Betere resultaten Door juiste inrichting inseminatiestal

Transcriptie

1 ki nieuws oktober 2012 voor vruchtbaar resultaat inhoud Betere resultaten door juiste inrichting inseminatiestal c o l u m n Lei Timmermans Cursus Reproductiemanagement r e p o r ta g e Neem de tijd Medewerker in beeld: Stalmedewerker r u b r i e k t i p s Na vier dagen verplaatsen Voeren in winter r u b r i e k v r a a g h e t d e d e s k u n d i g e Betere resultaten Door juiste inrichting inseminatiestal De inrichting van de inseminatiestal, zoals open fronten en voldoende licht, heeft direct invloed op de manier van werken en dus op de resultaten. Belangrijk zijn de huisvesting van de beer, de frequentie van berigheidsstimulatie en de keuze voor individuele of groepshuisvesting van de (te insemineren) zeugen. Twee keer per dag stimuleren is beter dan één keer. Bij de inrichting van de inseminatiestal staan een paar belangrijke doelstellingen centraal. Om het aantal verliesdagen zo veel mogelijk te beperken, is het zaak het interval spenen-dekken zo klein mogelijk te houden. Doel is om minimaal 90 procent van de zeugen binnen een week te insemineren. De ideale inseminatiestal biedt daarnaast een basis voor een uitstekende berigheid van de zeugen. Dat wil zeggen: een optimale eisprong met eicellen van goede kwaliteit. Een goede en lang durende berigheid verhoogt bovendien de kans op inseminatie op het ideale moment. En dat vertaalt zich in een hoog afbigpercentage en een grote toom biggen van goede kwaliteit. Check de stal eens op de volgende belangrijke aandachtspunten. >>

2 >> Huisvesting van de beren Varkens K.I. Nederland adviseert om de beren zoveel mogelijk buiten de inseminatiestal te huisvesten. Beer en zeug raken dan minder aan elkaar gewend. Grond voor dit advies is een Amerikaans onderzoek uit Dat concludeert dat bij huisvesting van de beer buiten de inseminatiestal, 97 procent van de zeugen binnen één week berig is. Dat is 80 procent als de beer permanent in de inseminatiestal ligt. Een groot verschil derhalve. Daarnaast is de spreiding van de momenten van berig worden tussen de zeugen onderling kleiner, waardoor het vormen van groepen eenvoudiger is en de spreiding van de momenten van werpen ook kleiner is. Het onderzoek laat verder zien dat zeugen gemiddeld 60 uur berig zijn wanneer de beer buiten de afdeling is gehuisvest. Dat is maar liefst 15 uur méér dan bij huisvesting van de beer in de inseminatieafdeling. Al langer is bekend dat zeugen die langer berig zijn, de berigheid ook beter tonen. De oestrogeenafgifte in de bloedbaan is beter en dat betekent meer goede follikels en een grotere kans op grote uniforme tomen. Bovendien is het bij zeugen die de berigheid beter tonen, eenvoudiger om het juiste inseminatiemoment te bepalen. Bij een korteberigheid is bovendien de kans op schade door overinseminatie na de eisprong een stuk groter. Varkens K.I. Nederland besteedt op haar stand op de LIV Hardenberg (23 t/m 25 oktober) veel aandacht aan de inrichting van de inseminatiestal. U vindt ons op standnummer 321. Box of groep Het huisvesten van de te insemineren zeugen in groepen, zoals vaak bij gelten gebeurt, heeft nadelen. Zeugen kunnen als het ware wegkruipen in het hok waardoor het berigheidsstimulerende beercontact niet optimaal is. Daarnaast is het gericht individueel flushen van zeugen in groepshokken veel lastiger. Uit Wagenings onderzoek (2000) blijkt dat zeugen in een box gemiddeld 94 uur na spenen berig worden, tegenover 105 uur bij zeugen die in groepen worden gehouden. De spreiding van de momenten van berig worden zijn bij de zeugen in groepen veel groter ( uur), tegenover uur bij individuele huisvesting. Die grotere spreiding heeft natuurlijk gevolgen voor het bepalen van het juiste inseminatiemoment, maar zij werkt ook door in het management voor verplaatsen en groepsvorming. Eén of twee keer per dag stimuleren Zeugenhouders die hun zeugen maar één keer per dag door beercontact stimuleren, hoeven niet direct verschil te zien in de snelheid van berig worden als zij zouden besluiten dat tweemaal te doen. Uit onderzoek blijkt dat zeugen bij één of twee keer

