Ondersteuningsaanbod basisonderwijs

Transcriptie

1 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Bijlage bij Begeleidingsplan pedagogische begeleidingsdienst Emile Jacqmainlaan Brussel

2 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Inhoudsopgave 1 Inleiding Reguliere begeleiding basisonderwijs Aanbod begeleiding Vraaggestuurd luik bestaande trajecten Methodeonderwijs Aanbod leergebiedbegeleiding Aanbodgestuurd luik - Overzicht aanbod kwaliteitszorg Een greep uit het complementair aanbod GO! nascholing Didactische aanpak/leerplanimplementatie Zorg en diversiteit Nieuwe media Omgaan met moeilijk gedrag Fiches aanbod begeleiding basisonderwijs Visie op Wereldoriëntatie ( 10 voor WO ) KO + LO Techniek - traject 1 basistraject (KO + LO) Techniek - traject 2 vervolgtraject evaluatie (KO + LO) Kwaliteitszorg: omgaan met outputgegevens Doorstroming Frans 3e graad BaO- 1e graad SO Selecteren van taalaanbod in wereldoriënterende thema s in het kleuteronderwijs (KO) Opzetten van regionale netwerken van directeurs om didactische, onderwijskundige en beleidsmatige items te bespreken Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding Begeleiden van de directeurs in hun onderwijskundig leiderschap. Traject Hoe mijn leraren begeleiden op de klasvloer? Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie (LO) Fiches Methodeonderwijs Aanbod Kwaliteitszorg Fiches ondersteuning schoolontwikkeling Imago en profilering Teamontwikkeling Ontwikkelen van het beleidsvoerend vermogen Kwaliteitszorg Pedagogische begeleidingsdienst GO!

3 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Inleiding De Pedagogische begeleidingsdienst ondersteunt de basisscholen van het GO! zowel via begeleiding als via nascholing. Naast een sterk complementair aanbod bieden we ook geïntegreerde trajecten aan waar we nascholing koppelen aan begeleiding. De begeleiding basisonderwijs werkt zowel vraaggestuurd als aanbodgericht In het hoofdstuk Reguliere begeleiding basisonderwijs geven wij u een overzicht van het regulier aanbod van de Pedagogische begeleidingsdienst, het aanbod van GO! nascholing en het geïntegreerd aanbod voor het schooljaar (nascholing + begeleiding). Dit concrete aanbod kadert binnen het 3-jaarlijks begeleidingsplan van de PBD-GO!. De meeste trajecten staan meerdere jaren in het aanbod zodat scholen gerichte keuzes en beleidsplannen op middellange termijn kunnen maken. Verderop in het document staan fiches met uitgebreidere informatie van de trajecten die in het aanbodluik staan. In een apart hoofdstuk wordt het aanbod bestemd voor de methodescholen verduidelijkt. Dit aanbod sluit voor een belangrijk deel aan bij het aanbod van de reguliere begeleiding, maar bevat ook specifieke trajecten. Ook hier geven we een overzicht van het aanbod. Voor een volledig overzicht van het aanbod van het GO! nascholing verwijzen wij u ook naar Scholen kunnen vanuit eigen geformuleerde prioriteiten begeleiding aanvragen over allerlei aspecten die niet in het rechtstreekse aanbod staan. Ze kunnen hiervoor putten uit het rijk en divers aanbod van de voorbije jaren, maar ook nieuwe schoolspecifieke vragen kunnen aan bod komen. Afhankelijk van de vraag, de beschikbare tijdsruimte en in overleg met de vragende school/scholen zullen de begeleiders de vraag beantwoorden. Scholen met een advies 2 gunstig beperkt in tijd en advies 3 ongunstig, krijgen voorrang. Om duidelijkheid te scheppen herhalen we verderop in verkorte versie welke trajecten reeds eerder ontwikkeld werden en kunnen aangevraagd worden. Vragen voor begeleiding (vanuit het aanbod of eigen vragen) worden steeds aan de regiobegeleider overgemaakt. Hiervoor stellen we u een aanvraagsjabloon ter beschikking. Aanvragen voor geïntegreerde trajecten nascholing-begeleiding worden ook aan de regiobegeleider overgemaakt. Bij afhandeling gebruiken we de procedure zoals beschreven in het algemeen deel van het begeleidingsplan. Voor zuivere nascholingen verloopt de inschrijving via GO! nascholing. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 3

