Agro & food heeft hightech nodig

Transcriptie

1 1 21 februari - 21 maart 2014 Theo Bruinsma, Marel Innovatie kan niet op één schakel in de foodketen gebeuren Boumatic Robotics Eigenwijze starter in melkrobots kiest voor hydraulische aandrijving Agro & food heeft hightech nodig Register now

2 Clash of the machines First appearance of new robot football teams The robot football teams of ASML, VDL-ETG and the combined Turtle-5k-team (ACE, Frencken, VEDS and TU/e) will make their first appearance at High-Tech Systems The teams will compete in several games and contests. 7 and 8 May Congrescentrum Brabanthallen s-hertogenbosch The Netherlands #HTS14

3 COLUMN Prutsend partnerland Joost Backus is redacteur bij Mechatronica&Machinebouw. Nederland is partnerland voor de Hannover Messe. Dat schept verwachtingen, hoge verwachtingen. Zeker bij onze oosterburen bij wie het Messe-gebeuren en zeker de Hannover Messe in de genen zit. Het is een jaarlijks ritueel. De Duitse tv bericht dagelijks over de beurs, vanuit een eigen studio. Kranten hebben speciale bijlages, politici en ambassadeurs geven acte de présence en iedereen van ook maar enige betekenis wordt rondgekart in Vip- Audi s over het enorme terrein. Nederland exporteert flink naar Duitsland, het is onze Excuses tellen niet op een internationaal podium grootste handelspartner. Daarom mag je verwachten dat ons land echt alle zeilen bijzet om iets goeds neer te zetten in Hannover. Liefst met Duitse gründlichkeit. De berichten die ons bereiken over de invulling van de Nederlandse presentie baren echter zorgen. Op het moment dat ik deze column schrijf, is er nauwelijks iets bekend over de invulling van het programma dat we in Hannover gaan bieden. Onze Duitse relaties uiten zich verbaasd over onze aanpak: wat gaat Nederland in Hannover doen? Bij bijvoorbeeld de VDMA, de vereniging van machinebouw-oem s waarin de belangrijkste Duitse klanten voor de Nederlandse hightech te vinden zijn, hebben ze nog geen idee. Klein voorbeeldje: op 27 januari werd nog een oproep gedaan aan de creatieve industrie om ideeën te genereren voor het Holland Paviljoen in Hannover. Is een dergelijke oproep, twee maanden van tevoren, niet een beetje laat? Natuurlijk, het werd pas na de zomer bekend dat Nederland partnerland werd op de Hannover Messe naar het schijnt omdat Brazilië uitviel maar excuses tellen niet op een internationaal podium. Een dergelijke slechte voorbereiding is geen goede reclame in een land waar ze gewend zijn om de zaken zeer grondig aan te pakken en goed voor te bereiden. Zien we hier een herhaling van de Nederlandse debacles rond de Fashion Week de afgelopen jaren in Berlijn? Ook in mode heeft Nederland wat in de melk te brokkelen. In deze tak van sport gelden we zelfs een beetje als gidsland. U weet het waarschijnlijk niet, maar in Berlijn strijkt twee keer per jaar het wereldwijde modecircus neer. Nederland kwam een paar jaar geleden op het goede idee om ook daar een plek te veroveren. Er moest wat worden geregeld om Nederland in het zonnetje te zetten maar door al het praten en vragen wie gaat dat betalen, wie gaat het uitvoeren, hoe gaan we het doen? maakte Nederland er verschillende keren een potje van. Nederland stuurde de uitnodigingen voor de Berlijnse mode-events vlak voor de modeweek uit en dat bleek gewoon te laat een dure miskleun die zelfs werd herhaald. In Duitsland moet je met wat anders voor de dag komen. Onze oosterburen willen tijdig en strak weten waar ze aan toe zijn. Wat is het lezingenprogramma? Wie zijn er aanwezig? Duitsers willen hun agenda plannen. Ze maken afspraken in een vroeg stadium. Wat doen Duitse beslissers met een Nederlandse topseminar of event dat er op het laatst nog even tussen komt? Dat laten ze gewoon links liggen. Wij horen nu van grote Duitse organisaties dat ze ook nu nog niet helemaal weten wat er allemaal gaat gebeuren in Hannover. Vinden ze vreemd. Dat is niet zo mooi voor ons imago en niet goed voor onze export. Het plaatst het beeld van het creatieve en flexibele Nederland in precies het verkeerde daglicht. Dan hebben we het nog niet over het gereserveerde miljoenenbudget. Maar daarvoor is deze column helaas te kort. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1 3

4 1 10 Nieuws Waarom het 450-mm-project is vastgelopen Het viel enkele toeleveranciers van ASML rauw op het dak: de ontwikkeling van 450-millimeterscanners werd stilgelegd. Hoe is dat zo gekomen? De vacaturesite voor hoog opgeleide technici Maintenance technician mechanisch Mars Nederland Contactpersoon: het Mars Recruitment Team W bit.ly/1jhlplk T Projectleider opleidingen NedTrain Contactpersoon: Ghazal Amiri Davani E ghazal.amiridavani@ns.nl T Sr. software engineer / (sr.) software designer PROMEXX Contactpersoon: Suzanne van Dijck E jobs@promexx.nl T Software engineer PROMEXX Contactpersoon: Suzanne van Dijck E jobs@promexx.nl T Thema Agro & food heeft hightech nodig Marel-topman Theo Bruinsma breekt een lans voor het potentieel van agro & food. Tegelijk wijst hij op de forse uitdagingen die er liggen. Software engineer test engineerr Hardware engineerr Project manager Technical support engineerr engineer Software engineer Test engineer Embedded software engineer Business anager Hardware Van Dam engineer Machine Europe Technology designer Elektronica-ontwerper Software engineer Senior Contactpersoon: mechanical Marian engineer van Wijck Mechatronica engineer Constructeur Senior ect Mechanical E marian.vanwijck@gmail.com engineer Project planner Applications engineer Software designer precision engineer T Accountmanager hightechindustrie Fijnmechanisch constructeur t engineer Embedded test engineer Hardware enginee Project manager Technical t engineer Systeem enginee Software engineer Test engineer Embedded software usiness development manager Hardware Topbaan engineer hightech Technology designer Elektronicaoftware architect Wilt u uw R&D vacatures engineer op Senior laten vallen mechanical op engineer Mechatronica engineer eur Senior de electronics website van architect Mechatronica&Machinebouw Mechanical engineer én Project in de nieuwsbrief planner Applications oftware designer Mechanical precision engineer Accountmanager hightechindustrie h constructeur van Embedded Mechatronica&Machinebouw? test engineer Embedded Neem test dan engineer contact op Hardware via enginee ger Technical support sales@techwatch.nl engineer Systeem voor enginee meer informatie Software engineer of Test engineer software engineer Business het development reserveren van manager een topbaan. Hardware engineer Technology lektronica-ontwerper Software architect R&D engineer Senior mechanical engineer ca engineer Constructeur Senior electronics architect Mechanical engineer Project cations engineer Software designer Mechanical precision engineer Accountmanager dustrie Fijnmechanisch constructeur Embedded test engineer Hardware engineer er Technical support engineer Systeem engineer Software engineer Test engineer software engineer Business development manager Hardware engineer Technology lektronica-ontwerper Software architect R&D engineer Senior mechanical engineer ca engineer Constructeur Senior electronics architect Mechanical engineer Project cations engineer Software designer Mechanical precision engineer Accountmanager strie Fijnmechanisch constructeur Embedded test engineer Embedded test engineer e enginee Project manager Technical support engineer Systeem enginee Software st engineer Embedded software engineer Business development manager Hardware chnology designer Elektronica-ontwerper Software architect R&D engineer Senior ineer Mechatronica engineer Constructeur Senior architect Mechanical t planner Applications engineer Software designer Mechanical precision engineer hightechindustrie Fijnmechanisch constructeur Embedded test engineer Embedded

