Fabels over (Bio)Plastics doorgeprikt. Tijdschrift Milieu, februari 2016

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Fabels over (Bio)Plastics doorgeprikt. Tijdschrift Milieu, februari 2016"

Transcriptie

1 Een paar reacties op: Fabels over (Bio)Plastics doorgeprikt. Tijdschrift Milieu, februari 2016 Erwin Vink 22 juni 2016

2 Het is nauwelijks mogelijk om algemene conclusies te trekken over Bioplastics, omdat ze zeer verschillend zijn in grondstofgebruik, productie, toepassing, eigenschappen en EOL.

3 Organisaties Holland Bioplastics European Bioplastics NatureWorks LLC Tientallen andere bedrijven (Corbion, Novamont, Biotec, BASF,..), nationale organisaties (BBP, Club Bioplastic,..) en universiteiten (WUR, IfBB, Michigan State, )....

4 Statement: Alleen al de jaarlijkse plasticconsumptie van Europa vereist een hoeveelheid landbouwgrond zo groot als de totale landoppervlak van onze aarbol. Onmogelijk natuurlijk. Reactie 1. Zijn er voldoende grondstoffen (is er voldoende land?) om in de behoefte te voorzien?

5 Grondsstofgebruik uit het perspectief van NatureWorks Producent van Polylactic Acid GENERATION I GENERATION II GENERATION NEXT Today Dextrose & Sucrose from corn starch, sugar cane or sugar beet Bridging Crops Next 3-5 years Lignocellulosics: Sugars from bagasse, wood chips, switch grass, corn stover or straw. And next CO 2 to lactic acid technology? CH 4 to lactic acid technology

6 all of these one of these Wat wordt er vandaag uit maïs gemaakt? (per bushel 24.5 kg) ~0.7 kg of corn oil cooking oil, margarine, mayonnaise, salad dressing, shortening, soups, printing ink, soap, leather tanning, insecticides AND ~1.2 kg of gluten meal amino acids, fur cleaner, poultry feed AND ~6.1 kg of gluten feed livestock & poultry feed, pet food and ~14.3 kg of starch Food Industrial Pharmaceutical Cosmetics: bakery products, beverages, snacks, soups, adhesives, batteries, cardboard, cleaners, crayons, degradable plastics, dyes, plywood, paper, antibiotics, chewing gum, sapirin, desinfectives,.. ~10.6 liters of fuel ethanol motor fuel additive, alcoholic beverages, industrial alcohol ~15 kg of sweetener Food Industrial Pharmaceutical: shoe polish, soft drinks & juices, jams & jellies, canned fruit, cereal, licorice, peanut butter, ketchup, marshmallows, ~ 10.2 kg of Ingeo biopolymer nonwovens, food packaging, serviceware, durables, apparel, films, home textiles, cards

7 all of these one of these Wat wordt er vandaag uit maïs gemaakt? ~0.7 kg of corn oil cooking oil, margarine, mayonnaise, salad dressing, shortening, soups, printing ink, soap, leather tanning, insecticides AND ~1.2 kg of gluten meal amino acids, fur cleaner, poultry feed AND ~6.1 kg of gluten feed livestock & poultry feed, pet food Hetzelfde verhaal geldt voor een suikerbietenfabriek in Nederland. and ~14.3 kg of starch Food Industrial Pharmaceutical Cosmetics: bakery products, beverages, snacks, soups, adhesives, batteries, cardboard, cleaners, crayons, degradable plastics, dyes, plywood, paper, antibiotics, chewing gum, sapirin, desinfectives,.. ~10.6 liters of fuel ethanol motor fuel additive, alcoholic beverages, industrial alcohol ~15 kg of sweetener Food Industrial Pharmaceutical: shoe polish, soft drinks & juices, jams & jellies, canned fruit, cereal, licorice, peanut butter, ketchup, marshmallows, ~ 10.2 kg of Ingeo biopolymer nonwovens, food packaging, serviceware, durables, apparel, films, home textiles, cards

8 all of these one of these Wat wordt er vandaag uit maïs gemaakt? ~0.7 kg of corn oil cooking oil, margarine, mayonnaise, salad dressing, shortening, soups, printing ink, soap, leather tanning, insecticides AND ~1.2 kg of gluten meal amino acids, fur cleaner, poultry feed AND ~6.1 kg of gluten feed livestock & poultry feed, pet food ~14.3 kg of starch Food Industrial Pharmaceutical Cosmetics: bakery products, beverages, snacks, soups, adhesives, batteries, Het is niet Food versus Bioplastic Het is Food AND Feed AND Materials cardboard, cleaners, crayons, degradable plastics, dyes, plywood, paper, antibiotics, chewing gum, sapirin, desinfectives,.. ~10.6 Voedsel en diervoerders worden samen geproduceerd met industriele, pharmaceutische en cosmetische producten. liters of fuel ethanol motor fuel additive, alcoholic beverages, industrial alcohol ~15 Een maïsfabriek is een modern bioraffinaderij die tegelijkertijd honderden producten maakt and tegen een zo n laag mogelijke prijs. kg of sweetener Food Industrial Pharmaceutical: shoe polish, soft drinks & juices, jams & jellies, canned fruit, cereal, licorice, peanut butter, ketchup, marshmallows, Volgende stap: gebruik van de landbouwafvalstromen om suikers uit te maken. POET/DSM facility in Iowa: bioethanol uit de maïs plant zelf Deze suikers kunnen ook worden gebruikt voor biomaterialen. ~ 10.2 kg of Ingeo biopolymer nonwovens, food packaging, serviceware, durables, apparel, films, home textiles, cards

9

10 Hoeveel land is er nodig als we alle plastics maken uit hernieuwbare grondstoffen? Gegevens: Aannames: - Totale wereldwijde landbouwgrond: 5 miljard hectare. - Totale wereldproductie aan plastics: 300 miljoen ton. - we gebruiken eerste generatie grondstoffen - PLA kan alle plastics vervangen - Netto landgebruik PLA = 1.53 m 2 / kg Resultaat: Nodig: 0.9% van deze 5 miljard hectare. Deze 0.9% is maximaal; percentage zal omlaag gaan door: - Verschuiving van eerste naar tweede generatie - Verschuiving naar Next Generations: methaan, CO 2, algen, Bron: Vink ETH, Davies S., Life Cycle Inventory and Impact Assessment data for 2014 Ingeo Polylactide Production, Industrial Biotechnology, Volume 11, Number 3, June 2015.