4 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Reguliere begeleiding basisonderwijs 2.1 Aanbod begeleiding Het aanbod begeleiding basisonderwijs voor het schooljaar kadert binnen de speerpunten die de PBD-GO! in zijn begeleidingsplan heeft vastgelegd: kwaliteitsvolle schoolontwikkeling, kwaliteitsvol talenonderwijs, kwaliteitsvolle leerbegeleiding, aanvullend in het aanbod zijn er initiatieven die kaderen binnen leerplanimplementatie. Naast een aantal reeds bestaande begeleidingstrajecten die opnieuw aangeboden worden (10 voor WO, Taal in KO, Kwaliteitszorg/omgaan met output, Techniek 1 en 2, Frans BAO-SO) voorzien we ook vier nieuwe trajecten: ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding, traject GO! nascholing-pbd differentiëren binnen het didactisch model van ADI, ondersteunen van de directeur om kwaliteit op de klasvloer te bevorderen, regionale netwerken van directeurs opzetten. In samenwerking met GO! nascholing zal de begeleidingsdienst bovendien een aanvangsondersteuning van nieuwe leerkrachten ontwikkelen. Hieronder vindt u een korte beschrijving van de trajecten die tijdens het schooljaar in de focus staan. Verderop geven we een overzicht van bestaande trajecten die via het vraaggestuurd luik kunnen aangevraagd worden en kunnen meer uitgebreide fiches geraadpleegd worden per traject in het aanbod Kwaliteitszorg: van output naar schoolontwikkelingsplan (trajecten op school of scholengemeenshapsniveau) Omgaan met output (waarvan OVSG-resultaten één aspect zijn) brengt de school een antwoord op de vraag: Hoe goed is mijn kwaliteit?. Een eerste oefening om relevante outputgegevens te verzamelen vinden scholen meestal niet zo moeilijk. Samen met het voltallig team deze gegevens interpreteren en diagnosticeren is een uitdaging. Om de inzichten uit deze oefening te vertalen naar een schoolontwikkelingsplan wordt de school aangesproken op haar beleidvoerend vermogen. Planmatig werken aan schoolbeleid vormt hiervan een belangrijk onderdeel. In welke mate geven onze outputgegevens aan dat we werkelijk de school zijn die we willen zijn? Wat wil de school vanuit de opgedane inzichten bereiken op middellange termijn? We zetten een beleidsplan om in actieplannen: wat doen we op verschillende domeinen om ons beleidsplan te realiseren? We zetten een organisatiestructuur op en begeleiden de werkgroepen om de actieplannen te realiseren: wie doet wat? Pedagogische begeleidingsdienst GO! 4

5 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Begeleiden van de directeurs in hun onderwijskundig leiderschap. Traject Hoe mijn leraren begeleiden op de klasvloer? Scholen dienen zorg te dragen voor hun eigen onderwijskwaliteit. Eén van de belangrijkste elementen van die onderwijskwaliteit heeft te maken met wat zich op de klasvloer afspeelt. Leerkrachten hebben recht op feedback op hun onderwijspraktijk. Daarnaast is het een hele uitdaging voor leraren om hun praktijk af te stemmen op de hedendaagse invulling van kwaliteitsvol onderwijs. De directeur heeft, o.m. binnen zijn taak als onderwijskundig leider hierin een essentiële rol te spelen. Om hem hierbij te ondersteunen heeft de PBD-GO! een nieuw instrument ontwikkeld dat bestaat uit een visietekst, verslagsjablonen, een hele reeks kijkwijzers en ondersteunde teksten. De kijkwijzers focussen op vier competenties: pedagogische, didactische, organisatorische en taalcompetenties. In het traject gaan we eerst op scholengemeenschapsniveau de visie en het concept bespreken om vervolgens in kleine groepen van directeurs concreet aan de slag te gaan Opzetten van regionale netwerken van directeurs om didactische, onderwijskundige en beleidsmatige items te bespreken. De PBD-GO! wil met de directeurs lerende netwerken opzetten. De netwerkbijeenkomsten worden per regio georganiseerd en in goede banen geleid door de regioadviseur voor het basisonderwijs. In het netwerk wordt vertrokken vanuit vragen van de directeurs en/of vanuit een PBD-aanbod rond actuele en relevante beleidsthema s. Mogelijkheden: leerplanimplementatie, kwaliteitszorg, leerbegeleiding, teamontwikkeling, aanvangsbegeleiding, leiderschap Via afspraken en goede organisatie wordt er voor gezorgd dat de bijeenkomsten leerrijk zijn en dat gelijkgerichtheid overheerst. Een belangrijk effect van het lerend netwerk is het verhogen van het beleidsvoerend vermogen en de onderwijskwaliteit van de individuele school Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding Vanaf 1 september 2012 wordt er in het gewoon basisonderwijs gewerkt met een nieuw omkaderingssysteem (BaO/2005/09, laatste wijziging ). Het kleuteronderwijs wordt beter omkaderd en de lestijden GOK, GOK+ (brede) Rand en Taal en lichamelijke opvoeding kleuteronderwijs worden geïntegreerd. Elke leerling die voldoet aan de SES-kenmerken genereert SES-lestijden. Het is de bedoeling dat de scholen hun zorgcontinuüm onverminderd verderzetten, optimaliseren, anders oriënteren en dit kaderen binnen een kwaliteitsvolle leerbegeleiding. In alle gevallen willen we de scholen (verder) ondersteunen om hun zorgcontinuüm zo kwaliteitsvol mogelijk uit te bouwen. Wij stellen daarbij uitdrukkelijk dat elke beslissing binnen het zorgcontinuüm dient genomen te worden vanuit de leer- en ontwikkelingsbehoeften van de kinderen met het oog op het behalen van maximale leerresultaten en dit voor elk kind Visieontwikkeling wereldoriëntatie (Traject 10 voor WO ) Het traject kadert binnen de leerplanimplementatie van het nieuwe leerplan WO. In dit traject focussen we op de nieuwe visietekst uit het leerplan (10 voor WO). Gaandeweg verdiepen we de tien bouwstenen uit de visietekst en geven we een aantal methodieken om de visie op school te implementeren. Daarbij creëren we voldoende ruimte opdat alle deelnemers voor zichzelf een wenselijk en haalbaar groeipad kunnen uitstippelen. Naarmate het traject vordert, maken we kennis met concrete praktijkvoorbeelden die we leren duiden vanuit de visie. Ten slotte leggen we Pedagogische begeleidingsdienst GO! 5

