Professionalisering Havenbeheer Twente. Managementrapport. Uitgevoerd in opdracht van:

Transcriptie

1 Professionalisering Havenbeheer Twente Managementrapport Uitgevoerd in opdracht van: Buck Consultants International Nijmegen, 25 november 2010

2 Inhoudsopgave Managementsamenvatting 1 Hoofdstuk 1 Inleiding Aanleiding en doelstelling project Aanpak project Leeswijzer 6 Hoofdstuk 2 Samenwerking tussen de Twentse havens Motivatie voor samenwerking bij professionalisering van havenbeheer Samenwerkingspartners Samenwerkingsvormen 10 Hoofdstuk 3 Regionale aanpak professionalisering havenbeheer Ambitie en uitgangspunten bij professionalisering van havenbeheer in Twente Hoofdlijnen regionale aanpak Uitwerking concrete uitvoeringmaatregelen 16 Hoofdstuk 4 Conclusies en aanbevelingen 24 Bijlage 1 Betrokken partijen bij de uitvoering van het project 27

3 Managementsamenvatting Regio Twente stimuleert het vervoer van goederen over water door infrastructurele knelpunten weg te werken en regionale faciliteiten voor de op- en overslag van goederen te ontwikkelen. Uit de Binnenhavenvisie 1 blijkt echter dat de achterstand in het beheer en onderhoud van de Twentse binnenhavens een structureel financieel-economisch knelpunt is. Ook wordt geconstateerd dat professionalisering van het beheer van de binnenhavens in de Twentse gemeenten noodzakelijk is om Twente economisch verder te helpen en multimodale logistiek nog beter op de kaart te zetten. In 2010 heeft Buck Consultants International daarom in opdracht van Regio Twente een project uitgevoerd met als doel om de mogelijkheden voor professionalisering van het havenbeheer in Twente via kennisopbouw bij de havengemeenten te verkennen. Naast de verkenning van mogelijkheden voor professionalisering van het havenbeheer is ook gekeken in welke mate en op welke wijze samenwerking tussen de Twentse havengemeenten kan bijdragen aan de professionalisering van het havenbeheer. Kennisopbouw heeft plaatsgevonden door feiten, cijfers en werkprocessen rondom het beheer, onderhoud en de exploitatie van de havens van de gemeenten Enschede, Hengelo, Almelo en Hof van Twente 2 vast te leggen in een Havenatlas. Daarnaast zijn gesprekken gevoerd met (vertegenwoordigers) van havengebruikers en belanghebbenden binnen en buiten de regio (onder andere Rijkswaterstaat en KSV Schuttevaer (brancheorganisatie voor de beroepsvaart)). Ook is een inventarisatie gemaakt van nationale best practices met betrekking tot havenbeheer en is de opgedane kennis gedeeld tijdens de Havenkennisdag op 29 juni Deze kennis is gebruikt om per gemeente een actieplan op te stellen, met daarin concrete (lokale) verbeteracties voor het havenbeheer die passen bij de doelstelling van de gemeenten met betrekking tot de haven(s), die gemeenten op lokaal niveau gaan uitvoeren. In dit managementrapport worden de mogelijkheden voor regionale samenwerking bij het professionaliseren van het havenbeheer uitgewerkt met als doel om ondersteuning te bieden bij de bestuurlijke besluitvorming over de gezamenlijke (vervolg)aanpak voor het professionaliseren van het havenbeheer in Twente. 1 2 Binnenhavenvisie Twente: netwerkanalyse voor binnenhavens en vaarwegen (2008) De gemeente Twenterand maakt ook onderdeel uit van Regio Twente en heeft 2 havens binnen haar gemeentegrenzen (Vroomshoop en Vriezenveen). De gemeente is echter geen eigenaar van de havens/kades en is daarom niet direct bij de uitvoering, maar als agendalid van de regionale begeleidingsgroep Binnenhavens bij het project betrokken. Buck Consultants International 1

4 Gezamenlijk hebben de Twentse havengemeenten de ambitie uitgesproken om samen te werken bij het (verder) professionaliseren van het havenbeheer in Twente. Bij het formuleren van deze ambitie zijn een aantal uitgangspunten aangegeven die de samenwerking tot een succes maken: Door betrokken partijen worden realistische stappen gezet met behulp van een concrete set van gezamenlijke uitvoeringsmaatregelen, waarvan op korte termijn de eerste resultaten zichtbaar zullen zijn. Op lokaal en regionaal niveau moet hiervoor voldoende uitvoeringscapaciteit beschikbaar zijn. Een mogelijk nieuwe samenwerkingsvorm (en een eventueel daarbij passende juridische entiteit) moet aansluiten bij de gemeenschappelijke doelstelling voor havenbeheer en passen bij de uitvoeringsactiviteiten. Samenwerking in de regio is een aanvulling op de lokale aanpak die bijdraagt aan de professionalisering van het havenbeheer. Het wordt daarbij ook wenselijk geacht om andere overheidsinstanties (onder andere provincie Overijssel en Rijkswaterstaat) en (vertegenwoordigers van) havengebruikers in de samenwerking te betrekken. Voor de organisatie van deze samenwerking zijn verschillende samenwerkingsvormen denkbaar. Gedacht wordt aan de opzet van een Havenoverleg Twente, een Havenbedrijf Twente en/of een Havenschap Twente. Autonomie Uitbesteding van havenbeheertaken Gemeenschappelijke regeling / overheids NV Havenoverleg Twente Havenbedrijf Twente Havenschap Twente Kenmerken: Professionalisering van havenbeheer op lokaal niveau. Afstemming en kennisdeling vindt plaats in een ambtelijk en bestuurlijk Havenoverleg. Een gezamenlijke uitvoeringagenda kan met behulp van een bestuurlijk convenant (via de Regio Twente) worden bekrachtigd. Samenwerkingsvorm die totstand komt door uitbesteding van havenbeheertaken door gemeenten aan een centrumgemeente en/of Rijkswaterstaat. Samenwerkingsvorm met een publiekrechtelijke structuur, waarbij uitvoeringsbevoegdheden van betrokken gemeenten (en RWS) worden ondergebracht in een organisatie die gebaseerd is op een tussen de gemeenten overeengekomen gemeenschappelijke regeling. Om de overheden beter af te schermen en de mogelijkheden te vergroten om investeringskapitaal aan te trekken kan een gemeenschappelijke regeling worden gewijzigd in een overheids NV. Betrokkenheid bedrijfsleven: Directe betrokkenheid van het bedrijfsleven bij het Havenoverleg. Ondertekening van het convenant door (vertegenwoordigers van) het bedrijfsleven Uitbesteding van havenbeheertaken aan een private partij (BV) of door opzet van een publiek-private samenwerking Directe deelname van het bedrijfsleven aan een gemeenschappelijke regeling of overheids NV is niet mogelijk. Toegepast in Nederland: Overeenkomsten met samenwerkingsmodellen in Limburg en Brabant. Overeenkomsten met samenwerkingsmodel Havenbedrijf Dordrecht (bijzondere gemeentelijk dienst) en Centraal Nautisch Beheer Overeenkomsten met samenwerkingsmodellen in zeehavens en XL Businesspark 2 Buck Consultants International