11 Statement: - voor 1 kg bioplastics is er 2 kg aardolie nodig - voor 1 kg fossiele plastics is er 1.5 kg aardolie nodig Reactie 2. Wat is het Energiegebruik voor productie van bioplastics t.o.v. Fossiele plastics?

12 Comparing Eco-profiles. Cradle-to-polymer-production. Greenhouse gas emissions including biogenic carbon uptake* Ingeo 0,62 Ingeo Use of primary energy of nonrenewable resources 40,05 PVC PP LDPE HDPE PET (bottle grade) 2,42 1,90 1,86 1,63 2,20 1,87 1,90 1,80 2,73 2,15 PVC PP LDPE HDPE PET (bottle grade) 58,97 55,50 75,90 77,10 83,50 81,50 78,20 79,30 70,15 69,00 GPPS HIPS ABS PC *** 2,25 2,43 3,24 3,26 3,81 3,80 ** 4,13 GPPS HIPS ABS PC *** 95,05 82,26 96,05 86,43 104,69 95,00 ** 103,90 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 kg CO 2 eq. / kg polymer Notes: *Uptake of atmospheric CO 2 during crop production, which ends up in the biopolymer produced. ** Boustead data, not recently updated. *** Not available for the US MJ / kg polymer US Producers APC - American Plastics Council EU Producers PlasticsEurope Bio-PE from sugar cane: kg CO 2 eq/kg; 18 MJ fossil energy / kg Source: Environmental Assessment of Braskem s biobased PE resin. E4tech&LCAworks, November 2013

13 Statement: Bijkomend probleem is dat ingezamelde plastics, vooral die uit het huishoudelijk afval, verontreinigd zijn met voedselresten. Pas na wassen en drogen kan er een nieuw product worden gemaakt. Al deze stappen maken de recycling complex en duur. Reactie 3: hebben Bioplastics een toegevoegde waarde om de recycling van fossiele plastics minder complex en minder duur te maken?

14 Oplossing: gebruik composteerbare plastics voor voedselverpakkingen Voordelen: 1. Composteerbare plastics zijn de manier om voedselresten uit de recycle- en verbrandingsstromen in de composteerstroom te krijgen. 2. Als je meer voedsel onttrekt uit deze stromen worden ze automatische zuiverder. 3. Composteren is een relatief goedkoop proces: drukt de kosten. 4. Functioneel: groenten en fruit worden vaak verpakt in folies; deze folies zijn slecht te scheiden van voedselresten en moeilijk te recyclen: composteerbare verpakkingen zijn hier dus ideaal. 5. Lage C footprint. 6. Industrieel Composteerbare plastics worden gecertificeerd onder EN13432 en mogen in de Groene Container.

15 Thank you Naturally advanced materials made from locally abundant and sustainable natural resources Erwin Vink Environmental Affairs Manager Tel: 0031(0) Mobile: Like us on Facebook Connect with us on LinkedIn

Toekomstige Biobased Materialen. Dr Harriëtte Bos Wageningen UR, Biobased Products

Toekomstige Biobased Materialen. Dr Harriëtte Bos Wageningen UR, Biobased Products Toekomstige Biobased Materialen Dr Harriëtte Bos Wageningen UR, Biobased Products Geld verdienen met biomaterialen 23 november 2011 Groene grondstoffen in non-food toepassingen Zo oud als de mensheid!

Nadere informatie

kunststofindustrie naar Geert Scheys

kunststofindustrie naar Geert Scheys Transitie van de kunststofindustrie naar duurzame ontwikkeling Geert Scheys FEDERPLAST.BE Producenten van kunststof- en rubberartikelen LEDEN Agoria & Essenscia 236 effectieve leden (producenten) 18 aangesloten

Nadere informatie

BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry april 2015 Jeroen Koot -CEO

BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry april 2015 Jeroen Koot -CEO BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry 2015 9 april 2015 Jeroen Koot -CEO Content Bio-methanol belangrijke grondstof voor o.a. transport en chemie BioMCN ontwikkelt duurzame en bio-based

Nadere informatie

Bio is een marketing kreet. Die veel te vaak wordt misbruikt

Bio is een marketing kreet. Die veel te vaak wordt misbruikt Bio is een marketing kreet Die veel te vaak wordt misbruikt Bio based plastics Besparing aardolie is onnodig Besparing aardolie is vaak fictie CO2 besparing is niet bewezen Grondstof productie gaat vaak

Nadere informatie

EEN NIEUW DIGITAAL KENNISPLATFORM VOOR DE BIO-ECONOMIE IN VLAANDEREN. Linda Verdonck POM Oost-Vlaanderen

EEN NIEUW DIGITAAL KENNISPLATFORM VOOR DE BIO-ECONOMIE IN VLAANDEREN. Linda Verdonck POM Oost-Vlaanderen EEN NIEUW DIGITAAL KENNISPLATFORM VOOR DE BIO-ECONOMIE IN VLAANDEREN Linda Verdonck POM Oost-Vlaanderen Digitaal kennisplatform bio-economie een initiatief van de POM Oost-Vlaanderen als provinciale antenne