6 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs een verband tussen de visie op leren zoals geconcretiseerd in het leerplan WO en breed evalueren. Het traject wordt nog enkel in spoor 2 (op schoolniveau) aangeboden Selecteren van taalaanbod in wereldoriënterende thema s in het kleuteronderwijs (traject Taal in WO ) Kleuterleraren hebben de laatste jaren heel wat competenties verworven omtrent goed taalvaardigheidsonderwijs. We stellen vast dat de keuze van taalinput nog vaak gebeurt vanuit toeval, vanuit zuiver themagebonden keuzes of vanuit traditie. In dit begeleidingstraject geven we kernteams inzichten en concrete tools mee zodat ze in staat zijn hun teams van kleuterleraren te ondersteunen om een gerichter en meer gekaderd taalaanbod in te bouwen in hun wereldoriënterende thema s. Kijkwijzers en begrippenlijsten maken deel uit van die tools, alsook duidelijkheid over visie en een goede didactische aanpak van woordenschatonderwijs. Dit aanbod sluit aan bij het breder aanbod van de Pedagogische begeleidingsdienst rond het nieuwe leerplan Wereldoriëntatie en bij eerdere trajecten rond taalvaardigheidsonderwijs. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 6

7 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Geïntegreerd aanbod begeleiding en nascholing Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie (LO) Kwalitatieve scholen kenmerken zich onder meer door een duidelijk en gedragen beleid inzake leerbegeleiding ( zorgbeleid ). Dat beleid stoelt op twee pijlers preventie en remediëring en staat of valt bij de kwaliteit van de concretisering in de klaspraktijk van elke dag. In de preventieve aanpak speelt de klasleraar dé centrale rol. Zijn pedagogische en didactische aanpak is er op gericht zo weinig mogelijk kinderen te laten uitvallen. De leraar doet ertoe! Een goede didactische aanpak die rekening houdt met de verschillen in leren tussen de kinderen werkt. In heel wat lessen hanteren leraren instructiemodellen waarin men dikwijls te weinig gedifferentieerd werkt. In dit traject willen we leraren lager onderwijs ondersteunen om, vertrekkend vanuit een haalbaar instructiemodel (ADI), zowel effectiever instructie te geven als effectiever te differentiëren (BHV-model: basisstof, herhaling, verdieping). Het traject is een geïntegreerd traject begeleiding-nascholing, d.w.z. dat scholen die zich inschrijven een traject gaan lopen dat hun regiobegeleider coördineert en begeleidt maar waar ook twee nascholingssessies voorzien zijn. De begeleiding is zowel gericht op het kaderen van het traject in de leerbegeleiding (een breder zorgbeleid) op school als op het ondersteunen van een duurzame implementatie van de geleerde inzichten op de klasvloer. Directeur en zorgcoördinator worden in dit proces meegenomen Techniek Traject 1 Basistraject Het traject kadert binnen de leerplanimplementatie van het nieuw leerplan WO. We focussen in dit traject op het domein Techniek. Via praktische sessies, concrete materialen, reflectiemomenten en het opzetten van techniekactiviteiten verkennen techniekcoaches en de directie de visie van het leerplan. In een volgende fase implementeren de coaches en de directeur het geleerde in de school. Het traject bouwt kennis en vaardigheden op die na elk begeleidingsmoment besproken wordt. Het traject start met een intake met de directie en de mogelijke coaches en het maken van afspraken met alle leerkrachten zodat het traject voldoende slaagkansen kent. Een eerste studiedag volgt op het niveau samenwerkende scholen. Een beginsituatieanalyse m.b.t. WO en techniek legt vast wat het best op school- en klasniveau verder kan ontwikkelen. Afwisselend volgen dan 2 nascholingssessies en 2 uitwisselmomenten tussen coaches van verschillende scholen. Op de nascholingssessies worden voorbeelden van techniekactiviteiten binnen verschillende werelden van techniek (toepassingsgebieden) aangereikt. Tijdens de supervisiemomenten ontvangen coaches en directeurs opdrachten om de opgedane ervaringen te kunnen vertalen in de eigen school. Dit omvat het verhelderen van de visie van techniek, het opzetten van 4 techniekactiviteiten, het analyseren van de beginsituatie en het opzetten van werkvormen in techniek doorheen de school. Opvolging op het niveau team wordt in het traject ingebouwd (steeds ondersteuning van de regiobegeleider). Individuele opvolging op klasniveau is mogelijk via afspraak in de intake of tijdens het traject. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 7

