Monumentenwacht interieur?

Transcriptie

1 Monumentenwacht interieur? Dienstverlening gericht op abonnees, veelal kerken - nazicht van roerend patrimonium - advies inzake behoud en beheer - onderhoudstips voor abonnees: Kerkelijk textiel behouden en bewaren, 2010 Dieren in en op gebouwen. Insecten, /10/2016

2 Bewaring van textiel 1 Types religieus textiel 2 Textiel: vezeltypes en technieken 3 Risico s en oorzaken van schade 4 Hoe (beter) bewaren en onderhouden? 2-10/24/2016

3 1. Types kerkelijk textiel Rituelen van de liturgie gepaard met een grote hoeveelheid religieuze textilia: veranderende modes, uitvoering van zelfde textilia in diverse kleuren, Verandering door Tweede Vaticaans Concilie ( ) 3-24/10/2016

4 Belangrijkste types: paramenten, altaar- en processietextiel Paramenten? Een stel van gewaden en textilia in dezelfde kostbare stof en liturgische kleur die samen gebruikt worden tijdens specifieke periodes van het liturgische jaar of voor welbepaalde missen. 4-24/10/2016

5 Vierstel: kazuifel, dalmatiek, tunica, koorkap, toebehoren (stola, manipel, kelkvelum, bursa, schoudervelum en vaandel) 5-24/10/2016

6 Albe + singel + amict Koorhemd of Superplie (tijdens de mis) Rochet (buiten de mis) En verder : processievaandels, expositie- of sacramentsvaandels, corporales, textiel bij baldakijn (altaar- of processiebaldakijn); rouwtextiel (baarkleed, rouwgordijn, rouwvaan meegedragen in rouwstoet, processiekleding, stoolkraagje 6-24/10/2016

7 Amict (met amictparura) 7-24/10/2016

8 Altaar- of knielkussen Antependium Tabernakelgordijn Palla Corporale Lezenaarsantependium 8-24/10/2016

9 Bonnet Ciborievelum Communiebankdwaal Tabernakelgordijn/tabernakelvelum 9-24/10/2016

10 Kelkdoekjes(rek) Vingerdoekjes (in de sacristie) En wat zien we hier? 10-24/10/2016

11 Suisse-uniform 11-24/10/2016

12 Kleuren van het kerkelijk jaar WIT: symbool van zuiverheid en vreugde; gebruikt in Kerst- en Paastijd; kleur voor feesten van Christus, H.Maagd Maria, heilige engelen en heilige niet-martelaren, Allerheiligen, ROOD: symbool van bloed van het lijden én van vuur van de Heilige Geest; gebruikt op Passiezondag, Goede Vrijdag, Pinksteren en feesten van apostelen en martelaren GROEN: komt meeste voor, is voor de gewone tijd door het jaar PAARS: symbool voor boetedoening, ook voor Advent en Veertigdagentijd/Vasten, voor missen voor overledenen ZWART: kleur van de rouw, vandaag meestal vervangen door paars Goud en zilver, ter vervanging van wit Roze: erg uitzonderlijk, slechts voor twee dagen in het jaar (derde zondag Advent en vierde zondag Vasten), als je het ziet vaak 18 e -eeuws Lichtblauw: voor feesten van Maria, veelal 18 e -eeuws gebruik 12-24/10/2016

13 2. Vezelsoorten en veredelingstechnieken 1Plantaardige vezels 2Dierlijke vezels 3(Half)synthetische vezels 4Weeftechnieken 5Veredelingstechnieken 13-24/10/2016

14 Plantaardige vezels (cellulose) zoals linnen (vlas) en katoen 14-24/10/2016

15 Dierlijke vezels (proteïne/eiwit) zoals zijde (geperst uit klieren in de kaak van de zijderups) en wol 15-24/10/2016

16 Halfsynthetisch en synthetisch garen (wordt gespoten met een spindop) -uit natuurlijke grondstoffen die in oplossing worden gebracht (halfsynthetisch) zoals viscose (cellulosevezel, zie foto) - volledig kunstmatige grondstof zoals nylon, polyester, acrylvezels 16-24/10/2016

17 Weeftechnieken: Technieken om van garen stof te maken Effenbinding (= platbinding) Keperbinding Satijnbinding 17-24/10/2016

18 Fluweel Damast 18-24/10/2016

19 Veredelingstechnieken: Borduurtechnieken - gekleurd borduurwerk, meestal vooral met wol en zijde - met metaaldraad (verschillende types metaaldraad mogelijk), - stulpborduurwerk (gevuld met karton of hout) Applicatietechnieken met glasparels (cabochons), pailletten, olieverfschilderijen, passementlint, Andere bewerkingen: - kalanderen en mangelen - moiré - verzwaren van zijde (per gewicht verkocht!) 19-24/10/2016

20 3. Risico s en oorzaken van schade.welke? 20-24/10/2016

21 3. Risico s en oorzaken van schade 10 agents of deterioration 1. Verlies van context en erfgoedwaarden 2. Natuurlijke verouderingsprocessen 3. Mechanische schade 4. Verontreiniging Schade door water 5. Schade door verkeerde relatieve vochtigheid Schade door verkeerde temperatuur 6. Biologische schade 7. Lichtschade Brandschade Schade door diefstal en vandalisme 21-24/10/2016

22 1. Verlies van context en erfgoedwaarde verandering na Tweede Vaticaans Concilie: ca. 80% van het religieus textiel in onbruik geraakt Veel textiel ligt te verkommeren in sacristieën en op vergeten plekken een kerk is geen museum? 22-24/10/2016

