De nouveaux outils pour de meilleures conditions de travail De la recherche à l action

Transcriptie

1 De nouveaux outils pour de meilleures conditions de travail De la recherche à l action Nieuwe tools voor betere arbeidsomstandigheden Van onderzoek naar actie Bruxelles 22/05/2014 SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, Direction générale Humanisation du travail FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, Algemene Directie Humanisering van de Arbeid

2 Journée bilingue - Bruxelles le 22 mai 2014 De nouveaux outils pour de meilleures conditions de travail De la recherche à l action La Direction générale Humanisation du travail du SPF Emploi, Travail et Concertation Sociale génère et soutient financièrement chaque année de nombreuses recherches scientifiques, afin de remplir ses missions d information, de sensibilisation et d analyse de nouveaux problèmes en matière de Bien-être au travail. Au sein de la DG Humanisation du travail, ces recherches sont, d une part, gérées par la Direction de la Recherche sur l Amélioration des Conditions de Travail (DIRACT), et d autre part, par la Division de la promotion du bien-être au travail (PROMO), avec le soutien du Fonds social européen (FSE). Cette journée sera consacrée à la présentation des résultats des recherches qui ont été menées en Celles-ci se sont plus particulièrement axées sur le développement d outils découlant des résultats des recherches antérieures. Les risques psychosociaux (RPS) y occupent une place importante. La raison principale en est l évolution de la législation qui nécessite des outils performants et efficaces, par exemple pour dépister précocement les cas de burn out, pour mieux prévenir l apparition de ces RPS ou pour analyser les accidents de travail. La prévention des risques professionnels dans les petites et moyennes entreprises (PME) et dans les très petites entreprises (TPE) nécessite des outils spécifiques adaptés aux secteurs d activités. Cela sera illustré par la présentation du premier outil OIRA (Online Risk Assessment, EU-OSHA) développé en Belgique pour le secteur de la coiffure. OÙ ET QUAND? Jeudi 22 mai 2014 Service public fédéral Emploi, Travail et Concertation sociale salle Storck Rue Ernest Blerot Bruxelles RENSEIGNEMENTS Sophie Pistello SPF Emploi, Travail et Concertation sociale DG Humanisation du travail Tél.: Fax: evenements.hut@emploi.belgique.be VISITEZ NOS SITES INTERNET ORGANISATION PROGRAMME La présentation de chacun des projets durera 30 minutes et sera suive d une séance de questions réponses de 10 minutes. 08:30 Accueil 09:00 Bienvenue Christian Deneve, directeur général de la DG Humanisation du travail, SPF Emploi, Travail et Concertation sociale 09:10 Typologies d intervention en matière de prévention des troubles musculosquelettiques et des risques psychosociaux (PROMO- FSE) Jan Van Peteghem, HIVA (N) 09:50 Présentation du guide de prévention des risques psychosociaux (RPS) et conception d un outil d indicateurs d alerte en entreprise (PROMO FSE) Valérie Flohimont, Université de Namur (F) 10:30 Pause 11:00 Burnout chez les médecins et les infirmiers (DIRACT) Sofie Vandenbroeck, KuLeuven (N) 11:40 Recherche sur le burn-out en Belgique: création d un outil de dépistage précoce (PROMO FSE) Arnaud Angenot, Ulg (F) 12:20 Lunch 13:20 Analyse des risques dans le secteur de la coiffure: obstacles et outil informatisé (DIRACT) Lieven Eeckelaert, Prevent (N) 14:00 Check list sur le lien entre les aspects psychosociaux et les accidents du travail (PROMO FSE) Arnaud Angenot, Ulg (F) 14:40 Guide pratique : Vers une politique de communication interne socialement responsable en période de restructuration Comment communiquer en période de restructuration pour limiter les risques psychosociaux (PROMO FSE) François Lambotte, UCL-LASCO (F) Christine Donjean, UCL LASCO (F) 15:20 Présentation des nouveaux projets de recherche 2014 Diana Geerts, SPF ETCS, DIRACT (N) Mélanie Straetmans, SPF ETCS, PROMO-FSE (F) 15:50 Clôture Une traduction simultanée est prévue. PRIX 11 euros (sandwiches inclus) INSCRIPTION? Au plus tard le 19 mai 2014 via le lien électronique: cliquez ici Service public fédéral Emploi, Travail et Concertation sociale Le Fonds Sociale Européen investit dans votre avenir Le numéro de compte sera communiqué dans un confirmant votre participation.

