lesmateriaal Proms groep 8 lesmateriaal educatie.concertgebouw.nl Ronald Knapp

Transcriptie

1 Proms lesmateriaal groep 8 lesmateriaal educatie.concertgebouw.nl Ronald Knapp

2

3 Proms Inhoud Voorwoord... 2 Inleiding... 3 Geluidsfragmenten en filmpjes... 4 Zingen met kinderen... 5 Les 1: Feest in Het Concertgebouw... 8 Les 2: Sferen in muziek Les 3: Proms Les 4: Generale repetitie Verwerkingsles Bijlagen* Bijlage 1: Informatie over Het Koninklijk Concertgebouw Bijlage 2: Biografie Laetitia Gerards Bijlage 3: Biografie Benjamin Murck Bijlage 4: Camerata RCO Bijlage 5: Contrabas en fagot Bijlage 6: Wereldkaart Bijlage 7: Schilderij Moritz Ludwig von Schwind Bijlage 8: Tekst A word on my ear Liedteksten* I got rhythm 2. Feest in de concertzaal Bladmuziek* I got rhythm 2. Feest in de concertzaal * Als u gebruik maakt van de digitale lesbeschrijving, kunt u deze onderdelen bekijken via de lespagina s op educatie.concertgebouw.nl/proms. 1

4 Voorwoord Proms is een muzikaal feest voor groep 8. Zangeres Laetitia Gerards en presentator Benjamin Murck zorgen samen met de musici van Camerata RCO voor een onvergetelijke gebeurtenis. Het concert wordt geregisseerd door Elsina Jansen. In dit lesmateriaal staan vier voorbereidende lessen beschreven waarin de leerlingen de liedjes leren die ze tijdens het concert uitvoeren. De vierde les is een korte generale repetitie. Verschillende muziekstijlen en sferen staan centraal tijdens dit project. Ook is er een verwerkingsles voor na het concertbezoek. Voor een optimale beleving in Het Koninklijk Concertgebouw is het belangrijk dat de leerlingen goed voorbereid naar het concert komen. Al het geluids- en filmmateriaal is te vinden op educatie.concertgebouw.nl/proms. Daar staat ook een digitale versie van dit lespakket. Wij wensen u en de leerlingen veel plezier toe tijdens de voorbereidende lessen en het concert. 2

5 Proms Inleiding Binnenkort bezoekt u met uw klas het concert Proms in Het Koninklijk Concertgebouw. Tijdens het concert zullen de leerlingen sommige stukken meezingen. Om deze voorstelling straks een nog mooiere belevenis te laten zijn, ontdekken de leerlingen via dit lespakket alles over de muziek die ze gaan horen en uitvoeren. Lesmaterialen Op educatie.concertgebouw.nl/proms staan alle muziekfragmenten en liedjes die u nodig heeft om de voorbereidende lessen te kunnen geven. Per les is er een aparte lespagina. Daar vindt u ook instrumentale versies van de liedjes. Gebruik naarmate het concert dichterbij komt zoveel mogelijk de instrumentale versies. Op de lespagina s staan ook alle filmpjes en bijlagen die u nodig heeft bij het geven van de lessen. Feestelijk concert Om het concert extra feestelijk te maken vragen wij de leerlingen om hun mooiste feestkleding of galakleding aan te doen. Wij wensen u en de leerlingen veel plezier in de voorbereiding van het project. 3

6 Geluidsfragmenten en filmpjes U vindt de geluidsfragmenten en filmpjes op: educatie.concertgebouw.nl/proms. Tracks 1. George Gershwin I got rhythm zang 2. George Gershwin I got rhythm pianoversie 3. Gustav Mahler Symfonie 1, deel 3 4. Johannes Brahms Hongaarse dans nr Léo Delibes Les filles de Cadix 6. Arturo Márquez Conga del Fuego 7. Astor Piazzolla Libertango 8. Flanders&Swann A word on my ear 9. Edward Elgar* Feest in de concertzaal zang 10. Edward Elgar* Feest in de concertzaal pianoversie 11. Leonard Bernstein Mambo Filmpjes 1. Kennismakingsfilmpje Laetitia 2. Kennismakingsfilmpje Benjamin 3. Kennismakingsfilmpje Marc Daniel 4. I got rhythm Ethel Waters 5. I got rhythm Ella Fitzgerald 6. I got rhythm Charlie Parker 7. Night of the Proms *Dit lied is gebaseerd op het stuk Pomp and Circumstance March no 1 van componist Edward Elgar en is gearrangeerd door Leonard Evers. 4