5 Passend bij de regionale ambitie en de geformuleerde uitgangspunten wordt ten aanzien van de samenwerkingsvorm de volgende aanbeveling gedaan: a) Voortzetting van het Havenoverleg met een nieuwe bestuurlijke opzet. b) Verkenning van de mogelijkheden voor de opzet van een Havenbedrijf Twente als bijzondere gemeentelijke dienst. c) De oprichting van een Havenschap Twente (als gemeenschappelijke regeling of als overheids NV) is op dit moment een brug te ver. Voorts zijn in samenspraak met de ambtelijk vertegenwoordigers van Regio Twente, de havengemeenten, Rijkswaterstaat en (vertegenwoordigers van) het bedrijfsleven de volgende uitvoeringsmaatregelen gedefinieerd: 1) Voortzetten van het regionale havenoverleg op ambtelijk niveau. 2) Opzetten van een nieuw bestuurlijk strategisch Havenoverleg. 3) Professionaliseren van het interne werkproces door gezamenlijke scheepsregistratie en monitoring (verkenning door de gemeenten in samenwerking met Rijkswaterstaat). 4) Verbeteren van de dienstverlening aan het bedrijfsleven door harmonisatie van haven(geld)verordeningen via de opzet van een regionaal format. 5) Opzetten van een nieuwe dienstverlening voor havengebruikers door de inventarisatie, uitbreiding en instandhouding van een servicenetwerk voor de binnenvaart. 6) Kosten drukken en rendement verbeteren door gezamenlijke aanbesteding van havenonderhoudswerkzaamheden. 7) Verkennen van de oprichting van een regionaal havenbedrijf Twente waarbinnen de nautische beheertaken worden samengebracht. 8) Stimuleren van de binnenvaart door gerichte acquisitie van ladingstromen en het faciliteren van goederenoverslag (door de inzet van een regionale logistieke manager / coördinator). 9) Profileren van Twente als aantrekkelijk binnenvaartknooppunt door gezamenlijke promotie en lobby door opzet van een communicatieplan en inzet van een regionale havenambassadeur. Als eerstvolgende stappen bevelen we aan om dit rapport met het advies over de samenwerkingsvorm en de uitvoeringsmaatregelen zowel ambtelijk als bestuurlijk vast te stellen. Zodra dat gebeurd is, kan gestart worden met de uitvoering van de gezamenlijke, regionale maatregelen. Daarbij is het echter ook belangrijk om lokaal in beweging te blijven en de lokale uitvoeringsmaatregelen in gang te zetten, zodat gelijktijdig gewerkt wordt aan de professionalisering van het Twentse havenbeheer op lokaal én regionaal niveau. Buck Consultants International 3

6 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doelstelling project Regio Twente stimuleert het vervoer van goederen over water door infrastructurele knelpunten weg te werken en regionale faciliteiten voor de op- en overslag van goederen te ontwikkelen. Zo hebben overheden en ondernemers in 2008 gezamenlijk een Binnenhavenvisie 3 opgesteld, waarin concrete uitvoeringsprojecten gericht op het verbeteren van de bereikbaarheid van de economische centra, het verbeteren van de leefbaarheid van de regio en het optimaliseren van het gebruik van het vervoer over water beschreven staan. Figuur 1.1 Netwerk van binnenhavens in Twente Uit deze Binnenhavenvisie blijkt de achterstand in het beheer en onderhoud van de Twentse binnenhavens een structureel financieel-economisch knelpunt te zijn. Ook wordt geconstateerd dat professionalisering van het beheer van de binnenhavens in de Twentse ge- 3 Binnenhavenvisie Twente: netwerkanalyse voor binnenhavens en vaarwegen 4 Buck Consultants International

7 meenten noodzakelijk is om Twente economisch verder te helpen en logistiek nog beter op de kaart te zetten. In 2010 heeft Buck Consultants International daarom in opdracht van Regio Twente een project uitgevoerd met als doel om de mogelijkheden voor professionalisering van het havenbeheer in Twente via kennisopbouw bij de havengemeenten Enschede, Hengelo, Almelo, Hof van Twente te verkennen. Naast de verkenning van mogelijkheden voor professionalisering van het havenbeheer is ook gekeken in welke mate en op welke wijze samenwerking tussen de Twentse havengemeenten kan bijdragen aan de professionalisering van het havenbeheer. 1.2 Aanpak project Dit project is als volgt aangepakt: Projectstappen Partners / niveau Producten 1 Inventarisatie havenbeheer per gemeente Lokaal Havenatlas per gemeente 2 Kennisontwikkeling Havenbeheer (Boven)regionaal Handboek Havenbeheer 3 Uitwerking verbetermogelijkheden per gemeente Lokaal Actieplan per gemeente 4 Uitwerking mogelijkheden regionaal havenbeheer Regionaal Managementrapportage In stap 1 is door de gemeenten Enschede, Hengelo, Almelo en Hof van Twente 4 een Havenatlas opgesteld met daarin de inventarisatie van feiten, cijfers en werkprocessen rondom het beheer, onderhoud en de exploitatie van hun haven(s). In stap 2: zijn gesprekken gevoerd met (vertegenwoordigers) van havengebruikers en belanghebbenden binnen en buiten de regio: - Rijkswaterstaat - Gemeente Lochem - KSV Schuttevaer (beroepsvaart) - Watersportverbond (recreatievaart) 4 De gemeente Twenterand maakt ook onderdeel uit van Regio Twente en heeft 2 havens binnen haar gemeentegrenzen (Vroomshoop en Vriezenveen). De gemeente is echter geen eigenaar van de havens/kades en is daarom niet direct bij de uitvoering, maar als agendalid van de regionale begeleidingsgroep Binnenhavens bij het project betrokken. Buck Consultants International 5