3 Tweetalige studiedag - Brussel, 22 mei 2014 Nieuwe tools voor betere arbeidsomstandigheden Van onderzoek naar actie De Algemene Directie van de Humanisering van de Arbeid van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg heeft als opdracht te sensibiliseren, informatie te verstrekken en nieuwe problemen aangaande welzijn op het werk te analyseren. Hiertoe verleent ze elk jaar financiële steun aan een groot aantal onderzoeksprojecten. Deze worden beheerd door enerzijds de Directie van het Onderzoek over de Verbetering van de Arbeidsomstandigheden (DIOVA) en anderzijds door de Afdeling van de promotie van het welzijn op het werk (PROMO) met de steun van het Europees Sociaal Fonds (ESF). Deze studiedag zal gewijd worden aan het voorstellen van de resultaten van de onderzoeksprojecten die gevoerd werden in Deze waren meer gericht op het ontwikkelen van tools gebaseerd op de resultaten van eerdere onderzoeksprojecten. Een groot deel heeft betrekking op psychosociale risico s (PSR). De belangrijkste redenen hiervoor zijn de evolutie in de wetgeving en de nood aan performante en efficiënte tools om PSR beter te kunnen voorkomen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het vroegtijdig opsporen van gevallen van burn-out of het analyseren van arbeidsongevallen. De preventie van beroepsrisico s in kleine en middelgrote ondernemingen (KMO s) en in de zeer kleine ondernemingen vraagt om specifieke tools aangepast aan de activiteitensector. De eerste OIRA-tool (Online Risk Assessment, EU-OSHA) die werd ontwikkeld in België voor de kapperssector zal worden voorgesteld. WAAR EN WANNEER Donderdag 22 mei 2014 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg - Zaal Storck Ernest Blerotstraat Brussel INLICHTINGEN Nadia Corryn FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg AD Humanisering van de arbeid Tel: Fax: evenementen.hua@werk.belgie.be BEZOEK ONZE WEBSITES ORGANISATIE PROGRAMMA De voorstelling van elk project duurt ongeveer 30 minuten, waarna er 10 minuten tijd is voor vragen en antwoorden. 08:30 Onthaal 09:00 Welkom Christian Deneve, Directeur-generaal AD Humanisering van de Arbeid, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 09:10 Interventietypologieën inzake de preventie van musculoskeletale aandoeningen en psychosociale risico s (PROMO-ESF) Jan Van Peteghem, HIVA (N) 09:50 Voorstelling van de gids voor de preventie van psychosociale risico s op het werk en de conceptie van een alarmindicator voor psychosociale risico s in een onderneming (PROMO-ESF) Valérie Flohimont, Université de Namur (F) 10:30 Pauze 11:00 Burn-out bij artsen en verpleegkundigen (DIOVA) Sofie Vandenbroeck, KU Leuven (N) 11:40 Onderzoek over burn-out in België: het ontwikkelen van een vroegtijdig opsporingsinstrument (PROMO-ESF) Arnaud Angenot, Ulg (F) 12:20 Lunch 13:20 Risicoanalyse in de kapperssector: hinderpalen en geïnformatiseerde tool (DIOVA) Lieven Eeckelaert, Prevent (N) 14:00 Checklist betreffende de invloed van psychosociale aspecten op arbeidsongevallen (PROMO-ESF) Arnaud Angenot, Ulg (F) 14:40 Praktische gids: Naar een sociaal verantwoord beleid van interne communicatie in tijden van herstructurering - Hoe communiceren om psychosociale risico s te beperken? (PROMO ESF) François Lambotte, UCL-LASCO (F), Christine Donjean, UCL-LASCO (F) 15:20 Voorstelling van de nieuwe onderzoeksprojecten 2014 Diana Geerts, FOD WASO, DIOVA (N), Mélanie Straetmans, FOD WASO, PROMO-ESF (F) 15:50 Slotwoord Simultaanvertaling wordt voorzien. PRIJS 11 euro (broodjeslunch inbegrepen) INSCHRIJVEN? Inschrijven kan tot 19 mei 2014 via de elektronische link: klik hier Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Het Europees Sociaal Fonds investeert in uw toekomst Het rekeningnummer wordt meegedeeld in een ter bevestiging van uw deelname.

