Communicatie met ouderen met milde en matige cognitieve beperkingen

Transcriptie

1 Onderzoeksproject Communicatie met ouderen met milde en matige cognitieve beperkingen Bert de Swart - Lector Neurorevalidatie - HAN Helene Rompen en Mariel Derksen - HAN Frieda Debets en Judith Oostveen - Revalidatie UMC St Radboud Mieke Hoedemakers en Elly Cox - VPH De Waalboog / Joachim en Anna Marlies Keim en Susan Rutten - VPH Margriet Anke Loeffen-Kooijman - VPH Irene m.m.v. Landelijke werkgroep Logopedie en Dementie

2 De titel van het project Communicatie met > op taalinhoud gericht > communicatie bij ouderen is bij velen aanraking van of afstemming van zorg Ouderen met milde en matige cognitieve beperkingen > dementie

3 Aanleiding en belang project Initiatief voor scholingsproject voor mantelzorgers > vele disciplines, maar geen logopedie (o.a. vanwege gebrek aan specifiek informatie- en interventiemateriaal) Logopedisch werkveld worstelt met de doelgroep Omvang doelgroep* 2010: (excl niet gediagnosticeerd) 2020: : (50-70% Alzheimer; 10-20% vasculaire dementie,..% fronto temporale dementie, Lewy Body dementie, PSP, Huntington, PPA, semantische afasie en mengbeelden) * Bronnen: RIVM, Expertisecentrum Informele Zorg Utrecht en Alzheimer Nederland

4 Inventarisatie: werkwijzen, materialen en behoeften van het werkveld 9 Geen reactie Aantal ingevulde enquêtes Reactie zonder ingevulde enquête 95 enquêtes verstuurd

5 Activiteiten logopedisten Aantal reacties logopedisten Gemid. aantal patiënten per jaar* Aantal contactmomenten Diagnostiek aantal patiënten / jaar * 2,2 Voorlichting en advisering aantal patiënten / jaar ,4 Behandeling aantal patiënten / jaar ,4 Training mantelzorgers aantal / jaar ,4 Cijfers zijn sterk beïnvloed door 5 logopedisten die samen 434 patiënten/jaar zien Gemiddelde van de overige 24 logopedisten is 12 patiënten per jaar

6 Zou de logopedist een grotere rol moeten spelen in begeleiding en behandeling?

7 Voorlichting en voorlichtingsmateriaal Patiënt Mantelzorger Professionele Hulpverlener Info ziekte Info ziekteproces Hulp derden Wat doet de logopedist? Anders ** Voorlichting wordt door artsen, psychologen, geriatrisch verpleegkundige of maatschappelijk werker gegeven

8 Door logopedisten gebruikte of geadviseerde websites 5 6 w w w.afasie.nl w w w.neurocom.be w w w.hersenstichting.nl 1 w w w.alzheimernederland.nl w w w.logopedie.nl niet gespecificeerd

9 Buitenlandse websites

10 Herkomst adviesmateriaal Afasiem ateriaal Zelf ontw ikkeld m ateriaal Materiaal van Alzheim er NL Missing 0 AVN Zelf ontw. Alzh. NL Missing afasie neurodegeneratieve aandoening bij PPA en semantische afasie taal wel op voorgrond

11 % logopedisten dat mantelzorgers interventiemateriaal geeft + typering materiaal 9 Geven interventiem ateriaal aan m antelzorgers 5 19 Geven geen interventiem ateriaal aan m antelzorgers Missing CB LB CK A GW TS CB:Communicatieboeken LB: Levensboeken CK: Communicatiekaarten A: Anders GW: Gerichte Woordenlijst (SD) TS: Touchspeak (PPA)

12 Criteria voor directe behandeling VC M HU T/F O HO VC: Voldoende Cognitie M: Motivatie HU: Formuleren van een duidelijke hulpvraag T/F: Type en fase dementie O: Omgeving HO: Horen

13 Basis van gegeven behandeling EE: Eigen Ervaring L: Literatuur SCH: Scholing 5 0 EE L SCH

14 Gebruikt materiaal AM CC PLVT AM: Afasiemateriaal CC: Colorcards PLVT: Pitch Limiting Voice Treatment AFIANT, NAT, INTERCOM, BOX, Kompro & Digitaal, FIKS en ander niet specifiek afasiemateriaal

15 Tevredenheid over bestaand materiaal is laag Materiaal niet specifiek Kost te veel tijd om materiaal op patient toe te spitsen 1 Materiaal niet gebaseerd op literatuur 2 10 Materiaal te oud Niet bruikbaar voor thuisoefeningen Materiaal ongeschikt voor patiënt

16 Behoefte aan nieuw voorlichtings- / behandelmateriaal is hoog COM VSD LOGO RI COM: Gericht op com m unicatie VSD: Overzicht verschillende soorten dem entie LOGO: gericht op het w erkveld logopedie RI: Richtlijnen voor therapie (MLH)