8 is een inventarisatie gemaakt van nationale best practices met betrekking tot havenbeheer. Hiervoor is gebruik gemaakt van bureauexpertise van BCI en zijn verkennende gesprekken gevoerd over havenbeheer met: - Havenbedrijf Dordrecht - Centraal Nautisch Beheer Noordzeekanaalgebied - Groningen Seaports - Vereniging Nederlandse Gemeenten (begrotingen en exploitatierekeningen) is deze opgedane kennis gedeeld tijdens de Havenkennisdag op 29 juni In bijlage 1 is een overzicht van de deelnemers aan deze havenkennisdag opgenomen. Op basis van de in de stappen 1 en 2 verkregen kennis is documentatie opgenomen in het Handboek Havenbeheer en gepubliceerd op de website van Regio Twente. In stap 3 is alle kennis vanuit de stappen 1 en 2 gebruikt om per gemeente een actieplan op te stellen, met daarin concrete (lokale) verbeteracties voor het havenbeheer die passen bij de doelstelling van de gemeenten met betrekking tot hun haven(s), die gemeenten op lokaal niveau gaan uitvoeren. Ook heeft met de betrokken gemeenten op ambtelijk niveau een gedachtevorming over samenwerkingsmogelijkheden bij het professionaliseren van het havenbeheer plaatsgevonden. In stap 4 zijn de mogelijkheden voor regionale samenwerking bij het professionaliseren van het havenbeheer uitgewerkt met als doel om ondersteuning te bieden bij de bestuurlijke besluitvorming over de gezamenlijke (vervolg)aanpak voor het professionaliseren van het havenbeheer in Twente. De resultaten van deze verkenning leest u in dit managementrapport. 1.3 Leeswijzer Om de mogelijkheden voor regionaal havenbeheer in Twente goed uit te kunnen werken, maken we eerst duidelijk wie een rol kan spelen en welke samenwerkingsmogelijkheden er zijn. Daarom geven we in hoofdstuk 2 aan wat de motivatie van de Twentse gemeenten is om samen te werken bij de professionalisering van het havenbeheer, met welke partijen mogelijk samengewerkt kan worden en welke modellen voor samenwerking tussen de Twentse havens mogelijk zijn. In hoofdstuk 3 gaan we op basis van de gezamenlijke Twentse ambities met betrekking tot havenbeheer in op concrete uitvoeringsmaatregelen voor de professionalisering van het havenbeheer in Twente. Tot slot geven we in hoofdstuk 4 aan wat de conclusies van en de aanbevelingen voor dit project zijn. De Havenatlassen en plannen van aanpak per Twentse havengemeente maken als bijlage integraal onderdeel uit van dit rapport. 6 Buck Consultants International

9 Hoofdstuk 2 Samenwerking tussen de Twentse havens De havengemeenten in Twente hebben gezamenlijk de wens geuit om samen te werken bij de verdere professionalisering van het havenbeheer in Twente. In paragraaf 2.1 geven we aan wat de motivatie daarvoor is. Vervolgens gaan we in paragraaf 2.2 in op de mogelijke samenwerkingspartners. In paragraaf 2.3 worden tot slot de denkbare samenwerkingsvormen weergegeven. 2.1 Motivatie voor samenwerking bij professionalisering van havenbeheer Algemeen gesteld betekent samenwerken: Initiatief nemen, waarvoor het nodig is om gezamenlijk een richting te bepalen, de vooren nadelen (op alle niveaus) te ontdekken door aan de slag te gaan alvorens er daadwerkelijk sprake is van een meer structurele samenwerking. Het behalen van voordelen (waarvoor je anderen nodig hebt) om je doelen beter te realiseren. Samenwerken heeft ook een prijs: door met anderen samen te werken lever je een deel van het eigen autonome handelen in. Samenwerken moet dan ook geen doel op zich zijn, maar een middel om je te helpen bij het bereiken van je doelen. Als we dit toepassen op de Twentse havengemeenten, is samenwerking tussen de gemeenten een middel om te komen tot (verdere) professionalisering van havenbeheer op zowel lokaal als op regionaal niveau. De gemeenten Enschede, Hengelo, Almelo en Hof van Twente hebben aangegeven samen te willen werken om dit te bereiken, met als motivatie: het delen van kennis, zodat gewerkt kan worden aan innovatie ter bevordering van duurzame economische groei; het verbeteren van de infrastructurele kwaliteit van de havens (geen achterstallig onderhoud); Buck Consultants International 7

10 het professionaliseren van interne werkprocessen; het ontwikkelen van een betere externe dienstverlening voor watergebonden bedrijven en havengebruikers; het reduceren van (havengerelateerde) kosten; het verbeteren van het rendement op investeringen in de havens; het oplossen van complexe (ruimtelijke) vraagstukken; het profileren van de regio Twente als aantrekkelijk binnenvaartknooppunt, waarbij de zichtbaarheid in het (toekomstige) netwerk vergroot wordt en daarin een sterkere zeggingskracht ontwikkeld wordt. Het verlangen om samen te werken is dus bij de Twentse havengemeenten aanwezig. Maar naast de Twentse havengemeenten spelen meer partijen een rol bij het streven naar (verdere) professionalisering van het havenbeheer. In de volgende paragraaf komen alle mogelijke partijen aan bod. 2.2 Samenwerkingspartners Diverse partijen hebben belangen in de Twentse havens en kunnen daarom een rol spelen in de (verdere) professionalisering van het havenbeheer. In figuur 2.1 staan deze partijen genoemd. Figuur 2.1 Mogelijke samenwerkingspartners voor de professionalisering van het Twentse havenbeheer Gemeente Almelo Gemeente Enschede Gemeente Hengelo Gemeente Hof van Twente Gemeente Twenterand Gemeente Lochem Publieke partijen Private partijen Rijkswaterstaat Provincie Overijssel Provincie Gelderland Watergebonden bedrijven Havengebruikers? Werkgroep Twentekanalen KSV Schuttevaer Waterschap 8 Buck Consultants International

11 Regio Twente kan bij de samenwerking en professionalisering van havenbeheer de functie van regisseur vervullen. De vier Twentse havengemeenten Almelo, Hengelo, Enschede en Hof van Twente zijn tot dusver intensief bij dit project betrokken zijn geweest en zijn ook bij de vervolgaanpak belangrijke stakeholders. Hoewel de Twentse havengemeente Twenterand niet direct bij dit project betrokken is geweest, is deze gemeente uiteraard een mogelijke samenwerkingspartij bij het nemen van verdere stappen. Deze gemeente kan opnieuw betrokken worden bij de vervolgaanpak. De gemeente Lochem maakt geen deel uit van Regio Twente, maar ligt wel aan het Twentekanaal. De haven van Lochem heeft een vergelijkbare uitstraling, functie en structuur als bijvoorbeeld de havens in de buurgemeente Hof van Twente. Het betrekken van deze gemeente bij vervolgstappen zorgt voor een volledig inzicht in de ontwikkelingen langs het Twentekanaal. Rijkswaterstaat is als eigenaar van het Twentekanaal en exploitant van de sluis bij Eefde (die een soort toegangspoort vormt tot het Twentekanaal) een zeer belangrijke partij om mee samen te werken. Omdat Twente in de provincie Overijssel ligt, is deze overheidsinstantie een samenwerkingspartner bij de professionalisering van het havenbeheer. Naast de betrokkenheid van de provincie Overijssel vanwege de geografische ligging van Twente heeft de provincie ook ambities om in Overijssel meer vervoer over water te realiseren. Deze provinciale rol wordt zichtbaar middels een sterke betrokkenheid bij de infrastructurele ontwikkeling van het Twentekanaal, o.a. in de betrokkenheid bij uitvoering van de planstudie Twentekanalen. Ook is de provincie Overijssel als vaarwegbeheerder van het kanaal Almelo - De Haandrik direct betrokken bij de infrastructurele aanpassing en beheer van deze vaarroute richting Hardenberg-Coevorden. Het Twentekanaal ligt gedeeltelijk op het grondgebied van de provincie Gelderland. Daarom is ook deze overheidsinstantie een mogelijke partner waarmee vervolgstappen moeten worden afgestemd. De Waterschappen Regge en Dinkel (Twente behalve Markelo) en Rijn en IJssel (Markelo) zijn de overheidsinstanties die de waterhuishouding in alle Twentse wateren controleren en regelen. Deze partijen zijn dan ook mogelijke samenwerkingspartners. Watergebonden bedrijven in de havens langs het Twentekanaal zijn economisch afhankelijk van de vaarweg en de havens en gebaat bij een verbeterde dienstverlening van de overheid. Als zodanig zijn zij mogelijke samenwerkingspartners. Zij zijn vertegenwoordigd in de Werkgroep Twentekanaal 5. Contacten met het bedrijfsleven kunnen op regionaal niveau via deze werkgroep worden afgestemd. Andere havengebruikers zoals de beroeps- en de recreatievaart en hun vertegenwoordigers (onder andere KSV Schuttevaer en het Watersportverbond) zijn ook mogelijke samenwerkingspartners waar tenminste afstemming mee moet plaatsvinden. Daarnaast zijn nog andere partijen, welke meer zijdelings bij Regio Twente en/of het Twentekanaal betrokken zijn, als mogelijke samenwerkingspartners denkbaar. Zo kan bijvoor- 5 De Werkgroep Twentekanaal is een initiatief van VNO-NCW, EVO, ETT en de Kamer van Koophandel Oost Nederland met als doel de verbetering van de binnenvaart in Twente. Buck Consultants International 9