4 Onderzoek naar interventietypologieën inzake de preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) en psychosociale risico s (PSR) Design Charles & Ray Eames - Hang it all Vitra Prof. Jan Van Peteghem HIVA/Fac. Ingenieurswetenschappen 1. De onderzoeksopdracht Onderzoeksopdracht uitgeschreven door de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid (FOD WASO), met de steun van het Europees Sociaal Fonds Lastenboek DIV/HUA/FD-GMT/MSA15, uitbesteed aan het HIVA (Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving, KU Leuven), in samenwerking met Prof. V. Hermans (Departement Experimentele en Toegepaste Psychologie, VUB) 22 mei 2014 FOD WASO 2 1

5 De onderzoeksopdracht (2) Samenvatting lastenboek Interventietypologieën MSA-PSR 1. Oplijsten van het soort preventie-interventies die door de preventiediensten (interne en externe) worden toegepast: inventarisatie en omschrijving 2. Onderverdelen van deze interventies in categorieën 3. Een oordeel bevragen m.b.t. de impact en de doeltreffendheid van de verschillende interventies (op basis van de beschikbare informatie, objectief en/of subjectief) 4. Een oordeel bevragen over de redenen voor de mislukking of het slagen van deze interventies (hindernissen en begunstigende factoren). 22 mei 2014 FOD WASO 3 2. De verschillende onderzoeksfasen Literatuurstudie Diepte-interviews met 11 externe preventiediensten (timing: eind dec begin feb. 2013) Inventariserende survey in ondernemingen (toegangskanaal: interne preventiediensten) (timing: maart juni 2013) Case-studies in 24 ondernemingen (12 MSA/12 PSR) (timing: mei juli 2013) Eindverslag + Managerial Abstract (N/F) (timing: oktober 2013) 22 mei 2014 FOD WASO 4 2

6 Onderzoeksresultaten: de grote lijnen 1. Onderverdeling in interventiecategorieën van acties ter bestrijding van MSA en PSR. Uitgesloten werden: - rand-interventies: acties waarvan de eerste doelstelling niet het beperken van MSA en PSR is (cursussen over persoonlijke efficiëntie, acties in het kader van algemene gezondheidspromotie, selectieprocedures voor nieuwe personeelsleden ). - het uitvoeren van een risicoanalyse op zich; - curatieve ingrepen (bv: psychotherapie, kinesitherapie, individuele klachtenbehandeling m.b.t. pesten of ongewenst seksueel gedrag); - het periodiek gezondheidstoezicht en de individuele advisering in dit verband; - specifieke interventies: het reduceren van de cognitieve belasting (PSR) of de blootstelling aan trillingen (MSA); 22 mei 2014 FOD WASO 5 3. Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (2) 2. Weerhouden interventiecategorieën MSA - Op de arbeidsorganisatie gerichte interventies: - acties inwerkend op de arbeidsomstandigheden; - acties inwerkend op de arbeidsorganisatie; - Op de arbeidspost gerichte interventies: - acties inwerkend op de vormgeving van de arbeidsposten; - het inzetten van externe hulpmiddelen; - het aanbieden van hulpmiddelen voor houdingsondersteuning; 22 mei 2014 FOD WASO 6 3