3 berigheidsstimulatie ongeveer net zo snel berig worden. Maar er is wel verschil in de duur van de berigheid en het percentage succesvolle eerste inseminaties. Twee keer per dag stimuleren geeft een kwart langere berigheidsduur, namelijk 53 tegenover 42 uur. Het percentage eerste inseminaties binnen 24 uur ligt met 41 procent veel hoger dan de 19 procent bij één keer per dag stimuleren. Door twee keer per dag te stimuleren wordt de berigheid langer en dus beter, met een betere eisprong en dus een betere kans op een succesvolle eerste inseminatie. De inrichting van de inseminatiestal moet dus zodanig zijn dat het eenvoudig is twee keer per dag te stimuleren. Dat betekent open fronten in de boxen, eenvoudig te bedienen hekjes voor het opsluiten van de beren, voldoende licht en zo weinig mogelijk handelingen om de beer bij de zeugen te laten. Heb ik er wat aan? column Sinds 1999 adviseer ik bedrijven regelmatig op het terrein van vruchtbaarheid. Ik krijg dan ook vaak de vraag of bedrijven daar ook wat aan hebben. Natuurlijk zeg ik dan dat ze daar veel vooruitgang mee kunnen boeken. Enkele jaren geleden werd ik door een klant benaderd om adviezen te geven over het inseminatiemanagement. Hij zei er direct bij dat zijn vader, die toen nog in het bedrijf zat, dat eigenlijk niet zag zitten. Maar omdat de zoon op één van de bedrijven de vrije hand had gekregen, mocht ik toch langs komen. Ik heb dat bewuste bedrijf toen tweemaal bezocht, vrij snel achterelkaar. Eerst hield ik een praktisch verhaal voor de stalmedewerkers. Tijdens mijn tweede bezoek liet ik naar aanleiding van enkele analyses zien waar in het management nog meer winst was te halen. Op zich niks raars, een normale gang van zaken. Toen ik de afspraak wilde maken voor een vervolgbezoek, werd ik teruggebeld door de vader. Hij vroeg mij op zijn bedrijf hetzelfde te komen doen als bij zijn zoon. En inmiddels kom ik ook op die bedrijven regelmatig langs. Dit zijn nou precies de reacties waar je als reproductiebegeleider veel energie uit haalt. Want zowel voor de varkenshouders als voor ons is resultaat het enige dat telt. Lei Timmermans Reproductiebegeleider Cursus Reproductiemanagement Reproductiemanagement is één van belangrijkste aspecten van het zeugenbedrijf. Daarom is het zaak de kennis hieromtrent op het hoogste peil te houden. Een paar keer per jaar organiseert Varkens K.I. Nederland daarom een cursus Reproductiemanagement. Het is een goede mogelijkheid om uw kennis en de kennis van uw medewerkers op het gebied van reproductie op te frissen en aan te vullen. De cursus biedt volop handvaten om de reproductieresultaten op uw bedrijf verder te verbeteren. Tijdens deze eendaagse cursus is er aandacht voor de anatomie, de fysiologie en de hormoonhuishouding van de zeug. Daarnaast komen de inrichting van de inseminatiestal, het insemineren en de daarbij benodigde materialen aan de orde. De cursus kost 65 per persoon, inclusief lunch. Aanmelden kan via het secretariaat van Varkens K.I. Nederland (Telefoon: , Aan de hand van de aanmeldingen worden plaats en tijdstip van de cursus bepaald.