5 INHOUD 18 Thema In je eentje kom je niet aan de overkant Er waait een frisse wind bij FTNON. Met investeerder ACC aan zijn zijde positioneert de Almelose machinebouwer zich in de veranderende foodmarkt. OPINIE 3 Prutsend partnerland Joost Backus 9 Het grootste geheim van Zuid-Holland Anton Duisterwinkel 11 Focus als machinebouwer op marketing en co-creatie Lucas Wintjes 13 Hoe overleef ik mijn baas? Jaco Friedrich NIEUWS 8 Kort nieuws 10 Waarom het 450-mm-project is vastgelopen 12 De wereld verbeteren met een beursstand THEMA AGRO & FOOD 15 Agro & food heeft hightech nodig 18 In je eentje kom je niet aan de overkant 22 Hightech melkrobots uit de Noordoostpolder 26 Samenwerking Lely en ROVC resulteert in halvering montagefouten 28 Innovatec en SMC broeden op energie-efficiëntie 31 Europese partners ontwikkelen automatische aspergesteker 36 Grensverleggende rooier oogst suikerbieten ACHTERGROND OVER PLM 38 Mutracx automatiseert informatiemanagement met Dassault 22 Thema Hightech melkrobots uit de Noordoostpolder Boumatic Robotics is nieuw in de wereld van de melkrobots. Binnen drie jaar zette het Emmeloordse bedrijf al dik tweehonderd machines in de markt. FOCUS 40 Contamination control groeit als kool 41 Productnieuws EN VERDER 6 Foto: Microchirurgierobot 42 Eventagenda 43 Cursusagenda 46 Fedactueel 50 Kompas 51 Colofon MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1 5

6 Foto: Bart van Overbeeke Opnieuw brengt de groep van Maarten Steinbuch aan de TU Eindhoven een operatierobot voort: Raimondo Cau promoveerde begin deze maand op een ontwerp voor microchirurgische toepassingen, bijvoorbeeld het herstellen van bloedvaten of zenuwbanen. Dat zijn zulke precieze handelingen dat er relatief weinig chirurgen zijn die dit kunnen. Met de robot kunnen ze echter trillingsvrij en vijf keer preciezer opereren dan met de hand, waardoor mogelijk veel meer chirurgen de ingreep kunnen uitvoeren. Bovendien wordt de procedure minder belastend. 6 MECHATRONICA 2

7 De robot heeft een console met twee joysticks die de chirurg met zijn handen kan bedienen. De bewegingen worden geschaald naar de armen van de robot: een grote uitslag wordt vertaald naar een kleine beweging van de robotarmen. Met een voetpedaal kan de chirurg bepalen in welke mate dit gebeurt. Daarnaast filtert de robot trillingen en is de controller voorzien van krachtenterugkoppeling. Het promotieonderzoek ontstond naar aanleiding van een vraag van plastisch chirurg René van der Hulst van het UMC Maastricht. Het prototype zal samen met het ziekenhuis verder worden ontwikkeld. Resultaten van de eerste klinische tests worden binnen een jaar verwacht. PE MECHATRONICA 2 7

8 KORT NIEUWS Medische systemen Twents ontwerp opent deur naar betere armprothese Universiteit Twente en Roessingh R&D hebben een prototype onderarmprothese ontwikkeld die de huidige hulpmiddelen sterk moet verbeteren door actuatie met spiersignalen en terugkoppeling via trillingen op de huid. Het prototype is het voorlopige resultaat van het Myopro-project. Begin deze maand verdedigde promovenda Heidi Witteveen haar proefschrift naar aanleiding van dit project. In mei volgt een tweede promovendus, Bart Peerdeman. Armprothesen zijn over het algemeen niet populair onder amputatieslachtoffers. Dat heeft uiteenlopende reden, waaronder het uiterlijk, comfort en bedieningsgemak. Er bestaan actieve prothesen die meestal een grijpactie kunnen maken door krachten vanuit de schouder via een mechanische constructie over te brengen. Een alternatief is een prothese met elektromotoren die worden aangestuurd met elektrische signalen van spieren in de armstomp. Deze myo-elektrische aansturing is natuurlijker dan een puur mechanische constructie. Er zijn al commercieel beschikbare prothesen die deze manier van signalering gebruiken. Toch vinden gebruikers die vaak nog te beperkt: de enige mogelijke beweging is openen en sluiten en er is geen gevoel zodat de gebruiker hem op het oog moet bedienen. Het Myopro-prototype verbetert deze aspecten. Krachtenterugkoppeling wordt gegeven met een reeks coin-motortjes op de armstomp, dezelfde motortjes die de trilfunctie van een mobieltje verzorgen. Uit simulatiestudies bleek dat de gebruiker met enige oefening ook zonder te kijken een prothese kan bedienen. Ook is er gewerkt aan het vergroten van het aantal vrijheidsgraden. Daarvoor wordt het aantal elektroden voor spieractiviteit flink opgeschroefd, zodat verschillende intenties kunnen worden overgebracht. PE Robotica Eindhovense wikipedia voor robots vertoont kunsten Onderzoekers van TU Eindhoven, Philips en vier Europese universiteiten leverden vorige maand na vier jaar onderzoek het online platform RoboEarth op. Met deze Wikipedia voor robots kunnen robots wereldwijd van elkaar nieuwe vaardigheden leren. De ontwikkeling van robots die taken kunnen overnemen in de zorg of huishouding wordt hiermee aanzienlijk versneld, aldus de onderzoekers. AP U wilt een compacte en nauwkeurige draaibeweging? U zoekt naar een perfecte integratie in uw handling unit? Wij hebben voor u de oplossing! WE ARE THE ENGINEERS OF PRODUCTIVITY. DRRDdraaicilinder van Festo, uitmuntende en veelzijdige prestaties. De DRRD-draaicilinder kenmerkt zich door zijn multifunctionele en robuuste karakter. Door de grote lagering is deze draaicilinder extreem nauwkeurig en nagenoeg spelingsvrij. De geïntegreerde stootdempers kunnen nog hogere massatraagheidsmomenten opvangen waardoor compact bouwen gemakkelijk is. Festo BV MECHATRONICA&MACHINEBOUW 16

