STICHTING IKL JAARVERSLAG Postbus AD Roermond telefoon

Transcriptie

1 STICHTING IKL JAARVERSLAG 2010 Roermond juni 2011 stichting IKL Postbus AD Roermond telefoon

2 INHOUDSOPGAVE 1. PERSONEEL EN ORGANISATIE 2. ONDERHOUD LANDSCHAPSELEMENTEN 3, AARDKUNDIG EN CULTUURHISTORISCH LANDSCHAPSBEHEER 4. VRIJWILLIGERSWERK 5. BOEREN EN BUITENLUI 6. REGELINGEN EN ADVIEZEN 7. SOORTENBESCHERMING 8. RECREATIE EN TOERISME 9. COMMUNICATIE 10. BESTUUR 11. FINANCIEN Bijlage 1 In 2010 aan landschapsonderhoud gewerkte uren per gemeente Bijlage 2 Uitvoeringsresultaten landschapselementen per gemeente Bijlage 3 Hovenierswerk in 2010 Bijlage 4 Overzicht actieve groepen van weekendvrijwilligers in 2010 Bijlage 5 Betaalde opdrachten voor advies en uitvoering in

3 1. PERSONEEL EN ORGANISATIE Personeelsbestand en mutaties De organisatie telde op 31 december 64 medewerkers, waarvan één met een urencontract op oproepbasis. Alle andere medewerkers hebben een vast dienstverband. Het aantal formatieeenheden nam in het verslagjaar af van 58,6 naar 55,7. Drie medewerkers verlieten de organisatie: een gebiedscoördinator die gebruik maakte van de VUT, een landschapsverzorger wegens langdurige arbeidsongeschiktheid en een voorman wegens het aanvaarden van een functie elders. Per 1 februari trad een opvolger voor de gebiedscoördinator in dienst en een nieuwe medewerker werd op basis van een urencontract aangesteld voor tijdelijke ondersteuning in het werkveld vrijwilligerswerk. Organisatie buitendienst De buitendienst is opgebouwd uit twee ploegen met elk een opzichter, één voor Noord- en Midden- Limburg en één voor Zuid-Limburg. Beide ploegen zijn opgedeeld in kleine werkeenheden onder leiding van een voorman. Het werk dat IKL op buitenplaatsen heeft verricht op verzoek van de stichting PHB is dit jaar, vanwege het wegvallen van deze stichting, ingepast in de gebruikelijke IKLstructuur. De specifieke ploeg voor onderhoud van deze buitenplaatsen valt nu eveneens onder de opzichter in Zuid-Limburg. Twee medewerkers van de buitendienst, de werkvoorbereider hoogstamboomgaarden en de werkvoorbereider algemeen, zorgen voor een zorgvuldige voorbereiding en afwerking van afspraken met grondeigenaren in overeenkomsten en werkopdrachten. Het beheer van werkplaats en materieel vindt plaats door twee medewerkers. Verhuizing loods Vanaf de oprichting huurt de stichting IKL op het adres Handelsweg 28a te Susteren een loods die in gebruik is als werkplaats en voor opslag van materialen en kleinere machines. Deze loods was te klein en voldeed niet meer aan de eisen van deze tijd op het gebied van werkomstandigheden. Dit jaar heeft een verhuizing plaatsgevonden naar een naastgelegen loods op het adres Handelsweg 32 met als resultaat dat er veel efficiënter en prettiger gewerkt kan worden. Organisatie binnendienst Het aantal gebiedscoördinatoren werd teruggebracht van drie naar twee, met de bijbehorende herverdeling van de geografische werkgebieden. Stageplaatsen en onbetaalde arbeid In de buitendienst liep een VMBO-leerling van het Citaverde College in Roermond gedurende twee weken een oriënterende stage bij de stichting IKL. Daarnaast liepen zes leerlingen van het middelbaar beroepsonderwijs van Citaverde College Roermond stage; in deze gevallen betreft het een langdurige stage die opgebouwd is uit één dag per week gedurende meerdere maanden gevolgd door acht tot tien weken aaneengesloten. Verder doorliep een leerling van Helicon Outdoor & Adventure in Velp een aaneengesloten stage van twee maanden. In 2010 werd een werkervaringsplaats geboden aan een kandidaat die na een loopbaan in een andere sector was begonnen aan een HBO-opleiding in het werkveld natuur en landschap. In dit kader verrichtte werkte hij aan een inventarisatie van landschapselementen langs de Miljoenenlijn, en stelde aansluitend een herstel- en onderhoudsplan op met de bijbehorende SNL-subsidie-aanvraag Dienstverlening voor deskundigheidsbevordering Een medewerker is ingezet als praktijkopleider bij diverse opleidingen die Citaverde Cursus en Contract uit Roermond verzorgt voor met name bedrijven op het gebied van sociale werkvoorziening. Deze medewerker verricht dit werk op het gebied van deskundigheidsbevordering drie dagen per week. Bedrijfsgezondheidszorg en arbeidsomstandigheden Voor verzuimbegeleiding en verdere ondersteuning bij de zorg voor veiligheid, welzijn en gezondheid is de stichting IKL aangesloten bij Achmea vitale. Medewerkers kunnen onder meer gebruik maken van een arbospreekuur bij de bedrijfsarts. Het verzuimpercentage voor de totale organisatie kwam in 2010 uit op 6,80%. Voor kantoormedewerkers was dat 1,13% en voor de buitendienst 9,80%. De verzuimbegeleiding is intensief en er is veel aandacht voor verbetering van werkomstandigheden en 3

