Uitwerking opties positionering en subsidiëring peuterspeelzaalwerk

Transcriptie

1 Onderwerp Uitwerking opties positionering en subsidiëring peuterspeelzaalwerk Volgnr Corsa kenmerk CONCEPT / CONCEPT Portefeuillehouder Ambtenaar Afdeling wethouder R. Bergsma de raad C. Gaikhorst Welzijn, Onderwijs, Cultuur Datum voorstel 22 september 2014 Opiniërende raad 14 oktober 2014 Agendapunt 7 Besluitvormende raad 27 oktober 2014 Agendapunt Samenvatting In navolging van het B&W advies d.d. 18 juni 2014 en de raadsinformatiebrief d.d , worden in dit voorstel drie scenario s voor het positioneren en subsidiëren van de peuterspeelzaal vanaf nader toegelicht en wordt voorgesteld te kiezen voor optie 2. Beslispunten Wij stellen u voor om: 1. Te kiezen voor scenario 2, het harmoniseren van de peuterspeelzalen en de kinderopvang; 2. Hoppas en kinderopvang Woudrichem, als huidige aanbieders van peuterspeelzaalwerk in onze gemeente, te betrekken bij de verdere uitwerking van dit scenario; 3. Voor 2014 een aanvullende subsidie te verstrekken ad ten laste van de algemene reserve, teneinde de financiële tekorten te dekken en de continuïteit van Stichting Peuterspeelzalen Gemeente Woudrichem (hierna: SPGW) te waarborgen en in te stemmen Hoppas voor te stellen bij te dragen in het tekort van SPGW; 4. Voor 2015 eenmalig een invoeringsbudget harmonisatie ad ,- te begroten, ten laste van de post "algemene reserve", teneinde de harmonisatie goed te kunnen implementeren (denk bijvoorbeeld aan bijdrage in omscholing leidsters, foldermateriaal, bij aanvang extra ondersteuning bij het invullen van belastingformulieren) 5. Het VVE (voor- en vroegschoolse educatie)-beleid zoveel mogelijk te integreren in het harmonisatieproces. Een geactualiseerd beleidsplan VVE 2015 t/m 2018 volgt in een separaat voorstel. Bijlagen ter inzage in de raadskamer Deze bijlagen zijn ook digitaal beschikbaar op 1. Nadere toelichting huidige situatie subsidiering peuterspeelzaalwerk 2. Nadere toelichting harmonisatie van peuterspeelzaalwerk en kinderopvang 3. Nadere toelichting subsidiëren VVE peuters Advies opiniërende vergadering Reactie college pagina 1/7

2 1. Inleiding In navolging van het B&W advies d.d. 18 juni 2014 en de raadsinformatiebrief dd. 25 juni 2014, worden in dit voorstel drie scenario s voor het positioneren en subsidiëren van de peuterspeelzaal vanaf nader toegelicht. Het betreft de volgende scenario s: 1. Peuterspeelzaalwerk als gesubsidieerde voorziening 2. Fiscalisering en harmonisatie van peuterspeelzaalwerk met kinderopvang 3. Subsidiëring van voorschoolse educatie 2. Beleidskader, doel en effect Wettelijk kader De gemeentelijke verantwoordelijkheden met betrekking tot het peuterspeelzaalwerk zijn tweeledig: - De gemeente is verantwoordelijk voor het toezicht op de kwaliteit van de peuterspeelzalen (Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen (Wkkp); - De gemeente is verantwoordelijk voor voldoende aanbod van voorschoolse educatie en toeleiding van doelgroepkinderen 1 tot dit aanbod. Het aanbod kan overigens zowel op peuterspeelzalen als op kinderdagverblijven worden verzorgd (Wet Onderwijskansen door kwaliteit en educatie (Oke)). Subsidieregeling tbv het peuterspeelzaalwerk Beleidskader: Coalitieprogramma , p. 6: De integratie van peuterspeelzalen, kinderopvang en basisonderwijs willen we bevorderen. Vanwege veranderingen in de fiscale regeling rond kinderopvang en de subsidiering van peuterspeelzalen door gemeenten, worden peuterspeelzalen en kinderopvang geharmoniseerd. Doel: Het kiezen van een variant waarbij we het voorschoolse aanbod voor de peuters van 2 tot 4 jaar kunnen behouden, op een laagdrempelige, kwalitatieve en financieel haalbare wijze, die past binnen we landelijke en lokale regels en wetgeving en waarin voldoende aandacht en ruimte is voor peuters met een VVE-indicatie. Effect: Duidelijkheid over de positie en ontwikkelrichting van het peuterspeelzaalwerk, zodat deze zorgvuldig met betrokken instellingen kan worden uitgewerkt, met het streven vanaf hiermee te starten. 