8 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Technische geletterdheid - Traject 2 Vervolgtraject evaluatie Het traject start met een vormingsmoment voor directeurs en techniekcoaches rond evalueren van techniek. Dit vormingsmoment legt voor elke school de basis om te reflecteren met het team rond wat nodig is om het traject voldoende slaagkansen te geven. De school zet activiteiten van techniek op, zorgt voor werkvormen waarbij techniek in de verschillende leerjaren repetitief aan bod komt, legt het geleerde via afspraken in het team vast, registreert de aangeboden doelen en zet een evaluatiemoment op. De begeleiding biedt ondersteuning daar waar de directeur dit nodig acht. Aan de techniekcoaches en directies bieden we zowel nascholingsactiviteiten aan als coaching. Tijdens deze nascholingssessies leggen we het accent op het vastleggen van kennisaspecten techniek in de klas. Tijdens een intervisiemoment op het eind van het traject bespreken de scholen op welke manier het traject in de school vorm kreeg. Daarnaast hebben we aandacht voor het nemen van zorgverbredende maatregelen binnen techniekactiviteiten. Opvolging op het niveau team en individuele opvolging op klasniveau is mogelijk Doorstroming Frans 3e graad BaO - 1e graad SO In navolging van de gemeenschappelijke introductiesessies rond de nieuwe leerplannen Frans in basis- en secundair onderwijs, worden nu gemeenschappelijke trajecten aangeboden met de focus op afstemming en gelijkgerichtheid doorheen beide niveaus. We richten dit aanbod aan scholenassociaties die een duurzaam samenwerkingsverband willen opzetten tussen de directeurs en tussen de leraren Frans van enkele basis- en secundaire scholen. Voor volgend schooljaar kunnen 6 associaties deelnemen. Dit aanbod zal nog een aantal schooljaren herhaald worden. Het traject bestaat uit een intake, 3 nascholingssessies en verschillende begeleidingsinterventies. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 8

9 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Vraaggestuurd luik bestaande trajecten Onderwijskundige trajecten WO Ruimte (KO + LO) Het traject kadert in de implementatie van het nieuwe leerplan wereldoriëntatie. In het deelleerplan Ruimte wordt een vrij strakke opbouw van oriëntatievaardigheden opgelegd. Resultaten op de OVSG-toetsen tonen al verschillende jaren aan dat het op dat vlak niet zo goed zit. Kinderen van het zesde leerjaar hebben het heel moeilijk met oriëntatieopdrachten en opzoekopdrachten in de atlas. In het korte traject WO Ruimte willen we schoolteams op weg zetten om meer zicht te krijgen op de leerlijn en op praktische implicaties ervan. Het hele team (KO en LO) is betrokken, want de sleutel tot succes zit hem juist in een goede opbouw en consequente aanpak. Het traject houdt een naschoolse studiedag (ong. 2 uur) in en een aantal schoolinterventies, af te spreken op een intake. Deze schoolinterventies bestaan in eerste instantie uit deelteamvergaderingen (KO, 1e graad, 2e graad, 3e graad) en zijn gericht op de concrete praktijk. Voor deze deelteams is samenwerking tussen 2 of 3 scholen een meerwaarde WO Natuur voor het schoolteam (KO + LO) Het traject kadert binnen de leerplanimplementatie van het nieuw leerplan WO. We focussen in dit traject op het deelleerplan Natuur (levende natuur, niet-levende natuur, gezondheidseducatie, milieueducatie) en gaan na wat de visie in het leerplan is, op welke manier natuuronderwijs op school wordt opgebouwd en op welke manier het kan geconcretiseerd worden en geïntegreerd binnen het brede aanbod. We geven enkele voorbeelden van goede didactische aanpak. Het traject houdt een intake in met de directie, een studiedag (3 uur) met het schoolteam (KO en LO) en 4 naschoolse deelteamvergaderingen (KO, 1e graad, 2e graad, 3e graad). Opvolging op het niveau team en individuele opvolging op klasniveau zijn voorzien en worden afgesproken in de intake WO Tijd voor het schoolteam (KO + LO) Dit traject draagt bij tot de implementatie van het nieuwe deelleerplan WO Tijd. De focus ligt in dit traject op zowel dagelijkse als historische tijd. We verkennen de specifieke visie en gaan na hoe de verschillende tijdskaders zijn opgebouwd. Via concrete voorbeelden verwerven de leerkrachten didactische inzichten die ze kunnen integreren in de klaspraktijk. Het traject omvat een intake met de directie, een studiedag (± 3 uur) met het schoolteam (KO en LO), enkele (naschoolse) deelteamvergaderingen, een individuele opvolging op klasniveau (afgesproken in de intake) en een terugkoppeling op niveau van het team Wiskundige initiatie (KO) Kleuters zijn van nature wereldverkenners. Zij structureren de werelden die wij samen met hen ontdekken. Wiskunde is zo n uitdagende wereld van getallen, patronen en structuren, kortom een heel universum van wetmatigheden. Wiskundige initiatie is geen vak op zich. Ze wordt best op een uitdagende wijze aangeboden binnen de dagdagelijkse klaspraktijk. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 9

