Samen kom je verder Door samenwerking vitaal blijven

Transcriptie

1 Samen kom je verder Door samenwerking vitaal blijven Katern Coevorden: samenwerking begint bij elkaar leren kennen Ter Aar: geef wat je kunt en vraag wat je nodig hebt Peel en Kempenland: doe mee, dat geeft moed! In West Zeeuws-Vlaanderen plukt men er vruchten van Classis Winsum: wensen en mogelijkheden, kansen en bedreigingen

2 2 Samen kom je verder Dit katern gaat over samenwerking tussen gemeenten. Hoewel in sommige regio s gemeenten al heel lang samenwerken, neemt de vraag naar samenwerking de laatste jaren sterk toe. Deze behoefte heeft veel te maken met de ervaring in met name kleine (wijk)gemeenten dat het moeilijker wordt om het gemeentewerk draaiende te houden. De toenemende vraag naar samenwerking heeft ook een achtergrond in de synoderapporten van de commissie Veerman. Samenwerking tussen gemeenten is, evenals samenwerking tussen predikanten en kerkelijk werkers, nadrukkelijker op de kerkelijke agenda gekomen. In dit katern schetsen gemeenteadviseurs enkele voorbeelden. De dienstenorganisatie is via de gemeenteadviseurs bij zo n dertig clusters van samenwerking betrokken, en dat aantal stijgt maandelijks. Het project van samenwerking heet SAGE; niet alleen de eerste letters van samenwerking gemeenten maar ook (het begin van) een nieuw verhaal. Zegt de groei van de vraag naar samenwerking ook iets over de ernst van de situatie in gemeenten? Wel als je alleen naar de tekorten kijkt. Maar je kunt het ook breder zien. Samenwerking is een eerste stap in het verlangen naar een vitale gemeente, een verlangen dat groter is dan de verlammende zorg om achteruitgang. De begeleiding door gemeenteadviseurs is gebaseerd op de concrete ervaring dat gemeenten elkaar daadwerkelijk kunnen helpen gemeente te blíjven. Of zelfs aan vitaliteit te winnen! Uit de voorbeelden in dit katern valt veel te leren, u kunt er uw voordeel mee doen. Uw gemeenteadviseur kan u verder helpen. Een paar indrukken vooraf Wie durft? Er is moed voor nodig om, vaak na een lange periode van zorgen, te opperen om het contact met de buurgemeenten te zoeken. Het klinkt alsof je het zelf niet meer redt en niet meer alleen verder kunt. Het kan dan helpen als de classis of de werkgemeenschap van predikanten de vraag ondersteunt en de tafel biedt om het gesprek tussen gemeenten aan te gaan. Krijgen of delen? De wens tot samenwerking begint vaak met een behoeftevraag: vrijwilligers, activiteiten, geld, kennis, pastorale inzet. De praktijk van goed samenwerken leert dat het om delen gaat. De uitwisseling over en weer biedt de mogelijkheden voor een gelijkwaardige samenwerking. Fasen in het project Doel van SAGE is de zelfstandige gemeente door samenwerking helpen zo lang en zo goed mogelijk een vitale gemeente te zijn. Onder begeleiding van de gemeenteadviseur wordt een cluster van gemeenten opgericht die zich oefenen in samenwerking. In de oriëntatiefase gaat het om kennismaking en vrijblijvende oriëntatie. Voor de startfase geldt onder meer dat er visie wordt ontwikkeld voor gemeentezijn in de regio op korte en middellange termijn en dat concrete ervaringen met samenwerking worden opgedaan. De verdiepingsfase vervolgens betekent een stabiele vorm van uitwisseling en gezamenlijke regionale visieontwikkeling. Vergadermoe. In de kerk zijn we heel goed in vergaderen. Dat doen we veel, lang en vaak met onduidelijke resultaten. Ook samenwerken zou zo maar kunnen uitmonden in nóg meer vergaderen. Maar daar gaat het niet om. Samenwerken is het beste van elkaar beschikbaar maken, zodat de anderen er hun voordeel mee kunnen doen. En dat kun je slim organiseren. Neem de tijd! Kennismaken en de mogelijkheden voor samenwerking ontdekken kost tijd. Het kost vaak ook tijd om met koudwatervrees en eventuele vooroordelen om te gaan. Dat is niet erg, als je er op een goede manier mee omgaat. Bart van Noord projectleider Samenwerking Gemeenten De gemeenteadviseur De gemeenteadviseur is er voor advisering en begeleiding op maat. Hij of zij is voor alle vragen om begeleiding en ondersteuning bereikbaar via tel. (030) Meer informatie op

