Natuur Grondsoorten Maandag 20 minuten Wormenbak Maandag 25 minuten Kleine dieren in Dinsdag 60 minuten

Transcriptie

1 Vakgebied Beeldende vorming Naam activiteit Dag uitvoering Tijdsduur Spin Vrijdag 20 minuten Spinnenweb 4 Vrijdag 20 minuten Spinnenweb 5 Vrijdag 20 minuten Herfstbladeren Maandag 45 minuten met waskrijt Natuur Grondsoorten Maandag 20 minuten Wormenbak Maandag 25 minuten Kleine dieren in Dinsdag 60 minuten de grond Pissarium Woensdag 60 minuten Slakken Donderdag 60 minuten Spinnenweb Vrijdag 20 minuten Nederlands Memory Zelfstandig - Kwartet Zelfstandig - Herfstboek Dagelijks Totaal 75 minuten Woordzoeker 4 Zelfstandig - Woordzoeker 5 Zelfstandig - Rekenen Herfstklok Maandag minuten Vetbol maken Dinsdag 5-10 minuten per persoon Werkblad kastanjes vermenigvuldigen Zelfstandig - Spinsommen Zelfstandig - Werkblad herfst Zelfstandig - allerlei Extra Evaluatieformulier (voor iedere activiteit te gebruiken) Kleurplaten

2 Herfstklok. 4. Rekenen/wiskunde. Maken ongeveer minuten, uitvoering van de opdrachten: onbeperkt. Per leerling: - stevig gekleurd papier (A4-formaat) met daarop een cirkel (zie bijlagen voor de mal van de grote cirkel) gekleurde papieren cirkels van ± 3 bij 3 cm, gebruik 2 kleuren, van iedere kleur dus 6 cirkels. (zie bijlagen voor de mal van de kleine cirkel.) - 2 rode brede stroken (4 cm breed, 10 cm lang) - schaar. - lijm. - viltstiften. - wit potlood. - splitpen. - stukje zwart papier (± 4 bij 4 cm) - stukje wit papier (± 3 bij 3 cm) De leerlingen maken een klok, zodat ze hiermee aan de slag kunnen tijdens de rekenles als extra hulpmiddel. Werkwijze: Neem het grote gekleurde papier met daarop de cirkel en knip deze uit. Op de cirkel teken je een spinnenweb met wit potlood. Let erop dat elke lijn bij een cijfer uitkomt. De cijfers schrijf je met viltstiften op de kleine cirkels die je uit papier knipt. Let wel op dat je de cijfers iedere keer om en om op een kleurtje doet (bijv. 1 = rood, 2 = blauw, 3 = rood, enz.) Maak nu de wijzers van de brede rode stroken. Knutsel een spinnetje en plak het op de grote wijzer. Knutsel ook een vliegje en plak deze op de kleine wijzer. De wijzers bevestig je door middel van de splitpen aan de cirkel. Zorg ervoor dat de wijzers wel goed kunnen draaien, anders heb je er niet zoveel aan tijdens de rekenles.

3 Herfstbladeren met waskrijt. 4/5. Beeldende vorming. 45 minuten. - waskrijt in verschillende kleuren. - werkbladen herfstblaadjes (zie bijlagen). - schaar. - wit vloeipapier of vliegerpapier. - strijkijzer. De leerlingen weten wat herfstkleuren zijn. De leerlingen maken gebruik van deze techniek. (Eerst krijten, dan strijken.) Werkwijze: Op het werkblad staan 1 of 2 herfstblaadjes. Kleur deze in met waskrijt in echte herfsttinten. Als het werk klaar is, leg je het vloeipapier of vliegerpapier op het werkstuk. Ga dan met een goed heet strijkijzer over de achterkant van het vliegerpapier. Je krijgt dan halfdoorzichtige blaadjes op je vloei- of vliegerpapier. Uitknippen en klaar! Eventueel op een gekleurd papier plakken of hang er een stel aan een kale tak. Het strijken uiteraard niet door de leerlingen laten doen!