10 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs In dit traject zijn de leerlijnen het uitgangspunt om de ontwikkeling van de kleuters in kaart te brengen. We hebben oog voor onze zorgleerlingen, de overgang van de kleuterklas naar de 1e graad en voor de geïntegreerde talige elementen. Er is ook aandacht voor de gevaren van didactische vervroeging. Dit traject zit enkel in spoor 2 (schoolspecifiek) Muzische vorming (KO + LO) Met dit traject willen we de scholen in staat stellen om de ontwikkelingsdoelen en eindtermen van muzische vorming te realiseren. Via een muzisch project wordt tijdens een eerste studiedag de visie actief verkend, beleefd en ervaren. Hierna volgt een teamvergadering waar de leerkrachten ondersteund worden inzake het omzetten van deze visie in concrete muzische activiteiten met oog voor een duidelijke opbouw binnen de verschillende domeinen. De leerkrachten krijgen eveneens begeleiding bij het implementeren van muzische vorming in hun klaspraktijk. Dit traject verloopt in samenwerking met GO! nascholing. De nascholingssessies omvatten uitdieping, verkenning van de leerlijn, technieken, vaardigheden, didactische werkvormen, optimaliseren van de muzische grondhouding, evalueren, begeleidingsstijlen aanwenden en muzische projecten opzetten. Het traject omvat een intake met de directie, een studiedag (± 3 uur) met het schoolteam (KO en LO),1 of 2 teamvergaderingen met het schoolteam (KO en LO), individuele opvolging op klasniveau (afgesproken in de intake), terugkoppeling op niveau van het team en een aantal nascholingssessies (verspreid over meerdere jaren) Begrijpend lezen/adi (LO) In dit traject worden de kerncomponenten van begrijpend lezen verkend (leeskaarten en leesstrategieën, haalbare en gevarieerde teksten, lessen woordenschat vooraf en alternatieve werkvormen). Door gebruik te maken van het ADI-model worden de belangrijkste leesstrategieën op een gedifferentieerde manier aangeleerd (vanaf het tweede leerjaar). Het is aangewezen om als voorbereiding op het traject Begrijpend lezen/adi eerst het traject Differentiatie binnen het model van Activerende Directe Instructie (ADI) te volgen. Dit traject omvat twee halve studiedagen, enkele intense individuele begeleidingen per leerkracht (voorbereiding, klasbezoek en nabespreking) en een afsluitende teamvergadering voor de teamleden van de lagere school Taalbeschouwing (KO en LO) Het traject kadert binnen de leerplanimplementatie van het nieuwe deelleerplan Taalbeschouwing. We gaan na welke verschillen er zijn tussen het oude en het nieuwe deelleerplan Taalbeschouwing en verduidelijken de vernieuwde visie van taalbeschouwing binnen taalvaardigheidsonderwijs. We brengen de huidige klaspraktijk in kaart aan de hand van een kijkwijzer en reflecteren op de huidige aanpak van taalbeschouwing zowel in de kleuter- als in de lagere school. We illustreren een goede inductieve aanpak aan de hand van praktijkvoorbeelden en reiken een reflectiewijzer aan om deze in kaart te brengen. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 10

11 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Trajecten Kwaliteitszorg Scholen ondersteunen bij het ontwikkelen van een schoolontwikkelingsplan nascholingsplan Met het oog op de professionele ontwikkeling van het team dient een school, als onderdeel van het schoolwerkplan, een nascholingsplan te ontwikkelen. Volgens de behoeften en accenten die zij wenst te leggen, zal de school een actieplan opstellen om de schoolwerkplandoelen en de professionele ontwikkeling van haar personeelsleden te realiseren Leiderschapsontwikkeling De grotere autonomie geeft de school meer ruimte en verantwoordelijkheid om zelfstandig beleid te voeren. De nood aan verdere professionalisering van de schoolleider neemt toe. Via begeleiding en/of coaching willen we de directeur ondersteunen in zijn ontwikkeling tot een echte professional in leiding geven. Praktijkbegeleiding staat centraal. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 11

12 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Methodeonderwijs Sinds 1 september 2010 gebruiken alle scholen vernieuwde (deel)leerplannen voor Wereldoriëntatie, Nederlands - taalbeschouwing en Frans. De implementatie van deze leerplannen wordt ondersteund en begeleid door de Pedagogische begeleidingsdienst. Reguliere en methodebegeleiders werken daarvoor nauw samen. Het aanbod van de reguliere Pedagogische begeleidingsdienst geldt daarom evenzeer voor de methodescholen. Methodescholen kunnen op schoolniveau begeleid worden door de methodebegeleiders, zodat methode-aspecten m.b.t. de leerplannen afgestemd worden op de schooleigen pedagogie. Scholen worden gestimuleerd hun eigen kwaliteitszorg in handen te nemen, om beleidskrachtig om te gaan binnen hun eigen context en met hun specifieke uitdagingen. De Pedagogische begeleidingsdienst kan de scholen daarin vraaggestuurd ondersteunen. Aan het formuleren van ondersteunings- en begeleidingsvragen gaat een proces van zelfevaluatie vooraf. Het instrumentarium dat hiervoor gebruikt wordt kiezen scholen zelf. De Pedagogische begeleidingsdienst kan scholen helpen bij de keuze en het adequaat aanwenden van een instrumentarium. In het aanbod van de PBD-methodebegeleiding bieden we hiervoor twee mogelijkheden aan: outputanalyse vanuit OVSG-toetsen en zelfevaluatie m.b.v. de specifieke kijkwijzers voor leef- en freinetscholen. Acties die voortvloeien uit outputanalyse en methode-specifieke zelfevaluatie kunnen vraaggestuurd ondersteund en begeleid worden. Het kan daarbij zowel gaan om acties m.b.t. het pedagogisch-didactisch handelen van leraren als om acties m.b.t. de school als systeem. Ook n.a.v. schooldoorlichtingen kunnen scholen rekenen op ondersteuning en begeleiding, Nieuwe scholen kunnen de eerste 2 jaren rekenen op een intensieve begeleiding bij de opstart en uitbouw van de school. 3.1 Aanbod leergebiedbegeleiding Zie Reguliere begeleiding (cf. p. 4) 3.2 Aanbodgestuurd luik - Overzicht aanbod kwaliteitszorg Kwaliteitsbevordering op school realiseren via outputdata (verkregen via eindtoetsen). De eindtoetsen zijn een kwaliteitsvol instrument om zicht te krijgen op de output van de school. De eindtoetsen zijn dan ook voor methodescholen bijzonder bruikbaar omdat de focus minder ligt op het toetsen van specifieke leerinhouden. Het accent ligt op het toetsen van vaardigheden. Bovendien kan je de outputresultaten van de eigen school vergelijken met een ruime referentiegroep. Zo leert de school haar sterke en minder sterke punten kennen. Outputmeting krijgt pas zin als je de toetsresultaten analyseert en er, samen met het hele schoolteam, conclusies uit trekt en daar, wanneer nodig, verbeteracties aan verbindt. Zo worden de toetsen een essentieel onderdeel van het kwaliteitszorgsysteem van de school. Met dit traject willen we schoolteams vaardig maken in het detecteren van eigen sterktes en zwaktes m.b.t. output. We pakken dit aan a.d.h.v. een zelfgekozen domein of leergebied Een kijkwijzer voor leefscholen Zelfevaluatie is de motor van een goed kwaliteitszorgsysteem. Het is een bruikbaar instrument voor het in kaart brengen van het Leefschoolgehalte van de eigen school. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 12