Nadere informatie

zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD

zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD M + N PROJECTEN ONTWIKKELDE EEN NIEUWE GENERATIE ZONWERINGSDOEKEN, DIE DE HUIDIGE MATERIALEN

Nadere informatie

DAMN GOOD PLASTIC* BOTTLE *DAMN GOOD PLASTIC IS BIOBASED PLASTIC BRANDED BE O BOTTLES BEDRIJFSPRESENTATIE 2019

DAMN GOOD PLASTIC* BOTTLE *DAMN GOOD PLASTIC IS BIOBASED PLASTIC BRANDED BE O BOTTLES BEDRIJFSPRESENTATIE 2019 DAMN GOOD PLASTIC* BOTTLE *DAMN GOOD PLASTIC IS BIOBASED PLASTIC BRANDED BE O BOTTLES BEDRIJFSPRESENTATIE 2019 PLASTIC IS DEAD: LONG LIVE BIOPLASTIC 900 X EMPIRE STATE BUILDING VAN PLASTIC SUIKERRIET KLEUR

Nadere informatie

Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek

Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek Biobased Economy Wageningen UR Food & Biobased Research Windesheim 3 december, Ben van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen UR Universiteit Onderzoeksinstituten Wageningen UR Food

Nadere informatie

Low carbon opties voor duurzame mobiliteit Nieuwe ontwikkelingen in motortechniek en biobrandstoffen

Low carbon opties voor duurzame mobiliteit Nieuwe ontwikkelingen in motortechniek en biobrandstoffen Low carbon opties voor duurzame mobiliteit Nieuwe ontwikkelingen in motortechniek en biobrandstoffen RVO/PDB Kennissessie Den Haag 17 januari 2018 Context: energieverbruik in Nederland en aandeel hernieuwbaar

Nadere informatie

SLOGANS & MEGATRENDS. Duurzaam ondernemen. Recycling. Cradle to grave. Bioplastics. Greenhouse gas emissions

SLOGANS & MEGATRENDS. Duurzaam ondernemen. Recycling. Cradle to grave. Bioplastics. Greenhouse gas emissions SLOGANS & MEGATRENDS Green economy Global warming Sustainability Energy consumption Cradle to cradle Biomass Duurzaam ondernemen Recycling Cradle to grave Bioplastics Greenhouse gas emissions CO 2 reduction

Nadere informatie

Hoe kunnen we bioplastics recycleren?

Hoe kunnen we bioplastics recycleren? is materiaalbewust Hoe kunnen we bioplastics recycleren? SAMEN MAKEN WE MORGEN MOOIER OVAM WWW.OVAM.BE 1 Zijn 100% biogebaseerde flessen biologisch afbreekbaar? Mogen die samen met andere PET-flessen bij

Nadere informatie

Het sluiten van plastic kringlopen: uitdagingen en technische innovaties uit de praktijk en wetenschap. David Strik & Karin Molenveld

Het sluiten van plastic kringlopen: uitdagingen en technische innovaties uit de praktijk en wetenschap. David Strik & Karin Molenveld Het sluiten van plastic kringlopen: uitdagingen en technische innovaties uit de praktijk en wetenschap David Strik & Karin Molenveld Doel van de workshop overzicht te creëren van de uitdagingen die gepaard

Nadere informatie

Hernieuwbare brandstoffen in transport. en de bredere betekenis van bioraffinage

Hernieuwbare brandstoffen in transport. en de bredere betekenis van bioraffinage Hernieuwbare brandstoffen in transport en de bredere betekenis van bioraffinage Nederland als internationaal tankstation 962 PJ 1124 PJ Onderdeel van Klimaatakkoord 1990 wegvervoer 2018 scheepvaart scheepvaart

Nadere informatie

Klimaat op je bord. Hans Blonk Blonk Consultants

Klimaat op je bord. Hans Blonk Blonk Consultants Klimaat op je bord Hans Blonk Blonk Consultants Inhoud 1. De klimaat-impact van voedingsmiddelen 2. Klimaatvriendelijker eten Productiekant Consumptiekant 3. Het aardappelklimaat 2 1. 1 De klimaatimpact

Nadere informatie

Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen

Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen Kennisinstituut Duurzaam Verpakken Factsheet, augustus 2018 1 Introductie In de afgelopen periode is een brede discussie ontstaan over de vraag

Nadere informatie

Biobased verpakkingen

Biobased verpakkingen Biobased verpakkingen KIDV verdiepingsbijeenkomst 10 februari 2014, Karin Molenveld Inhoud Introductie Biobased verpakkingen Wat is biobased Waarom biobased Wanneer biodegradeerbaar Catalogus Voorbeelden

Nadere informatie

Kunststoffen: zegen of zorg?

Kunststoffen: zegen of zorg? No Waste into the Oceans Kunststoffen: zegen of zorg? Stuf Kaasenbrood Open Universiteit, 3 november 2012 Kunststoffen: zegen of zorg? Gebruik en Voordelen van kunststoffen Kunststofimago en Probleemthema

Nadere informatie

Trend: Toename van biobased in verpakken. Karen van de Stadt

Trend: Toename van biobased in verpakken. Karen van de Stadt Trend: Toename van biobased in verpakken Karen van de Stadt Waarom biobased in verpakken? Altijd instroom nodig Hernieuwbare materialen Innovatie Heilige graal? 2 Copyright 2017 KIDV 3 Copyright 2017 KIDV

Nadere informatie

Innovatie in kunststoffen voor duurzaamheid

Innovatie in kunststoffen voor duurzaamheid 0 Innovatie in kunststoffen voor duurzaamheid Filip Du Prez Polymer Chemistry Research Group Ghent University, Belgium www.pcr.ugent.be Workshop innovatie in kunststoffen november 2010 1 Polymer Science