7 Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (3) 2. Weerhouden interventiecategorieën MSA (2) - Op het individu gerichte interventies: - sensibilisering/bewustmaking; - relaxatietechnieken; - cognitief-gedragsmatige behandeling; - het aanleren van spierversterkende oefeningen; - het ter beschikking stellen van persoonlijke beschermingsmiddelen; - re-integratieprocedures; - opleidingen inzake het gebruik van technieken. 22 mei 2014 FOD WASO 7 3. Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (4) 3. Weerhouden interventiecategorieën PSR - Op de organisatie gerichte interventies: - acties inwerkend op de arbeidsomstandigheden; - acties inwerkend op de arbeidsvoorwaarden; - acties inwerkend op de arbeidsverhoudingen; - acties inwerkend op de arbeidsinhoud; - procedurele acties: 22 mei 2014 FOD WASO 8 4

8 Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (5) 3. Weerhouden interventiecategorieën PSR (2) - Op het individu gerichte interventies: - sensibilisering/bewustmaking; - relaxatietechnieken; - cognitief-gedragsmatige behandeling; - voorkomen van PTSS; - re-integratieprocedures; - opleidingen (kennisoverdracht, aanleren van vaardigheden); - benaderingen voor specifieke doelgroepen. 22 mei 2014 FOD WASO 9 3. Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (6) 4. Websurvey - 30,4% (n=42) van de organisaties gaf aan dat MSA niet of nauwelijks (meer) voorkomt; slechts 15,9% (n=18) vond dit voor PSR. Nochtans werden er meer acties ter voorkoming van MSA gevoerd dan ter voorkoming van PSR. - Beroep op externen bij nagenoeg de helft van de acties m.b.t. MSA, bij nagenoeg 2/3 van de acties m.b.t. PSR. - Interventies worden nagenoeg altijd als effectief ervaren. Het effect van acties ter bestrijding van MSA wordt enigszins positiever beoordeeld dan dit van acties ter bestrijding van PSR. 22 mei 2014 FOD WASO 10 5

9 Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (7) 4. Websurvey (2) Aard van de gevoerde acties (afnemende volgorde van voorkomen): alle interventies ter bestrijding van PSR gingen over een persoonsgebonden aanpak. Ergonomische interventies viseren deels een structurele benadering, hoewel ook hier de persoonsgebonden aanpak belangrijk blijft. 22 mei 2014 FOD WASO Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (8) 5. Caveat! - Zelden beperkt een interventie zich tot één enkele categorie. - Het begrip interventie draagt voor de betrokkenen een reactieve connotatie (de grote meerderheid van de door ondernemingen geciteerde interventies behoren tot de secundaire/tertiaire aanpak: het reageren op een incident of een onwenselijke toestand). 22 mei 2014 FOD WASO 12 6

10 Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (9) 6. Effectiviteit van de interventies - Algemene niet-negatieve evaluatie - Weinig verschil in ervaren effectiviteit tussen de verschillende interventiecategorieën! - Succes-bevorderende factoren: 1a. Engagement van bedrijfsleiding 1b. Betrokkenheid van werknemers (participatieve benadering) 2. Aansturing/omkadering (de mate waarin de interventie kadert in het globale personeels- of welzijnsbeleid, de inbreng van deskundigheid) 3. Voldoende middelen (financiën, tijd). 22 mei 2014 FOD WASO Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (10) 6. Effectiviteit van de interventies (2) BESLUIT: Alle interventiecategorieën (behalve het gezondheidstoezicht) kunnen beschouwd worden als (matig tot significant) effectief. De wijze waarop ze aangestuurd worden lijkt belangrijker dan de inhoud van de interventie. - QUID PLACEBO-EFFECT? - QUID PREVENTIEHIËRARCHIE? 22 mei 2014 FOD WASO 14 7

