ATEX Risicobeoordeling

Transcriptie

1 ATEX beoordeling Bewering beoordeling is niet nodig ter beheersing van explosierisico s. Toepassing van verschillende methodieken risicoanalyses Daar hebben we immers de NPR 7910 voor.. Rolf van Dijk Cert. Hoger Veiligheidskundige ATEX en procesveiligheid bepaald door gevaren Gezamenlijk doel: mens (en milieu) beschermen tegen de (explosie)gevaren Gevaren: : Groot Sterk Wild (onberekenbaar) Scherpe (slacht)tanden Grote snelheid is de kans dat de mens of het milieu wordt blootgesteld aan het gevaar met ongewenste gevolgen = Kans x Blootstelling x Ernst

2 (Bron)maatregelen Wegnemen van het gevaar: Maatregelen Afschermen van het gevaar: Weg Bokito = Kans x Blootstelling x Ernst Maatregelen Plaatsen van waarschuwing: Maatregelen Persoonlijke beschermingsmiddelen = Kans x Blootstelling x Ernst = Kans x Blootstelling x Ernst Maatregelen = Kans x Blootstelling x Ernst ATEX en procesveiligheid Gevaren fysische en chemische eigenschappen van het medium Corrosief Giftig Verstikkend Brandbaar Relatieve gewicht t.o.v. lucht

3 Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) Begin Bepaling afwijking en reden - Inventariseren van inventarisatie risico s en scenario s Verdere risico-reductie of -classificatie nieuwe oplossing beoordeling Bepalen van maatregelen evaluatie voldoende Verificatie nee gereduceerd? ja Einde weging, verschillende methodieken Fine & Kinney (R = K x B x E) matrix (Waarschijnlijkheid/Effect) graaf (Gevolg/Frequentie/Afwending gevaar) Doel is zoveel mogelijk eenduidigheid van de inschattingen (blijft echter subjectief) Voorbeeld; Fine & Kinney Voorbeeld; Fine & Kinney Waarschijnlijkheid is de kans (gegeven de onveilige situatie) dat het effect kan optreden Blootstelling: hoe vaak of hoe lang vindt de risicovolle gebeurtenis plaats of kan de gevaarlijke situatie zich voordoen met het genoemde effect Voorbeeld; Fine & Kinney Ernst: de grootte van mogelijk letsel of schade aan gezondheid of milieu dat redelijkerwijs kan optreden Voorbeeld; Fine & Kinney Classificatie risico s: risicoscore