3 3 Coevorden: samenwerking begint bij elkaar leren kennen Wat weet je van de andere gemeenten die bij jou aan tafel zitten? Op een zaterdagochtend wisselen ambtsdragers van tien verschillende gemeenten van de werkgemeenschap Coevorden dit uit. Gesprekken komen langzaam op gang; soms weten mensen weinig van een andere gemeente. Elkaar (leren) kennen hier begint samenwerken. Anderhalf jaar geleden waren ze voor het eerst bij elkaar. De predikanten van de werkgemeenschap Coevorden namen dit initiatief naar aanleiding van de rapporten van de commissie Veerman.* Ze stelden met elkaar vast dat als teamvorming voor predikanten en kerkelijk werkers ter sprake komt, dat niet zonder samenwerking van de desbetreffende gemeenten kan. Het moet wel kleinschalig blijven de plaatselijke gemeente is en blijft het uitgangspunt. Met behoud van identiteit, op de plaats waar men in dorp of stad gemeente is, willen de gemeenten profiteren van elkaars kracht in een wijder gebied. Elkaar nodig om kerk te zijn De informatie over het SAGE-project die wij als gemeenteadviseurs inbrengen is welkom. De werkgemeenschap heeft onze hulp en ondersteuning nodig. Wij kunnen de samenwerking die de werkgemeenschap vanuit een klein en haalbaar begin op gang wil brengen, begeleiden en verder helpen. Deze zaterdagochtend die wij in overleg met enkele predikanten hebben voorbereid wordt het voor de gemeenten duidelijk: we hebben elkaar nodig om kerk te zijn in en rond Coevorden. Samen kunnen we het gemeentezijn in onze regio gestalte geven en laten zien waar wij als christenen voor willen staan. Om samen te werken moet je elkaar leren kennen. Ontmoetingen tussen de ambtsdragers waarin de sterke punten van hun gemeenten maar ook zorgen kunnen worden uitgewisseld, zijn een eerste stap. In de loop van de ochtend wordt duidelijk waar concrete samenwerking mogelijk is en met wie. Geografische ligging is een uitgangspunt, zodat de letterlijke afstand tussen gemeenten niet te groot is. Ook bepaalde aandachtsgebieden, zoals jeugdwerk of diaconaal werk, zijn reden om elkaar te benaderen. De eerste afspraken om activiteiten over en weer uit te wisselen worden gemaakt. De aanwezige ambtsdragers gaan enthousiast en gesterkt in hun ideeën over samenwerking naar hun gemeenten terug. Daar zal de volgende stap gezet worden. Vanuit het draagvlak van kerkenraden en hun gemeenten kan samenwerking gestalte krijgen. Het betekent dat gemeenten zelf het initiatief nemen om andere gemeenten op te zoeken om met hen samen te gaan werken. Als zij deze stap zetten kan de gemeenteadviseur hen begeleiden om intensiever contact met elkaar te hebben. Een aantal gemeenten heeft elkaar reeds benaderd, en concrete vragen naar samenwerking zijn gericht gesteld. Het gesprek dat door de werkgemeenschap regionaal is opgezet heeft kans van slagen omdat het breed gedragen wordt en er regionaal naar oplossingen gezocht wordt elkaar te ontmoeten en te versterken in het gemeentezijn. Als gemeenteadviseur hebben we een impuls kunnen geven om een volgende stap te zetten in de richting van samenwerking tussen gemeenten. Evi de Vries-Baarlink gemeenteadviseur classes Emmen en Oost-Groningen en Jenneke Span gemeenteadviseur classes Hoogeveen en Meppel * De rapporten behandelen voorstellen om (kleine) gemeenten, samenwerkingsverbanden van gemeenten en classicale vergaderingen te versterken om de onderlinge solidariteit van gemeenten te bevorderen, en voorstellen om predikanten en kerkelijk werkers in teams bijeen te brengen en daardoor de begeleiding en inzet van beroepskrachten in de kerk te professionaliseren.