17 Literatuur (internationaal) veel voorlichtings- en adviesmateriaal maar niet specifiek logopedisch VS, Engeland en Duitsland: ook aantal interventieprogramma's gericht op communicatie (inclusief communicatieadviezen) interventieprogramma's: significante verbetering van de levenskwaliteit van de betrokkenen > meestal gericht op de zorgprofessional en de mantelzorger. behandelingen gericht op de directe behoeften van de patiënt vragen om een individuele benadering veelal niet evidence based kleine groepen

18 Criteria voor geven indirecte behandeling M C O DNZ G AL GZI VM CP M: Motivatie C: Cognitie O: Omgeving DNZ: Direct niet zinvol G: Geen AL: Altijd GZI: Geen ziekte inzicht VM: Verbetering mogelijk CP: Communicatieproblemen

19 Redenen voor niet geven therapie GT GN ZA DES D AD OM GT: Geen tijd GN: Geen nut ZA: Zelden aanvraag DES: Missende deskundigheid D: Derden AD: Instelling doet alleen diagnostiek OM: Onm ogelijk

20 Inschakeling co-therapeut 4 Ja Nee 19

21 Hoe komt de patiënt bij de logopedist In de praktijk: - Niet - Bij toeval - Als patiënt of famile erom vraagt Wenselijke situatie: - Op basis van gesignaleerde problemen > daarom screeningslijst logopedie ontwikkeld > resultaat 30% doorverwijzing (voorheen 5%)

22 Problemen met Screening communicatie (Score 1 = indicatie logopedie) O Functioneel taalbegrip Voorbeelden Iets moet meerdere malen opnieuw verteld worden voordat het wordt begrepen. Er zijn meer misverstanden dan vroeger. Gesloten vragen worden beter begrepen dan open vragen. Moeite met begrijpen van figuurlijke taal. Leest de krant minder dan vroeger. Kan de TV niet meer goed volgen. Minder interesse voor onderwerpen die voorheen wel boeiden. O Woordvinding, vloeiendheid en compensatiemechanismen Langer zoeken naar vertrouwde namen en/of woorden Niet vloeiend spreken: haperen, pauzes, persevereren, versprekingen. De boodschap wordt opvallend vaak op een alternatieve manier verduidelijkt: O gebaren O aanwijzen O schrijven O met nadruk spreken O tekenen O meer mimiek O gebruiken van vergelijkbare woorden O Informatie overdracht O Verstaanbaarheid O Non-verbaal gedrag Vasthouden van de rode draad in een gesprek kost moeite. Breedsprakig, zinnen zijn lang en niet kloppend. Gesprekken worden vager. Gesprekken lopen vast. Vertelt vaker hetzelfde verhaal. Neemt minder deel aan gesprekken, is stiller. Zinnen zijn onvolledig, kort. Spreken is minder goed verstaanbaar. verstoring van luisterhouding verminderd oogcontact verminderde aandacht

23 Belang vroege diagnostiek / verwijzing probleemgedrag vaak reden van opname in vph > oorzaak communicatie Mantelzorg: behoefte aan herkennen miscommunicatie en er mee leren omgaan Mantelzorger heeft behoefte aan voorlichting en praktische adviezen ⅔ mantelzorgers wil professionele aanvullende ondersteuning (een deelonderzoek richt zich op tekenen van miscommunicatie )

24 Snel naar de logopedist? JA!!! (Steiner,2008). In de eerste fase van de dementie is intensieve directe therapie zinvol, daarna is therapie vooral gericht op aanpassing van het gedrag van de communicatiepartner. (Kommunikation-Dokumentation-Präsentation Brit J Psych 183: )

25 Geen adequate hulp zonder scholing Van huidige groep geeft 1 logopedist aan te handelen op basis van specifieke scholing Meer aandacht nodig voor communicatie met ouderen in initieel en Post-HBO onderwijs Mantelzorgers en hulpverleners willen op meerdere momenten begeleiding (dementie is een degeneratief / veranderend beeld)

26 Tevredenheid patiënt / mantelzorger met logopedische begeleiding Uiteenlopende antwoorden, maar wel tevreden: Zinvolle informatie / adviezen / instructies Ook aandacht voor gehoor / spraak / slikken Oefenen achter computer / woordjes oefenen? Ik ben nooit bij de therapie Interviews en literatuur: Ervaren logopedisten scoren beter Logopedist verbonden aan multidisciplinair team scoort het best

27 De oplossing voor alle problemen? Goed kauwen beperkt de cognitieve achteruitgang Bij gemalen voeding gaat zowel de geheugenfunctie als de gezondheid van de hersenen achteruit Voedselbeleid verpleeghuizen aanpassen? Geen taaltraining, maar kauwtraining!! Bron: Roxane Weijenberg Tijdschrift Neuroscience and Biobehavioral Reviews.

28 ⅓ op weg, nog een lange weg te gaan Participeren? Heeft u nog bruikbaar voorlichtings-, interventie of behandelmateriaal in uw bezit? Meld u bij: Frieda Debets UMC St Radboud 897 Afd. Revalidatie / Logopedie Postbus HB Nijmegen F.Debets@reval.umcn.nl Wordt vervolgd!!!