4 Explosie risicobeoordeling en voorgestelde aanvullendemaatregelen CV-ruimte afblaasopening Locatie Knelpunt Voorgestelde aanvullende maatregel de gasleidingen worden regelmatig geïnspecteerd en gekeurd, dit wordt echter niet vastgelegd Het is niet altijd duidelijk wanneer een afblaas aanspreekt en dus wanneer er gas vrijkomt. Bij werkzaamheden in de nabijheid van een afblaasopening moet zijn geborgd dat er geen ontstekingsbronnen op het moment van afblazen actief zijn Bij een lekkage van de balg in het Gasreducerenbij de oven; ademopeningen reduceer kan gas vrijkomen in de komen uit in de ruimte ruimte maak de uitgevoerde controles /inspecties en onderhoud aantoonbaar in Ultimo (o.a. laat degene die de controles / inspecties uitvoert gebruik maken van de barcodescanner) plaats een zone markering (EX) ter plaatse van de afblaasopening neem de plaats van de afblaas op in het systeem van werkvergunningen wanneer de afblaas zich niet op een veilig punt bevindt (bijv. #145), dan verplaatsen naar een plaats waar zich geen personen bevinden verplaats de ademopeningen van de reduceren naar een veilig gebied (bijv. een verzamelleiding die in de buitenlucht uitkomt) voer planmatig en aantoonbaar een regiem van onderhoud, controles en inspecties uit, gericht op het lekdicht houden van de gasinstallatie Zone voor maatregel (zone na aanvullen-de maatregel) Fase Zonder aanvullende maatregelen Met aanvullende maatregelen R = W x B x E R = W x B x E 2NE (NGG) NG 7 = 0,5 X 1 X 15 aanvaardbaar 3 = 0,2 X 1 X 15 aanvaardbaar 2 (2) NG 45 = 3 X 1 X 15 mogelijk 15 = 1 X 1 X 15 aanvaardbaar 2 (NGG) NG 45 = 3 X 1 X 15 mogelijk 3 = 0,2 X 1 X 15 aanvaardbaar Aantonen acceptabel restrisico weging voor de maatregelen (oude situatie) weging na de maatregelen (nieuwe situatie). Gevaar van een stof m.b.t. explosieve atmosfeer De fysische en chemische eigenschappen van de brandbare stof (medium): LEL / UEL van brandbare stof Ontstekingstemperatuur Vlampunt van vloeistof Dampdichtheid tov lucht Reactiesnelheid bij ontsteking (gasgroep) Kst waarde van fijnstof (dp/dt) Gevoeligheid statische oplading (stofgroep) Etc. Wat is het risico op/van een explosie? De kans (gegeven de onveilige situatie) dat een ontsteking kan optreden van explosieve atmosfeer: Vrijkomen van voldoende brandbare stof uit installatie (LOC) + Vloeistof: voldoende hoge temperatuur (vlampunt) + Fijn stof: opwervelen Blijven hangen van gas/damp/stof tot > LEL in voldoende volume Gelijktijdig actieve ontstekingsbron met voldoende energie (aanwezigheid personen) Hoe maatregelen te bepalen? Volgens Arbeidshygiënische Strategie: 1. Bronaanpak wegnemen gevaar (medium) 2. Isolatie of preventieve aanpak technische & organisatorische maatregelen: Voorkomen LOC s(borging integriteit) Voorkomen > LEL (borging voldoende ventilatie, inertisering) Voorkomen blootstelling (wegleiden naar veilig gebied) Compartimentering Etc. Borging met organisatorische maatregelen 3. Organisatie of corrigerende aanpak technische & organisatorische maatregelen: Coördinatieverplichting (werkvergunningen) TRA s en LMRA s Instructies en opleiding (competent zijn) Voorkomen ontsteking (ATEX-114) 4. Repressieve maatregelen beperken van de gevolgen van een explosie: Explosie-onderdrukking Drukontlasting Explosiebestendig bouwen (blast wall) ATEX Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) weging oefenen: flens buiten Aardgas 8 barg Gevaren? s? Maatregelen? Restrisico

5 weging oefenen: flens binnen Ademopening reduceer naar veilig gebied Aardgas 8 barg 150 mbarg Gevaren? s? Maatregelen? Restrisico weging oefenen: kooks LEL = 80 g/m 3 MIE > 1000 mj MIT > 700 C Gevaren? s? Maatregelen? Restrisico Procesveiligheid HAZOP, FMEA, LOPA, etc. Arbeidsveiligheid RI&E, TRA, LMRA, etc. HAZOP (Hazardous Operability) Norm: IEC HAZOP Gebruik Procesvariabelen & Gidswoorden beoordeling, met als doel: Detecteren voorspelbare ongewenste gebeurtenissen in het procesverloop door: Indelen in nodes Het systematisch bestuderen processtappen Het systematisch bestuderen van beïnvloeding van de verschillende systeemcomponenten In een multidisciplinair team door middel van brainstorming Procesvariabelen (parameters): Druk, temperatuur, stroming, niveau, samenstelling, fase, procesvoering, bijzondere operaties, onderhoud Gidswoorden: geen (minder)/lager, meer/hoger, omgekeerd, anders, afwijkende handelingen en afwijkende (basis) condities Team: voorzitter, secretaris, ontwerpers, (proces)operators Voor ATEX: LOC van brandbare stoffen (& aanwezigheid brandbaar mengsel met lucht binnen de installatie)