7 Proms Zingen met kinderen Zingen met kinderen zorgt voor plezier en een prettige sfeer in de klas. Onderstaande simpele tips kunnen u helpen om elke muziekles, hoe kort ook, weer voort te bouwen op de vorige en zo een positief resultaat bereiken. Waarom is het goed om met een groep kinderen te zingen? Zingen zorgt voor het ontwikkelen van goede gewoontes. Met zingen werk je naar een eindresultaat toe en worden de kinderen uitgedaagd om steeds een stapje verder te zetten. Zingen zorgt voor plezier! Welke goede gewoontes kun je hanteren in de les? Begin elke les met een warming- up (kijk voor tips bij het kopje warming- up). Maak van zingen een regelmatig terugkerende activiteit en ga niet alleen zingen als extraatje als al het andere werk is gedaan. Stimuleer de leerlingen om goed naar elkaar en naar het zingen te luisteren. Was het zuiver en zong iedereen tegelijk? Stimuleer stilte van de leerlingen voor en na het zingen van elk lied. Probeer eens verschillende vormen van stemgebruik uit, denk hierbij bijvoorbeeld aan typetjes: een boze heks, een verdrietige jongen, etc. Zing (delen van) het lied op verschillende manieren: harder, zachter, met een ander ritme, fluisterend, het ritme klappend, enzovoort. Zet sterke zangers bij elkaar, vanuit dit sterke groepje zangers krijgt de rest van de groep meer zelfvertrouwen. Voeg bewegingen toe, bijvoorbeeld een klap of stap. Articuleer duidelijk, streef naar goed verstaanbare klinkers en medeklinkers. Werk met de leerlingen aan een houding waarbij ze steeds beter willen worden en beter willen leren zingen. Werk toe naar een uitvoering, laat de groep meedenken over de uitvoering en de presentatie. Warming- up Een goede warming- up is erg belangrijk. Een warming- up is de start van de les, niet alleen om het lichaam en de stem op te warmen, maar ook om de aandacht en concentratie van de leerlingen te krijgen. Plezier is één van de belangrijkste dingen van een warming- up! Tijdens een warming- up komen de volgende aspecten voorbij: Losmaken van stem en lichaam Focus en concentratie Versterken van het groepsgevoel Ademhaling Verhogen van de energie Enkele aandachtpunten tijdens een warming- up: Variatie: zorg voor variatie in de warming- up zodat iedereen bij de les blijft. Staan en zitten: wanneer leerlingen zingen moeten ze vrij kunnen bewegen om rustig en ontspannen te kunnen ademhalen. Staan tijdens het zingen heeft daarom de voorkeur boven zitten. Oude bekende en nieuwe dingen: door terug te grijpen naar opdrachten en spelletjes die leerlingen al kennen versterkt u het groepsgevoel en kunnen de leerlingen ontspannen. Wissel deze oude bekende opdrachten en spelletjes af met nieuwe opdrachten en spelletjes zodat de leerlingen geïnteresseerd en enthousiast blijven. 5