9 COLUMN Het grootste geheim van Zuid-Holland Anton Duisterwinkel werkt bij TNO en is secretaris van Holland Instrumentation. Geen woorden maar daden Eigenlijk kwam het voor iedereen als verrassing: de statistieken van het CBS die beweren dat Zuid-Holland de tweede HTSM-provincie van Nederland is, in omzet en export gemeten. En zelfs eerste, als je kijkt naar het aantal bedrijven. Toegegeven, grotere leugens dan statistiek bestaan er nauwelijks; het is natuurlijk maar net wat je meerekent. Maar wie door de rook van haven en (petro)chemie in Rotterdam heen kijkt en wie een kas in loopt in plaats van erlangs, die ziet dat er in die statistieken een kern van waarheid schuilt. Het wemelt in Zuid-Holland namelijk van de hightechbedrijven, verdeeld over een groot aantal sectoren. Dat loopt van ruimtevaart en wetenschap (rond Noordwijk en Leiden) tot land- en tuinbouw (Westland), van maritiem en offshore (Drechtsteden en Zoetermeer) tot vrede en veiligheid (Haaglanden), en van medische en optische instrumenten (in en rond Delft) tot lab- en procesapparatuur (Rotterdam, Gouda). Hoe breed wil je het hebben? Het spreekt dan ook vanzelf dat die sectoren niet gewend zijn om samen te werken, laat staan om zich als één geheel te presenteren. Maar de individuele hightechbedrijven zijn er wel, bieden veel werkgelegenheid van handwerksman tot onderzoeker en dragen fors bij aan de positieve handelsbalans en economische groei. Dwars door alle crises heen. Diverse eindleveranciers, zoals Lely, Houdijk, Mapper en Cosine, exporteren het overgrote deel tot zelfs al hun producten. In hun niche zijn ze wereldleider. Deze bedrijven hadden nooit zoveel reden om in Nederland aan de weg te timmeren. En geen ervan is groot genoeg om de aandacht te trekken of de toeleveranciersketen rond zich te organiseren. Niet dat er geen toeleveranciers zijn overigens. Ik noem Hittech, Westend, Boers en co, en de talloze ingenieursbureaus zoals Lencon en ATG. Maar ook dat zijn mkb ers. Zo kan een complete sector lang onder het maaiveld blijven zeker als anderen in de regio hun tamtam al sinds mensenheugenis slaan. Toch heeft binnen zestien maanden na de oprichting een zestigtal van deze Zuid-Hollandse hightechbedrijven en kennisinstellingen, opleidingen, overheden en investeerders zich aangesloten bij Holland Instrumentation. En dat aantal groeit nog wekelijks. Waarom? Wat bindt deze partijen? Allereerst de inhoud: al deze partijen houden zich op een of andere manier bezig met de ontwikkeling van hightechsystemen of faciliteren dat. Daarbij gaat het heel vaak om instrumenten, voor wetenschap, voor meet- en regelsystemen of als onderdeel van een productiesysteem. Stuk voor stuk gebaseerd op systeem engineering, precisiemechanica, mechatronica, elektronica en vaak ook optica. Wat ook bindt zijn de uitdagingen waarvoor de leden zich gesteld zien: de roep om personeel, de urgentie om samen te werken bij innovatie, de moeizame zoektocht naar investeringsmiddelen en het speuren naar ondernemerschap. Het was dus hoog tijd om de banden van het netwerk aan te halen, de handen ineen te slaan, de neuzen dezelfde kant op te zetten en nog meer van die prietpraat, maar dan a.u.b. zónder prietpraat. Gewoon aan de slag. Dat hoort bij de Zuid-Hollandse mentaliteit, die zich misschien het kordaatst laat samenvatten in geen woorden, maar daden. Daarom: geen missionstatement. Geen enquêtes. Geen whitepaper. Maar wel: via prof-meets-cto-bijeenkomsten de ondernemers en onderzoekers bij elkaar brengen. Via Hi-tea en Young Instrumentation Network het netwerk opzetten en versterken. Werkgroepen opzetten die acties gaan uitvoeren rond onderwijs, ondernemerschap en kapitaalverschaffing. Een interactieve website en een elektronische nieuwsbrief. En binnenkort vast veel meer, bij voorkeur samen met Innovation Quarter, Medical Delta, Yes!Delft, Biosciencepark, Holland Space Cluster, FME en allerlei andere clubs. Het Zuid-Hollandse hightech instrumentatiecluster vormt een daadkrachtige en inhoudelijk waardevolle aanvulling op het hightechapparatencluster in Oost-Brabant en de hightech nanotechnologie in Twente. Wie er meer van wil weten, is van harte uitgenodigd bij het Zuid-Holland Instrumentation Event, Zie 2014, op 13 maart in Delft, georganiseerd door Holland Instrumentation. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1 9

10 NIEUWS Waarom het 450-mm-project is vastgelopen Het viel enkele toeleveranciers van ASML rauw op het dak: de ontwikkeling van 450-millimeterscanners werd stilgelegd. Hoe is dat zo gekomen? Paul van Gerven Op papier zijn het totaal verschillende bedrijven: Intel de processorkoning, Samsung de geheugengigant met een substantiële foundry-business en TSMC, de zuivere foundry. Maar door de opkomst van mobiele apparaten komen deze drie chipmakers steeds meer uit dezelfde ruif te eten, en dat veroorzaakt spanningen. Samen optrekken wordt daardoor steeds moeilijker. Dat, in een notendop, lijkt de achtergrond van de pauze die is ingelast bij de ontwikkeling van lithografiescanners die overweg kunnen met 450 millimeter wafers. De klus was al een jaar onderweg, maar zolang de neuzen van Intel, Samsung en TSMC niet dezelfde kant op wijzen, ziet ASML er geen heil in en staat de 450-millimeterontwikkeling op een laag pitje. Duurste schakel Het was Intel die het eerste in beweging kwam om de transitie naar het grotere waferformaat te bewerkstelligen. ASML wilde op twee voorwaarden meewerken: de IC-industrie moest de ontwikkeling cofinancieren en er moesten zich meer partners melden met een duidelijk commitment. Intel ging akkoord, nam in 2012 een belang in ASML en legde een R&Dvoorschot op tafel om zowel EUV- als 450-millimeterscanners te ontwikkelen. Samsung en TSMC volgden enkele maanden daarna met een vergelijkbare deal, maar de oplettende lezer zal het zijn opgevallen dat de communicatie daarover uitsluitend repten over EUV, en niet over 450 millimeter. ASML en Intel verwachtten echter dat de Aziaten alsnog overstag zouden gaan. Dat was een misrekening. Om redenen die nog niet zijn opgehelderd, willen Samsung en TSMC vooralsnog niet in het 450-millimeterbootje stappen. Dat kan niet los worden gezien van de toenemende onderlinge concurrentie, maar er zijn meer plausibele oorzaken voor te geven. In de eerste plaats komt er uit de sommetjes mogelijk helemaal geen aantrekkelijk kostenvoordeel dat de moeite waard is. Produceren op grotere substraten lijkt een inherent schaalvoordeel met zich mee te brengen, maar dat valt tegen, omdat de lithografie slechts in beperkte mate mee schaalt. ASML heeft zich gecommitteerd aan een prestatieniveau waarbij de lithokosten per oppervlakteeenheid gelijk blijven. Met andere woorden: het voordeel moet uit alle andere processtappen komen, terwijl de lithografie juist de duurste schakel is. Zeker voor TSMC zou de bottom line daarom wel eens tegen kunnen vallen, omdat de foundry meer kleine en gevarieerde productieruns draait. Daardoor loont de upgrade naar grotere plakken minder snel. Voor geheugens lijkt de overgang juist ideaal, maar de geheugenmarkt is dermate competitief dat elke koerscorrectie risico met zich meebrengt. Samsung schrikt daar mogelijk voor terug. Uitstel Uiteindelijk ging ook Intel weer twijfelen. Het bedrijf wist natuurlijk dat het nooit in zijn eentje een 450-millimeterinfrastructuur van de grond zou kunnen trekken. Dat was ook nooit de bedoeling geweest. Mogelijk speelden echter ook actuele marktontwikkelingen een rol: onlangs liet Intel een afgebouwde fab in Arizona leeg, omdat er productiecapaciteit over schiet. Intels twijfel ontging ASML niet, waarop afgelopen najaar de stekker eruit ging. Enkele toeleveranciers kregen een domper te verwerken (zij willen hier niet met de pers over praten), intern zegt ASML het personeel vooral naar andere projecten te hebben gedirigeerd. Technisch topman Martin van den Brink verwacht dat het uitstel minimaal twee jaar zal duren, maar sluit niet uit dat het 450-millimeterproject nooit meer opgestart zal worden. Dit artikel verscheen eerder in uitgebreide vorm in Bits&Chips 1, luchtlagers glijlagers lineair lagers magneetlagers NIEUW Kennis Kunde Kracht T F E info@kracht.nl W 10 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1