6 Potentieel effect 5 Catastrofaal 4 Zeer ernstig 3 Ernstig 2 Serieus 1 Gering Veiligheid & Gezondheid Extreem grote > 5 doden binnen emissie gevaarlijke site, en/of één of stof, langdurige meer doden buiten milieuschade. site Grote publieke bezorgdheid Eén of meer (<5) Ernstige doden en/of zeer overschrijding ernstig letsel binnen vergunde emissie met site. milieuschade. Ziekenhuisopname Correctieve van mens(en) uit maatregelen buiten publiek site nodig Ernstig letsel met verzuim binnen site (LTI) en/of lichte veiligheids- en gezondheids-effecten op publiek Licht letsel, tijdelijk aangepast werk, recordable. Geen veiligheids- of gezondheids-effecten op publiek Gering letsel of gezondheidseffect, EHBO behandeling, geen invloed op inzetbaarheid Milieu Reputatie Financiëel Grote overschrijding vergunde emissie met milieuschade. Effect buiten de site. Meerdere externe klachten Overschrijding vergunde emissie met milieuschade. Externe klacht, mogelijk waarschuwing door autoriteiten Kleine emissie met mogelijk geringe milieuschade binnen site Aanhoudende internationale onrust. Langdurige schade naam Tata Nationale onrust, extern onderzoek, landelijke media aandacht Regionale onrust, negatieve aandacht nationale media Lokale onrust, mogelijk lokale media aandacht Geen publieke onrust, geen media aandacht > 100 mln 0,5-10 mln , ,000 Product- en servicekwaliteit Verlies aanzienlijk Klachten van Formele Off-spec / niet A B C D E F Vrijwel ondenkbaar Nooit van gehoord Extreem Onwaarschijnlijk Nooit van gehoord in staalsector Zeer Onwaarschijnlijk Wel eens van gehoord in staalsector Onwaarschijnlijk Wel eens plaatsgevonden bij Tata Steel, gebeurt vaker in staalsector Mogelijk tot Waarschijnlijk Heeft plaatsgevonden in IJmuiden, gebeurt vaker bij Tata Steel Regelmatig Komt regelmatig voor in IJmuiden Weging HAZOP (matrix) matrix Tata Steel IJmuiden, versie 1/2/2012 volgens QHSE 5.01 Procesveiligheidsbeleid (PBZO document) Potentiële kans < 10-8 /jr 10-8 tot 10-6 /jr 10-6 tot 10-4 /jr 10-4 tot 10-2 /jr 10-2 tot 1 /jr > 1 /jr marktaan-deel 5A 5B 5C 5D 5E 5F mln Verlies klanten 4A 4B 4C 4D 4E 4F meerdere klanten 3A 3B 3C 3D 3E 3F klantenklacht 2A 2B 2C 2D 2E 2F nakomen afspraak 1A 1B 1C 1D 1E 1F 0 Verwaarloosbaar Geen gevolgen Geen effecten Geen gevolgen < Geen klachten 0A 0B 0C 0D 0E 0F FMEA (IEC 60812) Failure Mode and Effect Analysis Faalwijzen- en gevolgenanalyse: Systeem om potentiële fouten te identificeren Projectteam onderzoekt elk element op failure modes Hoe ernstig ze zijn (Severity) Hoe vaak ze voorkomen (frequency of Occurrance) Hoe waarschijnlijk het is dat ze worden opgemerkt, als ze zich voordoen (likelyhood of Detection) Voor ATEX bijvoorbeeld: kan ik de aanwezigheid van gas detecteren voordat een explosieve atmosfeer ontstaat RPN = S x O x D RPN = S x O x D Hoogste waarde 10 x 10 x 10 = 1000 De oorzaak is niet detecteerbaar met zeer ernstige gevolgen en een bijna zekere waarschijnlijkheid van optreden Laagste waarde 1 x 1 x 1 = 1 Functional Safety LOPA Layer of Protection Analysis FMEA helpt hiermee te focussen op de (maatregelen voor de) hoogste risico s Functional Safety / LOPA Analyse van beschermingslagen: Evalueren risico s van procesinstallaties Methode om oorzaken van ongewenste scenario s (en barrières, zodat de scenario s niet optreden) in beeld te brengen en een waarde toe te kennen Door verkleinen van faalkans van barrières wordt Reductie Factor vergroot het van het scenario wordt teruggebracht tot aanvaardbaar niveau Voor ATEX: 1. voorkom aanwezigheid/vorming explosieve atmosfeer (systeem) 2. EPL potentiële ontstekingsbron (materieelbeveiligingsniveau) Voorbeeld Functional Safety (IEC 61511) accuruimte met H 2 vorming Ventilatie geborgd met flowswitch perszijdig die oplaadstation binnen 5 sec. uitschakelt, zodat H 2 vorming stopt Safety Instrumented Function (SIF) Veiligheidkritische schakelkring: Safety Instrumented System (SIS) Betrouwbaarheid / faalkans bepalen SIL-klasse Safety Integrity Level (SIL)