4 Grondsoorten. 4/5. Natuur. 20 minuten. Per leerling: - klei. - zand. - veen. - werkblad hoe ziet een grondsoort eruit? - loep. - pen of potlood, kleurpotloden. - krant. De leerlingen weten wat de belangrijkste eigenschappen zijn van zand, klei en veen. De leerlingen weten de belangrijkste verschillen op te noemen tussen zand, klei en veen. De leerlingen gaan bewust om met materialen uit de natuur. Inleiding: Uitleggen wat we gaan doen: grondsoorten onderzoeken op hun eigenschappen en de verschillen tussen deze grondsoorten benoemen. Kern: De leerlingen voeren de proefjes uit die ze moeten doen. Ik observeer en geef eventueel hulp aan de leerlingen. Slot: De leerlingen gaan klassikaal onder begeleiding van de leerkracht hun resultaten met elkaar vergelijken. Uiteindelijk wordt er een samenvattende conclusie op het bord geschreven door de leerkracht. Dit is waarschijnlijk ook het juiste moment voor nog verdere vragen. Let erop dat je de leerlingen zoveel mogelijk zelf laat doen, ook al wordt het dan misschien een rommeltje. We hebben hier namelijk echt te maken met ontdekkend leren.

5 Wormenbak. 4/5. Natuur. 25 minuten. - ongeveer 20 wormen. - dunne glazen bak. - licht zand. - zwarte aarde. - (eventueel) blaadjes. De leerlingen gaan zelf een huis voor de regenworm maken. De leerlingen weten dat de regenworm gangen maakt om zich in voort te kunnen bewegen. Inleiding: Vertel de leerlingen dat ze zelf een huis voor de regenworm gaan maken. Laat alle materialen zien die daarbij nodig zijn. Vertel ook wat het nut is van de wormenbak die gemaakt gaat worden, namelijk dat je dan goed kunt zien wat een worm anders altijd onder de grond doet. Kern: De dunne glazen bak wordt gevuld met zand. Eerst licht zand, goed aanstampen en dan zwarte aarde. Eventueel kun je er ook nog wat blaadjes bij doen. En natuurlijk de wormen. De bak wordt dichtgemaakt zodat het net als onder de grond lekker donker wordt. Slot: Vertel de leerlingen dat ze de komende tijd op moeten letten of ze al iets zien. Je kunt hier eventueel ook aparte wormenkinderen voor aanstellen. Zodra er gangen te zien zijn, ga je met de leerlingen een gesprek aan over de functie van het graven van gangen door de worm. Pas na ongeveer een week kun je zien hoe de wormen hun gangen gegraven hebben, vandaar dat deze les ook op de eerste dag van de week zit. Zie je op vrijdag nog niets, laat de bak dan ook nog het weekend over staan en bespreek de volgende week wat er te zien is. Zorg ervoor dat je tijdens het gesprek met de leerlingen over de functie van het gangen graven van de wormen zelf wel wat stof hierover bestudeerd hebt, zodat je niet met een mond vol tanden staat!

6 Kleine dieren in de grond. 4/5. Natuur. 60 minuten. - Werkblad Kleine dieren in de grond. - Kleine glazen potjes. - Loepen. - Schepjes. - Pen en/of potlood. - Kleurpotloden. - Boekjes waar afbeeldingen en namen in staan van de meest voorkomende bodemdiertjes. De leerlingen gaan zelf op onderzoek naar zoveel mogelijk verschillende soorten bodemdiertjes. De leerlingen onderzoeken de bodemdiertjes op uiterlijke kenmerken. Inleiding: In de klas krijgen de leerlingen een korte uitleg over wat we buiten gaan doen. De kinderen worden in groepjes verdeeld en bij de ouders ingedeeld. De materialen worden uitgedeeld. Hierna gaan we onze jassen aantrekken en gaan we naar buiten (zoek een plek waar we veel kleine dieren in de grond zullen vinden). Kern: Buiten aangekomen gaan de ouders met hun groepje kinderen op onderzoek om zoveel mogelijk verschillende dieren te vinden. Deze dieren worden in de glazen potjes gestopt en die nemen we weer mee naar binnen. Slot: Als we weer binnen zijn, gaan alle groepjes onderzoeken wat voor beestjes ze gevonden hebben. Het is erg handig om voor deze activiteit hulp te vragen van ouders!