11 COLUMN Lucas Wintjes is vicepresident Sales Factory Automation bij Bosch Rexroth. Focus als machinebouwer op marketing en co-creatie Ga bij wijze van spreken dan eens geblinddoekt in een nieuwe Toyota, Chevrolet, Kia en BMW rijden. Allemaal sturen ze prima. Maar wat gebeurt er als u de blinddoek afdoet? Tien tegen een dat u zich het comfortabelst voelt in de BMW. Waarom? Omdat deze auto is ontworpen door en voor Europeanen. Wat dit met machinebouw te maken heeft? Veel. Heel veel. Want een machine die alleen maar doet wat ze moet doen, is tegenwoordig niet meer voldoende om als machineproducent een gezonde omzet en winst te realiseren. Daar hoort een belangrijk stuk beleving bij en die creëer je met creatief ontwerpen en imagogerichte marketing. Chinese producenten zijn nog helemaal niet bezig met marketing Daarom hoeven Europese machinebouwers ook niet bang te zijn voor directe concurrentie uit China. Chinese producenten zijn namelijk nog helemaal niet bezig met marketing. Die produceren wat hun wordt gevraagd en vaak voor ongelooflijk lage prijzen. Moet u als Europese machinebouwer dan niet ook in China produceren? Nee, nee, juist niet, zou ik haast willen zeggen. Chinese producenten zijn goedkoop, dat wel. Maar vaak ook slordig. Ik zat laatst in Sjanghai in een nieuw hotel. In de badkamer zat naast de kraan een gat in het marmer. Verkeerd afgetekend en blijkbaar gedachteloos geboord. Totdat de wasbak kwam en de kraan niet in het midden bleek te zitten. Nou, dan boren we toch een nieuw gat en laten het oude gat gewoon zitten? Dat is China. Vandaar dat er op het gebied van machine- en apparatenbouw juist steeds meer werk uit China wordt teruggehaald en weer als vanouds in Europa wordt geproduceerd bij bedrijven die kwalitatief aan de top staan. Combineer dit met Europese marketing, een nieuwe manier van samenwerken en slimme productie en er is geen land dat ons meer verslaat. Ik kom vaak in het Verre Oosten en India. Als je dan ziet hoe de fabrieken er daar uitzien en dit vergelijkt met Europa, dan is het eveneens geen verrassing dat westerse bedrijven die daar (laten) produceren, zich steeds meer zorgen maken over hun imago. Fair trade, daar hebben ze in China en India nog nooit van gehoord. Althans niet in de industrie. Daar hebben we in Europa geen last van. De arbeidsomstandigheden behoren hier tot de beste ter wereld. Daarnaast heeft Europa wereldwijd een goed imago. Rijke Chinezen drinken Franse champagne en rijden in Duitse en Italiaanse auto s. Zelfs in India blijkt imago belangrijker dan je denkt. Daar bouwen ze de Nano. Dat is de goedkoopste auto ter wereld. In een land met veel armoede is dat een pre, zou je denken. Maar een Indiër koopt de Nano niet, want dan weet iedereen dat je arm bent. Ze betalen liever een paar honderd dollar meer voor een kleine Suzuki. Onderschat de kracht van imago (en dus marketing) niet. Dat betekent dat je als machinebouwer heel goed moet ontwerpen en heel goed moet weten voor wie je ontwerpt. Zet daar dus een goed (wisselend) multidisciplinair team op en nodig daar ook goede toeleveranciers bij uit. Co-creation is dé manier om slimmer, beter, mooier en efficiënter te ontwerpen. Sluit je niet af. Stel je open voor nieuwe technologie. Kijk naar Industrie 4.0. Kijk naar nieuwe softwareontwikkelingen, waardoor de functionaliteit, de bediening en de servicevriendelijkheid verbeteren. Er komen nieuwe generaties aan die verwachten dat hun koelkast straks zelf bier bestelt als de bodem van de voorraad in zicht is. Dan moeten de machines waar ze overdag aan/mee werken natuurlijk niet uit de oertijd lijken te komen. Bedenk dat als het u als machinebouwer lukt om uw machine hetzelfde imago te geven als van een Iphone, u zich over de winst heel weinig zorgen hoeft te maken. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1 11

