Geacht College, Ontwikkelingsplanologie

Transcriptie

1 Burgemeester en Wethouders van de gemeente Bergen Postbus ZJ Bergen Roermond: 27 oktober 2005 Betreft: Structuurvisie+ Van: B.N.J. Cobben Kenmerk: / BC / Bijlage(n): Geacht College, De Stichting Milieufederatie Limburg reageert hierbij, mede namens de Stichting Het Limburgs Landschap en Staatsbosbeheer Regio Zuid, op de (ontwerp) Structuurvisie+: Bouwen aan de toekomst van uw gemeente. De Structuurvisie+ getuigt van hoge ambities van uw College op het gebied van de ruimtelijke ontwikkelingen van Bergen. Op zich is er niets mis met het hebben van hoge ambities. Onze organisaties zijn echter van mening dat de voorgenomen ontwikkelingen ten koste zullen gaan van een groot aantal unieke groene waarden van uw gemeente. Hieronder zullen wij dit nader verduidelijken. Ontwikkelingsplanologie In de visie vormt ontwikkelingsplanologie het centrale uitgangspunt/ de rode draad. Toelatingsplanologie maakt plaats voor ontwikkelingsplanologie, doordat men niet langer alleen beperkingen ziet, maar juist ontwikkelingen wil stimuleren (blz. 6). De gemeente Bergen ziet daarbij het provinciale ruimtelijke beleid (o.a. contourenbeleid) als onnodig belemmerend, omdat daardoor ruimtelijke ontwikkelingen worden afgeremd. Naar onze mening gaat de gemeente Bergen gemakshalve voorbij aan de essentie van ontwikkelingsplanologie. Bij ontwikkelingsplanologie gaat het om binnen heldere beleidskaders te komen tot meer slagvaardigheid en kwaliteit in de doorwerking en uitvoering van de ruimtelijke ordening. Het is een werkwijze om meer kansen te bieden aan maatschappelijk gewenste ontwikkelingen, mits die passen binnen de beleidsdoelen en geen afbreuk doen aan (c.q. een versterking opleveren van) de aanwezige gebiedskwaliteiten (Handreiking Ruimtelijke Ontwikkeling Limburg 2004, blz. III). Een ontwikkeling is wenselijk als uit een integrale beoordeling volgt dat hiermee uitvoering wordt gegeven aan de doelstellingen van het beleid en de ontwikkeling een kwaliteitsimpuls voor het betreffende gebied met zich mee brengt. Dit vergt een planvoorbereiding waarbij van meet af aan alle aspecten in beeld worden gebracht die in dit proces een rol spelen. De provincie ziet daarbij het driehoeksmodel, gericht op een evenwichtige balans tussen de economische, ecologische en sociaal-culturele doelen uit het POL, als richtinggevend denkmodel voor ontwikkelingsplanologie. Wij constateren dat de gemeente Bergen in haar Structuurvisie+ een heel andere invulling geeft aan het begrip ontwikkelingsplanologie. Het wordt gezien als hét middel om belemmeringen, die er bestaan op basis van huidig beleid en wetgeving, te omzeilen en ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk te 1