4 4 Ter Aar: geef wat je kunt en vraag wat je nodig hebt De Gereformeerde Kerk van Ter Aar wil graag het evangelie doorgeven en zocht daarom dit voorjaar contact met gemeenten om haar heen. Als kleine gemeente heb je andere gemeenten nodig als je betekenisvol wilt zijn. Je kunt elkaar helpen en van elkaar leren. Dat wat bij de een goed gaat, kan voor de ander een vraag zijn, en andersom. Al zeker vijftien jaar zijn er in de classis Alphen a/d Rijn signalen dat kleine gemeenten het moeilijk hebben. Meestal komt het signaal uit de gemeenten zelf. Initiatieven om als kleine gemeenten samen op te trekken en elkaar te versterken, zetten vaak niet door. In het kader van SAGE is ondersteuning door een gemeenteadviseur mogelijk. De gemeente van Ter Aar staat erg open voor wat er in andere gemeenten gebeurt en de kerkenraad voelde er dan ook veel voor om het initiatief te nemen voor contacten met omliggende gemeenten. Enkele jaren geleden wilden enkele enthousiaste personen samen met de predikante de 7+1 basiscursus geloven starten. Ze vroegen niet alleen mij om advies, maar peilden ook de ervaringen van een naburige gemeente in Nieuwkoop. De houding geven wat je zelf goed kunt en vragen wat je nodig hebt is eigen aan deze gemeente. Een goed begin Die houding is een goede start. Met elkaar hebben we nagedacht over de aanpak. De kerkenraad heeft via een brief omliggende gemeenten uitgelegd wat de bedoeling van samenwerking is, en hen uitgenodigd voor een gesprek. Tijdens dat gesprek is onderling gesproken over wat er goed gaat in de afzonderlijke gemeenten, waar ze zorgen over hebben en welke mogelijkheden tot samenwerking ze zien. Het bleek dat er gemeenschappelijke zorgen zijn. De wetenschap dat je niet de enige bent die met iets tobt, kan daarbij al helpen. Gelukkig gaan ook veel dingen goed. Een gemeente deed bijvoorbeeld veel ervaring op met de renovatie van het kerkgebouw en het aanschrijven van fondsen. Daar kan een andere gemeente weer van leren. Momenteel gaan de betrokken gemeenten bij elkaar te rade en werken op sommige fronten al samen, bijvoorbeeld op diaconaal terrein. Dat geeft de betrokkenen veel energie! Proces van bewustwording We zijn in dit hele proces hoopvol gestemd. Er is een grote bereidheid om zorgen en vreugden te delen. Vreugde is bijvoorbeeld dat de gemeenten kansen zien in het samen nadenken over en werken aan jeugdbeleid. Een zorg is bijvoorbeeld dat meer samenwerking een verandering teweeg kan brengen die op weerstand zou kunnen stuiten. Hoe krijg je hiervoor draagvlak in alle kerkenraden en verlies je je zelfstandigheid niet? Het gaat erom met elkaar een houding te krijgen van bij elkaar in de keuken willen kijken en zeker ook bij jezelf in de keuken laten kijken. We staan met elkaar aan het begin van een proces van bewustwording van de waarde van samenwerking, van open staan voor elkaar en elkaar leren vertrouwen. Met het moderamen van de kerkenraad van Ter Aar en drie vrijwilligers uit de omliggende gemeenten denken we na over wat nodig is om hierin verder te komen. Als gemeenteadviseur denk ik met deze groep mee en breng ik ervaringen van elders in het land in. Beppie van der Waal gemeenteadviseur in de classis Alphen aan den Rijn

5 Peel en Kempenland: doe mee, dat geeft moed! Wat doet het Toekomstteam nou eigenlijk in de classis? Wat heeft dat met ons te maken? Hebben wij als gemeente ook iets aan het al in gang gezette proces van samenwerkende gemeenten? 5 Ik zit als gemeenteadviseur aan tafel met vier mensen uit een kleine gemeente, minder dan driehonderd leden, een kerkenraad van vier personen, inclusief de predikant. Zij hoorden de verhalen van de afgevaardigde naar de classicale vergadering over de plannen en activiteiten van het Toekomstteam, een taakgroep van de classis Peel en Kempenland. Ze hebben het allemaal wat aan zich voorbij laten gaan, druk als ze waren met alle kerkelijke taken die er voor hen liggen in hun eigen gemeente in een uithoek van de Peel. Maar nu willen ze er meer van weten. Al vanaf 2007 is het Toekomstteam aan het werk. De gemeenteadviseur maakt