe bestemmingsplan ervoor gezorgd dat er overgangsrecht is ontstaan. Dat neemt niet weg dat de gemeente een nieuw bestemmingsplan moet maken waarin ze de activiteit goed beschrijft. Omdat de provincie niet meewerkt, kan de bizarre situatie ontstaan dat er straks een nieuw bestemmingsplan ligt voor het gebied, waarin het crossterrein niet is opgenomen. Die baan is dan formeel illegaal, maar er tegen optreden is ook onmogelijk. Onstenk: Zo werkt ruimtelijke ordening soms. Je hebt het over bestaande rechten. Dat is de wet en zo zijn de uitspraken van de rechters. Mogelijk kan de VROM-Inspectie wel ingrijpen op basis van de milieuvergunning, maar Onstenk wacht eerst op de milieuvergunning die de gemeente wil afgeven. Dode regels Wethouder Eddy Bilder van Ermelo

13 Burgemeester Van de Vondervoort: Boekel heeft een grote motordichtheid. is merkbaar geïrriteerd over de perikelen rond de crossbaan. Ja, het gemeentebestuur heeft in 1983 het huidige bestemmingsplan dateert uit 1983 het probleem voor zich uit geschoven, geeft hij toe. Maar deze motorcrossers leveren geen problemen op. De natuur lijdt er in het geheel niet onder, bezweert hij. In de sporen die het wild buiten de crossuren op de baan nalaat en in de nesten van vogels rondom het crossterrein ziet hij zijn gelijk bewezen. Het is puur op basis van dode regels dat dit niet kan. Onder geen beding wil Bilder de crossbaan sluiten. Klagers zijn er niet. Integendeel. Recreatieondernemers vragen me de motorcrossers met rust te laten omdat ze anders elders in het bos gaan crossen. De baan in Nunspeet wijst hij als alternatief van de hand. Die heeft volgens de wethouder al laten weten dat er voor de 350 leden van Motorclub Volgas geen plek is. Bilder toont zich strijdbaar: Ik vind dit een zeer schrijnend geval van wetten zonder realiteitszin. Hier wordt met oogkleppen op aangeven wat er moet gebeuren. Nou, ik doe dat niet. Dan sturen ze mij maar weg. Ik ben boos over een land waarin de regering roept minder regels, meer doen en dat hier een dode regel bepalend is voor wat er kan en niet kan. Ik heb niks met motorcrossen, dat zeg ik er even bij. Het gaat mij om het onrecht wat hier gebeurt. Het boerenverstand moet prevaleren. De kwestie zal uiteindelijk wel bij de Raad van State terechtkomen, verwacht de wethouder. Dat moet dan maar, want als we allemaal tot het niveau van letterknechten afdalen, dan moeten ze maar andere bestuurders zoeken. Nadere inlichtingen: Peter van den Dries, provincie Noord- Brabant, tel ; Olda den Hollander, VROM-Inspectie regio Zuid, tel ; Ronald Onstenk, VROM-Inspectie regio Oost, tel ; Driek van de Vondervoort, gemeente Boekel, tel ; Eddy Bilder, gemeente Ermelo, tel ; Henk Hendriks en Jan van Dooren, provincie Gelderland, tel Tekst: Harry Perrée Foto s: Harry Perrée, Freddy Schinkel (advertentie) 13

14 Cijfers en trends Seph's Handhavingssamenwerking valt stil : De opkomst van de Seph s De servicepunten milieuhandhaving zijn (bijna) niet meer. Dat was voorzien, de subsidieregeling uit 1999 was tijdelijk. Nu de beoogde opvolgers van de servicepunten, de samenwerkingsknooppunten, niet of moeizaam van de grond komen, wordt het stil rond de handhavingsamenwerking. 