13 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Een kijkwijzer voor Freinetscholen Zelfevaluatie is de motor van een goed kwaliteitszorgsysteem. Het is een bruikbaar instrument voor het in kaart brengen van het Freinetgehalte van de eigen school Netwerken voor directies van methodescholen Netwerken kunnen beschouwd worden al een constructieve gemeenschap waar deelnemers grotendeels zelf hun kennis creëren. De manier waarop men in netwerken leert, sluit nauw aan bij de constructivistische visie op leren. De directeurs vergaderen per regio en tweemaal per jaar komt iedereen samen voor een uitwisseling tussen de verschillende regionale netwerken. De vergadermomenten en de inhouden worden samen met de deelnemende directeurs vastgelegd. De pedagogische begeleidingsdienst faciliteert de samenkomst en reikt mogelijke werkvormen aan voor de vergaderingen Netwerken voor methodeschoolleerkrachten (collegagroepen) - leerplanimplementatie Leraren kunnen van elkaar heel wat leren. Daarom richten we - waar mogelijk - collegagroepen op waar leraren die in dezelfde graad aan de slag zijn, ervaringen en materialen kunnen uitwisselen m.b.t. leerplannen en leerlijnen. We proberen met elke groep minstens één maal per trimester samen te komen. Aan de betrokken directeurs wordt gevraagd de organisatie van de collegagroepen te ondersteunen en te faciliteren. Via virtuele klassen bouwen we ook bruggen tussen de collegagroepen onderling over het hele land, zodat materialen op ruimere schaal kunnen uitgewisseld worden. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 13

14 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Een greep uit het complementair aanbod GO! nascholing 4.1 Didactische aanpak/leerplanimplementatie Algemeen Activerend werken in het BaO Leren leren met behulp van mindmapping Verhalend ontwerpen Zelfstandig leren met behulp van ICT: webquest en webpad Nederlands Kringen in het basisonderwijs. Toegankelijke taal in instructie en tekst Woordenschat in het basisonderwijs: de viertakt Le fabuleux destin du francais. Activerend Frans in het basisonderwijs Ensemble c est tout! Een betere doorstroming van het vak Frans Muzische vorming Onvergetelijke verhalen Een dansvoorstelling interactief in elkaar steken Muziek op de computer Ontdek je creatieve talenten met het leertraject Beeld Sketchup Muziek... zo kan het ook! Met dans de wereld rond Te land, ter zee en in de lucht Kunstfotografie met kinderen De wereld van de dingen Ontdek je creatieve talenten met het leertraject Muziek Jongens aan het dansen krijgen Dansen doorheen sprookjes Stressvrij voor de klas Zomaar zingen Alles in 't licht Techniek Techniek zit overal! Techniek begrijpen Help! Techniek in de vingers. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 14

15 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs Methodeonderwijs Starterscursus Leefscholen Starterscursus Freinet Daltonopleiding Wereldoriëntatie 1 Planeet aarde op je bord! - Kiezen voor duurzame ontwikkeling als ingrediënt van burgerzin Specifiek kleuteronderwijs 2 Een geletterde omgeving creëren in mijn klas/hoeken Hoekenverrijking Vastleggen, hoe doe je dat? De talentenweide: kleuters laten blinken. Thema s verrijken vanuit boeken. 4.2 Zorg en diversiteit Handelingsgericht samenwerken Contextuele leerlingbegeleiding 4.3 Nieuwe media Kunstfotografie met kinderen Zelfstandig leren met behulp van ICT: webquests en webpaden Sketchup (tekenen in 3D) Een leerlingvolgsysteem in smartschool Muziek op de computer Microsoft Office Excel Microsoft Office Word basis Microsoft Office Word gevorderden Microsoft Office Word: speciale functies Maak zelf de perfecte presentatie 4.4 Omgaan met moeilijk gedrag Grensoverschrijdend gedrag aanpakken in je klas De leerkracht doet er toe: werken aan een positief klasklimaat Belonen en straffen bij jonge kinderen 1 2 Voor sommige nascholingen werd nog geen link naar een fiche opgenomen. Raadpleeg geregeld de website van GO! nascholing om de laatste aanbiedingen te ontdekken! Voor sommige nascholingen werd nog geen link naar een fiche opgenomen. Raadpleeg geregeld de website van GO! nascholing om de laatste aanbiedingen te ontdekken! Pedagogische begeleidingsdienst GO! 15