4 preventie, onder andere door periodieke risico-inventarisaties met bijbehorend plan van aanpak. Desondanks is er voor de buitendienst sprake van een relatief hoog verzuimpercentage. Dat houdt direct verband met de hoge gemiddelde leeftijd en de zware fysieke belasting. De organisatie telt 63 medewerkers met een gemiddelde leeftijd van 48 jaar. De Ondernemingsraad (OR) In de loop van 2010 vond er vijf maal overleg plaats tussen de OR en de Algemeen Directeur. Vaste aandachtspunten in dit overleg zijn de bestuursagenda, de acquisitieresultaten en de samenwerking en afstemming tussen kantoor en buitendienst. De OR adviseerde over investeringen in materieel en veiligheid, noodzakelijk geachte scholing en bijscholing. De directie wees de OR op het belang van zorgplicht dat leden van de buitendienst betrachten ten opzichte van elkaar en het materieel van de stichting. Aan de orde kwamen ARBO, BHV en het opstellen van een Calamiteitenplan. De ORverkiezingen en een kandidatenlijst werden voorbereid en onderling besproken. Scholing en opleiding In 2010 volgden 36 buitendienstmedewerkers een cursus Ergonomie. Vier medewerkers hebben de cursus Erkend praktijkopleider gevolgd. Drie medewerkers volgden de cursus Veilig werken met de hoogwerker. Eén medewerker volgde de Basiscursus bedrijfshulpverlening terwijl vijf binnendienstmedewerkers en 28 buitendienstmedewerkers hun jaarlijks terugkerende herhalingslessen bedrijfshulpverlening volgden. Materieel en kantoorinrichting De grootste investering in 2010 was de aankoop van een zware trekker (bouwjaar 2006) voor gebruik in Zuid-Limburg. Samen met de in 2008 aangeschafte kraankiepwagen kan met dit materieel gezorgd worden voor een snelle afvoer van takhout, heggensnoeisel en maaisel. Om maaisel van graslanden sneller te kunnen verzamelen is een bandhooier aangeschaft. Merendeels ter vervanging van verouderd of versleten materieel zijn diverse kleine machines aangekocht, zoals een bladblazer, zes bosmaaiers, twee elektrische heggenscharen, acht motorzagen, twee motorstokzagen en twee motorheggenscharen. Verder zijn zoals gebruikelijk diverse persoonlijke beschermingsmiddelen aangekocht voor de buitendienstmedewerkers en handgereedschappen voor gebruik door vrijwilligers. Het aantal kantoorwerkplekken voor de stichting IKL in het GroenHuis werd met twee uitgebreid met de inrichting van een extra werkkamer op de tweede verdieping. Samenwerking met gemeenten Als basis voor de medefinanciering van de IKL-activiteiten door gemeenten hanteert de stichting IKL het concept van het gemeentelijk Zorgplan natuur en landschap. Dit is een geïntegreerd meerjarenprogramma voor alle IKL-activiteiten binnen de gemeentegrenzen, dat zijn nadere uitwerking vindt in jaarprogramma s met concrete activiteiten en maatregelen. Aan alle projectgemeenten werd een jaarprogramma 2010 gepresenteerd met de bijbehorende rekening voor een bijdrage in de totale kosten. Tevens werden de jaarprogramma s voor 2011 voorbereid. De totale gemeentelijke bijdrage voor de Zorgplannen bedroeg in 2010 circa , een stijging van ten opzichte van het voorgaande jaar. Naast de vaste bijdrage aan de uitvoering van de Zorgplannen hebben diverse gemeenten bijgedragen aan de cofinanciering van uiteenlopende landschapsprojecten en activiteiten. Ook werd voor een aantal gemeenten in opdracht betaald werk verricht op het vlak van landschapsbeheer. De gemeenten Schinnen en Sittard-Geleen besloten in 2010 om budgettaire redenen hun bijdrage aan het bestaande IKL-zorgplan in hun gemeente te beëindigen. Naar aanleiding daarvan is in overleg met de gemeente Sittard-Geleen gekozen voor een nieuwe invulling van een uitvoeringsprogramma dat beter aansluit bij het gemeentelijk beleid voor natuur en landschap. Hierbij worden ook landschapselementen in gemeentelijk eigendom betrokken en krijgt het bevorderen van burgerparticipatie een grotere rol. Ook met andere gemeenten (waaronder in ieder geval Schinnen) volgt verder overleg over vernieuwing van de samenwerking. In 2010 fuseerden enkele Noord-Limburgse gemeenten. De gemeente Meerlo-Wanssum ging op in de gemeente Horst aan de Maas en Venray. Het beschikbare IKL-budget werd evenredig verdeeld over beide gemeenten. De gemeente Sevenum ging ook op in de gemeente Horst aan de Maas, ook dit budget werd toegevoegd bij Horst aan de Maas. Arcen en Velden fuseerde met de gemeente Venlo. Hierbij kwam het IKL-budget uit de voormalige gemeente te vervallen. Meijel, Helden, 4

5 Maasbree en Kessel gingen op in de fusiegemeente Peel en Maas. Ook hierbij vervielen de budgetten uit de voormalige gemeenten Maasbree, Kessel en Meijel. De gemeente Beesel gaf de opdracht aan de samenwerkingscombinatie Grontmij-IKL om een landschapsontwikkelingsplan op te stellen. Dit plan zal in 2011 gereed komen. Als basis voor het LOP dient de eveneens in 2010 opgestelde structuurvisie. Het LOP geeft het landschappelijke streefbeeld voor de gemeente neer en kan onder andere ingezet worden als projectendatabank voor de compensatie van rode ontwikkelingen vanuit het Limburgs kwaliteitsmenu Landschapsbeheer Nederland De twaalf organisaties voor landschapsbeheer in Nederland maken deel uit van de koepelorganisatie Landschapsbeheer Nederland. In 2010 werden belangrijke stappen gezet met het voorbereiden en vaststellen van een nieuwe strategische koers en een meer slagvaardige bestuursstructuur. Onder meer werden een nieuwe directeur en een nieuwe voorzitter benoemd. IKL gaf mede uitvoering aan diverse door Landschapsbeheer Nederland georganiseerde landelijke projecten, waaronder de Nationale Natuurwerkdag, en kreeg ook in 2010 weer de beschikking over een deel van de sponsorbijdrage van de Nationale Postcodeloterij die wordt ingezet voor medefinanciering van uiteenlopende projecten. Op 21 oktober organiseerde Landschapsbeheer Nederland een landelijk symposium over de rol van gemeenten bij landschapszorg, met daaraan gekoppeld de prijsvraag Landschap ben je zelf. IKL droeg in dit verband Maasgouw voor en won de hoofdprijs en het predicaat beste natuur en landschapsgemeente 2010 wegens haar bijzondere verdiensten voor bevordering van de biodiversiteit. De jaarlijkse prijs ging voor de tweede keer op rij naar een Limburgse gemeente op voordracht van IKL. Vorige jaar was de gemeente Margraten winnaar wegens de bijzondere manier waarop zij burgers bij het landschap weet te betrekken. Europese subsidies Het verwerven van aanvullende financiering is een voorwaarde die de Provincie Limburg heeft verbonden aan het toekennen van het uitvoeringsbudget voor het IKL Activiteitenprogramma Naast bijdragen van gemeenten en particuliere grondeigenaren zijn Europese subsidies daarbij nadrukkelijk in beeld. Onder meer betreft dit de in 2008 toegekende bijdragen in het kader van POP, een programma voor plattelandsontwikkeling, voor het project Landschapsherstel in de provincie Limburg ( ). Dit project met een omvang van 1,4 miljoen Euro, waarvan de helft gedekt wordt door de POP-bijdrage, werd afgerond in Voor een nieuw POP-project (Opwaardering landelijke erfgoed in Limburg ) werd een subsidiebeschikking ontvangen ter hoogte van ruim 1 miljoen Euro. Verder zijn twee Interregprojecten in uitvoering gekomen waarin de stichting IKL als projectpartner een deel van de uitvoering verzorgt. Dit betreft een project voor herstel en onderhoud van klein religieus erfgoed, waarvan de Monumentwacht Limburg de initiatiefnemer is, en het project Habitat Euregio dat gericht is op verbetering van leefgebieden van bedreigde soorten. Voor dit project treedt de Dienst Landelijk Gebied op als trekker. De twee projecten voorzien ieder in een budget voor uitvoering door IKL van in de periode tot en met