7 Functional Safety graaf NEN S1: Lichte verwonding of schade aan de gezondheid (omkeerbaar ) S2: Dood of Zware verwonding of schade aan de gezondheid (onomkeerbaar ) F1: Zelden tot soms en/of korte blootstellingstijd F2: vaak tot continu en/of lange blootstellingstijd P1: Gevaar afwenden is mogelijk onder bepaalde omstandigheden P2: Gevaar afwenden is nauwelijks mogelijk Startpunt voor schatting risicoreductie LET OP: Berekenen geeft nauwkeuriger resultaat S1 S2 F1 F2 F1 F2 P1 P2 P1 P2 P1 P2 P1 P2 Laag risico Hoog risico A B C D E Overzicht beoordelingen Arbeidsveiligheid (RI&E met Fine & Kinney, omdat hierin blootstelling wordt meegewogen; R = K x B x E) Explosieveiligheid (verdiepende RI&E, idem aan arbeidsveiligheid) Integriteit, regelingen en beveiligingen: ontstaan van te hoge drukken, temperaturen, flow, etc. (HAZOP met matrix, omdat processen worden geanalyseerd; R = W x E) Op faalkansen van beveiligingen: uitvoering en betrouwbaarheid van beveiligingen (FMEA met drie parameters; severity, occurence en detectability) Snelle bepaling van SIL-klasse van LLOD (graafmethodiek, ter bepaling betrouwbaarheidsniveau) Nauwkeurige bepaling van Reductie Factor en SIL-gap van LLOD (LOPA met matrix, per loop-deelworden de faalkansen in beeld gebracht en met het dichten van de SIL-gap wordt een aanvaardbaar restrisico bereikt) Opmerking: bovenstaande lijst is niet volledig! En wat is nu de juiste methode? Dit hangt af van: Hoe betrouwbaar is de bestaande of beoogde risicobeoordeling voor de specifieke situatie? Welk betrouwbaarheid/detailniveau wil ik hebben? Betrouwbaarheid: moet gelijkwaardigheid aantonen op basis van aanvaardbaar restrisico Meerdere barrières nodig, zoneclassificatie alleen is onvoldoende Kracht van de barrières bepaalt restrisico = net zo betrouwbaar als het doel Bepalen vertrekpunt is belangrijk Welk scenario is van toepassing Kan ik volstaan met een generieke benadering van het gevaar Welke eisen stel ik aan de barrières (invalshoek) Zijn er meerdere gevaren bij eenzelfde bron aanwezig, maar zijn de risico s al tot een aanvaardbaar niveau gebracht door aanpak van het maatgevende risico van een ander gevaar (Bokito ontsnapt niet, dus de andere gorilla s ook niet) Bepalen vertrekpunt is belangrijk knellen en pletten, elektriciteit MR safetygap op basis van LOPA SIS, SIF, SIL brandgevaar TRA bepaling, bijv. HAZOP, RI&E ATEX BHV PGS opslag gevaarlijke stoffen Procesveiligheid Brand veiligheid Voedselveiligheid HACCP LOPA explosiegevaar Grenswaarden blootstelling op de werkplek gevaarlijke stoffen Bepalen vertrekpunt is belangrijk aanpak van de potentiële ontstekingsbronnen in een groot aantal gezoneerde gebieden Moet ik wel zones classificeren? Hoe zijn zones te voorkomen? Hoe betrouwbaar is dat vervolgens? vertrekpunt op basis van IEC bepaling, op basis van uitwerken scenario s en effectiviteit maatregelen NPR-7910: ATEX maatregelen = zone classificatie = grotendeels ATEX-114 maatregelen Gelijkwaardigheid = compliancy ATEX maatregelen vertrekpunt NPR 7910 ik moet zones classificeren aanpak van potentiële ontstekingsbronnen in de gezoneerde gebieden die niet te vermijden zijn

8 Gelijkwaardigheidsbeginsel Vergelijking van: s vóór maatregelen (scenario eenduidig) s ná maatregelen (betrouwbaarheid) Aandachtspunten: Weging = Interpretatie (subjectief); veiligheidscultuur? Vertaal de weg (PvA) naar de doelvoorschriften Dus? Meerdere barrières nodig, alleen zone volstaat niet analyse & maatregelen vastleggen in EVD Presentation title, change View >> Header & Footer Onbegrepen relatie Procesveiligheid Q&D: zoneclassificatie uit NPR-7910 Procesinstallatie? Begin met FMEA, HAZOP, etc.: bepaal de LOC s Betrouwbaarheid maatregelen? LOPA -> SIS/SIF/SIL: bepaal de LoD s weging: neem het meest maatgevende gevaar (bijv. giftigheid, HACCP, kruisbesmetting, etc.), soms al voldoende LOD s om ook zone-classificatie te voorkomen Toets maatregelen aan /2 (classificatie van gebieden) Voorkomen ontstekingsbronnen? e.v : LLOD materieelbeveiligingsniveaus (EPL) ATEX Gevaar / Keuze juiste methodiek Bedankt voor uw aandacht 46