4 reportage Wim Repkes besteedt veel aandacht aan gelten Neem de tijd Geleidelijkheid en gewenning zijn twee woorden die regelmatig terugkomen in het verhaal van subfokker Wim Repkes uit Nijmegen. Met zijn specifieke aanpak scoren de gelten op zijn bedrijf hoge cijfers. Gemiddeld biggen per worp en een afbigpercentage van 96 procent. Wim Repkes houdt 200 zuivere York-Z lijn zeugen voor de productie van TOPIGS 20-gelten. Zijn zuivere lijn zeugenstapel komt uit eigen opfok. De gelten scoren goede resultaten, ondanks het ontbreken van de kruisingsvoordelen. Volgens Repkes is dat vooral het gevolg van een consequente werkwijze. Maar hij maakt bij de geltenopfok ook een aantal duidelijke keuzes. Repkes houdt de tomen biggen zoveel mogelijk bij elkaar. Zowel in het kraamhok als in de opfokstal, wanneer de beertjes zijn afgezonderd. Hierin ziet hij een duidelijk gezondheidsvoordeel. De groepshokken in de opfokstal huisvesten dus een wisselend aantal gelten. Ook bij de behandelen van de biggen werkt Repkes volgens strikte protocollen. Voor iedere toom biggen gebruikt hij een nieuwe injectienaald en hij werkt zonder biggenkratten. Ik werk met schotjes in de hokken waar ik de biggen na behandeling achter kan plaatsen. De biggen komen tot spenen dus niet buiten het kraamhok. Zijn gelten krijgen de standaardentingen tegen vlekziekte, griep en PRRS. Maar een Circo-enting krijgen ze niet. Ik pas alleen verplichte entingen toe. Ik ent niet vanwege gezondheidsproblemen. De gezondheid van de dieren is goed. Hij levert regelmatig biggen aan het laboratorium van het UMC St. Radboud Nijmegen (Academisch Ziekenhuis in Nijmegen). Bij geen enkel dier is bijvoorbeeld ooit MRSA aangetroffen! Wennen aan boxen Tot zeven maanden leeftijd zitten de gelten in een groepshok waar ze onbeperkt worden gevoerd. Aan het einde van de opfokperiode brengt Repkes de jonge gelten op n vrijdagochtend naar de inseminatiestal. Hij zorgt er daarbij voor dat de gelten zo weinig mogelijk gestrest raken. De gelten komen die ochtend direct in de boxen, maar Repkes laat ze er vaak op s middags al 5-10 minuten uit om boxstress zoveel mogelijk te voorkomen. Dat herhaalt hij de dagen daarna. De eerste twee keer mogen ze even los met alleen de eigen toomgenoten, daarna samen met de andere gelten. Groot voordeel is dat ze later ook veel eenvoudiger te verplaatsen zijn. De zeugen zijn dan gewend en lopen zo mee.

5 De eerste berigheid slaat Repkes altijd over en regelmatig geldt dat ook voor de tweede berigheid. Dat de gelten pas bij de derde berigheid worden geïnsemineerd is dan ook geen uitzondering. De gelten hebben dan al langere tijd kunnen wennen aan boxen. De gemiddelde leeftijd bij inseminatie ligt nu op 260 dagen. Dat is niet hoger dan gemiddeld in de sector. Tot anderhalf jaar geleden lag de gemiddelde leeftijd op 235 dagen. De inzet van de gelten op oudere leeftijd bevalt mij echter beter. De gelten zijn veel beter ontwikkeld bij de eerste worp en het aantal levend geboren biggen is gestegen. Repkes brengt gelten op donderdag bij het spenen van de zeugen in de groep. Ze draaien dan verder mee in de cyclus. Geen tweede worpsdip De resultaten van de gelten zijn goed. Omgerekend komen de gelten gemiddeld uit op 33,5 gespeende biggen per jaar. De inzet van zwaardere gelten werkt ook door in de conditie van de zeugen wanneer ze na de eerste worp uit het kraamhok komen. Van een tweedeworpsdip is op het bedrijf dan ook geen sprake. De afgelopen elf jaar was het verschil tussen de eerste en de tweede worp een halve big. Na het inzetten van de gelten op latere leeftijd in dat verschil gedaald naar 0,09 big. De conditie van de zeugen is ook verbeterd nadat ik anderhalf jaar geleden ben overgestapt naar spenen op vier in plaats van op drie weken. Een derde aspect is het vroeg bijvoeren van melk in de kraamstal. Vanaf de eerste dag krijgen de biggen twee keer per dag in een kom vers aangemaakte melk. Mede hierdoor lukt het ook om hele tomen bij de zeug te houden, ook al zijn het een enkele keer 19 biggen. Mijn ervaring is dat biggen die veel uit een kom drinken ook veel melk bij de moeder halen. Het versterkt elkaar, zonder dat er een te grote aanslag op de zeug wordt gepleegd. De inzet van de zwaardere gelt is volgens Repkes echter de belangrijkste reden voor de goede resultaten. Een zwaardere gelt heeft meer basis. Of je op 140 of op 170 kilo start, maakt een groot verschil. Zwaardere gelten houden meer over voor de tweede worp. Repkes ziet dat zijn gelten goed uit de kraamstal komen. Het gewichtsverlies valt mee. Hij meet geen spekdiktes. Dat doe ik op het oog. Wij kennen de zeugen al van jongs af aan. Ik heb het wel eens gemeten, maar het spekverlies bleef beperkt tot 3,5 millimeter.