14 In 1999 worden vrijwel landsdekkende bestuursovereenkomsten (Bok s) over de handhaving van de milieuwetgeving afgesloten. De ambitie is een landelijke samenwerking van milieuhandhavers dat effectief en efficiënt toezicht organiseert. VROM is met 15 miljoen euro financier en stimulator van de regionale servicepunten milieuhandhaving. Dat moet binnen vijf jaar lukken en daarom heeft de subsidieregeling Servicepunten milieuwethandhaving een looptijd tot Na een moeizame start, waarbij veel energie wordt gestoken in overlegstructuren, inventarisatierondes en intentienota s, begint het vanaf 2001 te borrelen en te bruisen in de handhavingssamenwerking. De 35 servicepunten worden opgetuigd en krijgen ondersteuning van het nieuwe Landelijk informatiecentrum milieuhandhaving (LIM). Vlak voordat de subsidietermijn afloopt, controleert de VROM-Inspectie in 2003 de prestaties van de 35 servicepunten. Die zijn niet indrukwekkend. Het coördineren en faciliteren lukt aardig, de rol als kenniscentrum is echter beperkt. Bovendien is er veel versnippering met al die plaatselijke kenniscentra. Dat de subsidieregeling eindig is, blijkt uit het besluit van staatssecretaris Pieter van Geel van VROM eind Hij wil nog slechts 1,2 miljoen euro beschikbaar stellen voor de servicepunten, een bezuiniging van meer dan 60%. De provincies starten een lobby om Van Geel op andere gedachten te brengen. Was tot 2004 de opkomst en ondergang van de servicepunten milieuhandhaving (Seph s) ook voor een buitenstaander nog redelijk te volgen, sinds vorig jaar is het beeld vertroebeld en zeer onduidelijk. Het voortbestaan van de Seph s wordt in 2004 gered door het professionaliseringsproces dat in 2003 van start ging. De servicepunten kunnen daarbij behulpzaam zijn, is de redenatie. Onder voorwaarden dat het aantal servicepunten afneemt van 35 naar 12 en dat de handhavingspartners meebetalen, trekt VROM de portemonnee. Staatssecretaris Van Geel draagt nog twee jaar 2,2 miljoen euro bij. IPO, VNG en de Unie van Waterschappen zeggen medefinanciering toe. Terwijl de meeste van de 35 Seph s in 2005 worden ontmanteld, besluiten de bestuurlijke deelnemers van het Landelijk Overleg Milieuhandhaving (LOM) tegelijkertijd dat enige coördinatie van de regionale milieuhandhaving geen overbodige luxe is. Het LOM moet immers de landelijke prioriteiten (ketenprojecten dierlijke vetten, asbest, verboden vuurwerk en bouw- en sloopafval) aan de man brengen. Knooppunten Het LOM wil daarvoor samenwerkingsknooppunten oprichten, een soort bruggenhoofden tussen het landelijke secretariaat en de provincies. Staatssecretaris Van Geel besluit dit keer 1,85 miljoen euro bij te dragen aan een betere samenwerking van milieuhandhavers. Het Landelijke secretariaat ontvangt , en de resterende 1,35 miljoen euro is bestemd voor de landelijke LOMprojecten. Voorwaarde is wederom dat de decentrale overheden een vergelijkbare investering doen. Aan die 1,85 miljoen euro betaalt VROM voor het decentrale deel van haar taak weer 10% mee. De totale bijdrage van gemeenten, provincies en waterschappen zou daardoor 1,6 miljoen moeten zijn. Een deel van de provincies blijkt zich achteraf echter toch niet te kunnen vinden in de afspraken met het LOM. Zij menen dat deze stimulering te veel van bovenaf wordt opgelegd: er is onvoldoende rekening gehouden met de wensen van de in de provincies samenwerkende handhavers. Spil en netwerk Van Geel probeert de neuzen dezelfde kant op te krijgen en stuurt in juli 2005 een brief om de hoofdlijnen van de afspraken duidelijk te maken. Een spilfunctie is weggelegd voor de provinciale handhavingsoverleggen en op landelijk niveau voor het LOM. De provinciale handhavingsoverleggen worden ondersteund door de nieuw op te richten samenwerkingsknooppunten (SKP s). Binnen elke provincie wordt één samenwerkingsknooppunt opgericht en samen met het LOM moeten zij een landelijk netwerk gaan vormen. De provincie Gelderland trekt officieel aan de bel. Er was te weinig draagvlak voor voortzetting voor de Servicepunten, en nu zou er een Gelders samenwerkingsknooppunt moeten komen? Gelderland geeft aan daar niet aan mee te willen werken.