2 maken die nu niet toegestaan zijn. De gemeente heeft geen boodschap aan het feit, dat daarmee afbreuk wordt gedaan aan de aanwezige gebiedskwaliteiten. Hoewel de gemeente zegt de leefbaarheid een impuls te willen geven, èn ruimte voor de rivier te maken, èn natuur en landschap te ontwikkelen, èn recreatie en toerisme te bevorderen, wordt ontwikkelingsplanologie in de Structuurvisie+ toch hoofdzakelijk gebruikt om rode ontwikkelingen (woningbouw, voorzieningen, bedrijvigheid) mogelijk te maken. Dit blijkt duidelijk uit het hoofddoel van de Structuurvisie+ (blz. 15): het versterken van de leefbaarheid en vitaliteit van de gemeente. Dit wil Bergen bereiken door: Een evenwichtige bevolkingssamenstelling na te streven; Het voorzieningenniveau te versterken; De werkgelegenheid te bevorderen; Het aanbod voor recreatie en toerisme te vergroten. Landschap, natuur en cultuurhistorie worden hierbij niet genoemd. Dit vinden wij onbegrijpelijk, gezien het feit dat deze waarden in Bergen zo n belangrijk deel van het buitengebied vormen. Ze zijn in de visie vooral van belang als decor, ze krijgen ten onrechte geen opzichzelfstaande waarde met bijbehorende ambitie toegekend. De gemeente heeft een duidelijke verantwoordelijkheid om deze unieke waarden in stand te houden en te beschermen. De Structuurvisie+ is naar onze mening dan ook onevenwichtig en te eenzijdig gericht op het mogelijk maken van economische (rode) ontwikkelingen. Rijks- en provinciaal beleid Wij constateren een duidelijke spanning tussen enerzijds de gemeentelijke ambities en anderzijds rijks- en provinciaal beleid. Het is juist dat de Nota Ruimte meer ruimte biedt voor decentrale afwegingen. Dit is echter alleen mogelijk binnen heldere kaders. Deze kaders liggen vast in Europees (o.a. Habitat- en Vogelrichtlijn), landelijk (Nota Ruimte) en provinciaal (o.a. POL, POL-herziening contourenbeleid, POL-herziening EHS) beleid. Belangrijke delen van de gemeente Bergen herbergen hoge natuur- en landschapswaarden. Dit blijkt o.a. uit de aanduidingen Vogel- en Habitatrichtlijngebied, EHS, POG, Nationaal Park, Robuuste Ecologische Verbindingszone. Deze gebieden worden via bestaande wetgeving en beleid beschermd. Hiervan kan niet zomaar worden afgeweken. Het beleid van andere overheden vormt niet het uitgangspunt van de Structuurvisie+ (blz. 4). In het interview met Wethouder Vloet in de folder over de Structuurvisie+ staat dat de visie een beetje ondeugend is, omdat niet gekeken is naar de ruimtelijke regels en richtlijnen van rijk en provincie. De visie is daarmee naar onze mening weinig realistisch. Het recent gewijzigde rijks- en provinciale beleid (o.a. Nota Ruimte, POL-herziening contourenbeleid, POL-herziening EHS) biedt gemeenten veel meer dan in het verleden mogelijkheden om onder bepaalde voorwaarden te bouwen buiten de contouren. Hiermee kan naar onze mening grotendeels tegemoet gekomen worden aan het streven van Bergen naar behoud en ontwikkeling van de ruimtelijke, economische en sociale kwaliteit van de gemeente, zonder afbreuk te doen aan de landschappelijke, ecologische en cultuurhistorische waarden. De voorstellen in de Structuurvisie+, o.a. neergelegd in de verschillende projectenveloppen, gaan zelfs nog veel verder dan de al ruime mogelijkheden, die gemeenten hebben als gevolg van het onlangs versoepelde rijks- en provinciale beleid. 2

3 Rode ontwikkelingen De Structuurvisie+ stelt dat er uit het oogpunt van het bevorderen van een evenwichtige bevolkingsopbouw, leefbaarheid en vitaliteit, grote behoefte is aan de bouw van woningen. Daarbij wordt ingezet op het aantrekken van mensen van buiten de regio. In Nieuw-Bergen wordt ruimte gecreëerd voor 300 tot 500 woningen. Wij missen een deugdelijke onderbouwing van deze behoefte. In het Regionaal Volkshuisvestings Plan voor Noord-Limburg zijn afspraken gemaakt over de hoeveelheid en aard van de te bouwen woningen, verdeeld over de verschillende gemeenten in de regio. Deze afspraken vormen een meer reële afspiegeling van de behoefte aan woningbouw, afgezet tegen de bevolkingsprognose in de nabije toekomst. Bovendien is het nog maar de vraag of de bouw van honderden woningen zal leiden tot een meer evenwichtige bevolkingsopbouw. Zonder twijfel zal de nieuwbouw in een mooie omgeving gewild zijn. Wij denken dat deze woningen echter vooral in trek zullen zijn bij de meer kapitaalkrachtige jong gepensioneerden van buiten Bergen. Jonge gezinnen met kinderen in de regio Arnhem-Nijmegen zullen vanwege het ontbreken van middelbare scholen in Bergen eerder voor Gennep, Cuijck of Boxmeer als woonplaats kiezen. De bouw van extra woningen zal dus de vergrijzing van Bergen verder in de hand werken. Als mensen van buiten de regio de gemeente Bergen al als nieuwe woonplaats kiezen, zal dat voornamelijk vanwege de aantrekkelijke leefomgeving (rust, ruimte, natuur) zijn. Des te meer reden voor Bergen om heel zorgvuldig met deze groene waarden om te gaan, omdat anders de eigen ruiten worden ingegooid. Tot slot bestaat het risico dat de bouw van honderden woningen in een dorp als Bergen negatieve gevolgen zal hebben voor de volkshuisvestingsopgaven en voorzieningenniveau van de omliggende steden. Wat betreft meer werkgelegenheid zet de gemeente in op het creëren van aantrekkelijke vestigingsmogelijkheden voor hoogwaardige bedrijvigheid aan de rand van Nieuw-Bergen (blz. 17). Als hiermee de aanleg van een nieuw bedrijventerrein wordt bedoeld, dan zijn wij daar geen voorstander van. Nog los van het feit, dat dit een aanslag op het groen en de leefbaarheid van Nieuw- Bergen zal betekenen, betwijfelen wij ook de noodzaak van een dergelijk nieuw bedrijventerrein. In regionaal verband zijn immers afspraken gemaakt voor de ontwikkeling van een regionaal bedrijventerrein de Brem in Gennep, dat voldoet aan de regionale behoefte. Bij het aanbod van werkgelegenheid moet ook gekeken worden naar de omliggende regio (inclusief de andere kant van de Maas en de andere kant van de grens). Het is niet realistisch, en gezien de kernkwaliteiten van Bergen op het gebied van landschap, cultuurhistorie en natuur zelfs ongewenst om de werkgelegenheid voor de inwoners van Bergen hoofdzakelijk binnen de eigen gemeentegrenzen te willen regelen. Meer werkgelegenheid in de toeristisch-recreatieve sector is zeker mogelijk, maar nieuwe toeristischrecreatieve projecten mogen niet ten koste gaan van de kernkwaliteiten van het gebied Maasduinen (kip met de gouden eieren niet slachten). Initiatieven, ook buiten de directe grenzen van bos- en natuurgebieden, kunnen alleen doorgang vinden als ze deze bos- en natuurgebieden niet negatief beïnvloeden. Bouwen in het buitengebied Veel voorstellen uit de Structuurvisie + hebben betrekking op bouwen in het buitengebied. Hoewel de landelijke en provinciale kaders voor bouwen in het buitengebied onlangs aanzienlijk zijn verruimd, 3