6 Medewerker in beeld: Stalmedewerker Johan te Vaanholt (53) is stalmedewerker. Daarnaast assisteert hij op het laboratorium en is hij voorzitter van de ondernemingsraad (OR) van Varkens K.I. Nederland. Op drukke dagen ben ik om vijf uur s ochtends al in de stal om de beren te voeren, te controleren en alles klaar te maken voor de spermavangst. Dat laatste doen we met een vast ploegje ervaren medewerkers. Het doel is een optimale productie. Met in het achterhoofd dat de beer binnen afzienbare tijd weer aan de bak moet, is het zaak dat een beer rustig wordt behandeld en goed uitdekt. Iedere beer heeft zijn eigen karakter; het omgaan met beren is dan ook iets speciaals. Het werk in het nieuwe station in Heerde bevalt mij prima. De logistiek is uitstekend. We kunnen efficiënt werken zonder concessies te doen aan de kwaliteit. Rond elf uur zijn we klaar. Dan spring ik vaak nog bij in het laboratorium. Rond één uur s middags ben ik klaar. Door de verschuiving van de productie werk ik nu ook bijna iedere zaterdag. Goede conditie zeugen in inseminatiestal Zorg dat de zeugen in een goede conditie in de inseminatiestal komen. Zeugen die lekker in hun vel zitten worden snel en goed berig. Een goede conditie betekent voor de zeugen, afhankelijk van de genetica, bij aankomst in de inseminatiestal een spekdikte van mm. Licht Houd voor de verlichting een lichtsterkte aan van tenminste 100 lux op ooghoogte van de zeug. In de praktijk komt dat ruwweg neer op één TL-buis per 3 zeugen. Reinig de TL-buizen minstens iedere week met een droge doek. Door stof en vuil op de buizen neemt de lichtopbrengst af. Maak ook regelmatig de ramen binnen en buiten schoon, zodat daglicht niet gehinderd wordt. Tijdklok voor dag- en nachtritme Gebruik een tijdklok voor het regelen van het dag- en nachtritme in de inseminatiestal. Stel de klok zó in dat het licht van 7:00 tot 22:00 uur ingeschakeld is. Geef de zeugen s nachts hun rust. Zorg ervoor dat u per zeugenrij de verlichting in- en uit kunt schakelen. Goed klimaat in de inseminatiestal Houd het klimaat in de inseminatiestal goed in de gaten. Advies is een constante temperatuur van 19 à 20 C in alle seizoenen. Maak in de inseminatiestal eventueel gebruik van grondbuisventilatie, vloerverwarming of airconditioning. Goede luchtcirculatie is vereist voor voldoende zuurstofaanvoer rond de zeug. Denk aan het frisse neus -systeem. Controleer jaarlijks de regelapparatuur van verwarming en ventilatie. tips Herken de probleemzeugen in de inseminatiestal Geef probleemzeugen extra aandacht tijdens de dagelijkse berigheidsstimulatie. Probleem-zeugen kunnen eerder problemen hebben gehad rond berigheid en insemineren, maar het kunnen ook eerste worpszeugen zijn of dieren in een slechte conditie. Markeer ze bijvoorbeeld met een streep. Een gekleurde zeugenkaart is ook een optie. Laat pipet voldoende lang in de zeug Geef de zeug de tijd voor opname van het sperma. De opnamesnelheid verschilt per zeug. Sluit de pipet af met het dopje zodra de tube en het verlengslangetje leeg zijn. Laat de pipet nog even zitten. Haal de pipet eruit als de zeug het toestaat. Trek niet te hard aan de pipet en voorkom zuigwerking, dat wil zeggen dat u sperma mee naar buiten trekt.