6 2. ONDERHOUD LANDSCHAPSELEMENTEN Landschapsonderhoud per gemeente In veel gemeenten blijft het herstel en onderhoud van landschapselementen in kwantitatief opzicht het belangrijkste onderdeel van het jaarlijkse activiteitenprogramma. In 2010 vond landschapsonderhoud plaats in 28 gemeenten. Dit vergde, inclusief de noodzakelijke nazorg aan in voorgaande jaren herstelde landschapselementen, de inzet van IKL-arbeidsuren. Daarnaast werd door IKLbuitendienst nog eens uren besteed aan herstel en nieuwe aanleg van hoogstamboomgaarden en heggen in Zuid-Limburg. In totaal bestede de IKL-buitendienst zelf dus ongeveer arbeidsuren aan herstel en onderhoud van landschapselementen (zie bijlage 1). Daarnaast werd werk aan landschapselementen uitgevoerd door werknemers van particuliere groenvoorzieningsbedrijven middels tijdelijke detachering bij IKL of uitbesteding van werk. De ingehuurde krachten leverden arbeidsuren en het uitbestede werk betrof ruim geraamde arbeidsuren. In totaal leverde de IKL-organisatie daarmee ongeveer arbeidsuren voor herstel en onderhoud van groene landschapselementen, inclusief het werk aan de hoogstamboomgaarden. Behandelde landschapselementen In de gemeentelijke jaarprogramma s voor 2010 lag de nadruk zoals gebruikelijk op het herstel en onderhoud van lijnvormige landschapselementen als houtwallen, houtsingels, graften en holle wegen. In Noord- en Midden-Limburg werd daarnaast veel gewerkt aan bosjes. De onderstaande tabel geeft voor de belangrijkste groepen van landschapselementen aan hoeveel er op enigerlei wijze onderhouden of hersteld werden. Ter vergelijking zijn voor de aantallen ook de cijfers van het voorgaand jaar in de tabel opgenomen. De cijfers voor hoogstamboomgaarden en heggen zijn inclusief de nieuwe aanleg in het kader van enkele landinrichtingsprojecten en vertonen daarom een duidelijke stijging ten opzichte van Type landschapselement Aantal (stuks) 2010 Lengte (meter) 2010 Oppervlakte (are) 2010 Aantal (stuks) 2009 Lengte (meter) 2009 Oppervlakte (are) 2009 Graft Holle weg Overige lijnvormige element Bos 60 nvt nvt Knotboom 378 nvt nvt 274 nvt nvt Heg nvt nvt Hoogstamboomgaard 339 nvt nvt 345 nvt nvt Poel 3 nvt nvt 6 nvt nvt Bomen 30 nvt nvt 48 nvt nvt Hooiland en overig natuurterrein 33 nvt nvt Bijlage 2 is een overzicht van de aantallen en hoeveelheden behandelde landschapselementen per gemeente. De cijfers in de bovenstaande tabel zijn van dit overzicht afgeleid. De uitvoeringsresultaten voor de werkvelden aardkunde/cultuurhistorie, soortenbescherming en van het vrijwilligerswerk staan elders in dit jaarverslag beschreven. Aard van de werkzaamheden De onderstaande tabel, gebaseerd op de urenregistratie in 2010, geeft een beeld van het uitgevoerde werk en de verdeling van de gewerkte uren over een aantal werksoorten. De cijfers hebben uitsluitend betrekking op de door eigen personeel gewerkte uren. De arbeidsuren van uitbestede werkzaamheden zijn niet in de tabel verwerkt. Verder is te vermelden dat de cijfers betrekking hebben op alle in het projectadministratiesysteem geregistreerde uren, dus inclusief de uren die de eigen buitendienst heeft gewerkt aan bijvoorbeeld projecten voor soortenbescherming, cultuurhistorie en aardkunde. De vermelde uren voor hovenierswerk op buitenplaatsen betreffen uitsluitend de afzonderlijk geregistreerde, specifieke 6

7 hovenierswerkzaamheden. Het totale aantal op buitenplaatsen gewerkte uren ligt beduidend hoger. Werksoort Uren in 2010 Uren in 2009 Uren in 2008 Afzetten van houtopstanden Dunnen van houtopstanden Knotten van bomen Bestrijden ongewenste houtsoorten Planten Afrastering plaatsen Snoeien van heggen Maaien Snoeien van bomen Snoeien van hoogstamfruitbomen Planten van hoogstamfruitbomen (inclusief nazorg) Nazorg aan herstelde landschapselementen Afsluiten van overeenkomsten met grondeigenaren Begeleiding van werk door derden Hovenierswerk op buitenplaatsen Subtotaal Werkleiding en organisatie Onderhoud materieel en transportmiddelen Subtotaal Algemeen Totaal van de gewerkte (productieve) uren

8 3. AARDKUNDIG EN CULTUURHISTORISCH LANDSCHAPSBEHEER Project Aardig verleden in Limburg Het project Aardig verleden Limburg richt zich op het herstel en inrichting van zeventien verspreid in de provincie liggende archeologische objecten als kasteelterreinen, schansen en landweren. Daarnaast gaat het om herstel, inrichting en informatievoorziening van vijf aardkundige objecten als groeves en geologische ontsluitingen, plus het realiseren van twee thematische wandelroutes in de gemeente Echt-Susteren en Beek. De totale projectkosten worden geraamd op circa Euro. Voor het project werd Europese subsidie (POP) aangevraagd en verkregen in 2008, waarna een begin werd gemaakt met de uitvoering. In 2010 zijn zeven archeologische objecten en drie aardkundige objecten hersteld. Tevens is één thematische wandelroute gerealiseerd. Andere werkobjecten waren in voorbereiding, waaronder een bijna verdwenen schans in Roggel (Leudal) en een motte bij Wijnandsrade (Nuth) waarop zich restanten bevinden van de gele kornoelje die in het verre verleden zijn aangeplant in de vorm van drie priëlen. Samen met plaatselijke partijen zijn plannen uitgewerkt om deze bijzondere priëlen op deze motte in ere te herstellen. Onderaardse kalksteengroeves In het kader van het project Onderaardse kalksteengroeves fase III zijn verdere herstel- en verbeteringswerkzaamheden uitgevoerd aan ingangen van onderaardse kalksteengroeves. De werkzaamheden ondergronds en rond de ingang van de groeves bestonden uit het herstellen en schilderen van hekwerk, of het gedeeltelijk afsluiten van de ingang met een muur en metalen poort. De werkzaamheden bovengronds, boven en naast de groeve-ingangen, bestonden uit het vrijgraven van de ingang en het vellen van bomen en struiken die overhelden richting ingangspartij of vergroeid waren bij de ingangen. Het totale project kon tegen de verwachting in ook niet afgerond worden in Daarom werd uitstel aangevraagd en verkregen voor de eindafrekening van de verkregen subsidies en bijdragen tot In 2010 zijn verstevigingswerken uitgevoerd bij groeve de Schark (Maastricht) en zijn ten gevolge van stormschade aan het groevecomplex onder de Heerderberg te Berg (Margraten) diverse bomen in het bovenliggende bos geveld. Handboek cultuurhistorie Het in 2007 door Landschapsbeheer Nederland uitgegeven handboek Cultuurhistorisch beheer is aangevuld met extra beheermodellen zoals historische houtwallen, tiendwegen, grafheuvels, hakhoutbosjes, boerenerven, mottes en eendenkooien. Week van de Geschiedenis 2010 Geschiedenis wordt vaak ervaren als een saai en vervelend iets. Om geschiedenis op een leuke en inspirerende manier onder de aandacht te brengen, wordt jaarlijks de Week van de Geschiedenis georganiseerd. Dit evenement is ondertussen uitgegroeid tot het grootste historische evenement van Nederland. Jaarlijks worden door allerhande partijen speciale activiteiten rond een wisselend thema georganiseerd. Het evenement vond in 2010 plaats in oktober en had als thema land & water. In samenwerking met lokale vrijwilligers zijn enkele projecten uitgewerkt: - een werkdag met schooljeugd op en nabij de Ouborgh te Swalmen (Roermond); - een fietstocht langs al dan niet verdwenen watermolens in de streek rondom Heerlen onder leiding van watermolenkenner Ton Slings. In totaal hebben 30 schoolkinderen uit Swalmen gewerkt bij de Ouborgh en hebben ruim 15 personen meegefietst langs de watermolens in Heerlen. Kruisen en kapellen Mergelland-Oost en Centraal Plateau In het kader van de Herinrichtingsprojecten Mergelland-Oost en Centraal Plateau worden ook werkzaamheden uitgevoerd voor landschapsherstel- en verbetering. In dit verband stelde IKL op verzoek van de Dienst Landelijk Gebied een globaal herstelplan met begroting op voor de groene omgeving van een twintigtal kruisen en kapellen, tien in elke gebied. Vervolgens verstrekte Dienst Landelijk Gebied ook de opdracht aan IKL tot de verdere uitwerking en uitvoering van dit plan. In 2009 startte de uitvoering en in 2010 werd dit project verder afgewerkt. In het herinrichtingsgebied Centraal Plateau zijn uiteindelijk vier objecten hersteld en verbeterd. In het herinrichtingsgebied Mergelland- Oost waren dat er elf. Groene kerkterreinen In 2008 heeft landschapbeheer Nederland, met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds (PBC), in enkele provincies enkele groene kerkterreinen opgeknapt. In dat project zijn kleinschalige 8