3. Argumenten en kanttekeningen Kanttekeningen/aandachtspunten - We hebben nu 2 organisaties die peuterspeelzaalwerk aanbieden: Hoppas en Kinderopvang Woudrichem. Het is nog onduidelijk of deze 2 apart van elkaar blijven functioneren, samengaan of samengaan met een derde partij (denk aan Trema). - In 2015 worden enkele kwaliteitseisen gelijkgeschakeld. Per 1 januari 2015 gaat het om de beroepskrachtkindratio die voor 2-jarigen van 1 op 6 naar 1 op 8 gaat in horizontale groepen van 2- jarigen en in samengestelde groepen van 2- en 3-jarigen. - Per 1 juli 2015 geldt het vierogenprincipe ook voor peuterspeelzaalwerk en zullen voor peuterspeelzaalwerk en dagopvang dezelfde eisen aan het pedagogisch beleidsplan worden gesteld. In juli zal de ministeriële regeling worden gepubliceerd. - Volledige gelijkschakeling van de kwaliteitseisen voor kinderopvang en peuterspeelzalen is voor 2017 voorzien. - Fiscalisering kan financieel aantrekkelijk zijn, maar dit is afhankelijk van het aantal één- en twee verdieners onder de ouders die hun kinderen naar de peuterspeelzaal en kinderopvang brengen. Dit kan lopende het jaar fluctueren, wat buiten onze invloed ligt. 1 kinderen, die op grond van een aantal criteria (voornamelijk opleidingsniveau ouders) risico hebben op een taal-/spraakachterstand pagina 2/7

3 - Ouders van met name de peuterspeelzaal kunnen afhaken doordat zij met allerlei toeslagen aan de slag moeten (wat in de huidige situatie niet zo is) en omdat de bijdrage gemiddeld iets hoger wordt, omdat het nu inkomensafhankelijk wordt gemaakt. - Bij fiscaliseren neemt het Rijk de financiering van het reguliere peuterspeelzaalwerk voor kinderen van werkende ouders voor haar rekening, wat neerkomt op circa 60% van de kinderen in peuterspeelzalen. Daarom is het Rijk voornemens om per de decentralisatie-uitkering in het kader van de Wet Oke stop te zetten. Voor onze gemeente zou dit betekenen dat we per naar verwachting minder ontvangen vanuit het Rijk. Dit budget wordt nu ingezet voor het uitvoeren van het VVE-beleid. - Ouders kunnen een andere visie hebben op kinderopvang dan peuterspeelzaalwerk (met name vanuit het geloof gedacht). - Er zijn cultuurverschillen tussen peuterspeelzaalleidsters en kinderopvangmedewerkers. Het succes van de samenwerking is afhankelijk van individuen die bereid zijn om mee te werken. - Als we de huidige subsidiëringsystematiek handhaven, zal de gemeente de subsidie moeten verhogen (voor steeds minder peuters) om het peuterspeelzaalwerk in stand te kunnen houden en zal het peuterspeelzaalwerk naar verwachting uit de kleine kernen verdwijnen. Argumenten/kansen: - De kans om in de kleinere kernen de peuteropvang te behouden, (wat bijdraagt aan de leefbaarheid), is groter bij harmonisatie. - Er wordt een product aangeboden dat de flexibiliteit en de stabiliteit van de kinderopvang heeft, maar de voorbereiding op school en ervaring van het peuterspeelzaalwerk. - Door het aanpassen van de financiële stromen is de gemeente, na invoering, naar verwachting minder geld kwijt. - Zodra één van de ouders hun baan kwijt raakt, hoeft de peuter niet van de peuterspeelzaal of kinderopvang af. Want op dat moment komt het geld binnen via subsidie van de gemeente. Het zorgt dus voor stabiliteit voor het kind. - Aandacht voor de ontwikkeling in de voorschoolse periode helpt peuters om een goede start te maken in het basisonderwijs. Daarom is het belangrijk dat de voorschoolse voorzieningen van goede kwaliteit zijn en goed samenwerken met het basisonderwijs. - Op dit moment is er alleen een officiële VVE groep op de peuterspeelzaal