7 Vetbol maken. 4/5. Rekenen/wiskunde. ± 5 tot 10 minuten per leerling. - Papegaaienvoer. - Parkietenzaad. - Kanariezaad. - Pannetje. - Houten lepel. - Frituurvet. - Digitale weegschaal. - Theelepeltje. - Stevig katoenen draden. - Vormen om het gesmolten vet in te kunnen gieten. - Werkblad Vetbollen? (zie bijlagen). De leerlingen gaan hoeveelheden wegen. De leerlingen maken zelf een eigen vetbol die ze ook mee naar huis krijgen. Werkwijze: Smelt het rundvet in een pan. Wacht tot het warm is, maar niet heet! Voeg daar al roerend het mengsel van zaden aan toe. Giet daarna de warme brij in een vorm. Leg daarin, voordat de brij stolt, een stevige katoenen draad die ruim uitsteekt. Zodra de massa hard is geworden, kunnen de bollen buiten aan de draad worden opgehangen. Soms is de vetbol moeilijk uit de vorm los te krijgen. Je kunt de vorm even in heet water houden, dan komt de bol sneller los. Een alternatieve vetbol om zelf thuis te maken: Smeer een dennenappel vol met pindakaas en bind een draad aan het steeltje. Rol daarna de dennenappel door één of meerdere soorten zaden en klaar is de vetbol!

8 Vetbollen Ingredienten: -15 gram papegaaienvoer -20 gram kanariezaad -25 gram parkietenzaad -100 gram vet Smelt het vet in de pan en doe er al roerende de verschillende soorten zaden in. Giet dit in de vorm en hang hier de draad in. Laat dit afkoelen in de koelkast. Is het vet gestold? Haal het dan uit de vorm en hang het buiten op!

9 Pissarium. 4/5. Natuur. 30 minuten. - glazen bak. - vochtig toiletpapier. - een grote steen. - minimaal 20 pissebedden. - humus. - afgevallen bladeren. - werkblad voor de onderzoeker (zie bijlagen). - pen/potlood voor alle leerlingen. - 4 loepen voor bij het pissarium. De leerlingen bekijken de pissebedden van dichtbij. Werken vanuit de persoonlijke belangstelling van de leerlingen. De leerlingen stellen zelf leervragen op en gaan kijken wat ze moeten doen om deze te kunnen beantwoorden. Ook bij de uitvoering hiervan ligt de verantwoordelijkheid bij de leerlingen zelf. Inleiding: Ik leg uit wat we gaan doen: we maken een pissarium. De reden waarom we dit doen, is omdat we dan goed kunnen zien wat een pissebed allemaal doet, waar hij leeft en hoe hij er eigenlijk precies uitziet. Kern: Een aantal leerlingen richten het pissarium in, de andere leerlingen gaan bedenken wat ze willen weten van de pissebedden. Deze vragen zet ik op het bord. Slot: We kijken of we al wat vragen kunnen beantwoorden. De vragen die nog onbeantwoord blijven, worden verdeeld onder de leerlingen en iedere leerling (of ieder tweetal) gaat op onderzoek uit om achter het antwoord te komen. Waarschijnlijk zullen de kinderen de antwoorden kunnen vinden in het pissarium, dus wordt er even een afspraak gemaakt wie er