4 betekent dit niet dat nu maar alles mogelijk is. De gemeente Bergen ziet het provinciale ruimtelijke beleid (o.a. contourenbeleid) als onnodig belemmerend. Onze organisaties hechten er echter aan om vast te houden aan dit provinciale beleid. Alleen door bij het voornemen voor bouwen buiten de contouren te voldoen aan de criteria uit de POL-herziening op onderdelen Contourenbeleid Limburg kunnen de unieke groene waarden van Bergen behouden blijven. Dit provinciale beleid is zeer onlangs na een inspraakperiode door Provinciale Staten vastgesteld en wij zien geen redenen om hier nu al vanaf te wijken. Dat betekent dat rode ontwikkelingen in principe dienen plaats te vinden binnen de kernen/ (verbale) contouren. Indien dit niet mogelijk is (duidelijk maatschappelijke nut/noodzaak en ontbreken van alternatieven aantonen), dan is bebouwing aansluitend aan de contour of binnen linten en clusters mogelijk, alleen als dit niet leidt tot een onevenredige aantasting van het aanwezige basiskapitaal. Daarbij dient de ontwikkeling een bijdrage te leveren aan de kwaliteitsverbetering van het gebied in groter verband. De voorziene ontwikkelingen in het buitengebied van Bergen voldoen op een groot aantal punten niet aan deze voorwaarden en zijn voor onze organisaties dan ook niet aanvaardbaar. Projectenveloppen In de Structuurvisie+ zijn een aantal projectenveloppen opgenomen. Op zich ondersteunen wij de gedachte achter de projectenveloppen, namelijk de koppeling van zwakkere (groene en blauwe) aan sterkere (rode) functies. Hieronder volgen kort een aantal opmerkingen met betrekking tot een aantal van deze projectenveloppen. Deze opmerkingen zijn gebaseerd op een eerste beoordeling op hoofdpunten, voor zover mogelijk als gevolg van de vaak summiere informatie. Een inhoudelijk meer gedegen oordeel is pas mogelijk bij nadere uitwerking van de verschillende enveloppen. Omlegging van de N271 bij Nieuw-Bergen. Onze organisaties betwijfelen de noodzaak hiervan. Ook zonder omlegging zijn er nog mogelijkheden voor woningbouw en centrumontwikkeling. Bovendien betekent omlegging een enorme ingreep in het landschap (aantasting belevingswaarde) en worden cultuurhistorische en ecologische waarden aangetast. Landgoed Bleijenbeek. De voorgestelde ontwikkelingen, voor zover niet reeds overeengekomen in de huidige plannen, gaan ons inziens veel verder dan verantwoord op basis van de huidige hoge ecologische en cultuurhistorische waarden. Dit soort grootschalige bebouwing hoort niet in het buitengebied thuis, maar binnen of aansluitend aan de rode contouren. Recreatie en toerisme. Bergen is vanuit toeristisch-recreatief oogpunt een aantrekkelijke gemeente vanwege de nog ruimschoots aanwezige natuur, ruimte, rust en landelijk karakter. Het is belangrijk om bij nieuwe toeristisch-recreatieve projecten dit basiskapitaal niet aan te tasten. Met betrekking tot de ontwikkeling van Leukerwaarden en Roobeek als toeristisch-recreatieve concentratiegebieden is een zorgvuldige afstemming met de omliggende waardevolle bos- en natuurgebieden noodzakelijk. 4