15 Margreeth de Boer (VROM), Winnie Sorgdrager (Justitie) en Annemarie Jorritsma (V&W) schreven in 1997 samen de augustusbrief. Die brief en een pot subsidie van VROM moesten het startpunt zijn voor een dwingende, regionale en vooral effectieve samenwerking tussen milieuhandhavers. Liever zelf doen De adviescommissie milieu van het IPO stuurt in november 2005 een brief naar het LOM over de SKP s. De boodschap is duidelijk: de provincies bepalen liever zelf hoe zij uitvoering geven aan de samenwerking. De provinciale handhavingsoverleggen zijn het meest geschikte platform, vindt het IPO. Immers, de nieuwe Wet handhavingsbevoegdheden maakt de provincies verantwoordelijk voor de organisatie van de samenwerking tussen de handhavingspartners in hun provincie. Dus in de periodieke handhavingsoverleggen (PHO s) treffen de provinciale regisseurs en coördinatoren elkaar om met het LOM te praten over eventuele gezamenlijke projecten. De provincies stellen aanvullende eisen aan de taken van de samenwerkingsknooppunten: ondersteunen Toekomstagenda van de handhavingsamenwerking, het monitoren van de resultaten en het aanspreekpunt zijn tussen LOM en de decentrale overheden. Die taakomschrijving lijkt als twee druppels water op de functie van de goeie ouwe Seph uit De wedstrijd rond het geld en de taak van de SKP s eindigt vooralsnog onbeslist. De brief van het IPO staat geagendeerd voor de bestuurlijke vergadering van het LOM op 29 juni. Het lukt staatssecretaris Van Geel en de ministers Veerman en Donner echter niet een besluit te nemen over de kritiek van het IPO. Die dag valt het kabinet-balkenende II. Tekst: Nicoline Elsink Foto: Jaco Klamer/HH In het kader van de Toekomstagenda milieu van VROM is de efficiency van het regelgeving- en uitvoeringsproces geïnventariseerd. Het onderzoek koppelt het meest geschikte schaalniveau (wat betreft capaciteit en deskundigheid) voor toezicht aan verschillende typen bedrijven en activiteiten. Zo is er bijvoorbeeld gekeken naar bedrijven met een IPPC-vergunning. Behandelde voorbeelden zijn regionale diensten zoals de Dienst Centraal Milieubeheer Rijnmond (DCMR) en het succesvolle, landelijk opererende expertisecentrum Health & Safety Executive (HSE) in Engeland. Het onderzoek houdt ook sterk rekening met de (politieke) wens om milieutoezicht en expertise in de regio te bundelen en er moet rekening worden gehouden met de Europese eisen: het verplichte medebewind van de rijksoverheid. De volgende reorganisatie in de milieuhandhaving zal daarom waarschijnlijk draaien om het optuigen van provinciale of regionale milieudiensten, want in het onderzoek zijn gemeenten vanwege gebrek aan expertise uit de mode. Sommige gemeenten hebben echter weer geen trek in provinciale regie. 2006: Veel servicepunten opgedoekt In Friesland besluit het Fries Milieu Overleg tot volledige ontmanteling van het servicepunt. De Friese gemeenten zijn niet bereid mee te betalen aan voortzetting. De organisatie had een budget van ,- en moet het nu doen met ,- Bestuurlijke afstemming vindt in het vervolg plaats via het Fries Overleg Milieuhandhaving (FOM). Dit overleg is in ieder geval één keer per jaar. De provincie Noord-Holland heft de servicepunten op. De handhavingspartners zullen voortaan jaarlijks in een conventie bijeenkomen. Flevoland, Zeeland en Zuid-Holland sluiten wel opnieuw bestuursovereenkomsten. In het aantal servicepunten wordt diep gesneden of er wordt op bezuinigd. In Zuid-Holland bijvoorbeeld, ontvangen de zeven servicepunten gemiddeld 25% minder budget. De provinciale bijdrage voor (bijvoorbeeld) het samenwerkingsknooppunt Haaglanden gaat terug van ,- naar ,-. Limburg start een discussie over het opzetten van een provinciebrede milieudienst. 15

16 16

