J u r y ve r s l a g

Transcriptie

1 Juryverslag

2 Woo rd voo raf Woord vooraf Prijs voor Vormgeving De jury De inzendingen De jurering Eerste ronde: algemene indrukken Tweede ronde: tien Nominaties Derde ronde: vijf Eervolle Vermeldingen Winnaar Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2011 Aanbevelingen van de jury Leeuwarden oktober 2011 Gedeputeerde Staten van Fryslân De Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving is een door de Provincie Fryslân ingestelde prijs die eens in de twee jaar wordt uitgereikt. In 2011 gebeurt dat voor de zesde keer. De Provincie Fryslân verwijst in de naamgeving van haar prijzen traditioneel naar historische personen die binnen het betreffende domein van grote betekenis zijn geweest. Zo ook hier. Hans Vredeman de Vries, in 1572 in Leeuwarden geboren, was architect, planoloog, tekenaar, kunstenaar en kunsttheoreticus. Hij publiceerde over perspectief, architectuur en ornamentiek. En hij staat bekend als grondlegger van de Antwerpse Renaissancestijl, waarmee hij onder meer van invloed is geweest op de Westeuropese architectuur. Vredeman de Vries is een veelzijdig schutspatroon voor de Friese creatieven. Prijs voor Vormgeving Met de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving hoopt de Provincie Fryslân een impuls te geven aan de belangstelling voor vormgeving in Fryslân. Alle disciplines die tot het domein van de vormgeving behoren, komen voor de prijs in aanmerking. Voorwaarden voor deelname zijn dat vormgever en/of opdrachtgever in Fryslân gevestigd moet zijn om mee te kunnen dingen. Alleen ontwerpen die na 1 juli 2009 zijn gerealiseerd hetzij als prototype hetzij als product - mogen worden ingezonden. En deelnemers kunnen maximaal drie ontwerpen insturen. De winnaar (de combinatie vormgever en opdrachtgever) krijgt een oorkonde en een bedrag van 5000,-. Ontvangers van Eervolle Vermeldingen krijgen 500,-. De organisatie van de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2011 was in handen van Keunstwurk: het kenniscentrum voor cultuureducatie, amateurkunst en professionele kunst in Fryslân. De jury De Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving staat open voor een groot aantal disciplines: grafisch ontwerp (boeken, tijdschriften, brochures, catalogi, huisstijlen, verpakkingen, interactieve media), productontwerp (machines, meubels, sieraden, textiel) en ruimtelijke vormgeving (ontwerpen voor de openbare ruimte). Vanwege deze diversiteit heeft de Provincie Fryslân een jury samengesteld van mensen met een uiteenlopende expertise. De jury 2011 bestond uit: Geja Duiker Margreet Oostenbrug Han Wilke Paulo Martina Henk Stallinga grafisch ontwerper ruimtelijk en architectonisch ontwerper zelfstandig adviseur vormgeving directeur Museum Dr8888 industrieel product ontwerper Bij de jurering waren ook aanwezig Roelof Koster (adviseur vormgeving Keunstwurk) en Dirk van Ginkel (designjournalist). De jurering vond plaats op 6 juli 2011 bij Keunstwurk in Leeuwarden. 3