10 wanneer mag kijken. De rest van de week laten we het pissarium staan voor als er nog kinderen zijn die willen kijken. Met eenvoudige middelen kan een pissarium worden ingericht. Een goed sluitende bak of pot met wat humus en afgevallen bladeren voldoet. Om de pissebedden te kunnen zien, volstaat ook een glazen bak met op de bodem vochtig wc-papier en een steen of iets dergelijks waaronder de diertjes zich kunnen verschuilen. Enkele vragen waarmee de kinderen zich bezig kunnen houden zijn: Wat eten pissebedden? Waar zitten pissebedden het liefst? (licht of donker?) Waar vind je rond de school pissebedden? Welke kleur hebben ze? Kan een pissebed zich oprollen? (niet alle soorten, wel de oproller ) Hoeveel poten heeft een pissebed? Heeft een pissebed oogjes? Heeft een pissebed voelsprieten? Is de huid van een pissebed hard of zacht? Kun je een pissebed omkeren op zijn rug? Kan een pissebed dan zelf weer op zijn pootjes terechtkomen?

11 Slakken. 4/5. Natuur. 60 minuten. - een slakkenbak. - ongeveer 20 huisjesslakken. - ongeveer 5 lege slakkenhuisjes. - ongeveer 20 glasplaatjes. - ongeveer 10 loepen. - werkblad slakken, wat denk je? (zie bijlagen) - werkblad afbeelding slak. - pen/potlood en kleurpotloden voor iedere leerling. - ongeveer 10 stukken zwart papier (10 bij 10 cm). - een plantenspuit. - een stukje slablad en/of gekookte aardappel en/of stukjes appel. - papier om de slak na te tekenen (voor de kinderen die eerder klaar zijn). De leerlingen weten hoe een slak eruit ziet en uit welke onderdelen deze bestaat. (Kinderen leren waar de ogen van een slak zitten, hoe het dier zich voortbeweegt en hoe slakken eten met een rasptong.) De leerlingen weten dat de slak een slijmerige laag achterlaat als hij zich voortbeweegt. Omgaan met de loep en met levend materiaal. Inleiding: Vertellen aan de leerlingen wat we die dag gaan doen. Zorg dat je, wanneer je aan de kinderen vertelt dat zij vandaag proefjes gaan doen met slakken, de beestjes nog even verdekt opstelt. Anders is de kans zeer groot dat de kinderen amper horen wat je zegt, omdat ze afgeleid zijn. Doe voor hoe je de slak moet oppakken (voorzichtig!). Je kunt stuiten op een weigeraar : een slak die zich even niet wil voortbewegen of die zich zelfs helemaal niet wil laten zien aan de

12 kinderen. Dit kun je oplossen door te zorgen voor extra slakken. Of probeer de slak te lokken door wat eten neer te leggen (stukje gekookte aardappel, slablaadje, stukje appel). Laat de leerlingen allemaal individueel het werkblad slakken, wat denk je? Invullen om een globale indruk te krijgen over wat de leerlingen al van slakken weten. Kern: De leerlingen voeren de proefjes uit. Proefje 1: Waar zitten de ogen van een slak? Bekijk een huisjesslak en bekijk zijn kop. Wat zie je bij de kop van een slak? Hoeveel sprietjes heeft de slak op zijn hoofd? Zijn ze even lang? Bekijk de langste sprietjes eens goed onder de loep, wat zie je daar? Bij de kop van de slak zie je vier sprietjes. Er zijn twee korte sprietjes en twee lange sprietjes. Op de twee lange sprietjes zit een bolletje en daarop zie je een piepklein stipje. Wat denk je dat er gebeurt als je de sprietjes aanraakt? Probeer het eens, doe het wel voorzichtig. Wat gebeurt er? Als je de slak zijn sprietjes aanraakt, dan trekt hij deze in. Proefje 2: Hoe beweegt een slak? Als je wilt kun je de slak over je hand laten lopen. Sommige mensen durven dat niet, maar het is niet eng. Onderzoek maar eens hoe dat voelt. Het voelt juist heel erg zacht. Dat komt omdat onder zijn voet een dikke laag slijm zit. Hoe beweegt een slak? Gebruik hierbij een loep. Als de slak zich voortbeweegt dan zie je dat zijn 'voet' verschillende bewegingen maakt. Hij trekt zijn voet aan de achterkant samen en daarna strekt hij zijn voet aan de voorkant. Hoe ziet het spoor van de slak eruit? Is het spoor recht of met bochten? Welke kleur heeft het spoor? Het spoor van een slak is goed te zien op zwart papier, dan komt het slijmerige spoor dat hij vormt goed naar voren. Het patroon dat de slak vormt is niet recht, maar met bochten; een beetje kronkelend. Proefje 3: Hoe eet een slak? Zet de slak op een glasplaat en geef hem een blaadje sla of een stukje appel. Kijk eens of je kunt vinden waar zijn mond zit? Als je goed kijkt dan zie je in het midden onder de kleine voelhoorntjes een gaatje zitten, dat is de mond van de slak. Bekijk nu de slak eens met je loep terwijl hij eet. Hoe eet hij en zie je tanden of niet? Slakken hebben geen tanden, ze eten met hun tong. Die zit vol puntjes, net als een soort rasp. Als je een stukje appel neerlegt, dan schaaft hij daar met zijn tong kleine stukjes af. Als je geluk hebt zie je het stukje appel zelfs bewegen. Een slak heeft dus wel een mond,