17 Foto boven: Sporen van autobanden in de sneeuw op een luchtfoto van het failliete bedrijf wekken de argwaan van de politie Utrecht. Foto onder: De symbolen op de etiketten werden dreigender, de opslag steeds chaotischer. Gevaarlijk chemisch afval naast de assimilatielampen Een illegale hennepkwekerij neemt zijn intrek in het pand van een chemisch bedrijf, vlakbij een woonwijk. Om ruimte te maken versleept de hennepkweker zonder enig besef van het gevaar de achtergelaten voorraad brandbare chemicaliën. Pas na de inval van politie Regio Utrecht blijkt hoe gevaarlijk de situatie is. Als dit gaat branden, kunnen wij niet blussen. Sporen van autobanden in de sneeuw op een luchtfoto van het failliete bedrijf wekken de argwaan van de politie Utrecht. Buiten, naast het vierkante hoofdgebouw en het L-vormige bijgebouw op het Utrechtse industrieterrein Lage Weide, is de opslag van blauwe kunststof vaten en 1000 liter vaten zichtbaar. Frans Mulder van de Politie Milieudienst Utrecht bijt zich vast in de zaak. Hij wijst op de luchtfoto naar de sporen in de sneeuw en de buitenopslag. Activiteiten bij een failliet bedrijf: dat is vreemd. Dus dan ga je verder kijken. In het nader onderzoek hoorden we verhalen over geblindeerde auto s die af en aan reden. De naam van de eigenaar van het Utrechtse pand leidt naar een bedrijf in Veghel. Ook dat was een chemisch bedrijf en ook dat was failliet. In Veghel bleven na het faillissement 60 ton mogelijk gevaarlijk afval en circa ton hennepplanten achter. De failliete onderneming in Utrecht blijkt toch nog een opvallend hoog stroomverbruik te hebben. Al met al voldoende aanwijzingen om samen met het wijkteam een inval te doen. Mulder gaat mee om een inventarisatie te maken van de aanwezige stoffen. Tot zover geen ongebruikelijke manier van werken. Ontruimingen van hennepkwekerijen komen immers bijna dagelijks voor. Maar eenmaal begonnen aan de inventarisatie, neemt de schijnbare routineklus een heel andere wending. Chaos In het Vleutense onderkomen van de politiemilieudienst bladert Mulder door een ordner met foto s, gemaakt tijdens de inval. Hij huivert zichtbaar als hij terugdenkt aan de chaos in het pand. De inval vond plaats op 29 maart van dit jaar. Mulder: Om uur werden de sloten geforceerd. Zoals verwacht zat er een hennepkwekerij. Wel een bedrijfje van behoorlijke omvang: 100 lampen, planten. Mulder liep de eerste ruimte in van het hoofdgebouw. Daar stond een voorraad verfblikken. Dat verbaasde mij niet, want uit het vooronderzoek was gebleken dat in deze fabriek vroeger verf werd gemengd. Maar bij de controle van elke volgende ruimte veranderde het beeld. Het aantal blauwe vaten met onduidelijke inhoud nam toe, de symbolen op de etiketten dreigender, de opslag chaotischer. Nadat hij op de drempel stond van een ruimte waar de vaten lukraak waren neergegooid, nam Mulder contact op met zijn chef. Hier is echt geen beginnen aan. We moeten professionals inhuren. Hete lampen Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) is de aangewezen instantie om deze stoffen te onderzoeken. De bevindingen gelden bovendien gemakkelijker als strafrechtelijk bewijs. Mulder: Helaas kon het NFI niet meteen komen. Dat de situatie behoorlijk onveilig was, had ik inmiddels wel door. Daarom is nog dezelfde dag de Regionale Officier Gevaarlijke Stoffen Brandweer komen kijken. Hij vond de opslag zeer gevaarlijk en zei zelfs als dit gaat branden kunnen wij niet blussen. Een dag na de inval bezoeken Mulder en een deskundige brandbestrijding en gevaarlijke stoffen van de brandweer opnieuw het pand. Na het zien van de opslag en de etiketten met doodshoofd, luidde ook zijn oordeel dat het hier een extreem gevaarlijke situatie betrof. Op een van de etiketten stond fluorwaterstofzuur, een zeer giftig oplosmiddel. Bekend is hoe de temperatuur in een hennepplantage kan oplopen. De honderd assimilatielampen die bij inval werden gevonden, geven gigantisch veel warmte af. Naast de kweekruimte lagen de licht ontvlambare stoffen. Was brand uitgebroken, dan waren de nabijgelegen dichtbevolkte woonwijken in de giftige rook komen te liggen. Mulder: Een acute ontruiming was noodzakelijk geweest. >> 17