11 Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (11) 7. Diversen - Het initiatief van de meeste interventies gaat uit van de bedrijfsleiding/het hoger kader (incl. HRM-dienst), en in tweede instantie van de interne preventiedienst (vooral voor MSA); - Aansturing van de eigenlijke interventie gebeurt meestal door de interne preventiedienst (voor PSR is dit in een aantal gevallen de HRM-dienst); - Grote waardering voor de inbreng van externe expertise (de facto de preventieadviseur-ergonomie of -psychosociale aspecten), die niet altijd omvangrijk hoeft te zijn in termen van tijdsbesteding; 22 mei 2014 FOD WASO Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (12) 7. Diversen (2) - Beperkte betrokkenheid bij het concept en de uitvoering van de interventie vanwege arbeidsgeneesheer, Comité PBW en inspectie (TWW). Wel informatie-uitwisseling; - Beperkte invloed van een algemene risicoanalyse, zelfs indien deze specifiek geaxeerd werd op MSA of PSR. Daarentegen: groot belang van een specifieke risicoanalyse, geaxeerd op de welomschreven problematiek of de specifieke arbeidspost, die niet noodzakelijke van kwantitatieve aard moet zijn. 22 mei 2014 FOD WASO 16 8

12 Onderzoeksresultaten: de grote lijnen (13) 8. De toestand in de externe preventiediensten - Beperkte inbreng in fractie van de totale omzet (slechts enkele procenten) - Beperkte bemanning van de werkeenheden Ergonomie (ong. 50 preventieadviseurs) en Psychosociale Aspecten (ong. 185 PAPSen) - Weinig betrokkenheid bij de generieke opdrachten van de externe preventiedienst (bedrijfsbezoeken, aanwezigheid op Comitévergaderingen, algemene risicoanalyses, onderzoek ernstige arbeidsongevallen, dienstverlening aan KMO s ) - Interventies van ergonomen en PAPSen beperkt in de tijd 22 mei 2014 FOD WASO Beleidsvoorstellen Basisredenering 1. MSA en PSR maken een belangrijke welzijnsproblematiek uit, met een grote impact op onderneming en maatschappij (ziekteverzuim, werkbaarheid, beroepsziekten&arbeidsongevallen); 2. Slechts een relatief beperkte fractie van de aandacht van interne en externe preventiediensten gaat naar interventies ter bestrijding van MSA en PSR. Nochtans is hun inbreng essentieel: inzake MSA is de interne preventiedienst de beheerder van de interventie (inzake PSR kan het ook de personeelsdienst zijn); expertise (intern, maar ook vanwege de externe preventiedienst) wordt als belangrijk beoordeeld. 22 mei 2014 FOD WASO 18 9

13 Beleidsvoorstellen (2) Basisredenering (2) 3. Interventies hebben een overwegend positief effect, mits goed aangestuurd; 4. De optimale aanpak van MSA en PSR ligt in dezelfde lijn als deze van de andere welzijnsrisico s: belang van continuïteit (opvolging van de verschillende interventies conform de Deming-cirkel), diversiteit en afwisseling in het hanteren van de verschillende interventiecategorieën, een aansturende entiteit die de problematiek tot haar verantwoordelijkheid rekent, de inbreng van externe expertise waar nuttig, inspraak en participatie (in de eerste plaats vanwege de rechtstreeks betrokkenen). 22 mei 2014 FOD WASO Beleidsvoorstellen (3) Situeren zich op diverse vlakken 1. Vergroten van de aandacht van ondernemingen voor MSA en PSR - sensibilisatie/informatie ten aanzien van werkgevers; - een grotere responsabilisering van ondernemingen (ziekteverzuim duurder maken); - verduidelijking reglementair kader inzake MSA. 22 mei 2014 FOD WASO 20 10

14 Beleidsvoorstellen (4) Situeren zich op diverse vlakken (2) 2. Doorbreken van de huidige focus van interne preventieadviseurs die hoofdzakelijk gericht is op de arbeidsveiligheid - een evenwichtiger aandacht voor de verschillende welzijnsdomeinen tijdens de aanvullende opleiding; - creatie van een discipline preventieadviseur-veiligheid 22 mei 2014 FOD WASO Beleidsvoorstellen (5) Situeren zich op diverse vlakken (3) 3. Bevorderen van een grotere multidisciplinariteit bij de externe preventiediensten - herziening van het financieringsmechanisme van de externe preventiediensten; - vergroten van de keuzevrijheid van ondernemingen m.b.t. de dienstverlening van de externe preventiediensten; - bevorderen van de multidisciplinaire aanpak bij het uitvoeren van algemene verplichtingen; - verhogen van de kwaliteit van de opleidingen voor preventieadviseurs-ergonomie en PAPSen; - grotere oriëntering op KMO s. 22 mei 2014 FOD WASO 22 11