12 NIEUWS De wereld verbeteren met een beursstand De techniekwereld draait vaak te veel om bedrijfspolitiek en geld verdienen, en te weinig om passie voor het onderwerp, vindt Elmekanik-directeur Rudy Post. Door met een stuk of tien bedrijven samen een beursstand te organiseren, wil hij uitstralen dat onderling vertrouwen en passie voor techniek wel degelijk mogelijk zijn. Pieter Edelman Een beurseiland op High Tech Systems* van een stuk of tien bedrijven met alle mogelijke elektromechanische aandrijf- en positioneertechniek, van millimeter- tot nanometerniveau. Dat is wat Rudy Post voor ogen heeft. Maar vooral: een eiland waar techneuten zich weer gewoon kunnen verwonderen over techniek, in plaats van dat ze bezig zijn met bedrijfspolitiek, gekonkel of gladde verkooppraatjes. Dat lijkt op het eerste gezicht wat hoogdravend voor een beursstand, maar Post is bloedserieus. Hij is directeur en eigenaar van Elmekanic, leverancier en adviseur van elektromechanische aandrijvingen uit het oosten des lands. Hij is ook een bevlogen man met een broertje dood aan dingen die afleiden van waar het écht om draait in het leven: Kinderen gaan uit zichzelf hutten bouwen of dijkjes. Als kind ben je echt onder de indruk van een shovel of een racewagen. Maar in onze technische wereld zijn we het spelen kwijtgeraakt. Dat heeft alles te maken met misbruik van vertrouwen en het daardoor ontstane onderlinge wantrouwen. Daar hebben we de hele crisis aan te danken. Ik kreeg eens een rondleiding bij een bedrijf dat prachtige geavanceerde technische systemen maakte. Aan het eind vroeg ik of de medewerkers er enthousiast waren. Als antwoord kreeg ik: Nee, die komen gewoon om half negen en gaan stipt om vijf uur weer naar huis. Ook in deze organisatie draaide het alleen maar om geld verdienen voor de aandeelhouders. Toen we in onze kinderjaren hutten bouwden, had je dat er iemand in de groep was met een opa die nog een oud kacheltje had. Dan vroeg je of hij die niet van zijn opa kon lenen. Vervolgens vertrouwde je er gewoon op dat hij dat regelde. Ik zeg: we moeten weer toe naar een maatschappij waar we gewoon als kinderen samenwerken. Toen ging het ook heus wel eens mis, maar dat was een uitzondering. Als je elkaar kunt vertrouwen, dan maak je weer iets waar anderen echt profijt van hebben. Dat wordt dan ook het idee van het beurseiland. Post heeft al zes van de vooral Duitse bedrijven die hij vertegenwoordigt, overgehaald om met hem op de beurs te staan. Gebaseerd op onderling vertrouwen. Het wordt niet iets onder de vlag van Elmekanic, en iedereen betaalt gewoon zijn eigen standoppervlak. Het gaat erom dat er geen muren staan en dat iedereen een bezoeker kan doorverwijzen als die iets nodig heeft wat het ene bedrijf niet heeft. Zo wast de ene hand de andere. Het gaat erom gezamenlijk iets neer te zetten waarvan mensen denken: Hé, hier waait een andere wind, hier is passie. Goeroe Want ook op technische beurzen is passie voor techniek vaak ver te zoeken, merkt Post. Op die grote buitenlandse beurzen presteren ze het zelfs om gebodypainte meisjes met blote borsten te laten rondlopen. Als we zo diep moeten zinken om met glibberige methodes een koud verhaal te verkopen, dan denk ik: doe gewoon man, ga op een terras zitten en pak samen een pilsje. Tijdens de afgelopen HTS-editie merkte Post dat er in Eindhoven een andere sfeer hing. We zaten op een gegeven moment met zijn allen aan tafel in Radio Royaal. Nederlanders, Duitsers en andere buitenlanders. Het zonlicht viel door de bovenramen en er ontstonden allerlei gesprekken tussen de mensen. Mijn buurman vertelde dat hij meestal apart van zijn vrouw op vakantie gaat, omdat hij zes weken door India wil trekken met een rugzak en zij graag een luxe vakantie wil. Dat soort persoonlijke zaken, dat is wat ertoe doet. Met het gezamenlijke initiatief dit jaar wil Post hierop voortbouwen en laten zien dat het ook anders kan en dat er nog meer is dan ten koste van alles geld verdienen. Natuurlijk is het iets kleins. Maar je kent vast wel het boek The seven habits of highly effective people van Stephen Covey. Dat is natuurlijk een beetje een goeroe, maar hij heeft een nuttige observatie dat je je niet druk moet maken om wat buiten je cirkel van invloed ligt, want daar kun je toch niets aan doen. HTS ligt wel binnen mijn cirkel, dus op die manier wil ik wel een verschil maken en proberen mijn steentje bij te dragen aan een betere wereld. *Techwatch, de organisator van High Tech Systems, is tevens uitgever van Mechatronica&Machinebouw. Elmekanik-directeur Rudy Post (tweede van rechts): Als kind ben je echt onder de indruk van een shovel of een racewagen, maar in onze technische wereld zijn we het spelen kwijtgeraakt. 12 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1

13 OPINIE DE COMMUNICATIETRAINER Jaco Friedrich is softskillstrainer bij het High Tech Institute. Hoe overleef ik mijn baas? Een ingenieur vraagt: Ik hou van mijn werk, maar mijn nieuwe leidinggevende maakt het me soms behoorlijk moeilijk. Beloftes komt hij niet na. Hij wacht altijd tot het laatste moment met beslissingen nemen. De grootste schreeuwer bij vergaderingen krijgt zijn zin en als er fouten worden gemaakt, laat hij zijn medewerkers vallen als een baksteen. Probeer je hem daarop aan te spreken, dan gaat hij elke discussie uit de weg. Ik wil mijn baan niet kwijt, dus hoe ga ik hiermee om? Je weet zelf hoe lastig het is om nieuw gedrag aan te leren De communicatietrainer antwoordt: Wat doe je als de ander zich niet zo gedraagt als jij graag wilt, of misschien wel niet goed functioneert. Je hebt een aantal mogelijkheden. Het begint met de feiten onder ogen zien. Dus analyseren wat er precies aan de hand is. Wat doet je leidinggevende precies en wat is het effect op jou en je werk. Let op: wees concreet in je analyse. Dus niet het is een slome gast maar hij neemt geen besluiten waardoor ik niet verder kan met mijn werk en dat geeft me stress. Dit is de informatie die je nodig hebt om het gesprek aan te gaan en effectief feedback te geven. Belangrijk is dat je serieus onderzoekt of het realistisch is wat je waarneemt. Het kan heel goed zijn dat je leidinggevende overwegingen heeft om dingen te doen of niet te doen waarvan je de achtergrond niet kent. Soms spelen er niet-technische, bijvoorbeeld commerciële belangen die gevoelig zijn en ook niet gemakkelijk te delen. Een goede analyse betekent ook zelfonderzoek. Ga na of je niet toevallig overgevoelig bent voor bepaald gedrag en anderen er bijvoorbeeld veel minder last van hebben. Bottomline: zorg dat je een volledig en concreet beeld krijgt van de situatie. Op basis van dit beeld probeer je in een gesprek met je leidinggevende te komen tot inzicht waar het precies misgaat en hoe het verder moet. Meestal verbetert dit de situatie. Wanneer je na analyse en gesprekken tot de conclusie komt dat er niks verandert en je leidinggevende niet goed functioneert, kun je een aantal dingen doen. Je kunt samen met je collega s een groepsgesprek organiseren en hiermee de druk op je leidinggevende opvoeren om zijn gedrag aan te passen. Of je leidinggevende zijn gedrag kan veranderen, is natuurlijk de vraag. Je weet zelf hoe lastig het is om nieuw gedrag aan te leren, maar waar een wil is, is een weg. Dus de bereidheid om dingen anders te doen, is van groot belang. Verandert er niks, ook na ettelijke gesprekken, dan kun je het hogerop zoeken of via een hr-medewerker of vertrouwenspersoon hulp van hogerhand vragen. Is dit geen optie of te gevaarlijk voor je eigen positie omdat je leidinggevende het hand boven het hoofd wordt gehouden, dan resten je twee opties. Vertrekken of ermee leren leven. Motto is: acteer niet te snel (veel dingen lossen zich op een wonderlijke manier zelf op), en, tegelijkertijd, wacht niet totdat je gefrustreerd rondloopt. Een mooi Tibetaans gezegde luidt: Je kunt alle straten brandschoon maken, maar je kunt ook schoenen aandoen. Door in de basis te accepteren dat mensen soms rare dingen doen, word je er minder kwetsbaar voor. Neem wel adequate maatregelen als de situatie erom vraagt. Blijf te allen tijde baas over je eigen loopbaan, waarbij je accepteert dat geen baan ideaal is. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1 13