18 Frans Mulder inventariseerde de gevaarlijke stoffen. Op de drempel rook ik al dat het fout zat. 18 Wethouder Weer een dag later zitten Mulder, de brandweerdeskundige en twee medewerkers van de afdeling Vergunningen en handhaving bij de milieuwethouder van Utrecht. Die kiest na het alarmerende verhaal voor actie. Nog dezelfde middag verstuurt de gemeente een dwangsombeschikking en diezelfde avond een bevel de panden de volgende dag voor uur te ontruimen. De eigenaar laat echter niets van zich horen en de curator gaat in bezwaar bij de Raad van State. Er gebeurt dus niets met de opslag. Daarom schakelt de gemeente om uur zelf een afvalverwerker in. Dat bedrijf voert kilo gevaarlijke stoffen af, waaronder 1300 kilo fluorwaterstofzuur. Curator Uit het onderzoek van de milieupolitie blijkt dat de gevaarlijke stoffen tussen 2004, het moment van faillissement en 2006, het moment van de inval, min of meer onbeheerd zijn achtergelaten. Het bedrijf staat eind jaren negentig als bonafide bekend. Liever geen commentaar De gemeente Utrecht had graag haar visie op de gang van zaken laten horen. Gezien lopende juridische procedures (dwangsomaanschrijving naar aanleiding van de ontruiming) onthoudt de gemeente zich op dit moment echter liever van commentaar. Tot 2001 worden de meldingen van het verwijderen van gevaarlijke stoffen keurig bijgehouden. Na het overlijden van een mede-eigenaar komt de klad erin. In 2001 krijgt het bedrijf een nieuwe directie en worden er geen gevaarlijke stoffen meer afgevoerd. Het bedrijf is dan ook geen lang leven beschoren en gaat in 2004 failliet. De curator stelt de gemeente Utrecht daarvan op de hoogte. De gemeente legt vervolgens een dwangsombeschikking op en laat de curator weten dat de afvalstoffen moeten worden afgevoerd. De curator verwijst echter naar de eigenaar van het pand met als excuus dat uit de opbrengst van de boedel de afvoer niet kan worden betaald. Mulder: De curator in Veghel, toch een vergelijkbare situatie, heeft dat wel gedaan. Strikt gezien moet dat ook. Als een bedrijf failliet gaat, wordt de curator beschouwd als degene die de inrichting drijft. Maar goed, deze curator heeft de gemeente Utrecht op de hoogte gebracht van het faillissement, dus hij heeft het minimale gedaan. De gemeente nam, voorzover bekend, een formele positie in. De gevaarlijke stoffen bleven in ieder geval onbeheerd achter. Uitzendbureau Vervolgens verhuurt de eigenaar het pand aan een uitzendbureau voor werkloze Antilianen. Onder deze dekmantel wordt de hennepkwekerij ingericht. Om ruimte te maken voor de kweekbedden worden de vaten, zonder enig besef van de inhoud, versleept, gestapeld en zelfs her en der neergekwakt. Les 1 van het omgaan met chemicaliën zuren en basen strikt gescheiden houden wordt met voeten getreden. Mulder steekt tot slot de hand in eigen boezem. Ik ben een eigenwijze diender. Terugkijkend was het beter geweest als ik niet door het pand was blijven lopen. Ik rook het al op de drempel. Dit was foute boel. Maar ja, je wilt toch het naadje van de kous weten. Achteraf had ik voor inventarisatie ook niet op het NFI moeten wachten, gezien het directe gevaar. In dit geval was situatie voldoende urgent. De bevindingen van het NFI, bevestigen twee maanden later die eerste indruk van Mulder en de brandweerexperts. Het NFI treft onder de grondstoffen, gereed product en afvalstoffen grote hoeveelheden (licht)ontvlambare schadelijke en irriterende, (zeer) giftige, bijtende en/of (mogelijk) carcinogene (kankerverwekkende) stoffen aan. Het instituut stelt vast dat de chaotische opslag de kans vergoot op het vrijkomen van een of meer stoffen en met risico s van heftige reacties tot gevolg. Nadere inlichtingen: Frans Mulder, Politie Milieudienst Utrecht, tel Tekst: Nicoline Elsink Foto: NFP-Photography, Politie Milieudienst Utrecht