15 22/05/2014 Guide de prévention des RPS et Conception d un outil d indicateur d alerte pour les RPS en entreprise De nouveaux outils pour de meilleurs conditions de travail. De la recherche à l action SPF Emploi, Travail et Concertation sociale 22 mai 2014 valerie.flohimont@unamur.be Introduction 1

16 22/05/2014 Introduction 2 projets: Guide de prévention des risques psychosociaux UNamur, centre Vulnérabilités et Sociétés Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise UNamur, centre Vulnérabilités et Sociétés KU Leuven, HIVA Guide de prévention des RPS 2

17 22/05/2014 Guide de prévention des RPS Campagne burnout de la ministre de l Emploi (automne 2013) Objectif: «aider et de motiver les entreprises à mettre en place une politique de prévention et à développer une stratégie à suivre pour prévenir les RPS» SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, Cahier des charges Guide de prévention des RPS Base de travail Réunion SPF Emploi partenaires sociaux => idées et propositions Propositions de l avis n 1808 du CNT Offre centre Vulnérabilités et Sociétés Méthode souhaitée Démarche apprenante pour les membres des CPPT Questions que se posent les membres des CPPT sur les RPS Rédaction attractive SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, Cahier des charges 3

18 22/05/2014 Guide de prévention des RPS Durée de la recherche: 1 er mai septembre 2013 Lignes de force: guide synthétique avec recommandations Aider et motiver les entreprises Favoriser la prise de conscience Soutenir une démarche apprenante Pistes pour le diagnostic Pistes pour l action Pistes pour l évaluation Guide de prévention des RPS Lignes de force: guide synthétique avec recommandations Attractivité Outil maniable Réalités et diversité de terrain Témoignages Interconnexion des différents risques Principe d équifinalité Ouvrir des portes 4

19 22/05/2014 Guide de prévention des RPS Méthodologie: Travail en 8 phases Collaboration étroite avec le terrain (focus groupes avec différents acteurs de l entreprise) Collaboration étroite avec le SPF Emploi, Travail et Concertation sociale Comité de suivi Guide de prévention des RPS Contenu du guide: 1. Risques psychosociaux et fausses croyances 2. Risques psychosociaux: quelques chiffres 3. Les risques psychosociaux, c est quoi? 4. La prévention des RPS 5. Les étapes à suivre pour la prévention des RPS 6. Les acteurs de la prévention, qui mobiliser? 7. Les outils disponibles? 8. Les obligations légales? 9. Les RPS, autres risques et responsabilité sociétale des entreprises 10. Les RPS, ma feuille de route 11. Pour en savoir plus 5

20 22/05/2014 Guide de prévention des RPS Guide de prévention des RPS Etape 1: Explorer (1 er tour d horizon) Se mettre d accord sur la méthode Partager un langage commun Réunir et analyser l info déjà disponible (pré diagnostic) Créer un groupe de travail Etape 2: Réaliser l analyse des risques (diagnostic) Analyser le travail, inventorier les sources de RPS, identifier les populations les plus exposées, Rapport Débattre au sein du CE, du CPPT ou du groupe de travail Le diagnostic n est pas suffisant, ce n est qu une phase dans une démarche globale de prévention 6

21 22/05/2014 Guide de prévention des RPS Etape 3: Elaborer un plan d action Dresser l inventaire des solutions possibles Fixer les priorités et les objectifs (indicateurs de suivi) Déterminer les mesures à prendre Définir le plan d action global Etape 4: Mettre en œuvre le plan d action Assurer la visibilité des actions Commencer par une expérience pilote Etape 5: Evaluer le plan d action Résultats obtenus, attendus ou inattendus, positifs ou négatifs, constater d éventuelles discordances Sur la base des indicateurs de suivi Guide de prévention des RPS Forme et disponibilité du guide: Gratuit Format papier En français et néerlandais Ludique (dessins, schémas, encadrés, etc.) Langage accessible 7