8 Oefeningen voor de warming- up Op educatie.concertgebouw.nl/proms kunt u van een aantal van onderstaande oefeningen een filmpje bekijken. Houding en losmaken van het lichaam Schud eerst alle lichaamsdelen met de leerlingen los, denk aan armen en benen maar ook aan handen, vingers, tenen, neus, ogen, etc. Hoe kun je deze lichaamsdelen afzonderlijk van de rest bewegen? Bedenk hier met de leerlingen oplossingen voor. Laat de leerlingen in de juiste zanghouding staan; rechtop met de voeten op heupbreedte en het gewicht over beide voeten verdeeld, zodat je goed in evenwicht staat. Vraag de leerlingen in te ademen terwijl ze op hun tenen gaan staan en proberen het plafond aan te raken. Bij de uitademing laten zij hun hele lichaam naar beneden vallen en hun hoofd naar voren. De leerlingen gaan nu weer rechtop staan en zorgen ervoor dat hun schouders los zijn, hun armen losjes langs hun lichaam hangen, hun knieën niet op slot staan en hun handen en kaak ontspannen zijn. Wanneer de leerlingen zittend zingen, stimuleer dan dat zij rechtop zitten en alle lichaamsdelen ontspannen zijn. Ademhaling De leerlingen ademen diep in en uit terwijl hun schouders ontspannen zijn. Laat de leerlingen dan acht tellen inademen, hun adem twee tellen vasthouden en dan weer vier tellen uitademen. Herhaal dit een aantal keer. Probeer eens om de leerlingen zonder geluid te laten inademen en veel geluid te laten maken bij het uitademen. Probeer het dan eens andersom, met veel geluid inademen en zonder geluid uitademen. Herhaal de oefening nog eens, maar sis nu op de uitademing. Door deze oefening worden leerlingen zich bewust van hoe je controle kunt hebben op de uitademing als je aan het zingen bent. Als laatste oefening, in plaats van sissen, neuriën de leerlingen op de uitademing. Dan maken de leerlingen langzaam een o van hun mond en zingen o. Hoe klinkt het met iedereen samen? Stemoefeningen Iedereen schudt zijn armen, benen, voeten en alle andere lichaamsdelen en maakt bij elke beweging een geluid. Probeer eens lage en hoge geluiden, heeft dat effecten op de bewegingen? De leerlingen gapen heel luidruchtig en rekken zich helemaal uit. Voelen ze zich nu ontspannen? Zing met de kinderen een lange noot op bijvoorbeeld de klinker oe. Vraag hen te zingen als een operazanger. Laat de leerlingen dit uitproberen door de ruimte op te zoeken in de klas en met hun houding en gezichtsuitdrukking net te doen alsof ze operazangers zijn. Verander de klinker, naar aa en oo. Welke klinker zingt het makkelijkst? De leerlingen beelden in dat ze een heks zijn of een zoemende mug en maken daarbij een hoog nasaal geluid. Het geluid wordt langzaam een a. Houd deze a even vast. Focus en versterken van het groepsgevoel Geef een klap in de handen in de richting van de leerling aan de rechterkant. Deze leerling geeft de klap door aan de volgende, net zo lang tot de klap de hele kring is rond geweest. Samen moeten de leerlingen ervoor zorgen dat de klap in hetzelfde ritme blijft, of versnelt, of juist vertraagt. Je kunt de oefening moeilijker maken door een klap beide richtingen uit te geven. Tel tot drie en laat alle kinderen hun naam zeggen met een zelf bedachte beweging erbij. Ga daarna de kring rond, ieder kind mag zijn naam met 6

9 Proms beweging voordoen, waarna de rest van de klas het zo goed mogelijk na probeert te doen. Algemene tips In de lessen wordt het aanleren van de liedjes aangeboden door middel van voor- en nazingen. U zingt dan een regel voor en de leerlingen herhalen deze. Probeer de leerlingen steeds te laten luisteren naar de melodie en de tekst. Dit stimuleert u door middel van voor- en nazingen en door de leerlingen vooraf een luisteropdracht mee te geven, bijvoorbeeld; wat heeft het kind in het lied allemaal al gedaan?. Leerlingen leren veel door herhaling. Daarom raden wij u aan om de liedjes regelmatig in de klas te laten horen en de geleerde liedjes veel te herhalen. Dit is wenselijk voor het goed kennen van de liedjes. Jonge kinderen Ook met jonge leerlingen is het belangrijk om goed in te zingen. Om de stemmen van de leerlingen op te warmen kunt u bijvoorbeeld korte melodieën voorzingen, de leerlingen herhalen deze. Een andere oefening is dat de leerlingen uw vinger volgen. Vertel de leerlingen dat het een vlieg is en dat ze met de beweging mee mogen zingen. Omhoog betekent hoger zingen, omlaag betekent lager zingen. Bodypercussie Voor het aanleren van de bodypercussie kunnen dezelfde stappen gehanteerd worden als bij het aanleren van een lied. Over het algemeen wordt de papegaaitechniek het meest gebruikt voor het aanleren van bodypercussie. Hierbij speelt de leerkracht een gedeelte voor, waarna de leerlingen dit herhalen. Deel de bodypercussie in kleinere stukken op. Speel eerst de aangeleerde delen achter elkaar door, alvorens een volgend deel aan te leren. Let altijd op de kwaliteit en speelwijze van de verschillende klanken: Borst: diepe klank Bovenbeen: feller, hoger geluid Klap: stevige aanslag Stamp: diepe klank en in de grond gespeeld Verder is het, net als bij zingen, van belang dat de leerlingen gelijk en energiek spelen. Hoe strakker u het ritme met uw klas instudeert, hoe mooier het straks in Het Concertgebouw klinkt. Wij wensen u en de leerlingen veel plezier tijdens de voorbereidende lessen en de voorstelling. 7