Nadere informatie

Biobased plastics : grondstoffen, productie, types & circulariteit

Biobased plastics : grondstoffen, productie, types & circulariteit Biobased plastics : grondstoffen, productie, types & circulariteit Christiaan Bolck Wageningen Food & Biobased Research KIVI Duurzame Fabrieken - 28 mei, The Gallery, Enschede Biomass Biobased Products

Nadere informatie

Duurzaam Ondernemen. Innovatiedegustatie Colloquium productontwikkeling 6 maart 2008 Optimo Fedustria

Duurzaam Ondernemen. Innovatiedegustatie Colloquium productontwikkeling 6 maart 2008 Optimo Fedustria Duurzaam Ondernemen In de praktijk Innovatiedegustatie Colloquium productontwikkeling 6 maart 2008 Optimo Fedustria Voorstelling DS Textile Platform Duurzame innovatie : R&D Model Van Traditie naar Innovatie:

Nadere informatie

De ONBEKENDE KANT van PLASTIC. Waarom worden zoveel. producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt?

De ONBEKENDE KANT van PLASTIC. Waarom worden zoveel. producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt? De ONBEKENDE KANT van PLASTIC Waarom worden zoveel producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt? PLASTIC IS WAARDEVOL Tijdens de productie en gebruik EEN

Nadere informatie

Hout in de BBE. Houtachtige Bio massa in het. Nederlandse Klimaat. Energie beleid.. Probos 27 Jan 2011 Ton Runneboom

Hout in de BBE. Houtachtige Bio massa in het. Nederlandse Klimaat. Energie beleid.. Probos 27 Jan 2011 Ton Runneboom Hout in de BBE Houtachtige Bio massa in het Nederlandse Klimaat en Energie beleid.. Biobased Economy (BBE) De BBE is een onderdeel van een duurzame economie!! Het gaat om het creëren van toegevoegde economische

Nadere informatie

Relevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011

Relevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011 Relevantie van (carbon) footprinting voor telers Jasper Scholten 23 juni 2011 Inhoud 1. Blonk Milieu Advies 2. Levenscyclusanalyse (LCA) 3. Carbon Footprinting 4. Footprint van brouwgerst 5. Footprint

Nadere informatie

Biobased voedselverpakkingen

Biobased voedselverpakkingen Biobased voedselverpakkingen Technische aspecten 30 Juni 2015, Karin Molenveld Inhoud Introductie Biobased verpakkingen Wat is biobased Waarom biobased Wanneer biodegradeerbaar Catalogus Voorbeelden en

Nadere informatie

Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers

Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers Een nieuwe kijk op kunststof en rubber Feiten & cijfers PRODUCTIE & PROCES -40% Economie NL 2014 bedrijven werknemers jaaromzet Innovaties en optimalisaties van de productieprocessen, hebben er in de afgelopen

Nadere informatie

Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers

Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers Een nieuwe kijk op kunststof en rubber Feiten & cijfers PRODUCTIE & PROCES -40% Economie NL 2016 bedrijven werknemers jaaromzet Innovaties en optimalisaties van de productieprocessen, hebben er in de afgelopen

Nadere informatie

De verpakking die duurzaam bosbeheer steunt

De verpakking die duurzaam bosbeheer steunt De verpakking die duurzaam bosbeheer steunt 14 April 2016 One Sappi Intentional evolution 2020 vision Jens Kriete Sappi Europe Environmental Manager Het Bos Uitdunnen op steile helling in Oostenrijk Value

Nadere informatie

Natuurvezels, Natuurlijk Witte Donderdag 2018 in Woerden, Leon Joore M.SC

Natuurvezels, Natuurlijk Witte Donderdag 2018 in Woerden, Leon Joore M.SC Natuurvezels, Natuurlijk Witte Donderdag 2018 in Woerden, Leon Joore M.SC Inhoud Zelf introductie en kadering circulaire BBE Introductie lignocellulose vezels Natuurvezels in papier en karton applicaties

Nadere informatie

20 jaar kunststoffen in vogelvlucht

20 jaar kunststoffen in vogelvlucht 20 jaar kunststoffen in vogelvlucht Even voorstellen Joop Onnekink Senior Consultant Mark-Olof Dirksen Projectleider Materials, Finishing & Processing Inhoud lezing 20 jaar kunststoffen in vogelvlucht

Nadere informatie

DUURZAAM VERPAKKEN. Kansen en mogelijkheden voor biobased materialen SIEM HAFFMANS PARTNERS FOR INNOVATION

DUURZAAM VERPAKKEN. Kansen en mogelijkheden voor biobased materialen SIEM HAFFMANS PARTNERS FOR INNOVATION DUURZAAM VERPAKKEN Kansen en mogelijkheden voor biobased materialen SIEM HAFFMANS PARTNERS FOR INNOVATION Introductie Partners for Innovation is hét bureau voor duurzame innovatie. Samen met onze opdrachtgevers

Nadere informatie

Governance Energietransitie Haven en Industrieel Complex Rotterdam Moerdijk. Huibert van Rossum Adviseur External Affairs Havenbedrijf Rotterdam N.V.

Governance Energietransitie Haven en Industrieel Complex Rotterdam Moerdijk. Huibert van Rossum Adviseur External Affairs Havenbedrijf Rotterdam N.V. Governance Energietransitie Haven en Industrieel Complex Rotterdam Moerdijk Huibert van Rossum Adviseur External Affairs Havenbedrijf Rotterdam N.V. THE WORLD AGREES reach global peaking of greenhouse

Nadere informatie

Vegan in het licht van duurzame en gezonde voedingspatronen

Vegan in het licht van duurzame en gezonde voedingspatronen NVVL symposium Vegan, een duurzame hype? Vegan in het licht van duurzame en gezonde voedingspatronen Roline Broekema Senior consultant, Blonk Consultants s-hertogenbosch 13 juni 2019 1 Roline Broekema

Nadere informatie

Echt duurzaam hoeft niet duur te zijn!

