Landnatuur met veerkracht. Christien van der Zwart. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Christien van der Zwart Laatst gewijzigd 23 April 2015 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Inleiding Natuur voor mensen Landnatuur Opdracht 1 Waar leven deze planten en dieren Veerkracht van een gebied Opdracht 2 Processen die het landschap vormen Bedreigingen Opdracht 3a Maak de zinnen af Opdracht 3b Bedreigingen van de natuur Versterken via verbinden Opdracht 4 Soorten verbindingen Versterken via variatie binnen een soort Versterken via variatie binnen een groep Opdracht 5 Beweringen: wat is het juiste woord? Versterken via beheer Opdracht 6 Gevolgen van het uitzetten van wolven In de praktijk Opdracht 7a Loonbedrijf vraagt om hulp Opdracht 7b Waterschap 'De Beken' vraagt om hulp Opdracht 7c Presentatie Documenten Informatie voor docenten Antwoorden bij deze webquest Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Inleiding Via de webquest Veerkrachtige natuur heb je kennis gemaakt met de begrippen veerkracht en veerkrachtige natuur. Als je de betekenis van die begrippen niet meer weet kun je dat via die webquest Veerkrachtige natuur nog eens nalezen. Ook heb je kennis gemaakt met het dossier Veerkrachtige natuur. Dat dossier kun je bij deze webquest gebruiken. In de webquest '' ga je dieper in op de veerkracht van landnatuur. Doelen Je maakt kennis met het begrip landnatuur en voorbeelden ervan. Je maakt kennis met factoren die een rol spelen bij veerkracht van landnatuur. Je leert hoe de veerkracht van landnatuur te versterken is. Je kunt theorie van veerkrachtige natuur koppelen aan de beroepspraktijk. In deze webquest vind je pagina's met tekst en foto's. Gekoppeld aan de teksten vind je telkens een of meer pagina's met opdrachten. De resultaten van de opdrachten neem je op in een digitaal antwoord-document. Leg voor deze webquest een eigen antwoord-document aan. Samen met je docent bekijk je hoe je de resultaten met je collega-studenten bespreekt. Pagina 2

4 Natuur voor mensen Heidevelden, bossen en parken. In deze gebieden leven allerlei organismen, zoals planten, dieren en paddenstoelen. Voor deze natuur gebruikt deze webquest de term landnatuur. Een moeilijk woord voor landnatuur is terrestrische natuur (terra betekent aarde). Deze term kun je ook wel eens tegenkomen. Mensen wandelen door bossen en over heidevelden. Jongeren spreken graag af bij een bankje in het park. Zo zijn meer voorbeelden te geven. Mensen gebruiken die landnatuur. Om dat te kunnen blijven doen, is behoud van die landnatuur belangrijk. Voor behoud van landnatuur zijn soms maatregelen nodig. Met die maatregelen proberen beheerders de veerkracht van de landnatuur te versterken. Daarover gaat deze webquest. Pagina 3

5 Landnatuur Je hebt allerlei verschillende planten en dieren. Die planten en dieren leven op bepaalde plekken. Sommige planten en dieren zie je op veel verschillende plekken. Andere planten en dieren hebben een sterke voorkeur. Je hebt bijvoorbeeld: dieren die je vooral op de heide tegenkomt dieren die liefst in bossen leven dieren die vooral in de buurt van water leven planten die graag in vochtige grond staan planten die het best op voedselarme grond groeien. Omgekeerd kun je ook zeggen dat in bepaalde gebieden bepaalde planten en dieren vóórkomen. Zo kun je langs water of in weilanden ooievaars zien. Ze zijn daar op zoek naar voedsel. In bossen kom je weer andere dieren tegen. Opdracht 1 Waar leven deze planten en dieren Hieronder staat een aantal planten en dieren. Als je klikt op de naam van de plant of van het dier kom je meteen op een website waar je de informatie kunt vinden. Ga van de planten en dieren na waar ze leven: Planten adelaarsvaren gele lis ronde zonnedauw wilde kamperfoelie Dieren pimpernelblauwtje blauwe reiger Pagina 4