10 Les 1: Feest in Het Concertgebouw Nodig Track 1+2: I got rhythm Liedtekst 1 Bijlage 1: Informatie over Het Koninklijk Concertgebouw Bijlage 2: Biografie Laetitia Gerards Bijlage 3: Biografie Benjamin Murck Bijlage 4: Camerata RCO Bijlage 6: Wereldkaart Film 1 t/m 3: Kennismakingsfilmpje Laetitia, Benjamin en Marc Daniel Film 4 t/m 6: I got rhythm Virtual Tour Concertgebouw (te bekijken via de lespagina) Extra: bezoek/gebouw- geschiedenis Tijd Ongeveer 45 minuten Voorbereiding Zorg dat u het lied I got rhythm kent. Lees de informatie uit de bijlagen. Introductie Vertel de leerlingen dat ze binnenkort Het Koninklijk Concertgebouw gaan bezoeken. Wie weet wat dat is? Wie is daar wel eens geweest? Gebruik voor meer informatie over Het Concertgebouw bijlage 1. Bekijk met de leerlingen via het digibord de Virtual Tour door Het Concertgebouw via de lespagina. Laat een leerling de tour leiden, deze mag de verschillende plekken in het gebouw aanklikken. Het concert zal plaatsvinden in de Grote Zaal. Tijdens het concert zal er muziek in veel verschillende stijlen te horen zijn, iedereen mag zijn mooiste kleren aandoen en het belooft een feestelijk concert te worden. En natuurlijk gaan de leerlingen ook zelf zingen. De liedjes zullen ze in de komende lessen gaan leren. Bekijk film 1 t/m 3 waarin de leerlingen kennismaken met zangeres Laetitia Gerards, presentator Benjamin Murck en violist Marc Daniel van Biemen die ze straks op het podium zullen zien. Meer informatie over hen en over de ensemble Camerata RCO staat in bijlage 2 t/m 4. In bijlage 4 staan ook afbeeldingen van de instrumenten die de leerlingen zullen zien tijdens het concert. Kern Jazz en improvisatie Wie van de leerlingen weet wat jazzmuziek is? Waar komt het vandaan? (Amerika, wijs dit aan op de wereldkaart uit bijlage 6). Waar kun je jazzmuziek aan herkennen? (swingende ritmes en vaak solo s van mensen uit de band). Vertel de leerlingen over de geschiedenis van de jazzmuziek: Jazz (oorspronkelijke betekenis: zeer energieke dans) komt uit Amerika (New Orleans) en is een muziekstijl waarin improvisatie een belangrijk onderdeel is. Improvisatie betekent dat je niet de noten precies van een blaadje speelt, maar dat je al spelend nieuwe muziek bedenkt. Er zijn in de loop der tijd veel verschillende stijlen jazz ontstaan zoals: boogiewoogie, swing of bebop. Jazz is ontstaan aan het begin van de 20 e eeuw en was oorspronkelijk dansmuziek gespeeld door Afro- Amerikaanse groepen. Inmiddels wordt jazz over de hele wereld gespeeld vaak ook als concert waar de mensen alleen 8