7 Na vier dagen verplaatsen Vanaf 2013 is het verplicht alle geïnsemineerde zeugen binnen vier dagen van de inseminatiestal naar groepshuisvesting te verplaatsen. Vier dagen na inseminatie is huisvesting van zeugen in afgesloten boxen niet meer toegestaan. Het grootste risico van het verplaatsen op dat moment is de mogelijkheid van berigheid bij nog een deel van de zeugen. Deze zeugen vormen een potentieel risico. Maak de stimulering van de berigheid eenvoudig. Kijk ook naar het aantal plekken en de mogelijkheid om een paar late zeugen een paar dagen later naar de dragende zeugenstal over te brengen, zonder in problemen te komen met de plaatsen voor de net gespeende zeugen. Ze zijn onrustig en zorgen dus voor onrust in de groep. Dat kan resulteren in beenproblemen, maar ook in een hoger aantal terugkomers en tegenvallende toomgroottes. Ongeveer tien procent van de zeugen wordt gemiddeld later berig. Het is planningstechnisch het meest ideaal om de hele groep geïnsemineerde zeugen in één keer te verplaatsen. Kijk daarom goed naar de groep zeugen die laat berig wordt. De variatie in het moment van berigheid valt te beperken door te zorgen voor een goede conditie van de zeugen rond het tijdstip van spenen. Maar kijk ook goed naar de inrichting en werkwijze in de inseminatiestal. Voeren in winter Bij te koude stalomstandigheden verdienen zeugen extra voer. In het verleden spraken we hierbij over de wintertoeslag. Voor individueel gehuisveste zeugen betekent dit bij een staltemperatuur onder 18 graden Celsius, 0,1 EW (lees: 100 gram) extra voer. Voor dieren in een groep geldt een extra voergift van 0,05 EW (50 gram) bij temperaturen onder de 16 graden Celsius. De genoemde temperaturen worden tegenwoordig in de moderne stallen eigenlijk altijd wel gehaald. De voergift bij zeugen in de dracht is tegenwoordig dan ook vooral gebaseerd op het conditieverlies van de zeugen in de kraamstal en de maternale ontwikkeling van jonge zeugen. De conditie van de zeugen bij het insemineren is doorslaggevend, ongeacht de staltemperatuur. Wat niet wil zeggen dat wanneer de staltemperatuur onverhoopt wel te laag is, de hierboven genoemde compensatie nog steeds nodig is.

8 vraag het de deskundige Clabbers Communicatie Ik zoek een spreker voor onze studieclub. Waarover kan Varkens K.I. Nederland een avond of middag verzorgen? Antwoord van Arno Joosten, Hoofd Sales and Service Varkens K.I. Nederland heeft een aantal interessante, op de praktijk gerichte inleidingen voor studieclubbijeenkomsten. Tijdens deze studieclubbijeenkomsten krijgt u praktische, direct toepasbare tips. De onderwerpen voor het seizoen 2012/2013: Meer biggen met de computer: Verbeter het vruchtbaarheidsmanagement met het managementsysteem. Inseminatiemanagement live: In de stal kijken naar de werkwijze ter plekke en samen verbeterpunten zoeken. Inrichting en werkwijze in de inseminatiestal: Hoe ziet de ideale inseminatiestal er uit? In overleg is het ook mogelijk om samen te kiezen voor een inleiding op maat. De medewerkers van Varkens K.I. Nederland verzorgen bijeenkomsten over allerlei onderwerpen die te maken hebben met inseminatietechniek en vruchtbaarheidsmanagement. Wilt u meer weten over de mogelijkheden? Neem dan contact op met uw reproductiebegeleider, bel het centrale nummer of raadpleeg onze website Wat is s winters een goed klimaat in de drachtstal? Antwoord van Jan Verheijden, reproductiebegeleider De ideale temperatuur in de drachtstal is 18 tot 20 graden Celsius. Wanneer de temperatuur daar onder zakt, is het zaak te verwarmen. Als dit niet mogelijk is, is compensatie via het voer noodzakelijk. Het mag in geen geval zo zijn dat de de embryonale ontwikkeling van de biggen ten koste gaat van de staltemperatuur. Maar niet alleen de temperatuur is van belang. Kijk ook goed naar de kwaliteit van de lucht. Ventileer daarom voldoende, ook bij lagere temperaturen (14-20 m3 per zeug per uur, afhankelijk van het luchtinlaatsysteem). Het op peil houden van de staltemperatuur door minder te ventileren werkt maar tot een bepaald niveau. Extra puntje van aandacht is tocht door neervallende koude lucht, zeker bij het gebruik van boxen. Tocht is zeer nadelig voor het welzijn en de gezondheid van de zeugen. Met andere woorden: controleer voor de winter altijd het verwarmingssysteem, de ventilatoren en de luchtinlaat, maar ook de nauwkeurigheid van de voelers en de instelling van de regelapparatuur. Houd hierbij altijd rekening met de bezetting van de afdeling Roermondstraat CP Deventer T F info@varkenski.nl Telefoonnummers Kantoor Deventer T (0570) Sales and Service T (0413) Distributiecentrum Vught (regio zuidwest) T (0411) VRS: (0411) Distributiecentrum Helden (regio zuidoost) T (077) VRS: (077) Distributiecentrum Deventer (regio midden en noord) T (0570) VRS: (0570) ISSN: voor vruchtbaar resultaat