14 30 SEPTEMBER T/M 3 OKTOBER JAARBEURS UTRECHT

15 THEMA AGRO & FOOD Agro & food heeft hightech nodig Zelf wil hij er niet aan, maar na bijna veertig jaar is Theo Bruinsma een boegbeeld geworden voor de Nederlandse agroen foodindustrie. De directeur Special Projects bij Marel draagt de sector een zeer warm hart toe en loopt niet weg voor de verantwoordelijkheid die dat met zich meebrengt. Bevlogen breekt hij een lans voor het geweldige potentieel dat agro & food vertegenwoordigt. Maar er liggen nog een paar forse uitdagingen. Alexander Pil de harde realiteit, zegt Theo Bruinsma halverwege het gesprek. Even De komende decennia groeit de wereldbevolking naar ongeveer tien miljard mensen. De consequentie is dat de wereld de komende veertig jaar meer voedsel moet produceren dan we in totaal de afgelopen achtduizend jaar hebben gedaan. Het is een frappante statistiek waarmee de directeur Special Projects van Marel eens te meer het belang van de agro- en foodindustrie wil onderstrepen. Sterker nog: alleen met de inbreng van hightech oplossingen kunnen we voedseltekorten voorkomen. Voor de machinebouwwereld is de drempel vaak hoog, heeft Bruinsma ervaren. De omgeving waar de machines van bijvoorbeeld Marel hun werk moeten doen, is behoorlijk vijandig. Het is niet allemaal warm, droog en knus. Nee, het is er vochtig en de temperatuur wisselt voortdurend. Neem het productieproces van worst. Dat begint typisch bij heel lage temperaturen van net boven het vriespunt om het product goed te conserveren. Maar verderop in het proces kan de temperatuur makkelijk oplopen tot tachtig graden Celsius. Ook de vochtigheid varieert van zeer droog tot bijna honderd procent. Die combinatie zorgt voor extra problemen. Bruinsma noemt het een van de belangrijkste vechtsporten die zijn ingenieurs bedrijven: de strijd tegen vocht. Met wisselende temperaturen creëer je overdruk en onderdruk in het systeem. De machines staan dus constant te ademen. De geringste opening in een kast en je zuigt al lucht naar binnen, vochtige lucht. s Nachts als het apparaat uit staat, condenseert de boel en de volgende morgen heb je kortsluiting. We moeten dus altijd elementen inbouwen die ervoor zorgen dat het systeem zo veel mogelijk op een constante werktemperatuur blijft. En er is meer. Onze machines moeten bestand zijn tegen de agressieve reinigings- middelen en -methodes, en hulpstoffen zoals vloeibare rook. Die reiniging hangt samen met prioriteit nummer een: hygiëne; de mens mag immers geen schade oplopen, schetst Bruinsma de wereld waar hij met zijn bedrijf opereert. Uitdagend en leuk. Damescrèmes De bijdrage die hightech toeleveranciers in dit speelveld kunnen leveren, ligt op het gebied van functionaliteit. Zij leveren, wij zorgen dat hun oplossing overleeft en de kwetsbare technologie op de juiste wijze gescheiden blijft van vocht en reinigingsmiddelen. Hun uitdaging is dus om die functionaliteit zo compact mogelijk uit te voeren zodat het voor ons makkelijker is om het goed in te pakken. Hoe slim je ook bent in mechatronica, als je vergeet voor welke industrie je ontwikkelt, slaag je nooit. Je kunt een fantastische robot bedenken, maar zonder bescherming is hij na een paar weken hartstikke Op initiatief van Marel is er in Boxmeer een innovatiecentrum in de steigers gezet waarin alle schakels in de kippenketen gezamenlijk kunnen sleutelen aan geavanceerde technologieën. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1 15

16 THEMA AGRO & FOOD dood, lacht Bruinsma. Natuurlijk kun je een robotarm beschermen met een hoes dat is vaak een van de weinige wegen die naar Rome leidt maar je zult zo n jas toch met enige regelmaat moeten vervangen omdat dat materiaal de hele tijd wordt belast. Tot nu toe is het nog niet betaalbaar gebleken om een robot te ontwikkelen speciaal voor de voedingsmiddelenindustrie. Alleen flexpickers komen soms in aanmerking. De tooling die direct in contact staat met het product is geschikt voor food en de aandrijving erboven zit veilig uit de buurt. Winst is er absoluut te halen, stelt Bruinsma, vooral in nauwkeurigheid. Dat soort verbeteringen vertaalt zich in onze industrie direct in een hoger rendement. Voor de farmaceutische wereld bijvoorbeeld zijn orgaantjes een interessante bron van hulpstoffen. Hoe beter je instrumenten zijn om die te verzamelen en te verwerken, hoe kleiner de bijvangst is en hoe meer het oplevert. De industrie zal de komende jaren wat dat betreft ook steeds hogere eisen stellen. Neem een product als collageen dat in veel damescrèmes zit. Het spijt me wel, maar dat is een bijproduct van de bio-industrie en van de intensieve veehouderij. Hoe preciezer we collageen kunnen winnen, hoe meer het waard is. Dat drijft ons. We doen nu dingen die we twintig jaar geleden in onze stoutste dromen niet hadden verzonnen. Geen hond Hoewel Bruinsma zeer positief is over de kansen van de agro- en foodmarkt, waarschuwt hij ook voor een paar bedreigingen. De aarde waarin we als bedrijf wortelen, wordt gevoed door twee belangrijke zaken: een succesvolle primaire industrie intensieve landbouw en veehouderij en een gezonde instroom van kwalitatief hoogwaardige jonge talenten. Aan beide schort het. De primaire industrie verdient momenteel geen geld en raakt steeds verder verstrikt in knellende regelgeving. Dat komt niet eens zozeer uit Europa; we leggen het onszelf op. We weten wat er nodig is voor gezond ondernemerschap in de agro en food. Helaas conflicteert dat regelmatig met de belangen van de mensen die in de omgeving wonen. Er is steeds minder tolerantie ten opzichte van de bijverschijnselen van die sector zoals stank en fijn stof. Vroeger was de veehouderij een normaal onderdeel van onze leefomgeving maar tegenwoordig staan de partijen regelmatig lijnrecht tegenover elkaar. Daardoor ontstaat er nog wel eens regelgeving die het ondernemen in de sector heel moeilijk maakt. Een ander punt is de rel rond Q-koorts. De moderne mens accepteert dat soort zaken niet meer, gaat Bruinsma verder. Er ontstaat zo langzaamaan een denkwereld waarin we het boerenbedrijf afdoen als een museumactiviteit. Maar realiseer je goed dat diezelfde landbouw aan de wortels ligt van alles dat we hier doen. De uitdaging is dus om de intensieve veehouderij in balans te brengen met haar omgeving, zodat we op een stabiele, duurzame manier ook op lange termijn de productie kunnen vasthouden. De kennis daarover is een exportproduct, daar ben ik van overtuigd. En qua onderwijs? Nederland heeft toch een landbouwuniversiteit, is dat niet genoeg? Ons vakgebied steunt op vier hoekstenen: middelbaar en wetenschappelijk onderwijs op landbouwgebied, en mid- HANNOVER MESSE 2014 Innovatie, de sleutel tot succes Internationaal marktoverzicht Baanbrekende innovatieve technologieën Kennistransfer en trends van morgen 7 t/m 11 April 2014 Hannover Germany hannovermesse.com Get new technology first Hannover Consultancy B.V. Tel. +31 (0) info@hf-netherlands.com 16 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1