11 Proms luisteren en niet meer dansen. Jazz blijft zich tot op de dag van vandaag ontwikkelen, dus er zullen steeds nieuwe stijlen bijkomen. Laat de leerlingen ervaren hoe improvisatie werkt: laat ze voor 30 seconden vrij muziek maken. De leerlingen kunnen zingen, bodypercussie doen of bijvoorbeeld met een pen op tafel een ritme tikken. Er zal waarschijnlijk chaos onstaan die niet op muziek lijkt. Laat de leerlingen hetzelfde doen (nu 1 minuut), maar laat ze nu goed luisteren naar wat ze om zich heen horen en daarop reageren: hoor je een klasgenoot iets zingen, dan kun je dat bijvoorbeeld nazingen. Hoor je een klasgenoot een ritme tikken dat je leuk vindt? Doe dan mee. Niet iedereen hoeft de hele tijd geluid te maken: luister eerst en reageer op wat je hoort. Wat is er nu veranderd? (Als het goed is, is er iets meer muziek ontstaan in plaats van een chaos van geluid in de klas, door goed naar je collegamuzikanten te luisteren. Is dit inderdaad gebeurd?) Bij improvisatie kun je ook een bepaalde structuur afspreken als basis voor je improvisatie. Dat kan bijvoorbeeld een bestaand liedje zijn waarover je gaat improviseren. Probeer dit uit: Verdeel de klas in 2 groepen en zing met groep 1 Vader Jacob. Laat groep 2 daar met de stem op improviseren. Luister heel goed naar elkaar. Draai daarna om en laat groep 2 Vader Jacob zingen en groep 1 daarop met bodypercussie improviseren. Wat is er nu veranderd in vergelijking met de eerdere improvisaties? (Waarschijnlijk is het sneller een geheel geworden.) Een bestaand stuk muziek als uitgangspunt nemen voor je improvisatie wordt ook veel gebruikt in de jazz (zie onder). I got rhythm aanleren In de jazz is het gebruikelijk om een bepaalde melodie of nummer als uitgangspunt te nemen voor geïmproviseerde muziek. Als zo n nummer vaak wordt gebruikt wordt dat in de jazz een standard genoemd. In deze les gaan de leerlingen de jazzstandard I got rhythm leren, die ze tijdens het concert zullen zingen. Het nummer is geschreven door de Amerikaanse componist George Gershwin in Luister met de leerlingen naar track 1 en stel de volgende luistervragen. Toon liedtekst 1 tijdens het luisteren: Wat gebeurt er met de melodie in de eerst 4 zinnen? (de melodie gaat in zin 1 omhoog, in zin 2 omlaag, in zin 3 weer omhoog en in zin 4 weer omlaag) Wat valt op aan de melodie van zin 5 t/m 8? (deze is hetzelfde als zin 1 t/m 4) Bij welk stukje komt deze melodie nog een keer terug? (I got starlight anything more) Waar gaat de tekst over? Kunnen de leerlingen dit vertalen? (de vertaling staat op de tweede pagina van de liedtekst, zodat ze die niet meteen zien.) Tijdens het concert zullen de leerlingen dit nummer meezingen. Leer eerst de eerste 8 regels aan door middel van voor- en nazingen. Leer vervolgens de rest van het lied aan met behulp van track 1. Omdat dit nummer een jazzstandard is en er dus veel jazzmusici op geïmproviseerd hebben, zijn er veel verschillende versies van. Beluister via film 4 t/m 6 verschillende versies van het net geleerde nummer. En bespreek daarna: Wat is er hetzelfde gebleven? Wat is er anders? Welke versie vinden de leerlingen het mooist en waarom? 9

12 Afsluiting Voer het geleerde lied nogmaals uit, indien al mogelijk met de instrumentale versie (track 2). Extra Bekijk met de leerlingen de pagina bezoek/gebouw- geschiedenis en kom zo nog meer te weten over Het Concertgebouw. 10

