Scope. Inzet van drinkwaterslib voor natuurherstel. Werkt dat? Brabant Water, Mark Bartels

Transcriptie

1 Scope Inzet van drinkwaterslib voor natuurherstel. Werkt dat? Brabant Water, Mark Bartels De productie van drinkwater is een continu proces. Bij de zuivering van grondwater worden mineralen gefilterd en verwerkt als grondstof voor de (landbouw)industrie. Anorganisch slib kan echter ook worden gebruikt bij natuurherstelprojecten. IJzerhydroxide en calciumcarbonaat kunnen als bufferstoffen functioneren op sterk fosfaatverzadigde of verzuringgevoelige bodems. De inzet van kalkslib wordt al bijna 30 jaar in de praktijk toegepast. Om de effecten van ijzerslib te beoordelen is op basis van veelbelovende kolomproeven gestart met veldproeven. Aanvullend op bodemchemie meten we effecten op bodemleven (mesofauna). Afgelopen jaren hebben verschillende waterbedrijven en natuurbeherende organisaties zich aangesloten bij een landelijk onderzoeksproject (TKI watertechnologie). De toepassing van drinkwaterslib lijkt duurzaam, het potentiële areaal is groot (EHS), maar wat zijn de effecten op lange termijn? Voorbeelden van toepassingen in de praktijk en tussentijdse resultaten van hoofd- en parallelonderzoek worden voor u uiteengezet. 1

2 2

3 Inzet drinkwaterslib voor natuurherstel 3

4 Werkt dat? 4

5 Vandaag Wie zijn wij en wat doen we als TBO? Duurzaam hergebruik grondstoffen Drinkwaterslib in verschillende smaken Kalk: Toepassing in de praktijk Mesofauna: onderzoek lange termijn IJzer: Onderzoek op grote schaal Vervolg 5

6 Organisatie Wie zijn wij en wat doen we als TBO? Duurzaam hergebruik grondstoffen Drinkwaterslib in verschillende smaken Kalk: Toepassing in de praktijk Mesofauna: onderzoek lange termijn IJzer: Onderzoek op grote schaal Vervolg 6

7 Bedrijf WBG 280 *aansluitingen (x1000) Waternet 480 PWN 750 WMD 190 Dunea Evides 1000 Oasen Brabant Water 1100 Vitens 2400 WML 530 7

8 Landgebruik Circa 2200 ha eigendom 8

9 Grondstofbescherming Grondwater als basis voor drinkwater 30 waterproductiebedrijven 40 waterwingebieden / beschermingszones 9

10 Grondstofbescherming 10

11 Landschap 11

12 Bodemtypen 12

13 Historisch landschap

14 Biodiversiteit 14

15 Dempen watergangen 15

16 Dempen watergangen 16

17 Dempen watergangen 17

18 Herinrichting Buulderbroek 18

19 Herinrichting Buulderbroek 19

20 Herinrichting Buulderbroek 20

21 Herinrichting Buulderbroek 21

22 Herinrichting Buulderbroek 22

23 Agrarische natuur 23

24 Inrichting bronnen 24

25 Nieuwbouw 25

26 Natuur 26

27 Duurzaamheid Wie zijn wij en wat doen we als TBO? Duurzaam hergebruik grondstoffen Drinkwaterslib in verschillende smaken Kalk: Toepassing in de praktijk Mesofauna: onderzoek lange termijn IJzer: Onderzoek op grote schaal Vervolg 27

28 Duurzaamheid Lange termijn discipline Inkoop plantmateriaal, beton en houtproducten Extensief en gifvrij onderhoud Hergebruik reststromen Klimaatneutraal 28

29 Duurzaamheid Copyright Desso 29

30 Duurzaamheid 30

31 Duurzaamheid 31

32 Duurzaamheid

33 Duurzaamheid

34 Duurzaamheid

35 Duurzaamheid

36 Drinkwaterslib Wie zijn wij en wat doen we als TBO? Duurzaam hergebruik grondstoffen Drinkwaterslib in verschillende smaken Kalk: Toepassing in de praktijk Mesofauna: onderzoek lange termijn IJzer: Onderzoek op grote schaal Vervolg 36