13 maar geen tanden. Hij heeft een rasptong waarmee hij aan de rand van zijn voedsel schaaft en zo eet hij. Zijn er leerlingen die al snel klaar zijn, geef ze dan de grote afbeelding van de slak en laat ze deze kleuren in de kleuren die hun echte slak heeft. Slot: We vergelijken alle bevindingen met elkaar en maken op het bord een conclusie. Het is handig om van te voren een slakkenbak in te richten. Het is wel belangrijk om deze goed vochtig te houden, anders drogen de slakken uit! Gebruik bijvoorbeeld een glazen accubak: eerst een laagje aarde, daarop hout, stenen, een plantje, wat bladeren. Let er ook op dat je de bak kunt afsluiten met bijvoorbeeld een stuk fijn gaas of vitrage.

14 Slakken, wat denk je? Heeft de slak een mond? Heeft de slak sprieten? Heeft de slak een staart? Heeft de slak een huisje? Heeft de slak ogen? Slakken, wat denk je? Heeft de slak een mond? Heeft de slak sprieten? Heeft de slak een staart? Heeft de slak een huisje? Heeft de slak ogen? Slakken, wat denk je? Heeft de slak een mond? Heeft de slak sprieten? Heeft de slak een staart? Heeft de slak een huisje? Heeft de slak ogen? Slakken, wat denk je? Heeft de slak een mond? Heeft de slak sprieten? Heeft de slak een staart? Heeft de slak een huisje? Heeft de slak ogen? Naam: JA NEE HOEVEEL? Naam: JA NEE HOEVEEL? Naam: JA NEE HOEVEEL? Naam: JA NEE HOEVEEL?

15 Spinnenweb. 4/5. Natuur. 20 minuten. - werkblad spinnenweb (zie bijlagen). - potlood voor iedere leerling. De leerlingen ervaren hoe moeilijk het is om een goed web te maken. De leerlingen weten hoe een spin zijn web maakt. De leerlingen snappen waarom dat op een bepaalde manier gebeurt. De leerlingen oefenen zelf met het tekenen van een spinnenweb. Inleiding: Ik vraag 3 leerlingen om een spinnenweb op het bord te tekenen. Ik vraag aan ze of het moeilijk was om dit precies zo te doen als in het echt. Zijn de leerlingen klaar, dan leg ik uit wat we gaan doen: we gaan kijken hoe een spin zijn web maakt. Dit doen we door middel van een werkblad wat op dat moment gelijk wordt uitgedeeld door 2 leerlingen. Kern: We bespreken het blad en doen stap voor stap op het bord mee. Ook de leerlingen mogen meehelpen op het bord. Ik geef ondertussen mondelinge uitleg. Als de kinderen ergens vragen over hebben, mogen ze deze tussendoor stellen en gaan we hier ook direct op in. (Als het vragen zijn die betrekking hebben op deze les.) Slot: De leerlingen tekenen op hun werkblad een eigen spinnenweb. Dit is gelijk de inleidende activiteit voor de les beeldende vorming waarin we zelf spinnenwebben gaan maken.