12 beeld gedacht worden aan de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens, waar Regio Twente (en daarmee de aangesloten gemeenten) sinds kort lid van is, en brancheorganisaties die veevoeder- of betonbedrijven aan het Twentekanaal vertegenwoordigen. Uit deze paragraaf blijkt dat er veel mogelijke samenwerkingspartners zijn. De vraag is echter ook welke vorm de samenwerking tussen deze (mogelijke) partners zou moeten krijgen. In eerste instantie focussen we daarbij op samenwerkingsvormen tussen Regio Twente, de havengemeenten en Rijkswaterstaat. In paragraaf 2.3 beschrijven we daarom mogelijke samenwerkingsvormen. 2.3 Samenwerkingsvormen Voor samenwerking op het gebied van professionalisering van het havenbeheer zijn in Twente verschillende samenwerkingsvormen mogelijk. We noemen drie vormen, in volgorde van complexiteit: 1 Havenoverleg Twente 2 Havenbedrijf Twente 3 Havenschap Twente 1 Havenoverleg Twente Bij deze samenwerkingsvorm vindt professionalisering van het havenbeheer op lokaal niveau plaats, waarbij sprake is van een grote mate van autonomie voor de havengemeenten. Afstemming en kennisdeling vindt plaats in zowel een ambtelijk als een bestuurlijk Havenoverleg. Een gezamenlijke uitvoeringsagenda kan met behulp van een bestuurlijk convenant via de regio Twente worden bekrachtigd. Het bedrijfsleven is in deze samenwerkingsvorm direct betrokken via deelname aan het Havenoverleg. (Vertegenwoordigers van) het bedrijfsleven ondertekenen het bestuurlijke convenant. Deze samenwerkingsvorm wordt elders in Nederland in een vergelijkbare vorm toegepast bij samenwerking tussen de Limburgse havengemeenten. Ook de samenwerking tussen Brabantse havengemeenten vindt in deze vorm plaats. 10 Buck Consultants International

13 2 Havenbedrijf Twente Met de opzet van één regionaal havenbedrijf worden de nautisch-technische activiteiten van alle Twentse havengemeenten samengebracht in één uitvoeringsorganisatie. Deze uitvoeringsorganisatie is verantwoordelijk voor alle maatregelen die nodig zijn voor het beheer en onderhoud van de binnenhavens. Activiteiten met betrekking tot de economische ontwikkeling in de binnenhavens wordt via de bestaande structuur gehandhaafd. De opzet van een Havenbedrijf Twente heeft operationeel tot gevolg dat havenmeesters niet alleen lokaal maar ook regionaal werken waarbij door samenwerking meer ruimte ontstaat om het brede pakket van nautisch technische activiteiten uit te voeren. Samenwerking binnen deze nieuwe uitvoeringsorganisatie draagt niet alleen bij aan kennisuitwisseling tussen gemeenten maar zorgt voor een aanscherping van het interne werkproces, de verbetering van de service richting watergebonden bedrijven en havengebruikers, het voorkomt achterstallig onderhoud in de havens en een Havenbedrijf Twente geeft Twente op havengebied (op termijn) één gezicht. De insteek bij de opzet van een regionaal havenbedrijf is niet zozeer kosten te besparen maar met een gelijke inzet van mensen en middelen in de uitvoering op efficiënte wijze meer service aan de watergebonden bedrijven en havengebruikers te verlenen. Deze samenwerkingsvorm kan juridisch tot stand komen doordat havengemeenten (nautisch-technische) havenbeheertaken uitbesteden aan een centrumgemeente en/of Rijkswaterstaat. Deze uitbesteding kan ook plaatsvinden aan een private partij of door het opzetten van een publiek-private samenwerking. In een nadere verkenning kan de meest passende juridische opzet worden vastgesteld. Elders in Nederland hanteren o.a. het Havenbedrijf Dordrecht (als bijzondere gemeentelijke dienst) en het Centraal Nautisch Beheer Noordzeekanaalgebied een vergelijkbare samenwerkingsvorm. 3 Havenschap Twente De opzet van een Havenschap Twente biedt de mogelijkheid om de nautisch-technische activiteiten van alle Twentse havengemeenten alsmede de activiteiten die verband houden met de economische ontwikkeling (en daarbij de grootschalige investeringen) in de binnenhavens samen te brengen. Deze samenwerkingsvorm heeft een publiekrechtelijke structuur, waarbij de uitvoeringsbevoegdheden van betrokken gemeenten (en Rijkswaterstaat) worden ondergebracht in een organisatie die gebaseerd is op een gemeenschappelijke regeling die tussen deze gemeenten is overeengekomen. Het is ook mogelijk om, in plaats van een gemeenschappelijke regeling, de uitvoeringsbevoegdheden van betrokken gemeenten (en Rijkswaterstaat) in een overheids NV onder te brengen, om op die manier de overheden beter af te schermen en de mogelijkheid te vergroten om investeringskapitaal aan te trekken. Buck Consultants International 11

14 In een aantal Nederlandse zeehavens en bij de opzet en uitgifte van nieuwe (regionale) bedrijventerreinen (bijv. het XL Businesspark) wordt een vergelijkbare samenwerkingsvorm toegepast. Bij alle samenwerkingsvormen zijn zowel de Twentse havengemeenten als ook de overheidsinstanties Regio Twente en Rijkswaterstaat betrokken. Daarnaast is het wenselijk om ook het bedrijfsleven bij de samenwerking te betrekken. Kortom: er zijn meerdere samenwerkingsvormen mogelijk, waarin de in paragraaf 2.2 beschreven mogelijke samenwerkingspartners een rol spelen. Maar welke samenwerkingsvorm is past nu het beste bij de gezamenlijke ambities wat betreft de professionalisering van het havenbeheer in Twente, en welke partijen zijn daarin het meest belangrijk? In het volgende hoofdstuk gaan we hier verder op in. 12 Buck Consultants International