actief deel uit van dit classicale team. De situatie van de gemeenten in de classis is in beeld gebracht met cijfers, trends en toekomstverwachtingen. De ontwikkelingen met betrekking tot de nog te financieren predikantsplaatsen van nu tot het jaar 2020 zijn in beeld gebracht en ja, dat vraagt om een andere organisatie van het kerkenwerk. Vanuit een aantal gemeenten is het initiatief genomen om dingen samen te gaan doen. Een programma Vorming en Toerusting is voor vijf gemeenten samen opgezet; daarmee leren mensen uit verschillende dorpen elkaar beter kennen. Voor diaconale projecten is uit de verschillende dorpen voldoende menskracht aanwezig. De kerkrent- meesters vergelijken hun financiële positie met elkaar en geven elkaar tips op eigen terrein. Twee cantorijen zijn samen gaan zingen waardoor ze ook weer voldoende stemmen hebben om een vierstemmig lied te laten horen! Het is een uitdijend en enthousiasmerend proces. De kerkenraads- en gemeenteleden uit die kleine Peelgemeente worden ook enthousiast bij het horen van deze voorbeelden; dat zou voor hen misschien ook een mogelijkheid zijn. Zou ik de contacten willen leggen met gemeente X, of met Y? Zo ben je als gemeenteadviseur de verbindende schakel tussen gemeentes. Cirkelbijeenkomsten Het Toekomstteam bestaat uit zes mensen uit zes verschillende clusters van gemeenten, en de gemeenteadviseur. Na het denken en praten over nieuwe ontwikkelingen binnen de kerkelijke organisatie op bestuurlijk niveau in kerkenraden en op de classicale vergaderingen wordt het tijd om de gemeenteleden te interesseren voor en te betrekken bij de processen die spelen. Daarom organiseren we dit najaar cirkelbijeenkomsten. Uit verschillende elkaar overlappende cirkels nodigen we de gemeenteleden uit voor een ontmoeting waarbij wij, als leden van het Toekomstteam, hen zullen informeren over wat er in gang gezet is Niet alle gemeenten in de classes Peel en Kempenland en s-hertogenbosch zijn betrokken bij het samenwerkingsproces. Sommige gemeenten vinden het niet nodig of zien samenwerking niet als goede mogelijkheid voor de kerk van vandaag. Wie weet ontstaat daar een andere vorm van toekomstgericht kerkzijn, en wie weet wat we van hen nog kunnen leren. Andere gemeenten stappen nu net in het proces en vragen me voor hen de eerste ontmoetingen te arrangeren en te begeleiden. Als gemeenteadviseur vind ik het belangrijk om gemeenten hun eigen weg te laten vinden en daar waar gewenst hen met mijn kennis en tijd te ondersteunen. in de classis, en waarbij we hen zullen vragen hoe zij aankijken tegen deze ontwikkelingen; wat verlangen de mensen zelf als het gaat over de toekomst van die kleine protestantse kerken in Oost-Brabant? En waar en hoe kan dat verlangen ingezet worden? Doe mee, dat geeft moed! Atie de Vos gemeenteadviseur in de classes Peel en Kempenland en s-hertogenbosch

6 6 In West Zeeuws-Vlaanderen plukt men er vruchten van Het eerste product van samenwerking was een activiteitenagenda die aanvankelijk alleen in de plaatselijke kerkbladen werd opgenomen. De tweede editie ervan werd als poster op opvallende plaatsen in de kerken en in publieke gebouwen opgehangen. Intussen wordt de activiteitenagenda ook opgenomen in een huis-aan-huiskrant voor West Zeeuws-Vlaanderen. De activiteitenagenda, met activiteiten voor een groter publiek dan de eigen gemeenteleden, was de eerste gezamenlijke uiting van zes gemeenten in West Zeeuws-Vlaanderen die in een samenwerkingsverband verenigd zijn. Deze gemeenten willen een levendige, pluriforme en open gemeenschap van protestantse christenen zijn die elkaar bemoedigen en in de lokale gemeenschap een teken van geloof, hoop en liefde zijn. De samenwerking begon in 2006 met het aanstellen van een jeugdwerker in een aantal plaatselijke gemeenten. Het Breed Moderamen van de classis Zeeuws-Vlaanderen nodigde deze gemeenten vervolgens uit voor een gesprek over verdergaande samenwerking. Een jaar geleden kon het clusterteam worden geïnstalleerd met één afgevaardigde per gemeente. Dit team vergadert eens in de zes weken. De kerkenraden komen