19 Gezamenlijke verrassingscontrole bij Amsterdamse horecabedrijven door politie, Belastingdienst, Voedsel en WarenAutoriteit, gemeente en Arbeidsinspectie op ondermeer illegale arbeid, voedselhygiëne, brandveiligheid en belastingfraude. De VVD wil dat één nationale inspecteur dergelijke controles straks uitvoert. Milieuhandhaving moet weer op de schop De vaste Kamercommissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu wil de (milieu)handhaving op de schop nemen. Regionale samenwerking (CDA) of regionale milieudiensten (PvdA) moeten de efficiëntie verbeteren. De wijze van organiseren van de milieuhandhaving is al jaren een onderwerp tijdens het halfjaarlijkse Algemeen overleg van de Kamercommissie VROM van de Tweede Kamer. Tijdens het laatste overleg in juni voor de val van het kabinet-balkende II lieten CDA, PvdA, SP en VVD zich zeer neutraal uit over de resultaten van de milieuprofessionalisering. De politici vonden de rapportage van de eindmeting in orde, maar hadden twijfels over het effect in de praktijk. De SP wees er bovendien op dat de papieren exercitie niet overal is afgerond: 40% van de gemeenten voldoet nog niet aan de criteria. Geen vergunning De herinrichting van de handhaving is nog niet afgerond, zo vonden de kamerleden. Liesbeth Spies (CDA) pleitte voor meer regionale samenwerking. Krista van Velzen (SP) ziet meer in versterking van de verticale handhaving. Dat zou kunnen door de handhaving op regionaal niveau te concentreren. Ook de PvdA wil handhaving overhevelen van gemeenten naar regionale milieudiensten. De VVD wil de handhaving fundamenteel anders. Liberaal Paul de Krom ziet een verandering in de samenleving waardoor toezichthouders veel vertrouwen zullen krijgen in de naleving door burgers en bedrijven. Hij zag tot zijn genoegen dat het aantal fte s bij de VROM-Inspectie fors was gedaald. De overheid moet vertrouwen tonen in de goede intenties van het bedrijfsleven. Zolang misbruik van dat vertrouwen niet is aangetoond, is handhaving niet nodig. In de ideale situatie zijn dan geen vergunningen meer nodig. Minister Dekker wees erop dat niet zij, maar de VNG verantwoordelijk is voor de wijze waarop het toezicht is georganiseerd. In voorkomende gevallen zal zij bij die belangenorganisatie wijzen op de efficiëntie van meer regionale samenwerking. Ze wees op de omgevingsvergunning, waarbij achter één loket meer wordt afgestemd. Eén inspectie Vooral CDA en VVD houden de vorderingen van het kabinet bij het verminderen van de regellast in de gaten. Beide partijen hamerden op de uitvoering van de motie-aptroot (VVD) en de motie-koopmans (CDA). De motie- Aptroot vraagt de regering alle rijksinspecties te bundelen tot één nationale inspectie. Een inspecteur van deze Algemene inspectie- en controledienst voor het bedrijfsleven moet dan bij een bedrijfsbezoek alles controleren wat nu door meerdere toezichthouders wordt gedaan. In 2009 moet er één toezichthouder zijn namens het Rijk. De motie-koopmans richt zich op het afschaffen van het toezicht op het toezicht. Het is volgens Koopmans niet nodig dat een inspectie een andere overheid controleert. CDA er Spies: In de Jaarrapportage 2005 van de VROM-Inspectie lijkt het kwartje gevallen. Maar het kan nog beter. We hebben haast. De inspecties moeten anderen niet nodeloos van het werk afhouden. Spies deedde suggestie klanttevredenheidsonderzoeken te houden en het bedrijfsleven te vragen of het iets merkt van alle inspanningen voor minder regeldruk. Minister Dekker beloofde toepassing van dit moderne management tool te onderzoeken. Tekst: Nicoline Elsink Foto: Evert Elzinga/ANP 19