15 Hoofdstuk 3 Regionale aanpak professionalisering havenbeheer In dit hoofdstuk kijken we op basis van de gezamenlijke Twentse ambitie met betrekking tot havenbeheer naar oplossingsrichtingen voor de professionalisering van het havenbeheer in Twente. In paragraaf 3.1 beschrijven we eerst deze gezamenlijke Twentse ambitie. Daarna benoemen we in paragraaf 3.2 de hoofdlijnen van de regionale aanpak, waarna we in paragraaf 3.3 de concrete uitvoeringsmaatregelen uitwerken. 3.1 Ambitie en uitgangspunten bij professionalisering van havenbeheer in Twente Gezamenlijk hebben de Twentse havengemeenten de ambitie uitgesproken om samen te werken bij het (verder) professionaliseren van het havenbeheer in Twente. Deze gemeenschappelijke doelstelling ten aanzien van havenbeheer moet nog wel (bestuurlijk) bekrachtigd worden. Bij het formuleren van deze ambitie zijn een aantal uitgangspunten en randvoorwaarden aangegeven die de samenwerking volgens de partners tot een succes kan maken: Door betrokken partijen worden realistische stappen gezet met behulp van een concrete set van gezamenlijke uitvoeringsmaatregelen, waarvan op korte termijn de eerste resultaten zichtbaar zullen zijn. Op lokaal en regionaal niveau moet hiervoor voldoende uitvoeringscapaciteit beschikbaar zijn. Een mogelijk nieuwe samenwerkingsvorm (en een eventueel daarbij passende juridische entiteit) moet aansluiten bij de gemeenschappelijke doelstelling voor havenbeheer en passen bij de uitvoeringsactiviteiten. Samenwerking in de regio is een aanvulling op de lokale aanpak die bijdraagt aan de professionalisering van het havenbeheer. In de volgende paragraaf gaan we in op de hoofdlijnen van de regionale aanpak. Buck Consultants International 13

16 3.2 Hoofdlijnen regionale aanpak Bij de uitwerking van de hoofdlijnen van de regionale aanpak gaan we achtereenvolgens in op de volgende onderdelen: De meest passende samenwerkingsvorm; De rol van Regio Twente; Concrete uitvoeringsmaatregelen. Samenwerkingsvorm Als we ambitie met uitgangspunten zoals beschreven in paragraaf 3.1 en de mogelijke samenwerkingsvormen zoals beschreven in paragraaf 2.3 combineren, adviseren we met betrekking tot een passende samenwerkingsvorm als volgt: 1 Voortzetting van het Havenoverleg met een nieuwe bestuurlijke opzet; 2 Verkenning van de mogelijkheden om een Havenbedrijf Twente als bijzondere gemeentelijke dienst op te zetten; 3 De oprichting van een Havenschap Twente (als gemeenschappelijke regeling of als overheids NV) is op dit moment een brug te ver. Dit advies over de meest passende samenwerkingsvorm zal in ambtelijk en bestuurlijk overleg tussen de samenwerkende partijen bekrachtigd moeten worden. Naast de samenwerkingsvorm speelt hierbij ook de inzet van de regio Twente en de mogelijkheid tot de uitvoering van concrete maatregelen om het havenbeheer in regionaal verband te professionaliseren een belangrijke rol. Rol Regio Twente Regio Twente vervult een bovenregionale rol in het ontwikkelen van een kwalitatief hoogwaardig netwerk van binnenhavens in Oost Nederland. Regio Twente en de havengemeenten hebben, samen met Rijkswaterstaat en ondernemers (werkgroep Twentekanalen, Kamer van Koophandel) gezamenlijk al veel werk verzet in de ontwikkeling van de binnenhavens. Concreet hebben deze partijen samengewerkt aan de totstandkoming van de Binnenhavenvisie Twente (2008) en zijn ze gestart met de uitvoering van het bijbehorende maatregelenpakket. Regio Twente heeft tot dusver een actieve rol vervuld bij verschillende activiteiten die bijdragen aan de duurzame ontwikkeling van de binnenhavens in Twente. Concreet heeft Regio Twente (met succes) een regierol vervult bij het verwerven van de rijksbijdrage uit de regeling Quick Wins Vaarwegen en Binnenhavens ten behoeve van investeringen in de haveninfrastructuur. Ook heeft Regio Twente naast de investeringen in de infrastructuur ook 14 Buck Consultants International

17 een regierol vervult bij de verkenning naar de mogelijkheden voor professionalisering van het havenbeheer. Wij adviseren Regio Twente bij de uitvoering van de concrete maatregelen en het vormgeven van de samenwerkingorganisatie op regionaal niveau deze regisseursrol voort te zetten. Op deze wijze wordt regionaal koersvast samengewerkt aan de economische ontwikkeling en de verdere ontwikkeling van multimodaal vervoer (binnenvaart), het Twentekanaal 6 en de binnenhavens. Concrete uitvoeringsmaatregelen Op basis van de geformuleerde gezamenlijke ambitie en gevoed door alle (boven-)regionale en lokale kennis en informatie over de Twentse havens en havenbeheer zijn in samenspraak met de ambtelijk vertegenwoordigers en het bedrijfsleven in het havenoverleg de volgende uitvoeringsmaatregelen gedefinieerd: 1 Voortzetten van het regionale havenoverleg op ambtelijk niveau. 2 Opzetten van een nieuw bestuurlijk strategisch Havenoverleg. 3 Professionaliseren van het interne werkproces door gezamenlijke scheepsregistratie en monitoring (verkenning door de gemeenten in samenwerking met Rijkswaterstaat). 4 Verbeteren van de dienstverlening aan het bedrijfsleven door harmonisatie van haven(geld)verordeningen via de opzet van een regionaal format. 5 Opzetten van een nieuwe dienstverlening voor havengebruikers door de inventarisatie, uitbreiding en instandhouding van een servicenetwerk voor de binnenvaart. 6 Kosten drukken en rendement verbeteren door gezamenlijke aanbesteding van havenonderhoudswerkzaamheden. 7 Verkennen van de oprichting van een regionaal havenbedrijf Twente waarbinnen de nautische beheertaken worden samengebracht. 8 Stimuleren van de binnenvaart door gerichte acquisitie van ladingstromen en het faciliteren van goederenoverslag (door de inzet van een regionale logistieke manager / coördinator). 9 Profileren van Twente als aantrekkelijk binnenvaartknooppunt door gezamenlijke promotie en lobby door opzet van een communicatieplan middel en inzet van een regionale havenambassadeur. Van elke uitvoeringsmaatregel volgt in de volgende paragraaf een uitwerking. 6 Op dit moment vervult Regio Twente ook een regierol in de communicatie met Rijkswaterstaat over de verruiming van het Twentekanaal en de capaciteitsuitbreiding van de sluis bij Eefde. Buck Consultants International 15