17 > Theo Bruinsma, directeur Special Projects bij Marel: Innovatie kan niet op één schakel in de keten gebeuren. delbaar en wetenschappelijk onderwijs in de techniek. Zeker aan de technische kant is de instroom zwakjes. Technische vakken zijn niet sexy. Gelukkig beginnen mensen zich langzaam te realiseren dat daar werkgelegenheid in zit. Marel zit in de cross-over tussen hightech en agro & food. Je kunt werkelijk geen hond van de universiteit trekken die daar iets van weet. Ik heb het zelf ook in de praktijk moeten leren, maar het duurt wel even voordat je het hele spanningsveld begrijpt. Bruinsma is daarom in gesprek met bijvoorbeeld TUE-kopstukken Hans van Duijn en Maarten Steinbuch. Zij geven thuis en zijn aan het schakelen. Zij zien ook het geweldige potentieel om jonge mensen op te leiden die juist wel thuis zijn in dit vakgebied, vertelt Bruinsma enthousiast. We moeten ook blijven praten met ROC s. Ook op dat niveau is het niet altijd even makkelijk om de juiste mensen te vinden. Als wij hier een vakkundige lasser nodig hebben en geloof me, het lassen van roestvrij staal is echt een kunst dan is dat ongelofelijk moeilijk. Dat heeft twee oorzaken. In de eerste plaats speelt ook hier dat techniek niet sexy is. Ten tweede worden de leerlingen zo lang mogelijk in het schoolsysteem gehouden waardoor ze het vak niet in de praktijk leren. Om het gat te dichten, zet Marel momenteel de eerste voorzichtige stappen richting een eigen interne opleiding. Binnen het innovatiecentrum wil het bedrijf de complete keten weer bij elkaar brengen. Daarbij zetten de deelnemers hun kaarten in eerste instantie op twee punten: poultry en further processing. Het moet een platform worden waar iedereen elkaar weer kan vinden en waar we kunnen praten over gemeenschappelijke problemen en oplossingen. Aan de ene kant betekent dat een kantooromgeving waar alle partners een plekje hebben. Aan de andere kant moet er een laboratorium komen waar we gezamenlijk fundamenteel onderzoek kunnen doen aan de grote vraagstukken uit de industrie. Bruinsma heeft ervaren dat de normale ontwikkelafdelingen voor dergelijk onderzoek geen tijd hebben. Ik merk het bij onszelf. We zijn constant bezig om de volgende versie van onze machines te ontwikkelen. Als je dat niet doet, schiet de concurrentie je aan alle kanten voorbij. Een omgeving met deadlines en waar prestaties moeten worden geleverd. Dat is niet exact de omgeving waar je eens rustig out of the box kunt denken. Het leidt tot stapsgewijze innovatie. Met de campus mikken we op een werksfeer waarin R&D ers de ruimte krijgen om buiten hun Hightech toeleveranciers in de foodindustrie hebben de uitdaging om functies zo compact mogelijk te maken, zodat gespecialiseerde bedrijven als Marel minder moeite hebben om het geheel goed af te schermen tegen alle foodspecifieke invloeden van buitenaf. Out of the box Met Marel als initiator werken tien kennisinstellingen en tien bedrijven op dit moment aan een open-innovatiecampus voor agro & food in Boxmeer. Om de achtergrond daarvan uit te leggen, leunt Bruinsma eens achterover: De grootste bedrijven ter wereld in de poultry-keten komen hier uit Boxmeer en omgeving: Marel Stork Poultry, Nutreco, Hendrix Genetics, Intervet MSD en Teeuwissen. Daarnaast komt de grootste concurrent van Marel in kippenverwerkingsmachines ook uit Nederland: Meyn uit Oostzaan. Zo is het ook op een hoop andere vakgebieden. We zijn in deze regio heel goed geworden in machinebouw voor vleesverwerking. Dat kun je hier in Boxmeer allemaal terugvoeren op Wim Hendrix, die hier bekendstond als Wimke de Körver. Die ondernemer begon begin vorige eeuw met de bouw en verkoop van veevoermengers. Dat groeide uit tot een imperium in de pluimveemarkt. Ook Stork is destijds gestart om machines te bouwen voor de vele slachterijen die hier toen nog zaten. In de schaduw van Hendrix ontwikkelde zich in het Boxmeerse een wereldindustrie die de hele keten afdekte van genetisch en medisch onderzoek tot slachthuizen, machines en retail. Bruinsma hamert erop dat de volledige keten in Nederland aanwezig moet blijven. MSD en zijn divisie Intervet, specialisten in diergeneesmiddelen, zijn al vrijwel volledig naar het buitenland vertrokken. Diervoedingsleverancier Nutreco heeft nog maar zeshonderd van zijn tienduizend medewerkers in Nederland. En ook Stork Poultry is sinds de overname door het IJslandse Marel in 2008 geen Nederlands bedrijf meer. Vroeger zaten die bedrijven hier allemaal en konden de directeuren elkaar regelmatig informeel vinden over een glaasje bier. Maar we raken steeds meer schakels in de keten kwijt. Een kwalijke zaak, vindt Bruinsma. Als je iets in de keten wilt veranderen, heeft dat gevolgen voor alle schakels. Het is een beladen onderwerp, dus ik noem hem liever niet als voorbeeld maar kijk eens naar de plofkip. Als we daar een fundamentele oplossing voor willen hebben, moeten we een kippenras creëren dat andere eigenschappen heeft. Die kip heeft wellicht ander voer nodig, moet misschien anders worden geslacht en verwerkt. Dat betekent dat wij andere machines moeten ontwikkelen. Kortom: de hele keten moet meewerken. Innovatie kan niet op één schakel in de keten gebeuren. eigen wereld te kijken zodat breakthroughtechnologieën ontstaan. De provincie en de gemeente Boxmeer dragen een steentje bij, maar ook de deelnemers moeten investeren. Marel neemt het op zich om de bouwkosten van het pand te garanderen. Dat hoopt het later grotendeels terug te verdienen via de huurders. Bruinsma verwacht dat het centrum over een jaar of twee zijn deuren opent. Iedereen kan wel roepen dat de regio Oost- Brabant zich gaat concentreren op agro & food. Vast wel, maar dat gaat niet zomaar. Er liggen nog een paar forse uitdagingen. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1 17