13 Proms Les 2: Sferen in muziek Nodig Tijd Track 3: Mahler Track 4: Brahms Bijlage 5: Contrabas en fagot Bijlage 6: Wereldkaart Bijlage 7: Schilderij Moritz Ludwig von Schwind Tekenpapier en potloden / papier en pen Track 1 of 2: I got rhythm (herhaling) Ongeveer 60 minuten Voorbereiding Beluister track 3 en 4. Introductie Herhaal: binnenkort gaan jullie naar een concert in Het Concertgebouw. Wat was dat ook alweer? Hoe ziet het er uit? Laat een leerling herhalen wat er in de vorige les is geleerd. Muziek is er in verschillende stijlen, maar binnen een stijl kan muziek ook erg verschillen in het gevoel dat je erbij krijgt. Van welke muziek worden de leerlingen bijvoorbeeld vrolijk? Van welke muziek worden ze verdrietig en waarom? Kern Mahler (luisteropdracht en doe- opdracht) In de vorige les hebben de leerlingen een improvisatie gemaakt op Vader Jacob. Componist Gustav Mahler (een Oostenrijkse componist, wijs aan op de wereldkaart) heeft deze melodie ook gebruikt in één van zijn stukken Eerste Symfonie deel 3, maar hij heeft iets veranderd aan de melodie. Luister met de leerlingen naar track 3 (t/m minuut 0:48). Wat is er gebeurd met de melodie van Vader Jacob? (deze is droevig geworden doordat het tempo langzaam is en de toon die op normaal op - Ja- komt (vader Jacob) is veranderd. Ook wordt het gespeeld op lage instrumenten waardoor de sfeer donker en droevig wordt.) Vraag de leerlingen: door welk instrument wordt de melodie in het begin gespeeld? (contrabas) De contrabas is een instrument dat niet vaak de melodie speelt, omdat het meestal de lage basnoten speelt en daarmee een melodie begeleidt. Wat vinden de leerlingen van een contrabas als melodie- instrument? Vraag de leerlingen: door welk instrument wordt de melodie daarna gespeeld? (een fagot) Wat vinden de leerlingen van het geluid van een fagot? Laat vervolgens de afbeeldingen uit bijlage 5 van de contrabas en de fagot zien. Luister de hele track, deze duurt 10 minuten en zal ook tijdens het concert geheel gespeeld worden. Laat de leerlingen een tekening maken of een verhaal schrijven bij de muziek die ze horen. Laat na het luisteren een aantal leerlingen vertellen of tonen wat zij voor beelden of verhalen hebben gekregen bij de muziek. 11

14 Laat de leerlingen het schilderij uit bijlage 7 zien. Mahler was geïnspireerd door dit schilderij toen hij de muziek schreef. Op het schilderij zie je dieren die een overleden jager naar het graf dragen. Omdat het om een dode gaat is de muziek droevig, maar eigenlijk zijn de dieren natuurlijk heel blij. Hebben de leerlingen dit gehoord in de muziek? Hoe kon je dat horen? (vanaf minuut 3:14) Vader Jacob in andere sfeer (doe- opdracht) Door iets kleins te veranderen in de muziek kan het gevoel dat je er bij krijgt dus helemaal anders worden. Laat de leerlingen in groepjes een variatie op Vader Jacob bedenken waardoor de sfeer van het liedje verandert, bijvoorbeeld: heel snel, als rap, als slaapliedje, alsof je verliefd bent etc. De groepjes laten de variaties aan de rest van de klas horen. Brahms (luisteropdracht en doe- opdracht) Beluister het begin van track 4 (tot minuut 1:00) en laat de leerlingen na het luisteren in tweetallen aan elkaar vertellen wat zij hebben gehoord in de muziek. Luister daarna nog een keer: heb je de beelden van je buurman/vrouw ook kunnen horen? Dit stuk is geschreven door de Duitse componist Johannes Brahms en hij noemde het de Hongaarse dans (laat Hongarije zien op de wereldkaart uit bijlage 6). Hebben de leerlingen Hongaarse elementen (of muziek van de balkan) herkend in deze muziek? Bij welke (familie)gelegenheid zou deze muziek horen? (bruiloft, geboorte, verjaardag etc.) Laat de leerlingen in groepjes een bodypercussie bedenken op de eerste minuut van track 4 en dit aan de klas presenteren. Ze kunnen daarbij bijvoorbeeld: klappen in handen, stampen met voeten, knippen in vingers etc. Let op: deze bodypercussie voeren de leerlingen niet uit tijdens het concert. Afsluiting Zing het lied I got rhythm uit de vorige les, indien al mogelijk met de instrumentale versie (track 2). Blijf het lied herhalen in de aanloop naar het concert. Extra Mini- playlist Laat de leerlingen in groepjes 4 stukken van hun lievelingsmuziek opzoeken op internet in verschillende sferen die passen bij 4 verschillende activiteiten. Bijvoorbeeld (maar de leerlingen kunnen ook zelf dingen bedenken): 1. vrolijk - om op te dansen 2. rustig - voor als je gaat slapen 3. energiek - voor bij het sporten 4. droevig - als je iets verdrietigs hebt meegemaakt Laat ze vertellen aan de klas of opschrijven waarom ze deze muziek bij deze sfeer hebben gekozen. 12