18 3.3 Uitwerking concrete uitvoeringmaatregelen In deze paragraaf worden de concrete uitvoeringsmaatregelen uitgewerkt. Per maatregel wordt hierbij ingegaan op de volgende onderdelen: Motivatie: waarom verdient de uitvoering van de maatregel prioriteit? Resultaat: welke doelstelling wordt met de uitvoering van de maatregel beoogd? Aanpak: welke activiteiten kunnen worden uitgevoerd om de doelstelling te bereiken? Voortouw: welke organisatie neemt het initiatief bij de uitvoering van de maatregel? Regio Twente neemt bij de uitvoering van de verbetermaatregelen vaak het voortouw maar bewust ligt bij enkele maatregelen ook het initiatief bij een havengemeente of (vertegenwoordiging van) het bedrijfsleven. Deze betreffende organisatie heeft inhoudelijk met de maatregel dan al kennis of ervaring opgedaan. Betrokkenen: welke stakeholders zouden bij de uitvoering van de maatregel betrokken moeten worden? Planning: in welke periode kan de maatregel worden uitgevoerd? Budgetindicatie: welke inzet (in FTE) en financiële middelen zijn nodig om de maatregel tot een succes te maken? 1 Voortzetten regionaal ambtelijk havenoverleg Motivatie Het bestaande regionale havenoverleg op ambtelijk niveau heeft een belangrijke toegevoegde waarde in de uitwisseling van kennis en informatie over wat er in de verschillende Twentse havengemeenten speelt. Voortzetting van dit regionale havenoverleg op ambtelijk niveau, waarbij de havenregisseurs van alle Twentse gemeenten en vertegenwoordigers van bovenregionale overheden en bedrijfsleven aanwezig zijn, is dan ook wenselijk. Resultaat Gedeelde kennis over havenactiviteiten en ontwikkelingen tussen alle Twentse havengemeenten. Aanpak Regio Twente organiseert periodiek (4-6 keer per jaar) een regionaal havenoverleg De agenda voor dit overleg wordt gezamenlijk vastgesteld en zet in op de activiteiten die lokaal worden uitgevoerd (leidraad plan van aanpak per gemeente) en de activiteiten die regionaal worden opgepakt (zie maatregel 3 tot en met 9 in dit document). Voortouw Regio Twente Betrokkenen Regio Twente Havenregisseurs van alle Twentse havengemeenten Gemeente Lochem (agendalid) Rijkswaterstaat Provincie Overijssel Provincie Gelderland (agendalid) Werkgroep Twentekanaal KSV Schuttevaer Planning Doorlopend vanaf november 2010 (4-6 keer per jaar). Budgetindicatie Reguliere inzet (FTE s). 16 Buck Consultants International

19 2 Opzetten bestuurlijk strategisch havenoverleg Motivatie De ontwikkeling en het beheer van de binnenhavens in Twente is op regionaal niveau een aandachtpunt binnen verschillende portefeuillehoudersoverleggen (EZ, Mobiliteit, RO). Om versnipperde aandacht voor de ontwikkeling en het beheer van binnenhavens te voorkomen, is het wenselijk een bestuurlijk, strategisch havenoverleg op te zetten. Resultaat Bestuurlijke afstemming over havenontwikkeling en beheer tussen alle Twentse havengemeenten. Aanpak Elke havengemeente in Twente benoemt een wethouder tot havenwethouder. Regio Twente organiseert periodiek (2 keer per jaar) een regionaal strategisch havenoverleg. De agenda voor dit overleg wordt in het ambtelijk havenoverleg voorbereid. Terugkoppeling vindt plaats op regionaal niveau in het ambtelijk havenoverleg en op lokaal niveau in communicatie tussen havenwethouder en havenregisseur per gemeente. Voortouw Regio Twente Betrokkenen Havenwethouders van alle Twentse havengemeenten. Havenregisseurs van alle Twentse havengemeenten. Rijkswaterstaat Provincie Overijssel Planning Start 2011 (2 keer per jaar). Budgetindicatie Reguliere inzet (FTE s). 3 Verkennen gezamenlijke scheepsregistratie Motivatie Op dit moment verzorgt elke havengemeente in Twente individueel de scheepsregistratie en monitoring van schepen in de haven(s), met als doel havengelden te innen en de nautische en externe veiligheid te waarborgen. De wijze waarop de scheepsregistratie plaatsvindt is per gemeente verschillend. Een uniforme scheepsregistratie in alle Twentse havens waarbij de verantwoordelijkheid in alle havens bij dezelfde partij(en) ligt, verdient de voorkeur. Concreet wordt gedacht aan een verkenning voor de centralisatie van de scheepsregistratie op de sluis van Eefde. Resultaat Centralisatie van de registratie van binnenvaartschepen in de regio Twente. Noot: De monitoring van schepen in de verschillende havengebieden blijft wel een activiteit die in verband met de nautische en externe veiligheid ter plaatse uitgevoerd moet worden door gemeenten en Rijkswaterstaat. Bij maatregel 7 wordt aandacht besteed aan de mogelijkheid om deze beheeractiviteit ook regionaal uit te voeren. Aanpak Samenstelling regionale projectgroep (met deelname van RWS en mogelijke deelname buurgemeente Lochem). Nadere verkenning gezamenlijke scheepsregistratie in andere havenregio s (bijv. Amsterdam Noordzeekanaalgebied, Dordrecht). Omschrijving van de activiteiten die passen bij scheepsregistratie. Omschrijving van de activiteiten die passen bij monitoring van schepen in de haven. Verkenning van de centralisatie van scheepsregistratieactiviteiten op de sluis van Eefde. Buck Consultants International 17

20 Benoemen voor- en nadelen van deze centralisatie voor de verschillende stakeholders. Beslismoment. Formuleren vervolgaanpak. Voortouw Havendienst van de gemeente Hengelo Betrokkenen Regio Twente Twentse havengemeenten Gemeente Lochem (extern) Rijkswaterstaat KSV Schuttevaer Planning Budgetindicatie Reguliere inzet (FTE s). Onderzoeksbudget EUR Opzetten regionaal format haven(geld)verordening Motivatie Voor het gebruik van de havens is in elke Twentse havengemeente een gemeentelijke havenverordening en havengeldverordening van toepassing. De gebruiksmogelijkheden van de havens zijn vastgelegd in de havenverordening. De tarieven (havengelden) voor het gebruik van de havens worden in veel havengemeenten vastgelegd in een aparte havengeldverordening. Het uniformeren van de opzet van de haven- en havengeldverordening in alle Twentse havengemeenten (evt. aangevuld met Lochem) geeft duidelijkheid voor de havengebruikers. Resultaat Door de opzet regionaal af te stemmen met alle havengemeenten langs het Twentekanaal ontstaat een lokaal vastgestelde havenverordening / havengeldverordening die qua structuur gelijk is aan de verordeningen van de Twentse havengemeenten (met eventueel toevoeging van lokale bepalingen). Aanpak Analyse van de opzet en inhoud van de havenverordening(en) en havengeldverordeningen van de Twentse havengemeenten. Verkenning opzet actuele havenverordeningen en havengeldverordeningen in andere Nederlandse binnenhavens (goede voorbeelden). Noot: De Nationale Havenraad beschikt over een modelverordening Binnenhavengeld. De Nederlandse Vereniging van Binnenhavens heeft contacten met verschillende havengemeenten die de havenverordening recent geactualiseerd hebben Opzet concept regionaal format haven(geld)verordening. Beslismoment per gemeente (inhoudelijke en juridische toets). Vaststelling regionaal format haven(geld)verordening. Ingebruikname format per gemeente (passend bij lokaal actualisatiemoment). Voortouw Gemeente Hof van Twente Betrokkenen Regio Twente Twentse havengemeenten Gemeente Lochem (extern) Nationale Havenraad Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) Planning Start verkenning Ingebruikname per gemeente voor Budgetindicatie Reguliere inzet (FTE s). 18 Buck Consultants International