Echt duurzaam hoeft niet duur te zijn! Echt duurzaam hoeft niet duur te zijn! Roadmap DURABILIT Drivers and barriers Refurbishment, hergebruik en grondstoffen Footprint reductie door hergebruik Value matrix Succesfactoren Discussie DURABILIT

Nadere informatie

Ulphard Thoden van Velzen 9 december Zomer 2009: BO-vraag van LNV / platform biologica

Ulphard Thoden van Velzen 9 december Zomer 2009: BO-vraag van LNV / platform biologica Natuurlijk verpakt Ulphard Thoden van Velzen 9 december 21 Oorsprong Zomer 29: BO-vraag van LNV / platform biologica behoefte aan een overzicht van de kennis omtrent de milieueffecten van biologisch afbreekbare

Nadere informatie

PHA programma: Introductie & consortium vorming

PHA programma: Introductie & consortium vorming PHA programma: Introductie & consortium vorming Christiaan Bolck Program manager materials - Wageningen UR Workshop PHA 17 December 2013 Wageningen Forum Biorefinery; nieuwe waardeketens van groene grondstoffen

Nadere informatie

Omschrijvingen Leveranciers Marktdag Biopolymeren Vezels&Textiel 29 november 2012

Omschrijvingen Leveranciers Marktdag Biopolymeren Vezels&Textiel 29 november 2012 Omschrijvingen Leveranciers Marktdag Biopolymeren Vezels&Textiel 29 november 2012 U heeft op 29 november 2012 de mogelijkheid om met de volgende leveranciers kennis te maken. Onder de tabel vindt u meer

Nadere informatie

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken.

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken. Materiaal keuzes Waarom verpakken we het product? Dit is de eerste vraag die beantwoord moet worden. Immers als het niet nodig is om een product te verpakken, is een materiaal keuze ook niet nodig en ontstaat

Nadere informatie

W210 Resource use efficiency voor de circulaire koolstofeconomie. Dr. Harriëtte Bos, Wageningen UR-FBR

W210 Resource use efficiency voor de circulaire koolstofeconomie. Dr. Harriëtte Bos, Wageningen UR-FBR W210 Resource use efficiency voor de circulaire koolstofeconomie Dr. Harriëtte Bos, Wageningen UR-FBR Prioriteiten NL voor circulaire economie Biomassa en voedsel Kunststoffen Bouw Maakindustrie Consumptiegoederen

Nadere informatie

Voedselverspilling; eerst preventie en van reststroom naar grondstof

Voedselverspilling; eerst preventie en van reststroom naar grondstof Voedselverspilling; eerst preventie en van reststroom naar grondstof Toine Timmermans NVRD Jaarcongres, 26 mei 2016 Voedselverspilling (nieuwe cijfers EU-28) Productie Verwerking Consumenten Food service

Nadere informatie

Design for Recycling is zelden one size fits all. Niels van Marle Brussel, 3 oktober 2018

Design for Recycling is zelden one size fits all. Niels van Marle Brussel, 3 oktober 2018 Design for Recycling is zelden one size fits all Niels van Marle Brussel, 3 oktober 2018 Design voor Recycling, is zelden one size fits all De onderwerpen: Waarom ook alweer duurzaam verpakken? Welke basisprincipes

Nadere informatie

Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert

Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert 1 Fossiele grondstoffen worden steeds duurder Petroleumprijs in dollar per vat Hernieuwbare grondstoffen: opbrengst per ha stijgt voortdurend

Nadere informatie

Biodegradeerbaar als verzekeringspolis De waarheid over (bio)plastic

Biodegradeerbaar als verzekeringspolis De waarheid over (bio)plastic Biodegradeerbaar als verzekeringspolis De waarheid over (bio)plastic Martin Tietema Directeur KNN Bioplastic 22 juni 2016 Phario confidential The New Plastics Economy Rethinking the future of plastics

Nadere informatie

Klimaatverandering en onze voedselzekerheid

Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Prof. Dr. Martin Kropff Rector Magnificus Wageningen University Vice-president Raad van Bestuur Wageningen UR Ons klimaat verandert Ons klimaat verandert Oplossingsrichtingen

Nadere informatie

Wat is de rationale voor Regionale Biomassaketens?

Wat is de rationale voor Regionale Biomassaketens? Wat is de rationale voor Regionale Biomassaketens? Wolter Elbersen (Wageningen UR) Amersfoort, 1 december 2011 Biomassa en Bioenergie in Nederland Netherlands 4 million ha total and 2 million ha agriculture

Nadere informatie

25% 57% NOx 25% PM. Strong foundations 24/06/2016. E-mobility. The transition towards sustainable mobility

25% 57% NOx 25% PM. Strong foundations 24/06/2016. E-mobility. The transition towards sustainable mobility E-mobility 25% The transition towards sustainable mobility Prof. Dr. ir. Joeri Van Mierlo Director of Mobility, Logistics and Automotive Technology Research Centre 57% NOx 25% PM 2 1 Billion Euro s per

Nadere informatie

MDS technologie. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014

MDS technologie. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014 MDS technologie Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014 Achtergrond Urban Mining Corp (UMC) Urban Mining Corp is een samenwerking tussen Fondel Urban Mining en de TU Delft De partijen werken al

Nadere informatie

Recyclebaar? Check t! Workshop Recyclecheck vormvaste kunststof verpakkingen 28 maart 2019