16 Spinnenweb. 5. Beeldende vorming. 20 minuten. Per leerling: - 1 stevig wit A4-tje met daarop de afbeelding van een spin met een half web. (zie bijlagen) - 1 wit waskrijtje. - verschillende felle kleuren ecoline. De leerlingen zijn op de hoogte van de vorm van een spinnenweb en proberen deze na te maken. De leerlingen maken gebruik van deze techniek. (Eerst met waskrijt, dan met ecoline.) Werkwijze: Alle leerlingen krijgen een werkblad en trekken eerst met wit waskrijt mooie dikke lijnen van de ene punt naar de andere (zoals het hoort). Zijn ze hiermee klaar, dan verven ze hun gehele A4-tje over met 1 kleur ecoline, ook over het witte waskrijt. Het resultaat is verbluffend! Let op met de ecoline! Dit gaat niet/nauwelijks uit je kleding!

17 Spinnenweb. 4. Beeldende vorming. 20 minuten. Per leerling: - 1 vel zwart karton (A4). - een potje lijm. - fijn zand (mag ook gekleurd zand zijn) - een potje glitters (goud, zilver, groen, enz.) De leerlingen zijn op de hoogte van de vorm van een spinnenweb en proberen deze na te maken. De leerlingen maken gebruik van deze techniek. (Eerst lijmen, dan zand/glitters strooien.) Werkwijze: Leg op de tafels van de kinderen onderleggers of kranten klaar. Laat de kinderen de vorm van het spinnenweb met lijm op het papier tekenen. Laat de kinderen zand of glitters over hun tekening strooien en leg de tekening op een veilig plekje om te drogen. Als de lijm droog is kun je de tekening boven de bak omkeren. Om de tekening beter te kunnen bewaren kun je er speciale lak overheen spuiten (Bruynzeel). Net zo handig en veel goedkoper is het om extra sterke haarlak te gebruiken.

18 Spin. 4/5. Beeldende vorming. 20 minuten. Per leerling: - rond stuk zwart papier (± 20 bij 20 cm). - zwart draad (± 1 meter). - 8 stroken zwart papier (± 2 cm breed en 10 cm lang). - stukje rood papier (± 3 bij 3 cm). - stukje zwart papier (± 5 bij 5 cm). - potje lijm. - schaar. De leerlingen maken zelfstandig en individueel deze spin. De fijne motoriek wordt gestimuleerd tijdens het uitvoeren van deze opdracht. Werkwijze: Neem het ronde zwarte papier en zet in het midden een punt. Knip dan één gleuf naar de punt toe. Pak het ene stuk vast en schuif het over de andere zodat je een soort Japans hoedje krijgt. Plak deze overlapping zo aan elkaar. Je hebt dan het lijf gemaakt. Gebruik de acht stroken zwart papier voor de poten van de spin. Plak ze aan het lijf vast op de plek waar ze horen te zitten (rondom verdelen). Knip dan een kleiner rondje uit, dat wordt het hoofdje. Knip dan een paar ogen uit rood papier en plak die op het hoofdje. Maak nu in het midden van het lijfje, waar eerst de punt zat, een gaatje. Haal daar een draad doorheen en leg er dan aan de onderkant een knoopje in. Nu kan de spin worden opgehangen aan het plafond. Je kunt er ook een kruisspin van maken door met wit papier een kruis op de rug van de spin te maken.