18 14027_MB_NL_METAV_90x263_METAV :41 Seite 1 THEMA AGRO & FOOD maart Düsseldorf In je eentje kom je niet aan de overkant Sinds een paar maanden waait er een frisse, nieuwe wind bij FTNON. De Almelose machinebouwer verkocht een meerderheidsaandeel aan de Amsterdamse investeerder ACC. Door die ommekeer verwacht het bedrijf, dat vorig jaar zijn vijftigste verjaardag vierde, zich nog beter te kunnen positioneren in de veranderende foodmarkt. Verein Deutscher Werkzeugmaschinenfabriken e.v. Corneliusstraße Frankfurt am Main Tel Fax metav@vdw.de Internationale beurs voor productietechniek en automatisering Speciale tentoonstellingen Rapid.Tech goes METAV Fairwise bv Ms. Stephany Brock Verlengde Tolweg 2a 2517 JV DEN HAAG Tel: Fax: info@fairwise.nl Alexander Pil Eind vorig jaar was daar ineens een opvallend bericht: de Amsterdamse participatiemaatschappij Active Capital Company (ACC) had een meerderheidsbelang genomen in Food Technology Noordoost-Nederland (FTNON). Een flinke omslag voor de Almelose organisatie die al vijftig jaar als een op zichzelf gericht familiebedrijf machines bouwde voor de voedingsindustrie. FTNON ging bij de beslissing echter niet over één nacht ijs. Directeur-grootaandeelhouder Leo te Brake had twee jaar eerder al aangegeven dat hij het tijd vond om het stokje over te dragen. Hij zat al veertig jaar in de business en vond het wel mooi geweest, vertelt de nieuwe algemeen directeur Wilco Fauth. Te Brake zag de wereld veranderen en vond dat daar ook een nieuw elan bij hoorde. Kijk, we hebben een managementteam dat al meer dan twintig jaar bij elkaar is, zegt Fauth, die net als de andere oudgedienden Dries Baars en Bert Koekkoek zijn belang in FTNON heeft vergroot. We zijn goede vrienden van elkaar geworden. Daar hebben we veel succes mee gehad en het heeft ons gebracht waar we nu zijn. Daar zijn we trots op. Maar die vriendschap kan er ook voor zorgen dat de discussies wel eens vervlakken. Tijd dus om de boel een beetje op te schudden. FTNON sprak met een aantal potentiële partijen en koos uiteindelijk voor ACC. Fauth: Daar hadden we het beste gevoel bij. Het is het beste huisje voor 18 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1

19 ons beestje. Active is een hands-on firma. Tijdens de due diligence zijn we met z n allen al direct begonnen om te kijken hoe we FTNON naar een hoger plan kunnen trekken. ACC s investment associate Jan Middelburg heeft zitting genomen in de directie. Het is natuurlijk niet zo dat Active als een olifant door de porseleinkast banjert en alles hier op zijn kop gooit. Alles gaat in overleg, maar het is heel verfrissend om met iemand te kunnen sparren die weet hoe het hier loopt, je een spiegel voorhoudt, je helpt dingen te zien waar je misschien af en toe blind voor was. Soms doe je zaken immers uit automatisme en dan is het goed dat iemand daar eens vraagtekens bij plaatst. Alleen zo kom je op een hoger niveau. Bijkomend voordeel is dat FTNON met ACC kennis in huis heeft gehaald waar het met het vertrek van Te Brake behoefte aan had. Dan moet je vooral denken aan de interne processen en het beleid. Hoe kun je een machinefabriek optimaal laten functioneren? Hoe gaat de overdracht van sales, naar engineering, naar productie en uiteindelijk de aflevering van de machine aan een tevreden klant? Active kent het klappen van de zweep. Nu we in een groep zitten, kunnen we ook ervaringen delen. Hoe hebben jullie dat softwareprobleem opgelost? Hoe doen jullie het met de inkoop? Waarom construeer je op die manier? Dat brengt veel waarde. Vliegjes FTNON ontwikkelt en produceert machines voor de verwerking van voeding. Daarvoor heeft het grofweg vier families: wassen, drogen, koken en koelen. Het palet is breed: de Almelose systemen kunnen overweg met salades, fruit, groenten, aardappelen, champignons, kant-en-klaarmaaltijden, vlees, vis, gevogelte en zelfs diervoeding. Ieder product heeft zijn eigen karakteristieken. Het is immers nogal een verschil of het apparaat met erwten, watermeloenen of kroppen sla moet werken. Vroeger hadden we vijfhonderd verschillende machines, zegt Fauth met een flauwe glimlach. Het is nu natuurlijk niet meer houdbaar om dat allemaal state of the art te houden. We werken dus met semi-standaard machines en proberen zo veel mogelijk multipurpose systemen te ontwikkelen. Soms kan dat echt niet. We hebben bijvoorbeeld een machine die erwten op grootte selecteert. Zo n apparaat ramt in het erwtenseizoen een paar weken continu door en de rest van het jaar staat het in de mottenballen te wachten tot het volgende seizoen. Of neem onze bonenpunter die de puntjes van groene boontjes verwijdert. Die stap heb je alleen maar nodig voor dat specifieke product en die machine wordt dus ook maar een paar weken in het jaar volop belast. Stilstaande machines worden er over het algemeen niet beter op, dus we proberen onze oplossingen zo flexibel mogelijk te construeren. De desinfectiestomer is een goed voorbeeld. Dat systeem kan alle meloensoorten aan, van kleine galia s tot grote watermeloenen, maar het is ook geschikt voor mango s. Ook de wasmachines en blancheurs zijn vaak multipurpose. Of je nou spinazie, erwten of bonen wast, dat maakt niet uit, weet Fauth. Het zand moet eraf, de vliegjes moeten eruit en het aantal bacteriën moet naar beneden. Daarvoor moet je vooral de verblijftijd in de wastank goed kunnen garanderen. De variatie zit in het waseffect. Met water- of met luchtinjectie creëer je de benodigde turbulentie. Voor elk product moet je op zoek MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1 19

20 THEMA AGRO & FOOD naar de beste oplossing. In de vijftig jaar dat we dit nu doen, hebben we daar behoorlijk wat kennis over opgebouwd maar we denken nog altijd na over nieuwe manieren om het wasproces te optimaliseren. Kun je bijvoorbeeld andere bewegingen of een andere golfslag opwekken waardoor het wassen beter gaat? FTNON bouwt zijn machines eerst volledig op in zijn productiehal in Almelo. Pas daarna gaan ze op transport naar de klant. Trends Fauth constateert dat de voedingsmiddelenindustrie steeds complexere producten verzint. De consument is steeds kritischer, verwend misschien. Hij wil elke dag iets anders eten. Als je alleen een appel in de salade hoeft te doen, is dat nog makkelijk. Maar als je er ook stukjes peer, mango en passievrucht in wilt hebben, allemaal met hun eigen bewerking, wordt het toch een stukje lastiger. Vroeger had je bij kant-en-klaarmaaltijden de keus uit boerenkool en zuurkool. Nu heb je een palet aan ingrediënten, het is bijna haute cuisine. Het vraagt om complexe productielijnen die al die onderdelen op het juiste moment, in de goede vorm en in de gewenste hoeveelheid samenbrengen. Niet alleen de consument is kritischer, ook de overheid legt steeds striktere regels op. Fauth: De kranten staan er vol van als het weer eens ergens misgaat. Het is natuurlijk heel goed dat er veel controle is, maar het vraagt wel wat van onze engineers. Hygiëne is makkelijker gezegd dan VERIFIEER EN OPTIMALISEER UW ONTWERP MET COMSOL MULTIPHYSICS Simulatie van het verwarmen van voedsel in een magnetron. Met COMSOL Multiphysics kunt u de werking van uw ontwerp nabootsen. Alle fysische aspecten, zoals in de werkelijkheid voorkomen, worden meegenomen. Bekijk nu een korte introductie over COMSOL Multiphysics op Copyright 2014 COMSOL 20 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 1