in Giessen, omdat alleen daar 2 VVE-geschoolde leidsters op de groep staan. Door het harmoniseren staan straks op alle groepen 2 VVEgeschoolde leidsters, zodat alle locaties VVE-locaties worden. - In de nieuwe kabinetsplannen (gepresenteerd op Prinsjesdag) is aangegeven dat ouders die hun baan verliezen, na hun ontslag zes maanden lang het recht op kinderopvangtoeslag behouden. Dit zijn er nu nog drie. Zo kunnen de kinderen langer in hun ritme blijven en hebben ouders langer de tijd om een nieuwe baan te vinden. - Een ander voorstel, is om iets te veranderen in het uitbetalen van kinderopvangtoeslag. Het kabinet zou dit efficiënter willen regelen. 4. Financiën Het huidige subsidiebudget voor het peuterspeelzaalwerk bedraagt ,-. Voor 2014 wordt gevraagd om een aanvullende subsidie ad te verstrekken, ten laste van de algemene reserve. Dit zal worden meegenomen in de 2 e berap Voor 2015 wordt gevraagd eenmalig een invoeringsbudget harmonisatie ad ,- te begroten, ten laste van de post "algemene reserve". Deze post wordt meegenomen in de begroting pagina 3/7

4 5. Aanpak Huidige situatie peuterspeelzalen In de gemeente Woudrichem zijn twee organisaties die peuterspeelzaalwerk aanbieden: Hoppas (stichting peuterspeelzalen gemeente Woudrichem: hierna SPGW) en Kinderopvang Woudrichem (peutergroep). Hoppas: Op dit moment subsidiëren wij SPGW, die als stichting in 2008 is ondergebracht bij Hoppas bv. SPGW ontvangt een jaarlijkse subsidie van maximaal (De afgelopen jaren was dit meer, maar het bedrag is van in 4 jaar tijd afgebouwd naar ). Het daadwerkelijke subsidiebedrag hangt af van het aantal peuterplaatsen dat bezet is, omdat er gesubsidieerd wordt o.b.v. een normbedrag ad 650,- per peuterplaats. Daarnaast geldt een subsidieplafond. Voor 2014 is dit ,-, wat inhoudt dat de peuterspeelzaal voor maximaal 176 peuterplaatsen een normbedrag ad 650,- ontvangt. Binnen SPGW is sprake van een liquiditeitstekort van ,- voor het restant van Hierover is SPGW in contact geweest met Rabobank Altena, maar zij zien onvoldoende perspectief in de financiële huishouding om dit tekort te financieren. Daarnaast schat de stichting in dat over 2014 een verlies van ,- geleden gaat worden. Om op korte termijn de liquiditeitsproblemen het hoofd te bieden heeft de gemeente ingestemd de 4 e tranch van de subsidie 2014 eerder uit te betalen. Daarnaast is afgesproken dat de gemeente en Hoppas op korte termijn in overleg treden over de financiering van het tekort van ,-. Wij willen voorstellen dat Hoppas ,- van dit tekort voor haar rekening neemt. Dit is ongeveer 50% van de vordering die Hoppas open heeft staan op SPGW. De resterende ,- stellen wij voor als een eenmalige exploitatiesubsidie uit te keren aan SPGW. Door deze maatregelen te treffen zouden de liquiditeitsproblemen in 2014 moeten zijn opgelost en kan de stichting per 31 december 2014 worden geliquideerd ten behoeve van de harmonisatie van het peuterspeelzaalwerk. Wij hebben bovengenoemd voorstel nog niet voorgelegd aan Hoppas en wachten hiervoor het besluit van het college af. Er bestaat een kans dat Hoppas niet akkoord gaat met dit voorstel. In dit geval kan dit uitmonden in het faillissement van de stichting. Een eventueel faillissement zou voor Hoppas kostbaarder zijn, dan instemmen met bovengenoemd voorstel. In een dergelijk geval gaan de vorderingen van de Belastingdienst en het personeel voor de vordering (ad ) van Hoppas. De gemeente loopt in dit scenario risico op ongeveer ,- huurderving. Om voorgaande reden zijn wij van mening dat het voorstel voor een eigen bijdrage van van Hoppas en ten laste van de gemeente een redelijk voorstel betreft. Kinderopvang Woudrichem (KOW): Kinderopvang Woudrichem, die in 2012 is gestart met het aanbieden van peuterspeelzaalwerk, ontvangt geen subsidie voor het exploiteren van