drie keer per jaar bijeen om de vorderingen en nieuwe plannen te bespreken. Tussentijds worden zij op de hoogte gehouden en worden eventuele besluiten aan hen voorgelegd, zodat er efficiënt vergaderd kan worden. De afgevaardigden in het clusterteam zorgen zo nodig voor toelichting bij de kerkenraadsvergaderingen. Meer kansen van samenwerking De samenwerking krijgt ook gestalte in gezamenlijke deskundigheidsbevordering. De kerkrentmeesters hebben samen de mogelijkheden verkend van kerkbalans nieuwe stijl. Afgelopen voorjaar werd een basiscursus pastoraat gehouden voor ouderlingen en bezoekmedewerkers, en dit najaar staat een cursus beleidmaken op de agenda. De diakenen ontmoeten elkaar enkele keren per jaar in het diaconaal werkverband. De gemeenten dragen regelmatig nieuwe onderwerpen die het belang van de plaatselijke gemeente overstijgen aan bij het clusterteam. Alle predikanten zijn betrokken bij het project teamvorming predikanten en oriënteren zich op toekomstige ontwikkelingen en mogelijkheden. En de Raad voor Maatschappelijke en Demografische Ontwikkeling van de gemeente Sluis heeft in het clusterteam een waardevolle gesprekspartner ontdekt in het nadenken over leefbaarheid in de kleine kernen. Het clusterteam heeft ook een bezinning op gang gebracht over waar de gemeenten plaatselijk trots op zijn. Voorzichtig tekent zich een grote verscheidenheid af die zichtbaar wordt in wat de gemeenten ontwikkelen en aanbieden. De ene gemeente is gericht op cultuur, de andere op toerisme, jongeren of maatschappelijk bewustzijn. Joke Steeneveld gemeenteadviseur classes Zeeuws- Vlaanderen en Goes * Zie ook Kerkfeest Het clusterteam organiseerde op 1 oktober een kerkfeest dat in het teken stond van de projecten voor ZWO (Zending, Werelddiaconaat en Ontwikkelingssamenwerking) in Zuid-Afrika waaraan de gemeenten in Zeeuws-Vlaanderen zich gedurende drie jaar verbonden hebben. Er was een programma voor jong en oud met viering en ontmoeting, informatie, workshops, muziek en Zuid-Afrikaanse hapjes en drankjes. Een uitstekende gelegenheid om te beleven dat men samen kerk is, om te laten zien dat men kerk is in de samenleving en zich wil inspannen voor gerechtigheid en vrede, en om vruchten te plukken van de samenwerking in de regio, want niet alle gemeenten hebben een ZWO-commissie.

7 Classis Winsum: wensen en mogelijkheden, kansen en bedreigingen 7 Het zijn open gesprekken, dus de uitkomst staat nog niet vast, maar in de classis Winsum overleggen vier gemeenten* met elkaar over de mogelijkheid tot samenwerking. De kerkenraden van deze gemeenten hadden alle vier op de agenda staan dat nagedacht moet worden over de toekomst van de gemeente. Zelfstandig een predikant beroepen lukt niet meer, het aantal leden daalt, het aantal leden beschikbaar voor de kerkenraad of voor commissies wordt steeds kleiner, en de financiën krimpen. Hier en daar werd de laatste jaren al wat samengewerkt er is al een maandelijkse gezamenlijke kerkdienst, een gezamenlijk kerkblad, en pastorale assistentie en catechesemogelijkheden worden gedeeld. Bekeken wordt of dat verder uitgebouwd kan worden. De gemeenten liggen geografisch gezien betrekkelijk dicht bij elkaar, en ook qua kerkelijke ligging staan ze niet ver van elkaar af. De moderamina van de vier kerkenraden hebben elkaar inmiddels drie maal ontmoet. Ze bereiden het gezamenlijk overleg voor in de vergadering van hun eigen kerkenraden. In de gesprekken met de vier gemeenten is een uitvoerig overzicht gemaakt van - het kerkelijk werk in de vier gemeenten - de sterkte en de zwakte van dat kerkelijk werk - de kansen voor en bedreigingen van het eigen kerkelijk werk - de kansen voor en bedreigingen van het kerkelijk werk bij eventuele samenwerking. Met behulp van deze overzichten wordt verder gesproken over wensen en mogelijkheden voor samenwerking. Op dit moment (eind augustus) ligt de vraag naar die wensen en mogelijkheden op de tafel van de kerkenraden. Kansen en bedreigingen Heel voorlopig opgemerkt: het lijkt erop dat samen kerkdiensten houden een kans is. Tegelijkertijd is een bedreiging