16 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs : Visie op Wereldoriëntatie ( 10 voor WO ) KO + LO 5 Fiches aanbod begeleiding basisonderwijs Visie op Wereldoriëntatie ( 10 voor WO ) KO + LO Situering en verduidelijking van het aanbod. Doelstellingen Acties/strategie Sinds 1 september 2010 is er voor het basisonderwijs een nieuw leerplan wereldoriëntatie in voege. Naast een aantal belangrijke vormelijke en inhoudelijke veranderingen hebben de leerplanmakers een nieuwe visietekst geschreven (10 voor WO). Een grondige studie van de 10 bouwstenen uit de visietekst zal in veel gevallen een voorwaarde zijn om de doelstellingen van de verschillende domeinen correct te implementeren. Net zoals vorig schooljaar biedt de PBD-GO! de kans om onder begeleiding deze visietekst in de school te introduceren. De deelnemers kunnen de tien bouwstenen met voorbeelden illustreren; de tien bouwstenen duiden vanuit de eigen praktijk; de inhoudelijke bouwstenen van de didactische onderscheiden; voor zichzelf een wenselijk en haalbaar groeipad aangeven; gegeven praktijkvoorbeelden duiden vanuit de visie op wereldoriëntatie; de eigen evaluatiepraktijk duiden vanuit de visie op wereldoriëntatie. Mogelijke dagdelen Dagdeel 1 De vier inhoudelijke bouwstenen (1 t/m 4) verdiepen. De zes didactische bouwstenen (5 t/m 10) verkennen. De relatie tussen bouwsteen 5, 6 en 7 duiden. De eigen overtuigingen bevragen. Dagdeel 2 Bouwsteen 5, 6 en 7 verdiepen. Vragen en interesses van kinderen generen. Vragen van kinderen linken aan het leerplan. Onderzoek organiseren in de klas. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 16

17 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs : Visie op Wereldoriëntatie ( 10 voor WO ) KO + LO Tijdsinvestering voor de deelnemers Dagdeel 3 Praktijkvoorbeelden (conform de visie) verkennen. De eigen evaluatiepraktijk duiden vanuit de visie. Hoe evalueren we naast kennis, ook vaardigheden en attitudes? Opmerking: de drie dagdelen kunnen ook gespreid worden over 5 teamvergaderingen. 3 dagdelen met PBD-GO! op school. Of 5 teamvergaderingen op school. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 17

18 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs : Techniek - traject 1 basistraject (KO + LO) 5.2 Techniek - traject 1 basistraject (KO + LO) Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Sinds september 2010 zijn de nieuwe eindtermen techniek van kracht. In het nieuw leerplan WO van het GO! werden deze eindtermen omgezet in leerplandoelen. Centraal in heel het techniekonderwijs staat de begeleiding van leerlingen/jongeren in hun ontwikkeling tot technisch geletterde burgers. De technisch geletterde burger is een competente en verantwoordelijke gebruiker van techniek. Hij begrijpt, hanteert en duidt die techniek vanuit een waarderende kritische houding in gebruikerssituaties. Hij of zij kan omgaan met technische systemen om optimaal te functioneren en te participeren aan de samenleving. TOS 21 ontwikkelde hiervoor een referentiekader dat de basis vormde voor eindtermen en leerplannen. In dat referentiekader krijgen techniek gebruiken, techniek maken en techniek duiden een centrale rol. De vernieuwing in denken over techniekonderwijs resulteerde in een leerplan met heel wat verschillen t.o.v. het vorige (deel)leerplan technologie. De PBD zal ook de komende jaren de scholen van het GO! ondersteunen in de implementatie van dit leerplan. De PBD ontwikkelde hiervoor: materialen die scholen zelfstandig of met begeleiding van de PBD kunnen introduceren en hanteren; een ondersteuningstraject PBD-GO! nascholing waarbij er regionale samenkomsten van kernteams (per school) zijn en bij de transfer van het kernteam naar het schoolteam de regiobegeleider ondersteunt. Scholen die geen begeleiding wensen kunnen eveneens gebruik maken van het nascholingsaanbod. De kernteamleden kunnen de grote lijnen van visie en de uitgangspunten van het (deel)leerplan techniek verwoorden. De kernteamleden kunnen aan de hand van aangereikte inzichten en tools de beginsituatie van hun school wat betreft techniek in kaart brengen. De kernteamleden kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools en met de ondersteuning van de regiobegeleider de teamleden van hun school sensibiliseren en informeren over het nieuwe (deel)leerplan techniek. De kernteamleden kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools en met de ondersteuning van de regiobegeleider de leerkrachten van hun school begeleiden in het opzetten van activiteiten, thema s en/of projecten. De kernteamleden kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools techniekactiviteiten ontwerpen en organiseren. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 18