6 zandhagedis TIP: - Kijk bij de planten onder het kopje Beschrijving. - Kijk bij het pimpernelblauwtje onder het kopje Voorkomen. - Kijk bij de blauwe reiger onder het kopje Leefomgeving en voedsel. - Kijk bij de zandhagedis onder het kopje Beschrijving. Zet de gevonden informatie in je antwoord-document. Bespreek naderhand de resultaten met je collega-studenten. Pagina 5

7 Veerkracht van een gebied Een natuurgebied met al de planten en dieren die er leven, heeft een bepaalde veerkracht. Die veerkracht kan groter of kleiner zijn. Die veerkracht van een gebied bepaalt hoe makkelijk (of moeilijk) het is om zo'n gebied te te beschermen. Een natuurgebied met weinig veerkracht kun je lastig beschermen. Een natuurgebied met grote veerkracht kun je makkelijker beschermen. Het is voor de veerkracht gunstig: als in een gebied processen kunnen plaatsvinden die het landschap vormen; als binnen een gebied delen voorkomen die hoog liggen en droog zijn, en delen die laag liggen en natter zijn; als een gebied niet te maken heeft met meststoffen die in het gebied terecht komen; als een gebied geen last heeft van tekort aan water; als de bodem niet ernstig verstoord is. Opdracht 2 Processen die het landschap vormen Er zijn verschillende voorbeelden te geven van processen die het landschap vormen. Daarbij spelen krachten als wind en water een rol. Bedenk enkele voorbeelden van situaties waar je die krachten aan het werk ziet. Neem je voorbeelden op in het antwoord-document. Pagina 6

8 Bedreigingen Een herder wil met zijn kudde schapen een snelweg passeren. Het filmpje laat zien dat dat een hele opgave is. Voor wilde dieren zijn snelwegen ook lastig. Een snelweg gaat soms dwars door een natuurgebied heen. De dieren die er leven, zoals herten en konijnen, kunnen die snelweg niet oversteken. Ze komen elkaar dan niet meer tegen. Dat kan het voortbestaan van die dieren in gevaar brengen. Op meer manieren kunnen planten en dieren bedreigd worden. Via de volgende opdrachten leer je daar meer over. Opdracht 3a Maak de zinnen af Hieronder staan de eerste woorden van drie zinnen. Zet de stukjes tekst onder elkaar in je antwoord-document: Bomen in een bos met maar een soort boom... Als poelen in een natuurterrein droog komen te staan... De stikstof die via de lucht op een heideveld terecht komt... Bedenk bij elk eerste stuk van de zin een tweede deel van de zin. Zorg dat het tweede deel goed past bij het eerste deel. Zoek zo nodig aanvullende informatie op internet. Zet het tweede deel van de zin achter het bijbehorende eerste deel in je antwoorddocument. Bespreek de zinnen met je collega-studenten. Opdracht 3b Bedreigingen van de natuur Pagina 7

9 Bij opdracht 3a maakte je kennis met enkele voorbeelden van bedreigingen van de natuur. Bedenk zelf nog drie andere voorbeelden. Zoek zo nodig aanvullende informatie op internet. Zet de voorbeelden in je antwoord-document. Bespreek samen met collega-studenten de voorbeelden die jullie bedacht hebben. Pagina 8

10 Versterken via verbinden Soms wordt de veerkracht van de natuur bedreigd doordat natuurgebieden los van elkaar liggen. Dat vermindert de veerkracht van die gebieden. Door de gebieden weer met elkaar te verbinden versterk je die veerkracht. Via verbindingen kunnen bijvoorbeeld dassen in het ene gebied en in het andere gebied elkaar ontmoeten. Dat is gunstig voor beide groepen dieren. Er bestaan verschillende soorten verbindingen. Via opdracht 4 maak je kennis met enkele voorbeelden. Opdracht 4 Soorten verbindingen De afbeeldingen op de laatste tekstpagina gaven drie voorbeelden van verbindingen. Voor elke verbinding geldt dat die gebruikt wordt in bepaalde situaties. Neem de regels hieronder op in je antwoord-document. Bedenk voor elke soort verbinding (ecoduct, waterloop of houtwal) in welke situaties die verbinding wordt aangelegd. Maak dan de zin af. Neem het tweede deel van de zinnen ook in je antwoord-document op Een ecoduct wordt aangelegd wanneer... Een waterloop zorgt voor het verbinden van... Een houtwal zorgt voor het verbinden van... Bespreek de zinnen met je collega-studenten. Pagina 9