37 Drinkwaterslib Oppervlakte water Vanuit rivieren en IJsselmeer Via infiltratie in de duinen Nieuwe stoffen Grondwater Watervoerend pakket Virusvrij Antropogene invloed beperkt 37

38 Drinkwaterslib 38

39 Landschap en abiotiek 39

40 Landschap en abiotiek 40

41 Drinkwaterslib Leonello Calvetti/Stocktrek Images/Corbis 41

42 Drinkwaterslib Opslag en afvoer drinkwaterslib 2015 Afzetmarkt drinkwaterslib % 3% 1% 1% 1% 7% 7% 49% 27% 13% vast na ontwatering vast uit droogbed riool vloeibaar of vast vloeibaar uit vijver vloeibaar uit silo 61% 29% onbekend baksteen vergisting huisvuil rwzi vergisting agrarisch landbouw Totaal volume ds: 3883 ton Totaal volume ds: 3,9 kton 42

43 Drinkwaterslib 43

44 Kalkslib Wie zijn wij en wat doen we als TBO? Duurzaam hergebruik grondstoffen Drinkwaterslib in verschillende smaken Kalk: Toepassing in de praktijk Mesofauna: onderzoek lange termijn IJzer: Onderzoek op grote schaal Vervolg 44

45 Kalkslib 45

46 Kalkslib CaCO 3 46

47 Kalkslib 47

48 Kalkslib 48

49 Kalkslib 49

50 Kalkslib 50

51 Kalkslib 51

52 Kalkslib 52

53 Kalkslib 53

54 Kalkslib 54

55 Mesofauna Wie zijn wij en wat doen we als TBO? Duurzaam hergebruik grondstoffen Drinkwaterslib in verschillende smaken Kalk: Toepassing in de praktijk Mesofauna: onderzoek lange termijn IJzer: Onderzoek op grote schaal Vervolg 55

56 Mesofauna Mvuijlst/Creative Commons / Steve Hopkin 56

57 Mesofauna 57

58 Mesofauna Twee meetmomenten: t=0: voorafgaand aan toediening t=1: eerste meting na toediening kalkslib (3/4 jaar) Bodemchemie effecten Totaal plant beschikbaar P Totaal Ca, Fe, Al Uitwisselbaar Ca, Basische Kationen en Al/Ca ratio NO3, NH4 en NH4/NO3 ratio Mesofauna Basale info: dichtheden adulten en juveniele collembola Soortenrijkdom van collembola 58

59 Mesofauna 59

60 Mesofauna

61 Mesofauna

62 Mesofauna

63 Aantal individuen Aantal individuen Mesofauna Kalkslib Imago Juveniel Controle 10 0 Kalkslib Controle

64 Aantal individuen Mesofauna Imago juveniel

65 Aantal Soorten Mesofauna Kalkslib Controle

66 IJzerslib Wie zijn wij en wat doen we als TBO? Duurzaam hergebruik grondstoffen Drinkwaterslib in verschillende smaken Kalk: Toepassing in de praktijk Mesofauna: onderzoek lange termijn IJzer: Onderzoek op grote schaal Vervolg 66

67 IJzerslib 67

68 IJzerslib Fe(OH) 2 68

69 IJzerslib Fe(OH)

70 IJzerslib 70

71 IJzerslib 71

72 IJzerslib Fosfaat (P 2 O 5 ) 72

73 IJzerslib TKI Drinkwaterslib Toepassing van drinkwaterslib op fosfaatrijke gronden t.b.v. natuurontwikkeling 73

74 IJzerslib DOELEN 1. Ervaring krijgen met de toepassing van drinkwaterslib op verschillende bodemtypen (zand-veen-klei) en vochtcondities. 2. Ontwikkelen van een machine die met minimale bodemdruk, goede menging en constante dosering drinkwaterslib kan opbrengen. 74