Recyclebaar? Check t! Workshop Recyclecheck vormvaste kunststof verpakkingen 28 maart 2019 Recyclebaar? Check t! Workshop Recyclecheck vormvaste kunststof verpakkingen 28 maart 2019 Programma Workshop Introductie KIDV Uitleg Recyclecheck Presentatie KIDV voorbeelden obv recyclecheck. Deelnemers

Nadere informatie

Constructieve Flexibiliteit. Rijk Blok

Constructieve Flexibiliteit. Rijk Blok Constructieve Flexibiliteit Constructief Ontwerper Part Time Universitair Docent Constructief Ontwerpen Department for the Built Environment TU/e Eindhoven University of Technology Rotterdam Mysterieland

Nadere informatie

BIODORE GO NATURAL EXPLORE FOOD EXPLORE NATURE EXPLORE DRINKS EXPLORE FESTIVALS EXPLORE YOURSELF EXPLORE PEOPLE

BIODORE GO NATURAL EXPLORE FOOD EXPLORE NATURE EXPLORE DRINKS EXPLORE FESTIVALS EXPLORE YOURSELF EXPLORE PEOPLE BIODORE GO NATURAL Disposables en verpakkingen, gemaakt van uitsluitend natuurlijke materialen. Biodore toont ons de natuur in al haar schoonheid. Biodore laat ons de veelzijdigheid van de natuur ervaren.

Nadere informatie

D e f i n i n g s u s t a i n a b l e n u t r i t i o n

D e f i n i n g s u s t a i n a b l e n u t r i t i o n D e f i n i n g s u s t a i n a b l e n u t r i t i o n Hoe komen we tot gezonde en duurzame voedingspatronen? Gerard Kramer Manager Sustainable Nutrition Blonk Consultants Slotdebat It s the food, my

Nadere informatie

«DOING NOTHING IS NOT AN OPTION» BERNARD MERKX

«DOING NOTHING IS NOT AN OPTION» BERNARD MERKX «DOING NOTHING IS NOT AN OPTION» BERNARD MERKX Entrepreneur Co founder WasteFreeOceans Honorary President PlasticsRecyclersEurope NVRD MARKTDAG CIRCULAIRE MINI CONTAINERS AVIODOME, LELYSTAD 30 Mei 2017

Nadere informatie

Duurzaamheid begint bij jezelf! Alumni. 11 september 2012. jan.blom@keyknowledge.nl

Duurzaamheid begint bij jezelf! Alumni. 11 september 2012. jan.blom@keyknowledge.nl Duurzaamheid begint bij jezelf! 11 september 2012 Alumni jan.blom@keyknowledge.nl Hoe oud is duurzaamheid?? Duurzaamheid is maar vijfentwintig jaar oud! 16 juni 1987: Gro Harlem Brundtland biedt haar rapport

Nadere informatie

GFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit?

GFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit? GFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit? Spreker: Datum: Locatie: Joop Suurmeijer en Robert Jansen 19 maart 2015 VNG-congres Utrecht GFT-afval heeft

Nadere informatie

Stakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0

Stakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0 Stakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0 Ir. Piet van Luijk / min. BZK 03-12-2013 1 Waar staan we Bepalingsmethode die aansluit op Europese bepalingsmethoden Nationale MilieuDatabase die geschikt

Nadere informatie

van der windt packaging solutions and services Vuilniszakken

van der windt packaging solutions and services Vuilniszakken van der windt packaging solutions and services Vuilniszakken Geen afval de deur uit zonder de juiste zak! Afvalzakken zijn onmisbaar. De kwaliteit moet goed zijn want niets is zo vervelend als een afvalzak

Nadere informatie

Recyclebaar? Check t! Karen van de Stadt

Recyclebaar? Check t! Karen van de Stadt Recyclebaar? Check t! Karen van de Stadt Verpakkingen Een inwoner van Europa opent gemiddeld 7 verpakkingen per dag. Dit is gemiddeld 157 kilo verpakkingsafval per persoon per jaar. Wat bijna 40% van het

Nadere informatie

Trends in Kunststoffen

Trends in Kunststoffen Trends in Kunststoffen Trends in Polymeren voor toeleveranciers en OEM-ers ESEF, maart 2014 Ir. Martin van Dord DPI Value Centre & NRK Dr. Louis Jetten DPI Value Centre Kunststoffen: organische polymeren

Nadere informatie

WORKSHOP CIRCLE SCAN. Door Wouter-Jan Schouten

WORKSHOP CIRCLE SCAN. Door Wouter-Jan Schouten WORKSHOP CIRCLE SCAN Door Wouter-Jan Schouten WOUTER-JAN SCHOUTEN Doctoraal Bedrijfskunde, Erasmus Universiteit 21 jaar bij the Boston Consulting Group - Partner & Managing Director - Leider van NL Consumer

Nadere informatie

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Chris E. Dutilh Stichting DuVo/Unilever Benelux Conferentie Winst uit Agrologistiek Monster, 16 februari 2009 Doelstelling DuVo-studie In beeld brengen of, en

Nadere informatie

THE FUTURE BELONGS TO YOU WERELDPRIMEUR: de allereerste can van 100% gerecycled materiaal

THE FUTURE BELONGS TO YOU WERELDPRIMEUR: de allereerste can van 100% gerecycled materiaal THE FUTURE BELONGS TO YOU WERELDPRIMEUR: de allereerste can van 100% gerecycled materiaal WORLD S FIRST 100% RECYCLED PLASTIC CAN UZIN. UND DER BODEN GEHÖRT DIR. GOED NIEUWS UZIN introduceert als eerste

Nadere informatie

Inhoud. Duurzaamheidsanalyse. Hoe. Voorbeelden Oefenen. Hoe groen is groen? Duurzaamheidsanalyse. Belang voor duurzame ontwikkeling