20 Het eigen vlees ook keuren 20 Het naleefgedrag bij sporthallen, zwembaden en andere gemeentelijke inrichtingen is vaak belabberd, zo constateerde de VROM-Inspectie twee jaar geleden. Gemeenten keurden het eigen vlees nauwelijks. Dat beeld mag worden bijgesteld. Sommige gemeenten hebben het interne toezicht nauwkeurig opgetuigd. Je merkt dat er collega s zijn die zeggen: oh, was dat allemaal nodig dan? Bij het gemeentebestuur van Eemsmond viel vorig jaar een handhavingsbrief in de bus. Afzender: het gemeentebestuur van Eemsmond. Gemeentelijke handhavers hadden namelijk tekortkomingen in de vluchtwegen geconstateerd bij twee gemeentelijke sporthallen. Als je als gemeente bedrijven wijst op hun wettelijke plichten, zul je zelf eerst het goede voorbeeld moeten geven, vindt afdelingshoofd handhaving Wietse van der Bijl. En dus krijgt haar werkgever de wind van voren als dat moet. Eemsmond begon in 2005 haar gemeentelijke inrichtingen te controleren op regels van milieu, bouw- en woningtoezicht, ruimtelijke ordening en de gebruiksvergunning. Kort daarvoor kwam de provincie tot de ontdekking dat het jaarverslag voor eigen inrichtingen ontbrak. Dat was voor mij het signaal er iets mee te gaan doen, verklaart Van der Bijl. Gaten Het gebruikte interne controlesysteem bleek gaten te vertonen. Sporthallen, zwembaden en dorpshuizen zaten er wel in, maar brandweerkazernes en de peuterspeelzaal niet. Na inventarisatie kwam de gemeente tot een lijst van 36 gebouwen. Uiterlijk in 2010 zijn die allemaal gecontroleerd. Gebouwen met een gebruiksvergunning komen uiterlijk volgend jaar aan bod. De volgende stap is andere gemeentelijke werken, zoals gronddepots, zegt Van der Bijl. Het leuke van deze actie is dat je niet alleen met milieu bezig bent, maar ook RO, bouwen en de gebruiksvergunning controleert, vindt het afdelingshoofd. Daardoor heb je een goed overzicht en kun je op een objectieve manier rapporteren aan het college waar precies de pijn zit. Die vingerwijzing geldt ook voor ambtenaren van andere afdelingen. Je merkt dat er collega-afdelingen zijn die zeggen: oh, was dat allemaal nodig dan? De collega s van civiele werken krijgen dankzij ons toezicht beter inzicht in de vergunningvoorwaarden. Dat is nodig, want het naleefgedrag van VROM-regels bij gemeentelijke inrichtingen is fors onder de maat, zo constateerde de VROM-Inspectie in Ook onderzoek van de stuurgroep Handhaven op niveau (de commissie-welschen) uit 2005 wees op het gebrekkige, interne toezicht. Voldoende aanleiding voor de VROM- Inspectie en de VNG om het project gemeentelijke inrichtingen te starten. Handreiking Vorig jaar kregen alle gemeenten daarom een brief in de bus. Ze moesten uiterlijk deze zomer weten hoe het naleefgedrag van hun eigen inrichtingen is op gebied van bouwen, milieu, RO en gebruiksvergunning. Gebouwen waar veel mensen komen of waar gevaarlijke stoffen zijn opgeslagen, bijvoorbeeld zwembaden, moeten in elk geval dit jaar worden gecontroleerd, laat de betrokken projectleider Sipke Havinga van de VROM-Inspectie weten. De kerktoren of de begraafplaats bijvoorbeeld kunnen lagere prioriteit krijgen. De VROM-Inspectie controleert de komende maanden of de gemeenten ook daadwerkelijk uit de startblokken komen. Eerst aan de hand van milieujaarverslagen. Daarna eventueel met bezoeken ter plekke. Als steuntje in de rug heeft de inspectie een handreiking gemaakt voor de gemeenten. Die lijken deze wel te kunnen gebruiken. Zo constateerde de commissie-welschen in haar rapport Overtredende overheden dat van de gemeentelijke gebouwen die een gebruiksvergunning moeten hebben slechts 29 procent zo n vergunning heeft. Een compleet overzicht van het nalevinggedrag van gemeenten is er overigens niet. Dit is nu eenmaal nooit bijgehouden. Mogelijke oorzaken van de gebrek-