21 5 Verbeteren servicenetwerk voor de binnenvaart Motivatie In de havens wordt momenteel een beperkt aantal voorzieningen geboden aan schepen die daar afmeren, bijvoorbeeld een watertappunt of een afvalinzamelpunt. De havens kunnen aantrekkelijker gemaakt worden voor binnenvaartschepen door deze voorzieningen af te stemmen op de behoefte. Hierbij kan ook gedacht worden aan upgrading van de bestaande voorzieningen en nieuwe voorzieningen zoals walstroom en ondersteuning van bedrijven bij het verkrijgen van de ISPS-codering in havengebieden. Resultaat Hoogwaardig servicenetwerk voor de binnenscheepvaart in Twente. Aanpak Inventarisatie behoefte van schippers en watergebonden bedrijven aan havenvoorzieningen. Aanpassen / aanleggen van havenvoorzieningen. Communicatie over de aanwezigheid van havenvoorzieningen voor watergebonden bedrijven en schippers in de Twentse havens. Voortouw Gemeente Enschede Betrokkenen Regio Twente Twentse havengemeenten KSV Schuttevaer Werkgroep Twentekanaal Rijkswaterstaat Planning Budgetindicatie Inventarisatie d.m.v. reguliere inzet (FTE s). Aanleg nieuwe voorzieningen: PM. Noot: Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu overweegt 2 miljoen euro vanuit de Quick Win gelden beschikbaar te stellen voor de realisatie van walstroom in binnenhavens. Communicatie over de aanwezigheid van havenvoorzieningen (via website/brochure) meenemen in promotie en lobby activiteiten (maatregel 9). 6 Gezamenlijk aanbesteding havenonderhoudswerkzaamheden Motivatie Elke Twentse havengemeente start met het opstellen van een nulmeting van de onderhoudstoestand van de havens (water, kades, oevers en eventueel haventerreinen in beheer bij gemeente). De informatie uit deze nulmeting wordt gebruikt bij het opstellen van een Meerjaren Onderhouds Programma (MJOP), dat als basis dient voor het financiële beheer van de binnenhaven(s) per gemeente. Bij de aanpassingen van natte infrastructuur zijn verschillende onderhoudsvormen te onderscheiden: adaptief, curatief, correctief en preventief. Met name bij niet spoedeisend adaptief onderhoud, correctief en preventief (planmatig) onderhoud zijn er mogelijkheden voor de havengemeenten om deze werkzaamheden aan de natte infrastructuur gezamenlijk aan te besteden. Resultaat Een gezamenlijke aanbesteding leidt tot kostenbesparing en een kwalitatief hoogwaardiger product. Aanpak Opzet MJOP natte infrastructuur op lokaal niveau. Jaarlijks overleg tussen de havengemeenten in Twente, RWS en Waterschap over planmatig onderhoud. Vaststellen mogelijkheden gezamenlijke aanbesteding. Afstemming met het bedrijfsleven. Voortouw Gemeente Almelo Betrokkenen Regio Twente Twentse havengemeenten Buck Consultants International 19

22 Rijkswaterstaat Waterschappen Regge en Dinkel en Rijn en IJssel Werkgroep Twentekanaal (afstemming) KSV Schuttevaer (afstemming) Planning Opzet MJOP per gemeente in Start regionaal overleg 2012 e.v. (1 keer per jaar). Budgetindicatie Reguliere inzet (FTE s). 7 Verkenning regionaal Havenbedrijf Twente Motivatie Als de havenbeheertaken professioneel worden uitgevoerd, is dat gunstig voor de watergebonden bedrijven en havengebruikers. In eerste aanleg moet de motivatie zijn om de kwaliteit van het havenbeheer te verhogen. Door samenwerking tussen gemeenten in een Havenbedrijf Twente kan met een gelijk budget meer service worden verleend. Resultaat Verdere professionalisering van het havenbeheer in Twente door opzet van een Havenbedrijf Twente: een centrale organisatie voor havenbeheeractiviteiten in alle Twentse binnenhavens. Aanpak Inventarisatie nautisch/technische/financiële beheertaken per gemeente. Vaststellen welke taken ontbreken en takenpakket completeren. Verkenning mogelijkheden voor uitbesteding van havenbeheertaken aan een centrumgemeente. Selectie voorkeursvariant. Opzet contouren van de samenwerkingsovereenkomst (= de formele juridische basis voor de uitbesteding, zoomt in op kwaliteit en prijs) met daaraan gekoppeld in de praktijk de opdracht tot uitvoering (= beschrijving van de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden). Uitwerking van mogelijkheden voor informatievoorziening tussen havengemeenten bij uitbesteding. Beslismoment. Voortouw Regio Twente Betrokkenen Regio Twente Twentse havengemeenten Planning Start 2012, beslismoment 2014 Budgetindicatie Reguliere inzet (FTE s) Onderzoeksbudget EUR Inzetten regionale logistiek manager Motivatie Regio Twente wil het gebruik van de binnenvaart als alternatieve modaliteit in plaats van het wegtransport stimuleren. Om het binnenvaarttransport te intensiveren is de inzet van een regionaal logistiek manager gewenst. Deze manager informeert watergebonden en niet-watergebonden bedrijven over de mogelijkheden (voordelen) van de inzet van binnenvaart en legt de juiste relaties tussen verladers, logistieke dienstverleners en gemeenten om het multimodaal vervoer (goederenoverslag en transport) tot stand te brengen. Met aandacht voor Twente als logistieke draaischijf. Resultaat Het intensiveren van het transport over water (bulk, stukgoed en containers) via de Twentse binnenhavens. Meer vervoer over water. Aanpak Inzet logistiek manager Twente gedurende een periode van 2 jaar. Opzet activiteitenplan en tussentijdse evaluatie. 20 Buck Consultants International