9 herstelprojecten uitgevoerd op voormalige kerkhoven en begraafplaatsen op het snijvlak van groen en cultuurhistorie. Dit project is zeer succesvol afgerond en werd voortgezet in de provincies die in 2008 niet hebben deelgenomen (waaronder Limburg). In samenwerking met de Monumentenwacht Limburg en de stichting Funerair Erfgoed zijn twee locaties geselecteerd: de Jodenberg te Grevenbicht (Sittard-Geleen) en het kruiswegpark te Roermond (Roermond). In 2010 zijn de werkzaamheden voorbereid, de uitvoering is ingepland voor Interreg IV-project Sociale Innovatie Klein Religieus Erfgoed In april 2010 keurde het Europese projectbureau het Interreg IV-project Sociale Innovatie Klein Religieus Erfgoed goed. Stichting IKL is één van de projectpartners en verzorgt binnen het project de groenvoorziening rondom dit erfgoed. Sinds de start van het project is aan de groenvoorziening van 7 kruisen en kapellen in Limburg gewerkt. De werkzaamheden bestonden in grote lijnen uit het aanbrengen van nieuwe (gepaste) beplanting rondom het kruis of de kapel, het verwijderen van gevaarlijke of minder gepaste beplanting en het vormsnoeien dan wel knotten van bomen. Een en ander werd uitgevoerd telkens in overleg met de betreffende eigenaar en/of beheerder en/of gemeente. Volgens deze systematiek is gewerkt aan: - kruis Printhagen te Beek (Beek) - Lourdesgrot Hommerterweg te Mariarade (Heerlen) - kapel Terschurenweg te Heerlen (Heerlen) - kruis Berghof te Wijlre (Gulpen-Wittem) - Lourdesgrot huize Damiaan te Simpelveld (Simpelveld) - kapel Leudalweg te Neer (Leudal) - kruis Waterbloem te Heibloem (Leudal) 9

10 VRIJWILLIGERSWERK Algemeen Het afgelopen jaar namen vrijwilligers en/of deelnemers deel aan activiteiten waarbij landschapsonderhoud werd uitgevoerd. Enthousiaste vrijwilligers organiseren zelfstandig, dan wel in samenwerking met de stichting, activiteiten waar basisscholen, voortgezet onderwijs, dorpsbewoners, vakantiegangers en werknemers van bedrijven kennis maken met landschapsbeheer. Jaarlijks brengt IKL door een enquête onder de haar bekende vrijwilligersgroepen het natuur- en landschapsbeheer in kaart. Omdat de gegevens al jaren op dezelfde manier worden verzameld en verwerkt, kan een goed beeld worden gegeven van de ontwikkelingen en trends. Vrijwillig landschapsbeheer In 2010 namen in totaal mensen deel aan onderhoudsactiviteiten in het landschap. Dit is inclusief vrijwillige paddenoverzetters, weidevogelbeschermers en deelnemers van het netwerk geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad, die vorig jaar buiten beschouwing bleven. Voor een juiste vergelijking nemen we het aantal van Daaruit blijkt een daling in de deelname van vijf procent ten opzichte van vorig jaar. Deze daling wordt vooral veroorzaakt door terugloop in basisscholen (afmeldingen en fusies) en voortgezet onderwijs (een grote werkdag die vanwege slecht weer is afgelast). De deelname aan vakantiekampen en bedrijfsuitjes was minder. Bij de bedrijfsuitjes was 2009 een uitschieter met 566 deelnemers. Met 256 deelnemers afkomstig ui acht bedrijven kijkt de stichting tevreden terug op Het aantal georganiseerde werkdagen daalde met 125 naar 910 activiteiten. Het aantal gewerkte uren daalde van uur in 2010 naar uur, een daling die over de hele linie zichtbaar is. De kwantitatieve input van vrijwilligers kan op meer dan 25 manjaren worden berekend. IKL ondersteunt groepen, verenigingen en organisaties die natuur- en landschapsbeheer uit willen voeren. Ze staat ze met daad en raad bij. Deze groepen kunnen bij de stichting terecht voor advies, hulp bij de voorbereiding, begeleiding en gereedschap. Vanuit de stichting is de afgelopen jaren meer aandacht voor bedrijven en jongeren geweest ter versteviging van het al bestaande vrijwilligerswerk. Deelname vrijwillig landschapsbeheer Weekendvrijwilligers De gegevens van 75 actieve groepen konden verwerkt worden. Vijf groepen meer dan vorig jaar. Het blijkt voor nogal wat groepen moeilijk om vrijwilligers / organisatoren voor hun vaste activiteiten te vinden. Dit is ook terug te zien in het dalende aantal vrijwilligers in organiserende rollen. In

11 organiseerden 277 vrijwilligers 739 dagen waarop deelnemers uur werkten. De vrijwilligers organiseerden overigens ook activiteiten die hier onder kampen, adoptieprojecten, voortgezet onderwijs en bedrijven genoemd zijn. Extra genoemd wordt hier de Scoutifestatie, een werkdag die ter gelegenheid van het 100 jarig jubileum van Scouting werd georganiseerd voor 650 jongeren. Zonder deze werkdag zou het aantal deelnemers en vrijwilligers over de laatste twee jaar stabiel zijn geweest. Weekendvrijwilligers Aantal vrijwilligers Aantal deelnemers Aantal dagen Aantal uren Kampen Het blijkt moeilijk te zijn voor organisaties om mensen te vinden die hun vakantie willen combineren met begeleidende activiteiten. Waarschijnlijk is deze manier van vakantie vieren ook niet echt bekend, hetgeen de deelname natuurlijk ook niet echt bevordert. Het aantal deelnemers daalde naar 155. De kampen worden georganiseerd met het ANWB-ledenhulpcorps (Hoogstamsnoei-arrangementen) en de stichting VOBULA die samen met de Zuid-Limburgse Stoomtreinmaatschappij een kamp organiseerde. Kampen Deelnemers Dagen Uren Adoptieproject kleine landschapselementen In 1990 startte de stichting met het adoptieproject kleine landschapselementen voor het basisonderwijs. Aan dit educatieve project nemen 93 scholen deel. Het aantal is het afgelopen jaar voor het eerst gedaald. Actieve werving voor het project vindt niet plaats. Het afgelopen jaar haalde het natuurlijk verloop de geleidelijke aanwas in. Met name scholen die niet direct door de stichting werden begeleid zijn afgevallen. De kinderen voeren zelf daadwerkelijk het onderhoud uit aan hun eigen landschapselement. De stichting begeleidt 70 scholen tijdens de werkdagen. De andere scholen worden door educatieve diensten (Maastricht, Kerkrade en Venlo), vrijwilligers of gemeenten begeleid. Waterschap Peel en Maasvallei begeleidt samen met IKL vanaf 2006 drie scholen. Bij 36 scholen leveren vrijwilligers een bijdrage aan de begeleiding of nemen deze geheel voor hun rekening. Adoptieproject Deelnemers Dagen Uren Voortgezet onderwijs Vanaf 2007 worden de resultaten van de inspanningen op het voortgezet onderwijs voor het eerst 11