11 Versterken via variatie binnen een soort In een bos leven allerlei soorten planten, zoals eiken, beuken, kamperfoelie, vingerhoedskruid. Ook tref je er allerlei dieren. Bijvoorbeeld: muizen, spechten, marters. Allemaal verschillende planten en dieren. Binnen één soort plant of dier, bijvoorbeeld de beuken, heb je ook weer verschillen. Bijvoorbeeld verschillen in leeftijd. Ook zal de ene beuk in het voorjaar net iets eerder uitlopen dan de andere beuk. De ene specht zal net iets beter tegen koude kunnen dan de andere. Je hebt variatie binnen een soort. De volgende regel geldt: Hoe groter de variatie in een gebied, hoe groter de veerkracht van dat gebied. Pagina 10

12 Versterken via variatie binnen een groep Op de vorige tekstpagina zag je dat er binnen een soort variatie bestaat. Je kunt soorten echter ook indelen in groepen: Je hebt vogels die zaden eten, zoals roodborstjes en mezen > de groep van zaadeters. Je hebt vogels die andere dieren eten, zoals torenvalken en buizerds > de groep van roofvogels. Als er allerlei soorten roofvogels in een gebied leven, dan is de variatie binnen de groep van roofvogels groot. Dat geldt ook voor de groep van zaadeters. Zijn er veel soorten zaadetende vogels dan is de variatie binnen die groep groot. Dat geldt voor alle soorten dieren in een gebied. Het geldt ook voor de planten in een gebied. Hoe meer verschillende soorten, hoe meer variatie binnen groepen. Het gaat hier om variatie binnen groepen. De volgende regel geldt: Hoe groter de variatie in een gebied, hoe groter de veerkracht van dat gebied. Opdracht 5 Beweringen: wat is het juiste woord? Pagina 11

13 Hieronder staan enkele beweringen. Neem de beweringen op in je antwoorddocument. Via de beweringen worden situaties geschetst. Bedenk voor elke bewering: Is grote of kleine het goede (of beste) woord in de zin Een bosgebied met bomen van verschillende leeftijd heeft een grote/kleine variatie. Een gebied met allerlei soorten planten heeft een grote/kleine variatie. Een gebied met weinig soorten dieren heeft een grote/kleine variatie. Een gebied waar één soort roofvogel voorkomt heeft een grote/kleine variatie. Een gebied met dieren van verschillende leeftijden heeft een grote/kleine variatie. Bespreek je keuzen voor bepaalde woorden met je collega-studenten. Pagina 12

14 Versterken via beheer Variatie in soorten planten en dieren vergroot de veerkracht van een gebied. Ook variatie binnen groepen van soorten vergroot de variatie. Eerder las je ook dat verbindingen tussen gebieden de veerkracht van die gebieden versterken. Ook via gericht beheer kun je veerkracht van een gebied versterken. Via dat beheer wil je er voor zorgen dat de natuur meer en meer zijn eigen gang kan gaan. De voorbeelden hierna laten dit zien: In de Oostvaardersplassen kiest Staatsbosbeheer ervoor om zo min mogelijk te doen. Dit filmpje geeft een beeld van het resultaat tot dusver. Het zand in De Loons en Drunense Duinen ligt vaak vast door planten en bomen die er groeien. Door die planten en bomen weg te halen, komt het zand kaal te liggen. Klik hier voor een filmpje. Voor de natuur betekent dit nieuwe kansen. Op kale zandgrond groeien bepaalde zeldzame soorten korstmossen. Later gaan er andere soorten planten groeien, zoals heide. Een heel fraai voorbeeld van wat je met beheer kunt bereiken punt zie je via het volgende filmpje over het Nationaal Park Yellowstone: How wolves change rivers. Dit park ligt in Amerika. Het uitzetten of loslaten van wolven (in 1995) had allerlei onverwachte effecten. Ga naar opdracht 6. Het nemen van maatregelen gaat in overleg. Opdracht 6 Gevolgen van het uitzetten van wolven Bekijk samen met je klasgenoten de film. Klik hier voor het filmpje. De film laat effecten zien die optraden na het uitzetten van de wolven. Het gaat om effecten op planten, op dieren en op de omgeving. Zet voor jezelf de effecten van het uitzetten van wolven in je antwoord-document. Bespreek met je collega-studenten de effecten die jullie verzameld hebben. Pagina 13