Inhoud. Duurzaamheidsanalyse. Hoe. Voorbeelden Oefenen. Hoe groen is groen? Duurzaamheidsanalyse. Belang voor duurzame ontwikkeling Hoe groen is groen? Duurzaamheidsanalyse voor duurzame ontwikkeling Themadag leren voor duurzame ontwikkeling, 12 mei 2016 STOAS Vilentum, Wageningen Dr ir Jerke W. de Vries Inhoud Duurzaamheidsanalyse

Nadere informatie

Verwerking en toepasbaarheid van bioplastics voor het verpakken van levensmiddelen

Verwerking en toepasbaarheid van bioplastics voor het verpakken van levensmiddelen Seminarie Verwerking en toepasbaarheid van bioplastics voor het verpakken van levensmiddelen Verwelkoming & inleiding Het Pand, Gent 26 maart 2013 Resultaten project Realisatie van biopolymeer gebaseerde

Nadere informatie

Agri Investment Fund. Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015. Marc Rosiers Nicolas De Lange

Agri Investment Fund. Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015. Marc Rosiers Nicolas De Lange Agri Investment Fund Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015 Marc Rosiers Nicolas De Lange Inhoudstafel 1. Agri Investment Fund 2. Actiedomeinen FromFarm tofood Smart Farming Sustainable Farming Biobased

Nadere informatie

Script. Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals.

Script. Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals. Script Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals. Livestock and fish health influence human health, since animal protein is an indispensable part of our food

Nadere informatie

BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn

BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN Johan van Groenestijn johan.vangroenestijn@tno.nl Biobased Economy In de Biobased Economy wordt biomassa gebruikt voor de productie van energie, transportbrandstoffen,

Nadere informatie

De club van Rome had toch gelijk!

De club van Rome had toch gelijk! De club van Rome had toch gelijk! Bernard Dam MECS, Chemical Engineering, Faculty of Applied Science, Delft University of Technology 11 november 2009 Delft University of Technology Challenge the future

Nadere informatie

VERKENNING van de BioBased Economy

VERKENNING van de BioBased Economy VERKENNING van de BioBased Economy Biobased of Biowaste? Vereniging van Ver(s)kenners Martijn Wagener 28-nov-2013 Indeling Introductie Virida! Wat is de Biobased Economy?! Principes: cascadering en raffinage!

Nadere informatie

IWT-TETRA EraSME 100405:

IWT-TETRA EraSME 100405: IWT-TETRA EraSME 100405: Realisation of biopolymer based sustainable products by optimization of design, materials, mould making and processing Projectleiders: Ludwig Cardon (HoGent) Rolf Koster (TU Delft)

Nadere informatie

Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg

Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg Prof. dr ir R. Rabbinge Prov. Gelderland / Arnhem, 19 oktober 2015 1 Bio-fuel in historisch perspectief ethanol Energie uit Bieten en Bintjes, Chemisch

Nadere informatie

Script. The consumption of animal and fish protein is essential for the well-being of billions of people worldwide.

Script. The consumption of animal and fish protein is essential for the well-being of billions of people worldwide. Script The consumption of animal and fish protein is essential for the well-being of billions of people worldwide. The downside? It s also responsible for a large proportion of greenhouse gas and other

Nadere informatie

Identificatie van bio-kunststof

Identificatie van bio-kunststof Identificatie van bio-kunststof materialen - nunclonschaaltje - pipetjes producten - bioplastiek (draagtas en playmaïs) - PE-draagtas - polystyreen verpakkingschips - stukje brood - lugol - water veiligheid

Nadere informatie

EN De Europese norm voor duurzaamheid van bouwproducten

EN De Europese norm voor duurzaamheid van bouwproducten EN15804 - De Europese norm voor duurzaamheid van bouwproducten Chris Hamans Voorzitter werkgroep Environment CEPMC Rockwool International 1 Europese normen voor duurzaamheid?!! Waarom Europese normen?!

Nadere informatie

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Prof. dr. M.B. Katan, Prof. dr ir R. Rabbinge & Prof. dr. L.E.M. Vet Bijeenkomst Commissie Corbey / Utrecht, 16 januari 2015 1 Light use efficiency: terrestrial

Nadere informatie

Datum: 01/02/2018 Certisys BE-BIO-01

Datum: 01/02/2018 Certisys BE-BIO-01 Naam van de exploitant: Biofresh Merknaam: BULK V Etikettekst (NL) (nl): Bio organic kuzu 1KG Wettelijke verkoopsbenaming (NL) (nl): Bio organic kuzu Biologisch: Ja Biolabel: EU Organic Bio Logo, Europe

Nadere informatie

Hoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO

Hoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO Hoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO 12-03-2015 NL Agri & Food: oprecht een topsector! Tweede exporteur ter wereld Stevige pijler onder de economie 10% v/h BNP;

Nadere informatie

Samenvatting LCA Ioniqa. Screening carbon footprintanalyse

Samenvatting LCA Ioniqa. Screening carbon footprintanalyse Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Deze samevatting is geschreven door: Erik Roos Lindgreen Geert Bergsma Delft, CE Delft,

Nadere informatie

Agrifood voor klimaat. Klimaattop 2016

Agrifood voor klimaat. Klimaattop 2016 Agrifood voor klimaat Klimaattop 2016 Initiatiefnemers 2 GHG emission (Mton CO2-eq) Verschillende uitstoot per sector 250 200 150 100 CO2 Land use change soybean CO2 fossil fuel consumption CO2 fertilizer

Nadere informatie

Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014. Energie in Beweging

Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014. Energie in Beweging Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014 Energie in Beweging Wat is Well to Wheel Met Well to Wheel wordt het totale rendement van brandstoffen voor wegtransport uitgedrukt Well to Wheel maakt duidelijk