19 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs : Techniek - traject 1 basistraject (KO + LO) Acties Dagdeel 1 Een intakestudiedag op niveau scholengroep of scholengemeenschap m.b.t. het verhelderen van de visie voor techniekcoaches en directie. Voor alle scholen die met of zonder de pedagogische begeleidingsdienst wensen samen te werken. Tijdens deze inleidende sessie brengen scholen hun beginsituatie in kaart m.b.t. techniek. Materialen worden aangereikt opdat elke school deze visie kan brengen naar het eigen team. Dagdeel 2 (pedagogische begeleidingsdienst) Studiedag visie op techniek voor het ganse schoolteam onder leiding van het kernteam i.s.m. de begeleidingsdienst Dagdelen 3 en 6 (nascholing) Kernteam sluit aan bij nascholingsaanbod rond techniek voor techniekcoaches en directie verspreid over 2 momenten in het schooljaar (eerste en tweede trimester) samen met spoor 1. Dagdelen 4 en 7 (pedagogische begeleidingsdienst) Op deze dagdelen worden de inzichten en methodieken die aan bod kwamen op de nascholingssessies aan het ganse schoolteam gebracht. Deze dagdelen zijn een samenwerking van kernteam en PBD. Dagdelen 5 en 8 (pedagogische begeleidingsdienst) Het kernteam sluit aan bij de intervisiemomenten samen met spoor 1 met als doel techniekcoaches te begeleiden om leerkrachten gericht te ondersteunen bij de bezinning over, de voorbereiding en de uitwerking van geplande techniekactiviteiten. In dagdeel 8 is ruimte voorzien om vorderingen en vragen te inventariseren voor het komende schooljaar. Op leerlingenniveau worden in de school concrete activiteiten rond techniek opgezet vanuit aangereikte sjablonen en materialenbank door de leerkrachten na dagdelen 2, 4 en 7. Op leerkrachtniveau wordt ruimte gecreëerd om onderling expertise uit te wisselen op geplande momenten via klasbezoeken, het opzetten van tussentijdse evaluaties, begeleiden van kernteams in het opzetten van begeleidingsmomenten op individueel niveau als op teamniveau Deze activiteiten gebeuren onder begeleiding van het kernteam i.s.m. de betrokken begeleiders. Tijdinvestering 8 dagdelen onder leiding van de PBD, waaronder 5 dagdelen voor kernteam en 3 dagdelen voor heel team + eigen interne tijdsinvestering: 1 dagdeel studiedag (visie) voor directie en techniekcoaches (vast te leggen per scholengemeenschap); 1 dagdeel studiedag (visie) voor het ganse schoolteam onder leiding van het kernteam i.s.m. PBD; 2 dagdelen voor nascholing voor directie en techniekcoaches; 2 dagdelen transfer nascholing voor het ganse team onder leiding van het kernteam en i.s.m. PBD; 2 dagdelen intervisiemomenten voor directie en techniekcoaches; trajectbegeleiding door de interne coaches bij de voorbereiding en de uitwerking van de acties op hun school i.s.m. de PBD. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 19

20 Ondersteuningsaanbod basisonderwijs : Techniek - traject 2 vervolgtraject evaluatie (KO + LO) 5.3 Techniek - traject 2 vervolgtraject evaluatie (KO + LO) Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Acties Traject 1 heeft als doelstelling de visie op techniek toe te passen via didactische modellen (techniek maken, techniek gebruiken). Op het eind van dit traject kunnen scholen activiteiten ontwikkelen gespreid over de verschillende toepassingsgebieden. Het tweede traject is een vervolgtraject op het eerste en heeft als doel om scholen doelgericht te leren evalueren in techniek. Daarvoor zijn het geven van activiteiten, het oefenen van aspecten van techniek, het vastleggen van wat kinderen geleerd hebben en het implementeren van vaste werkvormen middelen om stil te staan bij proces- en productevaluatie. De PBD ontwikkelde hiervoor: materialen die scholen zelfstandig of met begeleiding van de PBD kunnen introduceren en hanteren; een ondersteuningstraject PBD-GO! nascholing waarbij er regionale samenkomsten van kernteams (per school) zijn en bij de transfer van het kernteam naar het schoolteam de regiobegeleider ondersteunt. Scholen die geen begeleiding wensen kunnen eveneens gebruik maken van het nascholingsaanbod. De kernteamleden krijgen zicht op de evaluatiepraktijk techniek. Het kernteam implementeert met ondersteuning van de regiobegeleider een schooleigen evaluatiepraktijk. De schoolteams presenteren op een netwerk hun aanzetten tot schoolspecifieke evaluatiepraktijk. Dagdeel 1 (begeleiding) Een studiedag evaluatie van techniek voor directeurs en techniekcoaches. Dagdelen 3 en 5 (nascholing) Er is een en nascholingsaanbod rond techniek voor schoolteams en directie verspreid over 2 momenten in het schooljaar en geïntegreerd in het schoolspecifiek begeleidingstraject. Afhankelijk van het aantal scholen wordt dit regionaal georganiseerd voor kernteams en directies. De dagdelen zijn geënt op het verduidelijken van de leerlijn technische principes, natuurkundige verschijnselen, kennis van materialen, aan de hand van praktijkvoorbeelden. Tevens worden voorbeelden getoond van mogelijke manieren om kennis en vaardigheden vast te leggen binnen techniek. Dagdeel 2, 4, 6 Transfer van de inzichten van nascholingen en studiedag voor het ganse team (regiobegeleider ondersteunt het kernteam). Dagdeel 7 (begeleiding van kernteams) Dit is een terugkomdag waarbij de schoolspecifieke evaluatiepraktijk met anderen wordt gedeeld. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 20