de peutergroep. Dit komt doordat zij niet voldoen aan alle voorwaarden zoals gesteld in de huidige nadere regel subsidiering peuterspeelzaalwerk (actief zijn in minimaal 3 kernen). Hiertegen heeft KOW een bezwaar lopen bij de gemeente. In afwachting van hoe de positionering van hoe het peuterspeelzaalwerk in 2015 wordt vormgegeven (waarbij KOW de voorkeur uitspreekt voor harmonisatie), is dit bezwaar op verzoek van KOW tijdelijk opgeschort. Huidige situatie voor- en vroegschoolse educatie (VVE): Gemeenten krijgen extra geld om taal- en ontwikkelingsachterstanden bij zeer jonge kinderen niet alleen te signaleren, maar deze ook te proberen te verminderen cq. weg te werken. Het gaat hierbij om de zogenaamde VVEdoelgroepkinderen. Voor doelgroepkinderen (kinderen met een risico op een taalachterstand) blijven de huidige VVE-kwaliteitseisen van kracht. Gemeenten blijven verantwoordelijk voor het realiseren van voldoende aanbod van VVE van goede kwaliteit voor alle doelgroepkinderen. In de gemeente Woudrichem worden kinderen als doelgroepkind door het consultatiebureau geïndiceerd. Alle leidsters zijn VVE-geschoold, maar op dit moment is alleen de peuterspeelzaallocatie in Giessen een officiële VVElocatie, omdat daar 2 leidsters op de groep staan. Op de overige locaties wordt wel VVE beleid aangeboden, maar pagina 4/7

5 staat er i.p.v. een tweede leidster een vast vrijwilliger op de groep, aangezien een tweede leidster financieel niet haalbaar was. Het huidige VVE-beleidsplan van de gemeente Woudrichem is opgesteld voor de periode van 201o tot en met Hoppas ontvangt vanuit het VVE budget middelen voor een tweede leidster op de peuterspeelzaal in Giessen, voor de inzet van een vliegende keep (leidster die op de niet-vve-locaties kinderen met een taalachterstand peuters ondersteunt), voor tegemoetkoming in de ouderbijdrage en voor een aantal uren VVE-coördinator. Dit VVE beleid is opgesteld in 2010 en loopt af per Kinderopvang Woudrichem: Bij het opstellen van het VVE beleid in 2010, had Kinderopvang Woudrichem nog geen peutergroep, zodat zij alleen bij het VVE-beleid betrokken zijn als kinderopvangorganisatie. Scenario s peuterspeelzaalwerk in 2015 Na beschrijving van de huidige situatie staan hieronder, in navolging van het B&W besluit d.d. 18 juni 2014 ter herijking of doorontwikkeling van het peuterspeelzaalwerk de volgende drie scenario s nader toegelicht: 1. Peuterspeelzaalwerk als gesubsidieerde voorziening 2. Fiscalisering en harmonisatie van peuterspeelzaalwerk met kinderopvang 3. Subsidiëring van voorschoolse educatie Scenario 1: Peuterspeelzaalwerk als gesubsidieerde voorziening De huidige vorm van subsidieverstrekking blijft grotendeels overeind. Het beleid dient wel te worden aangepast aan de laatste landelijke eisen, zoals twee leidsters op de groep, in plaats van een leidster en een vrijwilliger. Tevens dient de ouderbijdrage en subsidie naar verwachting te worden verhoogd en mogelijk de dagdelen verlengd. In bijlage 1 wordt de huidige situatie m.b.t. de gesubsidieerde peuterspeelzaal nader toegelicht. Hieruit blijkt dat het niet haalbaar is om binnen het huidige budget de peuterspeelzalen in de huidige vorm in een vijftal kernen te kunnen voortzetten. De peuterspeelzalen hebben nu al een flink tekort en de verwachting is dat het aantal peuters nog verder zal afnemen en de regels en eisen strenger worden, wat tot extra kosten leidt. Indien het in 2017 verplicht wordt om met 2 leidsters op de groep te staan in plaats van 1 leidster en een vrijwilliger, dan wordt het helemaal een onhoudbare zaak. Indien toch voor deze optie gekozen wordt, zal het onvermijdelijk zijn om de peuterspeelzalen in de kleinere kernen te sluiten, de ouderbijdrage flink te verhogen en de subsidie op te hogen. Scenario 2: Fiscalisering en harmonisatie van peuterspeelzaalwerk