23 Voortouw Werkgroep Twentekanaal / Kamer van Koophandel Betrokkenen Regionaal bedrijfsleven Twentse havengemeenten (bedrijfscontactfunctionarissen en havenmeesters) EVO (brancheorganisatie verladers) KSV Schuttevaer / Bureau Voorlichting Binnenvaart (BVB) Planning Budgetindicatie Inzet regionaal logistiek manager Euro (voor 2 jaar). 9 Promotie en lobby havenregio Twente Motivatie Communicatie over samenwerking tussen de havens in Twente gaat niet alleen over het communiceren van succesvolle resultaten maar ook over de communicatie met externen over de barrières in de uitvoering. De interne communicatie vormt een belangrijke succesfactor bij de projectuitvoering en is deels geborgd via de ambtelijke en bestuurlijke overlegstructuur. Met het tijdig onderkennen van de belangen en invloed van verschillende externe stakeholders en het op een passende manier betrekken van deze partijen, kunnen de risico s van de omgevingsinvloed op het projectresultaat worden geminimaliseerd. Met een goede communicatiestructuur als basis wordt het mogelijk Twente als logistieke draaischijf en aantrekkelijk binnenvaartknooppunt voor watergebonden bedrijven en havengebruikers (schippers) te profileren. Afstemming met andere trajecten die bijdragen aan de profilering van Twente als logistieke draaischijf (o.a. A1 Zone) is gewenst. Ook wordt een basis gelegd voor lobby-activiteiten met als doel financiering van infrastructuurprojecten in havengebieden met inzet van bovenregionale middelen. Resultaat Zichtbaarheid van Twente als aantrekkelijk binnenvaartknooppunt en logistieke draaischijf. Aanpak Als eerste stap in het proces wordt een communicatieplan gemaakt waarin aandacht wordt besteed aan de verschillende doelgroepen (wie zijn interne en externe stakeholders?), risico's en kansen, communicatiedoelstellingen, boodschappen (wat zeggen we en wat willen we uitstralen?), strategie (intern en extern), middelen (website(s), persberichten, Havenkennisdagen, inzet havenambassadeur), financiën en evaluatie. Tijdens de uitvoering van de communicatie- en lobbyactiviteiten vormt het communicatieplan de leidraad. Het tussentijds evalueren van het communicatieproces en eventueel bijstellen van het communicatieplan vormt dan ook een belangrijk onderdeel van de werkzaamheden. Voortouw Regio Twente Betrokkenen Regio Twente Mogelijke inzet havenambassadeur Havenwethouders van alle Twentse havengemeenten Havenregisseurs van alle Twentse havengemeenten Rijkswaterstaat Provincie Werkgroep Twentekanaal KSV Schuttevaer Planning Budgetindicatie Communicatieplan en communicatiemiddelen EUR Inzet ambassadeur/lobbyist in de periode EUR Buck Consultants International 21

24 Tabel 3.1 laat een samenvatting van deze uitvoeringsmaatregelen zien. Tabel 3.1 Uitvoeringsmaatregelen Uitvoeringsmaatregel Voortouw (trekker) Betrokken partijen Kennisuitwisseling en afstemming: 1) Voortzetten van het regionale havenoverleg op ambtelijk niveau 2) Opzet van een nieuw bestuurlijk strategisch Havenoverleg Regio Twente Twentse havengemeenten, provincie, RWS, havengebruikers Financieel beheer: 3) Gezamenlijke aanbesteding van havenonderhoudswerkzaamheden Gemeente Almelo Twentse havengemeenten Organisatie: 4) Verkennen gezamenlijke scheepsregistratie Gemeente Hengelo Regio Twente, Twentse havengemeenten, gemeente Lochem, RWS, beroepsvaart 5) Opzetten regionaal format haven(geld)verordening Gemeente Hof van Twente Regio Twente, Twentse havengemeenten, gemeente Lochem, Havenraad, NVB 6) Verbeteren servicenetwerk voor de binnenvaart Gemeente Enschede Regio Twente, Twentse havengemeenten, gemeente Lochem, bedrijven, beroepsvaart, RWS 7) Verkenning regionaal Havenbedrijf Twente Regio Twente Twentse havengemeenten 8) Inzet regionale logistiek manager Werkgroep Twentekanaal + KvK Oost Twentse havengemeenten, bedrijven, brancheorganisaties EVO, KSV Schuttevaer / BVB 9) Promotie en lobby havenregio Twente Regio Twente Twentse havengemeenten, (havenambassadeur), provincie, Werkgroep Twentekanaal, RWS, KSV Schuttevaer In tabel 3.2 wordt de planning voor alle uitvoeringsmaatregelen in de tijd weergegeven. Tabel 3.2 Tijdsplanning uitvoeringsmaatregelen Maatregel Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 1 2 Continu proces Continu proces 3 4 Start traject Uiterlijke datum ingebruikname 5 6 MJOP Overleg, continu proces 7 Start traject Beslismoment Buck Consultants International

25 Tot zover dit hoofdstuk met concrete uitvoeringsmaatregelen op basis van de gezamenlijke ambitie van de Twentse havengemeenten. In het laatste hoofdstuk trekken we conclusies en doen we aanbevelingen voor vervolgstappen. Buck Consultants International 23

26 Hoofdstuk 4 Conclusies en aanbevelingen In dit project is duidelijk geworden dat er in Twente zowel op lokaal niveau (bij de afzonderlijke havengemeenten) als op regionaal niveau concrete mogelijkheden zijn voor professionalisering van het havenbeheer. Ook heeft dit project inzichtelijk gemaakt dat de havengemeenten en Regio Twente willen samenwerken om professionalisering van het Twentse havenbeheer te realiseren. De gezamenlijke ambitie daarbij is dat door samen te werken realistische stappen met een zichtbaar resultaat worden gezet en dat samenwerking in de regio geen vervanging voor de lokale aanpak van de professionalisering van het havenbeheer is, maar juist een aanvulling met meerwaarde en extra effect op lokaal niveau. Het wordt daarbij ook wenselijk geacht om andere overheidsinstanties (onder andere provincie Overijssel en Rijkswaterstaat) en (vertegenwoordigers van) havengebruikers in de samenwerking te betrekken. Voor de organisatie van deze samenwerking zijn verschillende samenwerkingsvormen denkbaar. De mogelijkheden voor de opzet van een Havenoverleg Twente, een Havenbedrijf Twente en/of een Havenschap Twente zijn verkend. Als we bovenstaande ambitie en deze mogelijke samenwerkingsvormen combineren, komen we tot het volgende advies voor een passende organisatievorm bij de professionalisering van havenbeheer in Twente: a) Voortzetting van het Havenoverleg met een nieuwe bestuurlijke opzet. b) Verkenning van de mogelijkheden om een Havenbedrijf Twente als bijzondere gemeentelijke dienst op te zetten. c) De oprichting van een Havenschap Twente (als gemeenschappelijke regeling of als overheids NV) is op dit moment een brug te ver. Daarbij zijn in samenspraak met de ambtelijk vertegenwoordigers en het bedrijfsleven in het havenoverleg de volgende uitvoeringsmaatregelen gedefinieerd: 1) Voortzetten van het regionale havenoverleg op ambtelijk niveau. 2) Opzetten van een nieuw bestuurlijk strategisch Havenoverleg. 3) Professionaliseren van het interne werkproces door gezamenlijke scheepsregistratie en monitoring (verkenning door de gemeenten in samenwerking met Rijkswaterstaat). 4) Verbeteren van de dienstverlening aan het bedrijfsleven door harmonisatie van haven(geld)verordeningen via de opzet van een regionaal format. 24 Buck Consultants International