22 22/05/2014 Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Objectif du projet «L objectif de ce marché est la conception d un indicateur d alerte pour détecter la présence des risques psychosociaux sur le lieu de travail. L outil sera utilisé pour conscientiser l employeur à la présence de ces risques psychosociaux dans son entreprise pour qu il puisse prendre les mesures requises si nécessaire» SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, Cahier des charges 8

23 22/05/2014 Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Base de travail lignes directrices Données présentes dans l entreprise Outil fiable Reflet de la présence au temps T de RPS Indication de l évolution des RPS (T1 T2 T3 Tn) Différent des outils existants => prédiagnostic Vocation indicateur d alerte knipperlichten Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Base de travail lignes directrices (suite) Déploiement facile de l outil Données quantitatives ( objectives) Données qualitatives ( subjectives) Utilisation généralisée Secteurs d activités Tailles d entreprise Français néerlandais Dialogue dans l entreprise Neutralisation du genre 9

24 22/05/2014 Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Méthodologie Travail en 5 phases: de la conception à la finalisation avec testing Groupes d experts par région (RW, Vl.G., R.Bxl Cap.) Collaboration étroite avec le SPF Emploi, Travail et Concertation sociale Comité de suivi Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Résultat Un outil: en 2 modules Module de base: rapide, données objectives, quantitatives Module complémentaire: plus étoffé, données subjectives, qualitatives Un manuel: pour utiliser l outil et se l approprier Un bref rapport de recherche: pour présenter la méthodologie Mis gratuitement à disposition par le SPF 10

25 22/05/2014 Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Moduledebase Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Moduledebase 11

26 22/05/2014 Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Module complémentaire Conception d un outil d indicateurs d alerte des RPS en entreprise Module complémentaire 12

27 22/05/2014 Conclusion Conclusion Toute l équipe de recherche salue la cohérence de la DG Humanisation du Travail du SPF dans la gestion et le suivi de ses projets de recherche 13

28 22/05/2014 Des questions? Merci pour votre attention! 14

29 22/05/2014 In vuur en vlam Hoe voorkom je uit te doven? Een onderzoek naar burn-out en bevlogenheid bij hulpverleners Nieuwe tools voor betere arbeidsomstandigheden: Van onderzoek naar actie! Dr Sofie Vandenbroeck 2 Opdrachtgevers Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1

30 22/05/ Opdrachtnemers Projectverantwoordelijken: Prof. Dr. Lode Godderis 1,4 Prof. Dr. Hans De Witte 2 Projectleider: Dr. Sofie Vandenbroeck 1,4 ONDERZOEKSTEAM Affiliaties 1. Milieu en Gezondheid, KU Leuven 2. Arbeids-, Organisatie- en Personeelspsychologie, KU Leuven 3. Centrum voor Ziekenhuis- en Verplegingswetenschap, KU Leuven 4. IDEWE, externe dienst voor preventie en bescherming op het werk Partners: Prof. Dr. Walter Sermeus 3 Dr. Kris Vanhaecht 3 Dr. Herwig Vandijck 3 Mevr. Eva Van Gerven 3 Mevr. Els Vanbelle 2 Dhr. Maarten Sercu 4 Mevr. Hilde De Man 4 Mevr. Evelien Moerenhout 4 Mevr. Sarina Theys 4 4 2

31 22/05/ Aanleiding onderzoeksproject Nood aan studie in België naar vóórkomen van burn-out bij zowel verpleegkundigen als artsen Voorkomen is beter dan genezen Belang van preventie Belangrijke gevolgen van burn-out Individueel welzijn Verloop-intentie personeel (relevant i.k.v. huidig personeelstekort) Kwaliteit patiëntenzorg Niet enkel bestuderen negatieve aspecten bevlogenheid 6 Definitie Burn-out Heel wat verschillende definities in literatuur Meest gebruikte: Burnout is een syndroom van emotionele uitputting, depersonalisatie en verminderde persoonlijke bekwaamheid dat voor kan komen bij diegenen die beroepsmatig met andere mensen werken (Maslach & Jackson, 1986, p1 in Schaufeli, 1990, p44) 3