15 Proms Les 3: Proms Nodig Track 5 t/m 11 Bijlage 6: Wereldkaart Film 7: Night of the Proms Liedtekst 2 Tijd Ongeveer 45 minuten Voorbereiding Zorg dat u het lied Feest in de concertzaal kent. Beluister track 5 t/m 11. Introductie Laat een leerling herhalen wat er in de vorige lessen is geleerd en waar ze binnenkort naar toe gaan. Tijdens het concert zal er muziek klinken in verschillende sferen en stijlen uit diverse landen. Met een aantal stukken maken de leerlingen in deze les kennis en ze zullen het lied leren dat hoort bij een Promsconcert. Kern Muziek uit verschillende landen (luisteropdracht) Beluister track 5 t/m 7 (steeds de eerste minuut), deze stukken zullen de leerlingen ook op het concert horen. Laat de leerlingen per track bedenken op welk land de muziek geïnspireerd is en waarom. En welk instrument het meeste opvalt in het nummer. Kies uit: Land Instrument 1. Spanje 1. viool 2. China 2. trompet 3. Mexico 3. castagnetten 4. Kenia 4. bandoneon 5. Argentinië 5. drums Antwoorden: Track 5 Spanje castagnetten Track 6 Track 7 Mexico trompet Argentinië bandoneon Er wordt in het Frans gezongen, maar het gaat over meisjes uit Cadiz in Spanje. De castagnetten worden gebruikt in de traditioneel Spaanse muziek. De combinatie van het swingende ritme en de trompet, die veel gebruikt wordt als melodie- instrument in de Mexicaanse muziek. Tango heeft een heel specifiek ritme dat je hoort in deze muziek. De bandoneon is hét instrument van de tango. De muziek en dans van de tango komen uit Argentinië. (tijdens het concert wordt er op accordeon gespeeld in plaats van op bandoneon) Wijs bij het bespreken steeds de landen aan op de wereldkaart uit bijlage 6. 13

16 Verhaal vertellen (luisteropdracht) Instrumentale muziek zorgt al voor een verhaal of beelden in je hoofd en kan zonder woorden iets vertellen. Maar er is ook veel gezongen muziek, waarmee je makkelijker een verhaal kunt vertellen doordat er tekst bij zit. Dit gebeurt in opera, musical, bij singer- songwriters, maar eigenlijk in alle gezongen muziek. Luister naar track 8. Dit lied zal zangeres Laetitia zingen tijdens het concert. Kunnen de leerlingen horen waar dit lied over gaat? (Over een zanger die toondoof is, dus niet de goede tonen kan horen. Dat is natuurlijk niet handig voor een zanger.) Luister het lied nogmaals, nu met bijlage 8 erbij, zodat de leerlingen de Nederlandse versie mee kunnen lezen. Lied Feest in de concertzaal aanleren Night of the Proms is een groot evenement dat is ontstaan in Londen. Inmiddels wordt het over de hele wereld gehouden. Proms staat voor promenade concert, omdat deze concerten vroeger in een park werden gegeven en de mensen tijdens het concert konden wandelen. Bekijk met de leerlingen film 7 voor een impressie van een Promsconcert. Vraag de leerlingen na het kijken: wat valt je op aan het publiek? (Het publiek zingt mee.) Promsconcerten worden traditioneel afgesloten met het lied Land of Hope and Glory, verwerkt in het stuk Pomp and Circumstance March no 1 van componist Edward Elgar. Op het filmpje is te zien dat het hele publiek dit lied meezingt, de leerlingen zullen dit lied ook in Het Concertgebouw zingen. Beluister track 9, dit is de Nederlandse versie die de leerlingen zullen zingen. Waar gaat het lied over? (Over de toekomst en dat je nog niet weet wat er komen gaat, maar dat je wel je dromen over de toekomst kunt delen met elkaar.) Leer het lied aan met behulp van track 9 en liedtekst 2. Op het filmpje is ook te zien dat de mensen de melodie eerst neuriën, dat geeft een heel ander effect dan zingen. Neurie de melodie van het lied en gebruik daarbij de instrumentale versie (track 10). Ook dit zullen de leerlingen in Het Concertgebouw gaan doen. Afsluiting Zing het lied I got rhythm uit de vorige les, indien al mogelijk met de instrumentale versie (track 2). Blijf het lied samen met Feest in de concertzaal herhalen in de aanloop naar het concert. Mambo Zet track 11 aan en laat de leerlingen bewegen op de muziek. Welk gevoel krijgen ze bij deze muziek (waarschijnlijk vrolijk, zin om te dansen). Hoe komt dat? (de muziek is swingend en bedoeld om de mambo op te dansen). Wanneer zouden de leerlingen deze muziek willen draaien en waarom? Wat zie je voor je bij het horen van deze muziek? Dit nummer komt uit de beroemde musical West Side Story van de Amerikaanse componist Leonard Bernstein. Dit nummer zal ook gespeeld worden tijdens het feestelijke concert in Het Concertgebouw. Uiteraard mogen de leerlingen dan Mambo meezingen zoals te horen is op track 11. Extra Zet track 6 aan en laat de leerlingen een verhaal of een filmscript schrijven bij de muziek die ze horen. Laat (een aantal van) de leerlingen hun verhaal/script voorlezen aan de klas. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de verhalen die zijn geschreven op dezelfde muziek? 14