Nadere informatie

Verpakken. Karen van de Stadt

Verpakken. Karen van de Stadt Verpakken Karen van de Stadt Het KIDV Opgericht op 1 januari 2013: Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022 Vermindering milieudruk verpakkingsketen Kennisfunctie inzetten om bij te dragen aan het sluiten

Nadere informatie

Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene. Chemie is overal

Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene. Chemie is overal Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene Chemie is overal Chemie in Nederland enabler voor de energie transitie Elke ton CO2 uitstoot bespaart elders ~ 2 ton CO2 Landen 2016 DE 28,7% FR 13,9%

Nadere informatie

Optimaliseren van recyclingprocessen via innovatie in productontwikkeling Duurzaamheidsdialoog TNS NIPO

Optimaliseren van recyclingprocessen via innovatie in productontwikkeling Duurzaamheidsdialoog TNS NIPO Optimaliseren van recyclingprocessen via innovatie in productontwikkeling Duurzaamheidsdialoog TNS NIPO Eelco Smit Philips Consumer Lifestyle 29 maart 2012 Een sterke diverse industriële groep leading

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient Duurzame Industrie De overgang van energie-intensief naar energie-efficient De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Biobased Economy: van groene grondstoffen naar biobased materialen

Biobased Economy: van groene grondstoffen naar biobased materialen Biobased Economy: van groene grondstoffen naar biobased materialen Wageningen UR Food & Biobased Research Fontys, 24 februari 2014, L.A.M. (Ben) van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Kunststof en composiet

Kunststof en composiet Kunststof en composiet Kunststof en composiet 4e college kunststof Utrecht HKU Materialen Vandaag: Overige kunststoffen Composieten Kunststofherkenning en herhaling Materialen PE, polyetheen - LDPE en

Nadere informatie

Kunststof en composiet Kunststof en composiet

Kunststof en composiet Kunststof en composiet Kunststof en composiet Kunststof en composiet 4e college kunststof Utrecht HKU Vandaag: PE, polyetheen Overige kunststoffen Composieten Kunststofherkenning en herhaling - LDPE en HDPE: verschillend soortelijk

Nadere informatie

Kansen voor duurzamere producten

Kansen voor duurzamere producten Kansen voor duurzamere producten Trends en voorbeelden Marc Marsidi Partners for Innovation 15 juni 2016 1. Waarom duurzaam? Groeiende wereldbevolking (2050 > 10 miljard) Klimaatverandering Uitputting

Nadere informatie

De toekomst is bio-based Wat is de rol van netwerken?

De toekomst is bio-based Wat is de rol van netwerken? De toekomst is bio-based Wat is de rol van netwerken? Biobased? Het sluiten van kringlopen. Efficiënter gebruik van grondstoffen Niet meer de aarde opgebruiken maar de economie laten draaien op wat we

Nadere informatie

Luchtkwaliteit: een Europees perspectief

Luchtkwaliteit: een Europees perspectief Luchtkwaliteit: een Europees perspectief Conferentie Luchtkwaliteit Brussel, 5 december 2014 Dr Hans Bruyninckx Executive Director European Environment Agency EEA rapporten 2014 Luchtverontreiniging een

Nadere informatie

Nederland importland. Landgebruik en emissies van grondstofstromen

Nederland importland. Landgebruik en emissies van grondstofstromen Nederland importland Landgebruik en emissies van grondstofstromen Vraagstelling en invulling Welke materiaalstromen naar en via Nederland veroorzaken wereldwijd de grootste milieudruk? Klimaat, toxische

Nadere informatie

Wat moeten we doen met zeewier? Johan van Groenestijn, Jelle van Leeuwen, Paulien Harmsen

Wat moeten we doen met zeewier? Johan van Groenestijn, Jelle van Leeuwen, Paulien Harmsen Wat moeten we doen met zeewier? Johan van Groenestijn, Jelle van Leeuwen, Paulien Harmsen Wageningen UR: Food & Biobased Research WFBR: 200 medewerkers Biobased Products: drie samenhangende programma s

Nadere informatie

Voeding en verpakkingen, wat kun jij doen? Simone Lips & Jens de Visser People of Tomorrow

Voeding en verpakkingen, wat kun jij doen? Simone Lips & Jens de Visser People of Tomorrow Voeding en verpakkingen, wat kun jij doen? Simone Lips & Jens de Visser People of Tomorrow Transcendente ervaring Een transcendente ervaring geeft ons het gevoel dat we boven de werkelijkheid uitstijgen

Nadere informatie

De duurzaamheid van perspulp

De duurzaamheid van perspulp De duurzaamheid van perspulp Mini symposium OPNV 12 juni 2012 Ad Backx Manager Milieu- en Arbozaken A. Backx Duurzaamheid (vanaf 1-6-2012) Inhoud presentatie 1. Profiel Suiker Unie 2. MVO bij Suiker Unie

Nadere informatie

Bioplastics4U : keuzetool Bioplastics (Concept)

Bioplastics4U : keuzetool Bioplastics (Concept) Bioplastics4U : keuzetool Bioplastics (Concept) Opmerkingen bij versie 1.0 Deze versie 1.0 is een concept dat gelanceerd is tijdensde Dutch Design Week in Eindhoven 2014. Het is besproken met gebruikers

Nadere informatie

Energie transitie. het grote plaatje. Prof.dr.ir. Vianney Koelman. Photo: Andrew Glaser

Energie transitie. het grote plaatje. Prof.dr.ir. Vianney Koelman. Photo: Andrew Glaser Energie transitie het grote plaatje Prof.dr.ir. Vianney Koelman Photo: Andrew Glaser Hoeveel kcal per persoon per dag moeten geproduceerd worden om onze samenleving draaiende te houden? a. 2 000 kcal b.

Nadere informatie

Biomassa: brood of brandstof?

Biomassa: brood of brandstof? RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply

Nadere informatie