15 In de praktijk Beheerders van gebieden worden opgeroepen bij te dragen aan de veerkracht van natuur. Bij deze laatste opdracht ga je voor een gebied bekijken wat daar moet en kan gebeuren. Je kunt kiezen voor: een opdracht rond de omvorming van een productiebos > Opdracht 7a een opdracht voor het hermeanderen van een beekdal > Opdracht 7b. Opdracht 7a Loonbedrijf vraagt om hulp Loonbedrijf 'Sterker groen' is gevraagd om een plan te maken voor het omvormen van een productiebos in Brabant. Het bos staat op zandgrond. Als het plan goed gevonden wordt, mag loonbedrijf Sterker groen de plannen ook uitvoeren. Het is dus van belang met een goed plan te komen. Het uitvoeren van het plan moet ervoor zorgen dat het naaldbos een meer natuurlijk bos wordt. Het bos moet bovendien veerkracht hebben. Jij en jouw collega-student lopen - toevallig - stage bij loonbedrijf 'Sterker groen'. Jullie baas bij het stagebedrijf heeft jullie gevraagd mee te denken. Aan de slag 1. In een productiebos staan bomen van dezelfde soort, en van dezelfde leeftijd. Zet de kenmerken van een productiebos op een rij. Ga uit van een productiebos met naaldbomen. 2. Een natuurlijk bos kent meer variatie in planten en dieren. Door die variatie krijgt een natuurlijk bos bepaalde kenmerken. Zet die kenmerken op een rij. 3. Bedenk maatregelen waarmee je een productiebos kunt omvormen tot een meer natuurlijk bos. Het natuurlijke bos moet ook zoveel mogelijk veerkracht krijgen. Wat betreft die veerkracht heb je kennis gemaakt met belangrijke punten, zoals: - het bos moet tegen droogte kunnen - er moet voldoende variatie in planten en dieren zijn - het bos moet weinig of geen last hebben van versnippering - in het bos moet spontane ontwikkeling mogelijk zijn. 4. Verzorg voor je stagebedrijf een beknopte Powerpointpresentatie. Geef de Powerpoint in elk geval de volgende onderdelen: Pagina 14

16 - jullie namen - titel van jullie plan - kenmerken van een productiebos (zie hierboven) - kenmerken van een natuurlijk bos (zie hierboven) - maatregelen om een bos om te vormen van productiebos naar natuurlijk bos (zie hierboven) - maatregelen om veerkracht te versterken (zie hierboven). TIP: Inmiddels ben je bekend met het Dossier Veerkrachtige natuur. Maak hiervan gebruik. Indien nodig gebruik je ook andere raadplegen. TIP: Je docent fungeert als jouw baas van het stagebedrijf. In geval van onduidelijkheden kun je bij hem terecht. Opdracht 7b Waterschap 'De Beken' vraagt om hulp Waterschap De beken is gevraagd om een plan te maken voor de beken in haar grondgebied. De beken die er nu liggen zijn in het verleden kaarsrecht getrokken. Met alle gevolgen van dien voor het waterbeheer en voor de natuur. Het waterschap wil een plan opstellen om het waterbeheer te verbeteren. De beken mogen weer hermeanderen. Dat hermeanderen moet positieve gevolgen hebben voor het waterbeheer, voor de natuur en voor de veerkracht van de natuur. Het plan kan daarna worden uitgevoerd. Jij en jouw collega-student lopen - toevallig - stage bij waterschap De beken. Jullie baas bij het waterschap heeft jullie gevraagd mee te denken. Aan de slag 1. Als beken kaarsrecht getrokken zijn heeft dat gevolgen voor het waterbeheer. Ook heeft het gevolgen voor de natuur. Zet die gevolgen op een rij. 2. Via een ander waterbeheer kan een beek weer meanderen. Dat heeft ook gevolgen voor de natuur en voor de veerkracht van die natuur. Zet die gevolgen op een rij. 3. Bedenk maatregelen om de beken om te vormen tot natuurlijke beken. Waar moet je rekening mee houden? Wat betreft die veerkracht heb je kennis gemaakt met belangrijke punten, zoals: - voldoende variatie in planten en dieren - weinig of geen last van versnippering - spontane processen moeten mogelijk zijn. 4. Verzorg voor het waterschap een beknopte Powerpointpresentatie. Geef de Powerpoint in elk geval de volgende onderdelen: - jullie namen - de titel van jullie plan - kenmerken van een situatie met een kaarsrechte beek (zie hierboven) - kenmerken van een situatie met meanderende beek (zie hierboven) - maatregelen om een situatie om te vormen en de veerkracht te versterken (zie hierboven). Pagina 15