12 uitgesplitst. In 2010 vonden er 34 werkdagen met jongeren plaats waarbij in totaal 608 jongeren in de natuur werkten. In totaal werd 4102 uur gewerkt. Dat het aantal leerlingen bijna 500 lager ligt dan vorig jaar komt door het niet doorgaan van twee grote activiteiten. Een activiteit werd afgelast vanwege de weersomstandigheden, een door een andere programmering. In het kader van maatschappelijke stages zijn daarentegen kleinere groepen leerlingen gedurende meerdere dagen aan het werk geweest. De stichting probeert scholen die projectweken of maatschappelijke stages invullen samen met lokale vrijwilligers te helpen. Hierdoor kunnen vrijwilligers als begeleider ingezet worden en neemt het aantal werkers voor hun projecten toe. Vrijwilligers reageren enthousiast over de inzet en enthousiasme van de jongeren die op hun beurt het buitenwerk leuker vonden dan ze aanvankelijk dachten. De stichting vult maatschappelijke stages zo veel mogelijk in door samen te werken met lokale vrijwilligers. Voor de organisatie en begeleiding van maatschappelijke stages konden aan het einde van het jaar nog op projectmatige basis middelen gevonden worden. Per geval wordt gezocht naar mogelijkheden om de kosten (deels) gedekt te krijgen. Dit wil zeggen dat terreineigenaren, scholen of gemeenten gevraagd wordt mee te financieren in de kosten. Een project kon niet doorgaan omdat de deelnemende partijen geen middelen bleken te hebben. Voortgezet onderwijs Deelnemers Dagen Uren Natuurwerkdag Op zaterdag 6 november vond landelijk de Natuurwerkdag plaats. Deze dag werd samen met andere natuurorganisaties als IVN, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Limburgs Landschap georganiseerd. Een brede oproep aan de bevolking om mee te helpen bij het onderhoud van het landschap. In Limburg werd er op 28 plaatsen een activiteit georganiseerd. Dit leverde een opkomst van 636 deelnemers op, 160 minder dan vorig jaar. Met de waarschuwing Als u niet buiten móet zijn, ga dan niet naar buiten toch nog een mooi aantal. Het weer viel uiteindelijk mee. Vrijwillige weidevogelbescherming Vijftien groepen beschermden 791 nesten van weide- en akkervogels. In samenwerking met boeren worden nesten opgespoord, gemarkeerd en tijdens het werk ontzien. De stichting is in 1996 gestart met het weidevogelproject waarbij 70 vrijwilligers actief zijn. Hun inzet kan echter niet voorkomen dat echte weidevogels als grutto, wulp maar ook kievit en scholekster in broedpopulatie achteruit lijken te gaan. Vleermuiswerkers en steenmarterklachten Burgers die klachten over vleermuizen hebben of vleermuizen met problemen hebben gevonden kunnen contact opnemen met hun gemeente. Voor elke gemeente is een vrijwilliger die meldingen thuis bij de melder afhandelt. Dit netwerk van vleermuiswerkers wordt door de stichting gecoördineerd. Jaarlijks worden rond de 100 meldingen afgehandeld. Voor klachten die betrekking hebben op steenmarters geldt een vergelijkbare structuur. Alleen worden hier de meldingen afgehandeld door een professioneel bedrijf voor bestrijding van dierenoverlast. Paddenoverzetacties Voornamelijk in Zuid-Limburg worden paddenoverzetacties georganiseerd. In totaal waren dat er 17. Waar een vaste voorziening met tunnels gemaakt is, werden geen acties meer opgezet. In totaal zijn 227 vrijwilligers actief die in het vroege voorjaar schermen plaatsen, emmers ingraven en vanaf de allereerste trekbewegingen, padden overzetten. In totaal werden dieren overgezet. Platform geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad In 2000 is het Platform geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad opgericht door de stichting RAVON, het adviesbureau Natuurbalans en de stichting IKL. In het Platform worden kennis, raad en daad bij elkaar gevoegd. Via bijeenkomsten en trainingen worden de laatste nieuwswaardigheden uitgewisseld en vertaald naar maatregelen in het veld. Binnen het Platform zijn ruim 60 leden aangesloten afkomstig van diverse belangorganisaties zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Limburgs Landschap, 12

13 het Waterschap Roer en Overmaas, gemeenten, de provincie Limburg, RAVON, onderzoeksbureaus en vele vrijwilligers, de mensen uit het dorp. In het bijzonder de dorpsbewoners zijn de oren, ogen en soms handen voor de mergellandpadden. Mede dankzij deze ambassadeurs zijn poelen en landbiotoop hersteld door scholen, bedrijven met een maatschappelijk verantwoording, de terreinbeherende organisaties, gemeenten en de stichting IKL. De inzet van de vrijwilligers was ruim uur. Financiering voor begeleiding en opleiding voor de vrijwilligers werd van eind 2008 tot en met juli 2010 gesubsidieerd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit via het project Springlevend Landschap. Landschapsbeheer met zorginstellingen De al lang bestaande samenwerking met Pedagogisch Sociaal Werk Midden-Limburg (PSW) wordt voortgezet. Het betreft hier de incidentele inzet van een werkploeg van verstandelijk gehandicapten voor landschapswerk. In 2010 werkte deze hoofdzakelijke op de Tungeler Wallen in de gemeente Weert. Daarnaast is een voorzichtige aanvang gemaakt voor samenwerking met Talent (Margraten) en Xonar (Parkstad). In beide gevallen worden jongeren, die een dagbesteding invullen, aan het werk gezet waarbij de zorginstelling zelf voor de begeleiding van de jeugd zorgt. In totaal besteedden 17 deelnemers tijdens 33 werkdagen arbeidsuren. De bestaande samenwerking met zowel de Mondriaan Zorggroep als de stichting Pepijn en Paulus werd in beperkte mate voortgezet. Hier ging het om twee werkploegen van cliënten van deze zorginstellingen voor werk aan landschapselementen in oostelijk Zuid-Limburg. 13

14 5. BOEREN EN BUITENLUI Algemeen Boeren en andere bewoners in de buitengebieden spelen de hoofdrol bij de instandhouding en de aanleg van landschapselementen. De stichting IKL biedt veel ondersteuning aan mensen die in de buitengebieden wonen en werken. Dit gebeurt onder meer met de aanleg en het onderhoud van boomgaarden, het hovenierswerk op historische buitenplaatsen, het uitvoeren van subsidieregelingen en het opstellen van plannen en adviezen. Maasheggen Het Maasheggenlandschap in de kop van Noord-Limburg heeft de voortdurende aandacht. Door IKL zijn in drie gebieden herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan de hagen. Door gaten dicht te planten ontstonden weer volwaardige aaneengesloten structuren. Bovendien werden struiken, die gevoelig waren voor bacterievuur, gerooid en herplant door minder vatbaardere soorten. In totaal zijn bijna meter Maasheg op orde gebracht. Het project kwam mede tot stand door een project van Innovatief Platteland in samenwerking met Arvalis. De mogelijkheden voor het Maasheggenlandschap worden, op initiatief van Innovatief Platteland, verder onderzocht in een overleggroep. Aanpak bacterievuur De stichting IKL neemt deel aan het initiatief van de gemeente Margraten om met alle betrokken partijen (o.a. gemeenten, terreinbeherende organisaties en LLTB) sluitende werkafspraken te maken over het voorkomen en de bestrijding van bacterievuur in Zuid-Limburg. Bacterievuur is een plantenziekte die ernstige schade kan opleveren aan fruitteeltbedrijven en kwekerijen. De gezamenlijke aanpak is gewenst omdat in er Zuid-Limburg geen wettelijke voorschriften meer zijn om deze ziekte (ook in de openbare ruimte) te bestrijden. Zo wordt geadviseerd over de juiste wijze en uitvoeringsperiode van het onderhoud aan waardplanten als meidoornheggen. Hoogstamboomgaarden In 2010 vonden in twintig gemeenten activiteiten plaats voor herstel en onderhoud van hoogstamboomgaarden. Het aantal bestaande boomgaarden dat sinds het begin van het hoogstamproject onder handen werd genomen bedraagt In 2004 heeft de stichting IKL een start gemaakt met het uitvoeren van regulier snoeiwerk aan de boomgaarden in opdracht van eigenaren die geen kans zien om dit zelf te doen. De financiering vindt in nagenoeg alle gevallen plaats via de subsidieregeling Programma Beheer. Vanaf 2004 heeft de stichting IKL op deze wijze hoogstamfruitbomen en meter heg in uitvoering genomen. De onderhoudssubsidie werd aangevraagd door de stichting IKL op basis van bruikleenovereenkomsten met de eigenaren. In 2010 is op deze manier voor het jaar 2011 voor nog eens bomen en meter heg subsidie aangevraagd dan wel voor aflopende subsidietermijnen een verzoek tot verlenging ingediend. In het kader van de actie voor nieuwe aanleg van hoogstamboomgaarden zijn in 2010 in totaal 1340 hoogstamfruitbomen aangeplant. Bovendien werden in bestaande boomgaarden 230 bomen vervangen. Het aantal geplante hoogstamfruitbomen sinds het begin van de actie tot herstel en behoud van de Limburgse hoogstamboomgaarden steeg daarmee tot In 2010 werden ook weer heggen geplant, met een totale lengte van 19,5 kilometer. De totale lengte van de aangeplante heggen bedraagt inmiddels 211 kilometer. De aanleg van nieuwe boomgaarden en heggen vond in 2010 voornamelijk plaats in opdracht van Dienst Landelijk Gebied op basis van financiering vanuit de herinrichtingsprojecten Mergelland Oost en Centraal Plateau. Verder werd een gedeelte geregeld via de subsidieregeling Programma Beheer. Enkele locaties die niet in aanmerking kwamen voor de genoemde subsidieregeling zijn gefinancierd via bijdragen van de eigenaren, de gemeenten, Europese financiering (POP), een provinciale bijdrage en de Nationale Postcode Loterij. Andere werkzaamheden voor het hoogstamproject bestonden uit het afhandelen van circa 350 vragen en verzoeken om advies van eigenaren. Er werden twee hoogstamcursussen verzorgd, waaraan 49 personen deelnamen en vier losse instructiedagen voor 91 deelnemers aan ANWB-snoeikampen. Erfbeplantingen 14