17 Proms Les 4: Generale repetitie Nodig Track 2, 10 en 11 Tijd Ongeveer 15 minuten Voorbereiding Geen Introductie Binnenkort gaan de leerlingen naar het concert in de Grote Zaal van Het Concertgebouw. Omdat de leerlingen meedoen tijdens het concert, is het belangrijk om alles nog eens goed te repeteren. Daarom gaan de leerlingen een generale repetitie houden, net zoals artiesten dat altijd doen voor een concert. Kern Zing alle liedjes: Track Titel Activiteit 2 I got rhythm Zang 10 Feest in de concertzaal Neuriën + Zang 11 Mambo Dans + Zang (Mambo) Optioneel: Voer de liedjes uit voor de andere groepen van de school. Afsluiting Hoe vonden de leerlingen de generale repetitie gaan? Wat ging er goed en wat kan er nog beter? Blijf tot de dag van het concert de liedjes herhalen. Hoe beter de leerlingen deze kennen, hoe mooier het resultaat in Het Concertgebouw wordt. 15

18 Verwerkingsles Nodig Track 2, 5 t/m 7, 10 en 11 Tijd 30 minuten Voorbereiding Geen Introductie Deze les is bedoeld voor na afloop van de voorstelling. De leerlingen staan stil bij wat ze hebben gezien en gehoord tijdens het concert. Kern Klassengesprek Laat de leerlingen hun concertervaring vertellen. Muziek: Wat vonden de leerlingen van de muziek? Werden ze er blij van of juist droevig? Hebben ze de verschillende stijlen herkend? Hebben ze de verschillende landen herkend? Welk stuk vonden de leerlingen het meest opvallend? Waarom? Orkest: Welke instrumenten hebben de leerlingen gezien? Welk instrument vonden ze het mooist? Of was het juist het mooiste als ze allemaal samenspeelden? Zangeres: Wat vonden de leerlingen van de zangeres? Vonden ze de manier waarop zij zong mooi of niet? Review schrijven Laat de leerlingen een review schrijven over het concert, zoals dat vaak op internet wordt gedaan. Hoeveel sterren geef je het concert en waarom? Zou je de lezer van jouw review het concert aanraden? Waarom? Improviseren Kies een track uit van dit lesmateriaal en laat de leerlingen daarop in groepjes een improvisatie maken. Reactie aan Het Concertgebouw Schrijf een tekst aan Het Concertgebouw en schrijf daarin wat je leuk vond aan het concert en wat je als tip zou willen meegeven voor een volgende keer. (De teksten kunnen gebundeld in 1 bestand gestuurd worden aan educatie@concertgebouw.nl) Muziek uit verschillende landen Beluister track 5 t/m 7, uit welke landen kwam deze muziek ook alweer. Wat gebeurde er tijdens het concert op deze muziek? Hebben de leerlingen de besproken instrumenten goed kunnen zien en horen? Afsluiting Zing nogmaals de liedjes die gezongen zijn tijdens het concert (track 2, 10 en 11). 16

19

20 Het Concertgebouw Afdeling Educatie Concertgebouwplein LN Amsterdam Telefoon Website educatie.concertgebouw.nl De vele educatie- en participatieprojecten van Het Koninklijk Concertgebouw worden voorts mede mogelijk gemaakt door VandenBroek Foundation, Amado Foundation, Fonds 21, Prins Bernhard Cultuurfonds, Gifted Art, Triodos Foundation, Institut Français, Charity Stichting Rob Beers, Stichting Zabawas, Freek en Hella de Jonge Stichting en Thurkowfonds.