75 IJzerslib 1. Onderzoek naar effecten van drinkwaterslib op verschillende bodemtypen Meerdere kleinschalige veldproeven op locaties met verschillende bodemtypen en vochtcondities. Bepalen effecten op bodemchemie en vegetatie. 2. Onderzoek naar techniek van opbrengen drinkwaterslib Bouwen en testen in het veld van machine die drinkwaterslib op een effectieve manier kan opbrengen. 3. Verkrijgen van meerjarige onderzoeksresultaten Verlenging van de reeds lopende veldproef nabij Heeze (gestart in 2013) met meetronde in

76 IJzerslib Onnen Bloemkampen, nabij Harderwijk De Scheeken, Liempde Landgoed Mentink Heeze 76

77 IJzerslib Verkrijgen meerjarige onderzoeksresultaten Veldproef Groote Heide/Heeze 77

78 IJzerslib Ijzerslib opgebracht met reguliere mestinjecteur Links met zode, rechts na verwijderen zode 78

79 IJzerslib Alle behandelingen werden gefreesd IJzerslib wordt door frezen goed met bodem vermengd indien zode is verwijderd Frezen in vlakken met zode was moeilijker..en resulteerde in organische, kleiige laag 79

80 IJzerslib Problemen bij toediening Fe-gehalte bodem stijgt meer bij later opbrengen Fe-gehalte bodem stijgt veel meer dan berekend voor intacte zode, voor situatie zonder zode te weinig opgebracht 80

81 IJzerslib Bodemchemie-Pw (controle waarde op T0=12) 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0, Bodemchemie-PSI (controle waarde op T0=0.15) 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,

82 IJzerslib Gefreesd Proefvlak Fe2 en zfe2 op T=0 (JUNI 2013) Proefvlak Fe2 en zfe2 op T=1 (SEP 2013) Proefvlak Fe2 en zfe2 op T=2 (SEP 2014) 82

83 IJzerslib Vegetatie ontwikkeling Biomassa productie lijkt niet geremd door ijzerslib 83

84 IJzerslib Ijzerslib verlaagde gras:kruid ratio-effect wordt minder P-gehalte Gestreepte witbol niet verlaagd door toediening ijzerslib (data 2014) 84

85 IJzerslib Onderzoek naar effecten van drinkwaterslib op verschillende bodemtypen Zode verwijdering Aanbrengen bekisting Opbrengen ijzerslib In helft van elk met ijzerslib behandelde proefvlakken is maaisel van soortenrijk schraal grasland opgebracht 85

86 IJzerslib Vuistregels voor toepassing ijzerslib Gebruik type met zo laag mogelijke P-gehalte IJzergehalte 30-40% Verhouding P/Fe+Al (PSI) <0,1 Droge stof gehalte 10-30% Aandeel Ca, afhankelijk van je project Verwachte dosering Fe: 1-5 kg/ton ds 86

87 IJzerslib Vuistregels voor toepassing ijzerslib Gebruik type met zo laag mogelijke P-gehalte IJzergehalte 30-40% Verhouding P/Fe+Al (PSI) <0,1 Droge stof gehalte 10-30% Aandeel Ca, afhankelijk van je project Verwachte dosering Fe: 1-5 kg ds/m2 (10-50ton kg ds/ha) 87

88 Vervolg Wie zijn wij en wat doen we als TBO? Duurzaam hergebruik grondstoffen Drinkwaterslib in verschillende smaken Kalk: Toepassing in de praktijk Mesofauna: onderzoek lange termijn IJzer: Onderzoek op grote schaal Vervolg 88

89 Vervolg Productie ton / jaar op basis van toepassing 5cm/m geschikt ongeschikt

90 Vervolg 90

91 Inzet drinkwaterslib voor natuurherstel 91

92 Het werkt! 92

93 93