met kinderopvang Bij fiscalisering en harmonisatie wordt het financieringsstelsel, de kwaliteitseisen en het toezicht van het peuterspeelzaalwerk gelijkgetrokken met de kwaliteitseisen van de kinderopvang. Het peuterspeelzaalwerk wordt omgevormd tot peuteropvang en ondergebracht bij de Wet Kinderopvang. Net zoals bij de kinderopvang wordt bij peuteropvang vraagfinanciering ingevoerd. Een schematische weergave van de financieringsstromen is opgenomen in bijlage 4. In dit scenario is het Rijk verantwoordelijk voor de kinderopvangtoeslag voor opvang van kinderen van werkende ouders in de kinderopvang of een peuterspeelzaal. Het organiseren van een aanbod voor kinderen van alleenverdieners 2 of niet-werkende ouders blijft een verantwoordelijkheid van de gemeente. De gemeente stop dan met subsidiëring van het peuterspeelzaalwerk en maakt met de aanbieders afspraken over de realisatie van peuterprogramma s onder de Wet kinderopvang. Voor kostwinnersgezinnen (die geen tegemoetkoming 2 Onder alleenverdieners en niet-werkende ouders wordt verstaan: huishoudens waarbij één van de partners werkt (kostwinners) of waarbij beide partners niet werken. pagina 5/7

6 in de kosten van de kinderopvang kunnen ontvangen via de belastingdienst) ontwerpen we een tegemoetkomingsregeling. In bijlage 2 wordt dit nader toegelicht. Scenario 3: Subsidiëring van voorschoolse educatie We subsidiëren alleen de deelname van doelgroepkinderen aan voorschoolse educatie. Omdat dit aantal kinderen beperkt zal zijn en omwille van integratie van doelgroepkinderen met andere peuters, wordt voorschoolse educatie aangeboden in combinatie met het reguliere peuteraanbod in de kinderopvang. Dit betekent dat alleen ouders die kinderen hebben met een VVE indicatie in aanmerking komen voor subsidie. In bijlage 3 wordt dit nader toegelicht. Wij adviseren u te kiezen voor scenario 2. Scenario 2 houdt in dat we stoppen met subsidiëring van het peuterspeelzaalwerk en afspraken maken met de huidige aanbieders van peuterspeelzaalwerk en kinderopvang over het aanbieden van peuterprogramma s onder de Wet kinderopvang. Kostwinnersgezinnen worden gecompenseerd, zodat zij netto hetzelfde betalen voor peuterprogramma s als tweeverdieners en alleenstaande eenverdieners. Uiteraard kent ieder scenario ook nadelen en risico s. Voor alle scenario s geldt dat de kosten voor (een deel van de) ouders hoger worden dan wat zij op dit moment voor de peuterspeelzaal betalen. Dit brengt het risico met zich mee dat ouders afzien van een voorschools aanbod voor hun peuter, terwijl we in het coalitieprogramma en het beleidsplan VVE juist hebben aangegeven dat wij voorschoolse educatie van belang vinden voor alle peuters om een goede start te kunnen maken in het onderwijs. Oorzaak hiervan is echter niet dat de ouderbijdragen nu buitensporig hoog worden, maar dat ze de afgelopen jaren gemiddeld waren en niet-inkomensafhankelijk. Conclusie Wij adviseren u te kiezen voor scenario 2. Scenario 2 houdt in dat we stoppen met subsidiëring van het peuterspeelzaalwerk en afspraken maken met de huidige aanbieders van peuterspeelzaalwerk en kinderopvang over het aanbieden van peuterprogramma s onder de Wet kinderopvang. Kostwinnersgezinnen worden gecompenseerd, zodat zij netto hetzelfde betalen voor peuterprogramma s als tweeverdieners en alleenstaande eenverdieners. Uiteraard kent ieder scenario ook nadelen en risico s. Voor alle scenario s geldt dat de kosten voor ouders hoger worden dan wat zij op dit moment voor de peuterspeelzaal betalen. Dit brengt het risico met zich mee dat ouders afzien van een voorschools aanbod voor hun peuter, terwijl we in het coalitieprogramma en het beleidsplan VVE juist hebben aangegeven dat wij voorschoolse educatie van belang vinden voor alle peuters om een goede start te kunnen maken in het