23 belang van inventarisatie elke vorm van behoud en beheer begint best bij een goede inventaris aanbrengen van inventarisnummers op voorwerpen: met zorg voor de materiële integriteit van het voorwerp 23-24/10/2016

24 2. Natuurlijke verouderingsprocessen Afhankelijk van de aard van de vezel Afhankelijk van het productieproces (bv. beitsen voorafgaand aan kleuren, verzwaren van zijde, ) Afhankelijk van de bewaringsomstandigheden (vocht, licht, warmte versnellen de natuurlijke veroudering) ZIJDE: - degradatie van zijde verzwaard door tinzouten (19 e eeuw) - degradatie o.i.v. licht 24-24/10/2016

25 WOL: - oxidatie o.i.v. licht veroorzaakt vergeling en bros worden, dit gaat sneller in vochtige context dan in droge omstandigheden KATOEN EN LINNEN - vergelen door oxidatie, na verloop van tijd ook verzwakking van het materiaal zelf - degradatie verloopt sneller door vocht en door hogere temperaturen /10/2016

26 3. Mechanische degradatieprocessen Door verkeerd opbergen: - valse plooien - vezelbreuk in stofvouw - vervormen of scheuren onder eigen gewicht - afdrukken in onderliggende stukken Door verkeerd hanteren Door onoordeelkundige herstellingen Door verlies van flexibiliteit door ouderdom ontstaat makkelijker mechanische schade 26-24/10/2016

27 4. Verontreiniging Stof en vuil nestelen zich in de vezels en maken ze bros Luchtverontreiniging kunnen verzuring veroorzaken (stifstofen zwaveloxides bv.) 27-24/10/2016

28 5. Schade door verkeerde relatieve vochtigheid (klimaat) liefst tussen 45 en 65 % zo stabiel mogelijk gezonde bouwkundige toestand! verluchten en niet verluchten 28-24/10/2016

29 6. Biologische aantastingen Schimmels Vochtige omgeving (in theorie > 65 %) Op minder verluchte plaatsen Voedzaam substraat 29-24/10/2016

30 30-24/10/2016

31 Procedure bij besmetting De stukken apart van de rest onderbrengen in een lege, droge ruimte; Open hangen gedurende geruime tijd; Na drogen, borstelen en stofzuigen (zie verder: reiniging); Kasten en eventueel ruimere omgeving poetsen en ontsmetten; Poetsmateriaal wegwerpen en/of ontsmetten. of restaurateur contacteren! 31-24/10/2016

32 6. Biologische aantastingen Insecten: kevers Vnl. tapijtkever en pelskever De larven veroorzaken de schade! 32-24/10/2016

33 Insecten: motten - vnl. kleermot en pelsmot - de larven veroorzaken de schade! 33-24/10/2016

34 Preventie is doeltreffender dan bestrijding! Controle/opsporing: Plakvallen Feromoonvallen Preventie/bestrijding: Reinigen Vriezen 34-24/10/2016

35 7. Licht en lichtschade Verkleuring én degradatie door: - duur van de verlichting (10u met 500 lux = 100u met 50 lux!) - soort verlichting Daarom: - roulatie! - donker bewaren Zie ICN Lichtlijnen 35-24/10/2016

36 36-24/10/2016

37 4. Hoe (beter) bewaren en onderhouden? 1 Aandacht geven! 2 De ruimte en het meubilair 3 Reinigen 4 Opbergen - Vlak textiel - Hangende textiel - Wit linnen - Opgerold textiel 37-24/10/2016

38 1. Aandacht geven! Tonen of niet tonen? Gebruiken of niet gebruiken? 38-24/10/2016

39 Tonen en gebruiken, of niet? Voordelen: Waardering Regelmatige manipulatie Regelmatige controle Aandacht! Nadelen: Schade door manipulatie Lichtschade Bevuiling Telkens wéér goed opbergen! 39-24/10/2016

40 2. De ruimte en het meubilair Ruimte: Meestal sacristie Voldoende ruimte! Gezonde ruimte Meubilair: Geschikte materialen Goede toegankelijkheid 40-24/10/2016

41 3. Reinigen borstels (museum)stofzuiger 41-24/10/2016

42 4. Opbergen 42-24/10/2016

43 Materialen voor opbergen Oude lakens of afgekookt balenkatoen!! Kartelschaar Naald en draad Katoenen linten Aluminiumfolie Tunnelverband Synthetische watten Polyesterfiber Isolatiebuizen Zuurvrij karton 43-24/10/2016

44 Opbergen: vlak textiel - voldoende ruimte geven - ondersteunen van driedimensionale vormen en plooien 44-24/10/2016

45 Opbergen: hangend textiel - voldoende ruimte geven - aangepaste ondersteuning 45-24/10/2016

46 Goede ondersteuning: verschillende technieken mogelijk 46-24/10/2016

47 Opbergen: wit linnen - plooien respecteren - zuurvrije opbergmaterialen 47-24/10/2016

48 Opbergen: op rol - goede zijde naar buiten - rol er een dun laagje mee tussen (zijdepapier of katoen) - let op voor valse plooien! - lintjes rondom met inventaris erop - bij voorkeur niet leggen maar hangen 48-24/10/2016

49 Oefeningen 1.Stukken vlak textiel in een lade schikken 2.Aangepaste ondersteuning voor verschillende hangende gewaden 3.Wit linnen en oprollen 49-24/10/2016

50 Eva Schoeters dienst erfgoed, provincie Antwerpen team Monumentenwacht - monumentenwachter interieur Turnhoutsebaan 232, 2100 Deurne T eva.schoeters@provincieantwerpen.be 50-10/24/2016