daarbij dat elke gemeente dan haar eigen identiteit enigszins verliest. Samen kerkdiensten houden heeft wel een positieve invloed op de toekomst van de gemeenten. Zou een gezamen- lijke predikant met een bijzondere opdracht, namelijk de vier gemeenten verder helpen, een mogelijkheid zijn? Deze vraag hoort thuis in de vervolggesprekken. Eerst moet bekend zijn welke samenwerking eventueel beoogd wordt. Wanneer het doel is vastgesteld, kun je de weg erheen aanleggen. Hoofdzaken in het vervolgoverleg zijn de kerkdiensten, het pastoraat, jeugdwerk, en vorming en toerusting. Deze terreinen verdienen veel aandacht, en op deze terreinen concentreren zich ook de meeste zorgen. Positieve houding Wat mij opvalt is de positieve houding tegenover een groeiende samenwerking. Ik besef heel goed dat de vier gemeenten tegen hun grenzen aan (zullen) lopen en dus wel moeten omzien naar elkaar, maar toch De geheel open insteek van het overleg laten we zien of het kan en of het nuttig is voor alle vier gemeenten helpt hierbij. Je loopt in het overleg al gauw aan tegen kerkordelijke regels rond samenwerking. De classis heeft beleid gemaakt op kerkelijke samenwerking en is erg geïnteresseerd. Het regionaal college voor behandeling van beheerszaken heeft een taak in verband met begrotingsgevolgen. Er zijn procedures voor het beroepen van predikanten en het aanstellen van kerkelijk werkers. Tegen die vaak complexe achtergrond is het een voordeel dat ik als gemeenteadviseur bij het overleg ben betrokken. Als betrokken en deskundige buitenstaander kan ik een inhoudelijke bijdrage leveren en zorgen voor de contacten met andere partijen. Piet Beintema gemeenteadviseur in de classes Franeker en Winsum * Het betreft de protestantse gemeenten te Garmerwolde/Thesinge en te Westeremden, en de gereformeerde kerken te Ten Post en Stedum.

8 8 Samenwerken: verlies van eigenheid? Een centraal thema wanneer gemeenten gaan nadenken over samenwerking, is dat zij dit vooral ervaren als verlies, als het opgeven van de eigenheid. Ik vroeg me af: waarin zit die eigenheid van de gemeente precies? In het kerkgebouw? In activiteiten? In de liturgie? In de mensen? Nadine van Hierden onderzocht voor haar studie Bestuurs- en Organisatiewetenschap de kansen en weerstanden ten aanzien van samenwerking en clustervorming in plaatselijke kerken. Ze sprak daarover met predikanten en kerkenraadsleden. Predikanten, kerkrentmeesters, ouderlingen, diakenen allen kijken met een andere blik naar de gemeente. Predikanten hebben de belangen van alle partijen in het oog maar natuurlijk ook een eigen agenda wat betreft hun positie. Kerkrentmeesters kijken of de kerk (nog) wel rendabel is: wat zijn de verwachtingen en hoeveel geld is er? Voor diakenen en ouderlingen is vooral de gemeenschap belangrijk en zorg voor een ieder, ongeacht de financiële situatie. Betekenis geven aan samenwerking en benoemen wat daarin stimuleert of tegenstaat is daarmee nog niet zo makkelijk. Verstand en gevoel Nadine: Door een onderscheid te maken tussen de kerk als organisatie en als gemeenschap ontdekte ik dat er in het denken over samenwerking eigenlijk twee argumentatielijnen door elkaar lopen. Rationeel gezien zijn er genoeg argumenten om samenwerking aan te gaan: het geld is bijna op, het aantal kerkgangers loopt terug, de predikant werkt in verschillende gemeentes. Emotioneel gezien is het een ander verhaal. De gemeenschap denkt: dit is ónze kerk, wij horen in dít dorp, we hebben het samen goed! De gemeenschap is over het algemeen erg naar binnen gericht. Dat is op zich niet verkeerd; in een tijd van globalisering ontstaat behoefte aan kleinschaligheid. Mensen willen elkaar kennen. De derde lijn is die van de kerk als beweging. Daarin komt alles samen. Nadine van Hierden Die draait om de vraag waartoe wij kerk zijn. Wij zijn door God geroepen. Niet om slechts een betrokken groep mensen te zijn of een goed georganiseerde kerk te hebben, maar om tot eer van God en heil van de naaste te leven. Dat plaatst samenwerking in een ander perspectief. Foto: Protestantse Kerk, Freek Visser