15 Sinds 1999 werkte de stichting IKL met de LLTB en DLG samen in het project Het Limburgse Erf dat zich richt op de gecoördineerde aanleg van nieuwe erfbeplantingen in de hele provincie. In 2008 kwam definitief vast te staan dat het project Het Limburgse Erf geen vervolg meer zal krijgen. Het bleek niet meer mogelijk om tot een sluitende financiering te komen. Op verzoek van de Provincie Limburg heeft de stichting IKL vervolgens besloten om jaarlijks een bescheiden aantal erfbeplantingen te realiseren in het kader van de lopende meerjarenafspraken. Voor dat doel heeft de stichting IKL in 2009 de regeling Erven en natuur ingesteld. Op basis hiervan kan IKL, onder voorwaarden, de aanleg van maximaal 20 erfbeplantingen per jaar realiseren, waarbij de grondeigenaar 50% van de kosten zelf bijdraagt. In 2010 is voor 2 erven een erfbeplantingsplan gemaakt. Eén daarvan is gerealiseerd via de hiervoor genoemde IKL-regeling Erven en natuur. Verder zullen drie erfbeplantingen gerealiseerd worden via het project Dorpen in het Groen. Monumentale Panden Mergelland Oost In het kader van het Herinrichtingsprojecten Mergelland Oost is werk verricht voor herstel- en verbetering van de authentieke landschappelijke en cultuurhistorische beplanting rond monumentale panden. Op verzoek van de Dienst Landelijk Gebied stelde IKL een herstel- en inrichtingsplan met begroting op voor de groene aankleding van een drietal Monumentale panden. Vervolgens verstrekte Dienst Landelijk Gebied ook de opdracht aan IKL tot de verdere uitwerking en uitvoering van dit plan. Het gaat om de twee monumentale hoeve in Simpelveld te Keversberg en Bulkumsbroek en een kerk in Holset. In 2010 is het plan wat betreft de twee monumentale hoeves volledig uitgevoerd. Het plan voor de kerk in Holset is in 2010 voor een deel uitgevoerd en zal verder afgewerkt worden in Hovenierswerk op buitenplaatsen De stichting IKL voerde op grond van bestaande afspraken hovenierswerk uit in tuinen en parken van circa 25 Limburgse buitenplaatsen die aangesloten zijn bij de landelijke stichting tot Behoud van Particuliere Historische Buitenplaatsen (PHB). De eigenaren betalen een gereduceerd uurtarief voor de geleverde diensten. De uit te voeren werkzaamheden zijn vastgelegd in door de stichting PHB opgestelde jaarlijkse werkplannen. Het aantal uren dat de stichting IKL jaarlijks gemiddeld kan besteden aan hovenierswerk op buitenplaatsen is voor de periode in overleg met stichting PHB vastgesteld op Op verzoek van de stichting PHB heeft de stichting IKL in 2010 ook hovenierswerk uitgevoerd op vier buitenplaatsen in Noord-Brabant. Het aantal in rekening gebrachte manuren bedroeg in het verslagjaar 6.320,25 uur. Bijlage 3 geeft een overzicht van het aantal gewerkte uren per buitenplaats. Naast deze in rekening gebrachte uren besteedden twee opzichters en het hoofd van de afdeling algemene werk aan de buitenplaatsen. Tevens is in 2010 gewerkt aan het opstellen en communiceren van een overgangsregeling voor het hovenierswerk op buitenplaatsen. Eind 2010 werd immers de stichting PHB opgeheven en zijn de aan hen beschikbaar gestelde middelen doorgeschoven naar een rijkssubsidie voor behoud van monumenten (BRIM). In overleg met provincie zijn mogelijkheden gecreëerde om het bestaande hovenierswerk tot uiterlijk 2013 tegen een nog steeds gereduceerd tarief te kunnen uitvoeren en om eigenaren van buitenplaatsen aan te sporen en te ondersteunen bij het aanvragen van de BRIM-subsidie-aanvraag. Landschapsonderhoud voor particuliere eigenaren De stichting voert aanvullend op het reguliere onderhoudsprogramma voor landschapselementen op offertebasis werk uit tegen betaling en in opdracht van particuliere eigenaren. Onder meer betrof dit in 2010 het snoeien van heggen, opruimen van stormschade, planten van hoogstamfruitbomen en heggen en onderhoudswerk aan een houtsingel. Bijlage 6 is een volledig overzicht van alle betaalde opdrachten in Landschapsonderhoud voor terreinbeheerders De stichting IKL biedt haar betaalde diensten op het gebied van aanleg en onderhoud van landschapselementen nadrukkelijk ook aan bij de terreinbeherende natuurbeschermingsorganisaties. In 2010 betrof dit de voortzetting van uitvoering van een eerder voor Natuurmonumenten opgesteld onderhoudsprogramma voor alle boomgaarden van deze organisatie in Zuid-Limburg. Daarnaast voerde IKL periodiek onderhoudswerk aan archeologische objecten in natuurgebieden van deze terreinbeheerder. Verder deed IKL een aanbod voor de uitwerking en directievoering van een plan voor aanleg van nieuwe landschapselementen op terrein van Natuurmonumenten in het kader van het Interregproject Habitat Euregio. De opdrachtverstrekking wordt verwacht in Programma Beheer (Subsidiestelsel Natuur en Landschapsbeheer) Het Provinciale Subsidiestelsel Natuur en Landschapsbeheer (SNL) maakt het mogelijk dat in bepaalde 15