onderwijs. Oorzaak hiervan is echter niet dat de ouderbijdragen nu buitensporig hoog worden, maar dat ze de afgelopen jaren gemiddeld waren en niet-inkomensafhankelijk. Daarnaast zal met KOW en Hoppas gekeken moeten worden naar het actualiseren van het VVE-beleid vanaf Dit kan echter worden beschouwd als een vraagstuk dat in de verdere uitwerking dient te worden opgelost. Wat willen de huidige aanbieders? Door zowel Hoppas als kinderopvang Woudrichem is de voorkeur uitgesproken voor het harmoniseren en voor het behoud van het VVE beleid. Vanwege bovenstaande voordelen, maar ook omdat zij met de huidige subsidie de peuterspeelzaal niet in de huidige vorm overeind kunnen houden. pagina 6/7

7 6. Vervolg en communicatie Nadat u een besluit heeft genomen gaan we met beide organisaties actief aan de slag met de verdere uitwerking van het harmonisatietraject, teneinde te kunnen starten. Indien u besluit voor harmonisatie, betekent dit dat we stoppen met het verstrekken van een subsidie ten behoeve van de instandhouding van het peuterspeelzaalwerk in de gemeente Woudrichem en dat we afspraken gaan maken met de huidige aanbieders van peuterspeelzaalwerk en kinderopvang over het aanbieden van peuterprogramma s onder de Wet kinderopvang. Afspraken die vertaald moeten worden in een uitvoeringsovereenkomst, worden dan ter vaststelling aan het college voorgelegd. Ook dient het harmonisatietraject zorgvuldig en tijdige gecommuniceerd te worden aan leidsters, vrijwilligers en ouders. NB: Indien u kiest voor harmonisatie, betekent dit een koerswijziging van het peuterspeelzaalwerk, met (financiële) gevolgen voor betrokkenen. Om de raad hierover zo zorgvuldig mogelijk te informeren wordt er op 7 oktober s avonds een presentatie gegeven over de gevolgen van harmonisatie en is er de mogelijkheid tot vragen stellen. Dit is voorafgaand aan de klankbordgroep van de raad m.b.t. de 3 decentralisaties. 7. Regionale en lokale aspecten In Werkendam zijn en worden de peuterspeelzalen fasegewijs gefiscaliseerd en geharmoniseerd. 8. Besluit Wij stellen u voor het bijgevoegde raadsbesluit vast te stellen. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Woudrichem, de secretaris, de burgemeester, A.G. Dolislager A. Noordergraaf pagina 7/7

8 RAADSBESLUIT De raad van de gemeente Woudrichem, gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders d.d. 30 september 2014, aangaande de uitwerking opties positionering en subsidiëring peuterspeelzaalwerk gehoord het advies van de opiniërende vergadering d.d. 14 oktober 2014 b e s l u i t : 1. Te kiezen voor scenario 2, het harmoniseren van de peuterspeelzalen en de kinderopvang; 2. Hoppas en kinderopvang Woudrichem, als huidige aanbieders van peuterspeelzaalwerk in onze gemeente, te betrekken bij de verdere uitwerking van dit scenario; 3. Voor 2014 een aanvullende subsidie te verstrekken ad ten laste van de algemene reserve, teneinde de financiële tekorten te dekken en de continuïteit van Stichting Peuterspeelzalen Gemeente Woudrichem (hierna: SPGW) te waarborgen en in te stemmen Hoppas voor te stellen bij te dragen in het tekort van SPGW; 4. Voor 2015 eenmalig een invoeringsbudget harmonisatie ad ,- te begroten, ten laste van de post "algemene reserve", teneinde de harmonisatie goed te kunnen implementeren (denk bijvoorbeeld aan bijdrage in omscholing leidsters, foldermateriaal, bij aanvang extra ondersteuning bij het invullen van belastingformulieren) 5. Het VVE (voor- en vroegschoolse educatie)-beleid zoveel mogelijk te integreren in het harmonisatieproces. Een geactualiseerd beleidsplan VVE 2015 t/m 2018 volgt in een separaat voorstel. Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad van de gemeente Woudrichem van 27 oktober de voorzitter, de griffier, A. Noordergraaf P.A. Paulides- Ruitenberg raadsbesluit nr pagina 1/1