5 Gelobte ontwikkeling bij Afferden. Verdere bebouwing van dit buitengewoon fraaie gebied met zeer hoge cultuurhistorische en landschappelijke waarden wijzen wij af, met uitzondering van wat afrondende bebouwing op minder kwetsbare plekken. De akkerzone met houtwallen is zeer karakteristiek als overgangszone tussen dorp en bosgebied en in wisselwerking hiermee van groot belang voor de beleving van de natuur- en landschapswaarden vanuit het dorp en het bos. Verdere verstening zal hier leiden tot een verlies van deze waarden. Hoogwaardige bedrijvigheid in het groen. Zie onze eerdere opmerkingen hierover op pagina 3. Ontwikkelingen in overgangsgebied bij Nieuw-Bergen. Hiervoor geldt hetzelfde als voor de gelobte ontwikkeling bij Afferden: aantasting van een zo mogelijk nog waardevoller gebied. Dit geldt m.n. voor het gebied de Smal. Delen van het aangegeven gebied ten oosten van de Oude Baan liggen zelfs in het Nationaal Park en in het Vogel- en Habitatrichtlijngebied. Ruimte voor de rivier en ontwikkelingsmogelijkheden voor Bergen en Aijen. De geomorfologische, aardkundige en cultuurhistorische waarden worden bij de voorgestelde vergraving van het Heukelomsche beekdal en ophoging van de Bong en het gebied tussen Aijen en Bergen in ernstige mate aangetast. Gezien de klimaatopwarming en de voorspelde hogere Maasafvoeren op de langere termijn is het niet verstandig om hier op ruime schaal nieuwe woningbouw toe te staan. Het aan elkaar laten groeien van de twee oeroude dorpen, die juist in hun huidige setting een grote cultuurhistorische en landschappelijke waarde hebben, zal een totale karakterwijziging tot gevolg hebben. Landgoederen in het beekdal van de Eckeltsche beek. Voornemen leidt tot een zware inbreuk op een schitterend open gebied met beekdal, dat onderdeel uitmaakt van de EHS en de Robuuste Ecologische Verbindingszone. Tuindorp. Bij de verdere ontwikkeling van dit glastuinbouwconcentratiegebied is het noodzakelijk om aandacht te besteden aan een goede landschappelijke inpassing en terugdringing van lichtoverlast (assimilatiebelichting), gezien de ligging van het glastuinbouwgebied tegen het Vogelen Habitatrichtlijngebied de Hamert. Conclusie De Structuurvisie+ bevat een groot aantal ambitieuze voornemens met betrekking tot de ruimtelijke ontwikkeling van Bergen. De voorstellen hebben met name betrekking op de ontwikkeling van rode functies (woningbouw, voorzieningen, bedrijvigheid), die naar onze stellige mening bij ongewijzigde doorgang zullen leiden tot een aanzienlijke aantasting van de hoge landschappelijke, ecologische en cultuurhistorische waarden van Bergen. Wij sluiten onze ogen niet voor het feit, dat er ook in de gemeente Bergen ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk moeten zijn voor behoud van de ruimtelijke, economische en sociale kwaliteit van de gemeente. Deze ontwikkelingen dienen echter gebaseerd te zijn op realistische behoefteramingen en 5

6 dienen daar gesitueerd te worden, waar geen aantasting plaatsvindt van het basiskapitaal (rust, ruimte, natuur, landschap). De voorstellen uit de Structuurvisie+ zijn naar onze mening veel te ambitieus, weinig realistisch en onevenwichtig en doen geen recht aan de groene belangen, waarvoor onze organisaties en vele anderen zich inzetten. Wij verzoeken uw College om bij de verdere uitwerking van de planvorming met bovenstaande opmerkingen rekening te houden. Onze organisaties zijn graag bereid om, indien gewenst, een nadere toelichting op ons commentaar te geven en om een actieve bijdrage te leveren aan de verdere uitwerking van de planvorming en projectenveloppen. Hoogachtend, Mede namens de Stichting het Limburgs Landschap en Staatsbosbeheer Regio Zuid, Stichting Milieufederatie Limburg Ir. H.K. Vijverberg directeur I.o. B.N.J. Cobben - beleidsmedewerker C.c. Dhr. Driessen (Gedeputeerde R.O.) Dhr. Dohmen (rayonplanoloog provincie) 6