17 TIP: Inmiddels ben je bekend met het Dossier Veerkrachtige natuur. Maak hiervan gebruik. Indien nodig gebruik je ook andere raadplegen. TIP: Je docent fungeert als jouw baas bij het waterschap. In geval van onduidelijkheden kun je bij hem terecht. Opdracht 7c Presentatie De collega-studenten hebben de rol van collega s binnen de organisatie. Die collega s willen graag meer weten van jullie ideeën. Presenteer je Powerpoint Geef gelegenheid voor het bedenken en voor het stellen van vragen. Pagina 16

18 Documenten Bij deze webquest is gebruik gemaakt van documenten in het dossier Veerkrachtige natuur. Je kunt dit dossier vinden via deze link. Pagina 17

19 Informatie voor docenten Eind 2014 bracht de Rijksoverheid de Rijksnatuurvisie Natuurlijk verder uit. Ze gaf in de nota aan te streven naar veerkrachtige natuur. Veerkrachtige natuur staat omschreven als natuur die maatschappelijk gedragen wordt, en die omgekeerd van die maatschappij ook ruimte krijgt om zijn eigen dynamiek te volgen (paragraaf 3.4.6). Afgestudeerden vanuit het groen mbo-onderwijs zullen op hun toekomstige werkplekken te maken krijgen met het begrip veerkrachtige natuur. Reden voor het Onderwijsvernieuwingsprogramma van het Groen Onderwijs om rond dit begrip een aantal webquests te ontwikkelen. Via deze webquests maken studenten kennis met het begrip veerkrachtige natuur. Ook maken ze kennis met het Dossier Veerkrachtige natuur (inclusief documenten daarbinnen) dat via Groen Kennisnet beschikbaar is. De webquests zijn ontwikkeld voor mbo-studenten, met name: Vakbekwaam medewerker groen en cultuurtechniek, Vakbekwaam medewerker natuur, water en recreatie, Opzichter/Uitvoerder groene ruimte. Naast deze webquest zijn de volgende webquests ontwikkeld: 1. Natuur met veerkracht (ter kennismaking met het begrip 2.?Zee-natuur met veerkracht (het mariene milieu) 3. Boerennatuur en veerkracht (het agroecosysteem). veerkrachtige natuur). Groen Kennisnet zorgt samen met het Onderwijsvernieuwingsprogramma van het Groen Onderwijs voor het beschikbaar stellen van de webquests. Het is aan u als docent om te bepalen welke webquests studenten gaan doen. Aan te raden is om in elke geval de eerstgenoemde webquest te laten doen: Natuur met veerkracht. Daarnaast kunnen studenten een of meer van de andere webquests doen. De opdrachten bij de webquests kunnen afwisselend individueel of in groepjes gedaan worden. Op de volgende pagina volgen de antwoorden bij deze webquest. Antwoorden bij deze webquest Opdracht 1 Adelaarsvaren: De typische standplaatsen van de adelaarsvaren zijn loof- en naaldbossen, heide, ruige heuvelbegroeiingen (graften), wegranden en bosranden. Gele lis: De Gele lis is een opvallende oeverplant langs onze rivieren, plassen, meren en ook grotere vijvers. De soort staat in de verlandingszone en soms op droogvallende maar goed vochtige blijvende bodem. Pagina 18