16 delen van Limburg subsidie beschikbaar is voor landschapsonderhoud. IKL assisteert particuliere grondgebruikers bij het invullen van de vereiste formulieren. In haar vangnetfunctie neemt de stichting IKL desgewenst inrichting en onderhoud over, in ruil voor de subsidie en eventueel een aanvullende eigen bijdrage. Van deze faciliteit maken vooral veel eigenaren van hoogstamboomgaarden en heggen gebruik. Door diverse oorzaken, de nieuwe regering en Europese wetgeving, is de regeling sterk in beweging. Gevolg hiervan is dat de eind 2009 ingediende aanvragen voor inrichting zijn aangehouden. Een aantal overeenkomsten liep af in 2010, hiervoor is verlenging aangevraagd. De afhandeling en toekenning van de verlengingen en nieuwe verzoeken voor beheer- en inrichting zijn echter ook onzeker. In totaal zijn door IKL 90 verzoeken ingediend. Daarbovenop worden aanvragen of verlengingen van boomgaarden door de grondgebruikers teruggetrokken omdat combinatie van dit landschapselement met diverse toeslagrechten niet is toegestaan. In het onderstaande overzicht is daarom een afname te zien van het aantal goedgekeurde elementen. Type element Eenheid Aantal in 2010 Aantal in 2009 Totaal aantal overeenkomsten in beheer stuks Hagen in onderhoud bij IKL meter Hagen planten meter Hoogstamfruitbomen in onderhoud stuks Hoogstamfruitbomen planten stuks Knotbomen in onderhoud stuks Knotbomen planten stuks 0 39 Poelen in onderhoud stuks Poelen aanleg m² 0 9 Singel/graft en houtwal in onderhoud m² Singel/graft en houtwal aanleg m² Holle weg in onderhoud m² Bomenrij in onderhoud m Geriefhoutbos in onderhoud (<0,5 ha) m² Bos in onderhoud (> 0,5 ha) ha Raster in onderhoud meter Raster plaatsen meter Dorpen in het groen Voor het project Dorpen in het groen werd in 2007 bij de provincie een subsidieaanvraag ingediend in het kader van het programma Platteland in Uitvoering. Het plan voorziet in het actief betrekken van inwoners van 12 nader te selecteren woonkernen in de hele provincie bij de landschappelijke inpassing en zorg voor het landschap in de omgeving. Voor de organisatie en vooral de uitvoering van maatregelen is een budget van ruim 1 miljoen Euro geraamd. Het grootste gedeelte daarvan wordt via de provincie gedekt uit het Europese POP-programma. De uitvoering begon in In twaalf dorpen die in het project meedraaien is een werkgroep van bewoners geformeerd om het project te trekken en te begeleiden. In deze dorpen heeft een informatiebijeenkomst plaatsgevonden om het project te presenteren aan de bewoners. Dit heeft geleid tot beplantingsaanvragen, en projectvoorstellen. De uitvoering begon in 2009 en liep door in De afronding is voorzien in

17 6. REGELINGEN EN ADVIEZEN Subsidieregeling voor landschapselementen De stichting IKL heeft in 2008 een eigen subsidieregeling ingesteld: de IKL-regeling Landschapsbeheer. Het doel van deze regeling is om bijzondere en karakteristieke elementen of leefgebieden voor prioritaire soorten te herstellen, te optimaliseren en/of te beschermen. Subsidie is uitsluitend toegankelijk voor particuliere initiatiefnemers. Dit kunnen eigenaren, pachters en beheerders van percelen zijn, maar ook dorpsraden en verenigingen. De regeling heeft een strikte vangnetfunctie en wordt alleen ingezet als er geen andere mogelijkheden zijn. De Provincie Limburg heeft besloten om in 2011 een nieuwe provinciale subsidieregeling voor groene en blauwe diensten in de stellen (GBD-regeling). De uitvoering van deze regeling zal in nauw overleg met de gemeente gebeuren. Van gemeenten wordt ook een aandeel in de financiering gevraagd. In de loop van 2011 zal duidelijk worden of de bestaande IKL-regeling Landschapsbeheer kan opgaan in de beoogde provinciale GBD-regeling. Element Eenheid Aantallen 2010 Verplichtingen 2010 Aantallen 2009 (betaling in 2011) Hagen onderhoud meter Hoogstamfruitbomen stuks Knotbomen stuks Poelen controle en/of beheer stuks Bufferzone m² Beschermend raster meter Bosjes/ singels m² Broedstoven Vliegend hert stuks Hazelmuisbiotopen stuks Totaal overeenkomsten stuks In 2010 zijn de aflopende overeenkomsten voor het beheer van bosranden voor de hazelmuis overgeheveld naar de IKL-regeling. Dat betrof overeenkomsten die eerder waren afgesloten in het kader van een proefproject dat afliep in Waar nodig en mogelijk zijn nieuwe afspraken gemaakt met de contracthouders. Enkele overeenkomsten zijn vervallen door de gevolgen van de herinrichting of doordat de grondgebruiker geen voortzetting wenste. Positief is te noemen dat ook nieuwe overeenkomsten zijn afgesloten. Landschapsveiling In 2008 heeft het adviesbureau TripleE samen met IKL de tweede Nederlandse landschapsveiling georganiseerd. Kopers en verkopers vinden elkaar in de zorg voor het landschap. De kopers boden een bedrag voor het onderhoud van een of meer specifieke landschapselementen en de verkopers voeren het onderhoud uit op basis van een onderhoudsovereenkomst. De stichting IKL treedt op als intermediair en voert de regeling uit. De veiling leverde een budget op van en daarvoor werden een aantal tienjarige onderhoudsovereenkomsten afgesloten. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de elementen die in 2010 onder een veilingovereenkomst vielen. Element Eenheid Aantallen 2010 Verplichtingen 2010 (betaling in 2011) Aantal contractanten stuks 7 Aantal overeenkomsten stuks 13 Aantal participanten (betalende partijen) stuks 17 Struweel- en knipheggen meter Hoogstamfruitbomen stuks Knotbomen Stuks Poelen Stuks Graften m² Holle wegen of grubben m² Solitaire bomen of boomgroepen m²

18 Onderhoud veldkapel stuks Totaal Advies en uitvoering voor overheden (gemeenten) en overige opdrachtgevers Regelmatig vragen gemeenten, particulieren en bedrijven bij de stichting om advies over zaken die natuur en landschap aangaan. Veelal zijn dat verzoeken om advies over het beheer en onderhoud die voortvloeien uit de bestaande contacten en die binnen het reguliere takenpakket worden afgehandeld. Daarnaast doen gemeenten en andere partijen een beroep op de stichting voor verdergaande advisering waarvoor dan een marktconform tarief in rekening wordt gebracht. Onder voorwaarden kan de stichting bovendien tegen betaling herstel en onderhoudswerk uitvoeren aan gemeentelijke landschapselementen in het buitengebied. Bijlage 5 geeft een opsomming van dit soort betaalde adviezen en projecten in Boomfeestdag De stichting stond diverse gemeenten op verzoek bij met de organisatie van de boomfeestdag. In dat verband verstrekte IKL adviezen, droeg zorg voor het aanleveren van geschikte plantlocaties en zorgde voor gereedschap en de begeleiding van de aanplant door leerlingen. Daarnaast had IKL zitting in de provinciale commissie Boomfeestdag die gemeenten stimuleert tot plantactiviteiten en de provinciale accentviering organiseert. 18