32 22/05/ Bevlogenheid: Een positieve insteek Bevlogenheid is een positieve, affectief-cognitieve toestand van opperste voldoening die gekenmerkt wordt door vitaliteit, toewijding en absorptie (Schaufeli & Bakker, 2001, p.245, in Schaufeli & Bakker, 2004, p.91) Burn-out Emotionele uitputting (EU) Depersonalisatie (DP) Verminderde persoonlijke bekwaamheid (VPB) versus Bevlogenheid Vitaliteit Toewijding Absorptie 8 Prevalentie Burn-out (BO) Onderzoek Europese studie: RN4CAST (2011) Verpleegkundigen (N = 2938) Ferdinande et al. Belgische intensivisten (2011) (N = 513) De Witte, Moors, Van der Meeren & Evers (2001) Verpleegkundigen (N=2075) Prevalentie 25% EU Verpleegkundigen: 15,8% EU 28,5% D 43,3% VPB Artsen (2008): 15,4% EU 38,2% D 32,4% VPB 8,4% EU 16,8% D 50% VPB EU=emotionele uitputting D=depersonalisatie VPB=verminderde persoonlijke bekwaamheid 4

33 22/05/ Onderzoeksvragen 1) Wat is de prevalentie van burn-out en bevlogenheid bij artsen en verpleegkundigen in de ziekenhuizen in België? 2) Wat zijn de beïnvloedende factoren van burn-out en bevlogenheid bij artsen en verpleegkundigen in Belgische ziekenhuizen? 3) Wat zijn de gevolgen van burn-out voor het welzijn en het werkgebonden gedrag van artsen en verpleegkundigen in ziekenhuizen? 10 5

34 22/05/ Design en setting DESIGN Cross-sectionele multi-centrische survey SETTING Algemene en psychiatrische ziekenhuizen Artsen en verpleegkundigen werkzaam in de participerende ziekenhuizen Steekproef Beoogde aantal ziekenhuizen volgens type, regio en omvang Beoogde aantal deelnemers: 1000 artsen & 2000 verpleegkundigen 6

35 22/05/ Variabelen en meetinstrumenten (1) THEORETISCH KADER DETERMINANTEN WERKBELEVING GEVOLGEN Job demands Burn-out Individueel welzijn Job resources Attitudes Persoonskenmerken Bevlogenheid Gedragingen Figuur 1. Gebaseerd op het Job Demands-Resources model (Bakker & Demerouti, 2007) Variabelen en meetinstrumenten (2) Algemene Structuur van de Vragenlijst Deel 1: Uw Job 35 items Deel 2: Relaties in uw (werk)omgeving 14 items Deel 3: Uw werkbeleving 29 items Deel 4: Uw gezondheid 23 items Deel 5: Werk-gerelateerde attitudes en gedragingen 11 items Deel 6: Patiëntenzorg 15 items Deel 7: Algemene vragen 14 items 141 items 7

36 22/05/

37 22/05/ Ziekenhuizen TYPE ZIEKENHUIS REGIO AANTAL TOTAAL Algemeen Wallonië 2 Vlaanderen Brussel 1 Algemeen met universitair karakter Wallonië 4 Vlaanderen 1 6 Brussel 1 Geriatrisch Brussel 1 1 Gespecialiseerd Brussel 1 1 Psychiatrie Wallonië 4 Vlaanderen 6 11 Brussel 1 Totaal aantal ziekenhuizen België Artsen en verpleegkundigen Totale steekproef: n= ,1% artsen (n=1198) 79,9% verpleegkundigen (n=4635) Respons per ziekenhuis: Minimum respons: 4,53% Maximum respons: 93,33% Mediane respons (Q1-Q3):26,79% (16,65%-44,71%) 9