20 Ronde zonnedauw: Omdat zonnedauw mineralen uit gevangen, kleine insecten kan halen, kan ze gedijen op plekken waar andere plantensoorten niet kunnen gedijen. Ronde zonnedauw komt voor op plekken met zeer arme bodems, zoals kalkarm zand of veen. Denk ook aan natte heiden en venen, gebieden die in stand worden gehouden door een goed natuurbeheer. Wilde kamperfoelie: Wilde kamperfoelie is te vinden in loofbossen en struweelranden op natte tot droge, matig zure tot voedselrijke grond. Ook in moerassen en aan slootranden kun je de Wilde kamperfoelie vinden. In de duinen tref je de plant meestal liggend aan, de stengels en takken zijn dan niet windend. Pimpernelblauwtje: In Nederland alleen bekend in de Moerputten (NoordBrabant) Blauwe reiger: Beken en meren, intergetijdenzone, kust, moeras, oevers, plassen, rivieren, stedelijk gebied Zandhagedis: De zandhagedis komt in Nederland vooral voor op heideterreinen op hogere zandgronden in het oosten, zuiden en midden van ons land en in de duinen ten noorden van Zeeland. Opdracht 2 Antwoord verschilt per student Opdracht 3a Antwoorden verschillen per student Opdracht 3b Antwoorden verschillen per student Opdracht 4 1. Een ecoduct wordt aangelegd wanneer een snelweg twee delen van een natuurterrein of twee natuurterreinen van elkaar scheidt. 2. Een waterloop zorgt voor het verbinden van waterrijke gebieden. 3. Een houtwal zorgt voor het verbinden van bossen, bossages, en dergelijke. Opdracht grote grote kleine kleine grote Opdracht 6 Het uitzetten van wolven had gevolgen voor het gedrag van deers (herten). Dat had weer gevolgen voor de vegetatie in het gebied. Veranderingen in vegetatie had weer gevolgen voor het voorkomen van allerlei andere dieren, zoals muizen. Doordat er weer meer dieren als muizen verschenen, kwamen er ook weer meer roofvogels. Pagina 19

21 Een ander gevolg van de verandering in vegetatie was dat het gebied regenwater beter kon vasthouden. Daardoor traden de rivieren niet of minder snel buiten hun oevers. Opdracht 7a Antwoorden verschillen per student Opdracht 7b Antwoorden verschillen per student Opdracht 7c - Pagina 20

22 Over dit lesmateriaal Colofon In de webquest zijn afbeeldingen gebruikt. Hieronder staat de herkomst aangegeven. Het Ontwikkelcentrum leverde de volgende afbeeldingen: - heide/zand (Pagina: Veerkracht van een gebied) - houtwal (Pagina: versterken via verbinden) - roodborstje (Pagina: Versterken via variatie binnen een groep) Via zjn de volgende afbeeldingen verkregen: - heideveld (Pagina: Natuur voor mensen) - mensen in park (Pagina: Natuur voor mensen) - ooievaar (Pagina: Landnatuur) - schaapskudde (Pagina: Bedreigingen) - ecoduct (Pagina: Versterken via verbinden) - bos (Pagina: Versterken via variatie binnen een soort) - torenvalk (Pagina: Versterken via variatie binnen een groep) Wellantcollege leverde de volgende afbeelding: - overleg bij auto (Pagina: Versterken via beheer) Projecten studenten Natuur en Groene ruimte AOC-Oost leverde de volgende afbeelding: - presentatie (Pagina: Opdracht 7c Presentatie) Auteur Christien van der Zwart Laatst gewijzigd 23 April 2015 om 15:18 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau MBO, Niveau 3: Vakopleiding; MBO, Niveau 4: Middenkaderopleiding; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Pagina 21

23 Studiebelasting 1 uur en 0 minuten Trefwoorden terrestrische natuur, veerkracht, veerkrachtige natuur Pagina 22