19 7. SOORTENBESCHERMING Algemeen De grote verscheidenheid in het Limburgse cultuurlandschap komt ook tot uitdrukking in de aanwezigheid van diverse bedreigde en karakteristieke planten en diersoorten. Aangenomen wordt dat ongeveer de helft van de bedreigde planten en dieren buiten de natuurgebieden van de Ecologische Hoofdstructuur voorkomt. Voor de bescherming en verdere ontwikkeling van de leefgebieden trof IKL gericht maatregelen. Daarnaast zette ze ook diverse beschermingsprojecten op. Bij diverse projecten kon IKL rekenen op de steun van vrijwilligersgroepen. Projecten Biodiversiteit in Limburg In samenwerking met adviesbureau Natuurbalans-Limes Divergens is in 2009 een start gemaakt met het project Biodiversiteit in Limburg. Het betreft een project voor herstel en uitbreiding van leefgebieden van bedreigde plant- en diersoorten in vroedmeesterpad Zuid-Limburg. Het project richt zich primair op de ontwikkeling van geschikte leefgebieden voor de en de geelbuikvuurpad tussen de huidige leefgebieden van deze soorten in enkele (voormalige)dagbouwgroeves. Op die manier moeten de verschillende populaties weer met elkaar in contact kunnen komen waardoor zich een robuuste metapopulatiestructuur in het Heuvelland kan ontwikkelen. Naast genoemde paddensoorten zullen een groot aantal andere dieren en planten van deze ontwikkeling profiteren. In 2010 is een inrichtingsplan opgesteld met voorstellen de gewenste verbindingen tussen de Meertensgroeve en groeve Curfs tot stand te brengen. Inmiddels zijn op gronden van de stichting het Limburgs Landschap, de gemeente Valkenburg, Nazorg Limburg en particulieren 17 poeltjes die tijdelijk watervoerend zijn aangelegd. De meeste hiervan zijn voorzien van schuilmogelijkheden in de vorm van stortstenen. Verder is een start gemaakt met het genetisch onderzoek van groene kikkers in Zuid- Limburg. De veronderstelling is dat in Zuid-Limburg populaties uitheemse groene kikkers aanwezig zijn die een bedreiging vormen voor de inheemse amfibieën als de geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad. Het in 2010 verzamelde DNA van groene kikkers wordt momenteel onderzocht. Habitat Euregio IKL participeert in het INTERREG IV-project Habitat Euregio dat een looptijd heeft van drie jaar, van juli 2010 tot juli De werkzaamheden van IKL binnen dit project bestaan uit beheer- en inrichtingswerk ten behoeve van de Hazelmuis, en het continueren en waar mogelijk uitbreiden van beheerovereenkomsten met particulieren ten behoeve van deze soort. In december 2010 is met de uitvoering van de eerste beheerwerkzaamheden gestart. Tungelerwallen Voor het natuurgebied Tungelerwallen is een projectplan opgesteld om de oorspronkelijke openheid in het terrein te herstellen en het weer vrijzetten van het stuifzand. Het project is gericht op de ontwikkeling van gemeenschappen van arme zandgronden en stuifduinen en bosranden. Enkele doelsoorten zijn veldkrekel, heivlinder, levendbarende hagedis, boomleeuwerik en geelgors. De werkzaamheden worden nauwkeurig afgestemd met de vereniging Natuurmonumenten die hier een groot aantal percelen in eigendom heeft. Momenteel wordt contact gezocht met de verschillende particuliere eigenaren om toestemming te krijgen voor het uitvoeren van beheerwerkzaamheden op hun terreinen. Tot op heden is hiervoor van vier eigenaren toestemming verkregen (totaal 9,1 ha). Op één perceel is de Natuurwerkdag 2010 gehouden in samenwerking met Scouting Tungelroy en is er een dunning uitgevoerd door de vrijwilligers. Na de Natuurwerkdag zijn er nog enkele werkdagen geweest van de Werkgroep Tungelerwallen, ondersteund door de ecologische werkgroep Weert Zuid, die voornamelijk de natuurwaarden in beeld heeft gebracht. Daarnaast heeft de PSW-groep op een van de percelen Amerikaanse vogelkers verwijderd en is ze begonnen met het verwijderen van bomen op een heideterrein. Verder is in 2010 toestemming verkregen om werkzaamheden uit te voeren op een 4 ha groot perceel dat een van de kernen van het stuifzandgebied is. Symposium wegbermbeheer In maart 2009 is het onderzoeksrapport Verkenning Herstel kleinschalige lijnvormige infrastructuur Heuvelland verschenen, dat is opgesteld door het Kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer 19

20 Natuurkwaliteit (O+BN) van het ministerie van LNV. Uit dit onderzoek komt naar voren dat het behoud en herstel van de bijzondere flora en fauna in Zuid-Limburg hoog op de agenda staan en dat herstel van bloeiende bermen daarbij een sleutelrol vervult. Om de resultaten van dit onderzoek onder de aandacht te brengen bij de verschillende partijen die in de praktijk met het beheer van bermen te maken hebben is een symposium georganiseerd, in opdracht van het Deskundigenteam Heuvelland. Het middagsymposium is op 11 februari 2010 gehouden in het Provinciehuis in Maastricht en werd bezocht door 100 deelnemers. In aansluiting op het symposium is op 29 september een excursie voor gemeenteambtenaren en bestuurders georganiseerd in Voerendaal. Hier is uitleg gegeven over hoe de gemeente Voerendaal uitvoering geeft aan hun ecologisch beheer van bermen, waarbij tijdens een korte excursie in het veld is bekeken hoe het beheer er in de praktijk uit ziet. Springlevend landschap In 2008 heeft het toenmalige ministerie van LNV het gebiedsgerichte project Springlevend Landschap goedgekeurd. De aanvraag is ingediend met het adviesbureau Natuurbalans-Limes Divergens en de stichting RAVON. Aandachtsoorten zijn het vliegend hert, de bruine eikenpage, de vroedmeesterpad, de geelbuikvuurpad, de Ingekorven vleermuis en de hazelmuis. Medio 2010 is het project opgeleverd en goedgekeurd. De projectsubsidie bedroeg ruim , de LNV bijdrage was Het onderstaande overzicht laat de concrete uitvoeringsresultaten van het project zien. Element Eenheid Aantallen Waterbiotoop hersteld door aangelegd of herstel van poelen stuks 17 Landbiotoop hersteld door aanleg stapelmuren stuks 11 Bosrandbeheer are 201 Holle weg hersteld meter Broedstoven voor het vliegend hert aangelegd stuks 8 Knotwilgen, -essen, -beuken en - eiken gesnoeid stuks 157 Hoogstambomen gesnoeid of geplant stuks 523 Bevorderen burgerparticipatie door begeleiding en opleiding (Platform) groep 1 Vogels In 2006, 2007 en 2008 zijn in samenwerking met Natuurmonumenten op de Brunssummerheide kapen rooiwerkzaamheden uitgevoerd om meer openheid en samenhang te creëren tussen de verschillende heideterreinen in het gebied. Om de effecten van deze werkzaamheden te volgen zijn in 2007 en 2009 enkele kenmerkende soorten broedvogels geïnventariseerd. In 2010 is de laatste inventarisatie uitgevoerd en is de eindrapportage opgesteld. Hieruit blijkt dat de meeste doelsoorten duidelijk hebben weten te profiteren van de uitgevoerde werkzaamheden. Zoogdieren In de gemeente Gulpen-Wittem is bij Overgeul gestart met werk ter optimalisering van het leefgebied van de hazelmuis. Het werk omvat het gefaseerd afzetten van graftbeplantingen en het uitvoeren van een hakhoutbeheer in een tweetal bosranden. Voor terreinen in Cottessen in de gemeente Vaals is een subsidieaanvraag ingediend om het leefgebied van Hazelmuizen te verbeteren. Als de subsidie wordt toegekend zullen struweelhagen en knotbomen worden aangeplant. Daarnaast is een aantal overeenkomsten met particuliere grondeigenaren afgesloten om voor de komende jaren maatregelen uit te voeren ter verbetering van leefgebied. In Heythuysen en Lerop zijn twee kelders ingericht als winterverblijfplaats voor vleermuizen. In opdracht van DLG is in 2009 een plan uitgewerkt voor het inrichten van acht kazematten uit de Peel-Raamstelling als winterverblijf voor vleermuizen. Drie van deze kazematten liggen in Limburg (gemeente Horst aan de Maas), de overige in de Noord-Brabantse gemeente Deurne. Voor de inrichting van één van deze Limburgse kazematten is vooralsnog geen toestemming van de eigenaar 20