3 De inzendingen De jury kreeg dit jaar maar liefst 86 inzendingen te beoordelen. Om het jureringsproces overzichtelijk te houden en de inzendingen zo zuiver mogelijk te kunnen waarderen, werd het werk per discipline bekeken. Keunstwurk had een indeling gemaakt in hoofd- en subdisciplines en alle inzendingen overzichtelijk gerangschikt: Grafisch ontwerp Interactieve media (2) Verpakkingen (2) Huisstijlen (7) Communicatieve vormgeving (4) Kranten en magazines (4) Boeken, jaarverslagen, agenda s (24) Productontwerp Industriële producten (3) Vrije vormgeving (1) Meubels (18) Verlichting (6) Textiel (3) Ruimtelijk ontwerp Vrije vormgeving (9) Interieur (2) Exterieur (1) De jurering Er zijn vormgevingsprijzen voor nauw omschreven kwaliteiten als creativiteit en effectiviteit. Bij de Vredeman de Vries Prijs voor Vorm-geving is de focus breder. Veel breder. De jury beoordeelt de inzendingen op criteria als in willekeurige volgorde idee en concept, oorspronkelijkheid, artisticiteit, beeldende kwaliteit, maatschappelijke en economische relevantie, ambachtelijkheid, gebruiksvriendelijkheid en innovatie. Dat maakt de beoordeling niet makkelijk maar wel zo uitdagend. Eerste ronde: algemene indrukken De eerste fase in het jureringsproces bestaat uit een globale beschouwing van de 86 inzendingen per discipline. De inzendingen worden bekeken en waar mogelijk uitgeprobeerd, de begeleidende teksten worden gelezen en de bevindingen in steekwoorden genoteerd. Terug aan tafel beslissen de juryleden, soms na een korte discussie, of een inzending doorgaat naar de volgende ronde of niet. Na de eerste fase blijven er in de categorie Grafisch ontwerp 5 gegadigden over en bij Productontwerp ook. De inzendingen in de categorie Ruimtelijk ontwerp vallen allemaal af. Algemene indrukken categorie Grafisch ontwerp: Braaf, degelijk, kwalitatief goed maar weinig verrassend, traditioneel in materiaalgebruik en vorm. Toch zijn er een paar uiterst positieve uitzonderingen die getuigen van superieur vakmanschap, een frisse vormbenadering en onderscheidende fotografie. Nieuwe media zijn ondervertegenwoordigd. Algemene indrukken categorie Productontwerp: Ambachtelijk, goed uitgevoerd, de minimale vormgeving domineert, decoratie is grotendeels afwezig. Duurzaamheid en hergebruik spelen een bescheiden rol. Er zijn ook een paar inzendingen die er echt uit springen en die als kwalitatief, origineel, eigenzinnig en Fries omschreven worden. Algemene indrukken categorie Ruimtelijk ontwerp: Gebrek aan artisticiteit, weinig beeldende kwaliteit, veel herhaling. In Friesland gebeurt kennelijk niet veel op het gebied van kunst in de openbare ruimte en dat zie je in de inzendingen terug. Een uitzondering vormt het project 12 stekjes in Noordoost Fryslân, een initiatief van onder meer Landschapsbeheer Friesland. De 12 stekjes zijn speciaal ontworpen banken die op bijzondere plekken geplaatst worden. Eén van die banken was ingezonden. Maar de jury vond dat het hele project dat overigens nog niet afgerond is in zijn geheel ingezonden had moeten worden. 4 5

4 Tweede ronde: tien Nominaties Welke van de tien Nominaties krijgen in de tweede ronde een Eervolle Vermelding en wie gaat er winnen? Dit is de fase waarin juryleden elkaar proberen te overtuigen en waarin duidelijk wordt dat het een goede keuze is geweest om juryleden te hebben die thuis zijn in zoveel verschillende disciplines. Soms blijken specialistische argumenten nodig om elkaar te overtuigen van de sterke dan wel zwakke punten van een ontwerp. Het overleg zou uiteindelijk resulteren in vijf Eervolle Vermeldingen. Maar eerst volgt hier een portret van de tien Nominaties met het jurycommentaar. MB, kwartaaltijdschriften van Museum Belvédère Ontwerper Gert Jan Slagter / Opdrachtgever Museum Belvédère Omschrijving: De kwartaaltijdschriften dienen als verlengstuk van het tentoonstellingsbeleid en de interessegebieden van Museum Belvédère. De uitgaven zijn self-supporting en dat is niet onbelangrijk voor een museum dat niet wordt gefinancierd door de overheid. MB wil bezoekers interesseren voor het museum, maar is bovenal een bindmiddel tussen het museum en zijn kring van vrienden, abonnees en sponsors. Formaat, bindwijze en lettertype staan vast. Maar er zijn geen terugkerende rubrieken of formats, waardoor elk nummer verrassend kan zijn. Zulke handschriftelijke accenten worden ook elders in het blad toegepast. Jury: Mooi gemaakt, heel uitnodigend om te lezen. Ovidius, Feroarings fan stal (Metamorphoses) Ontwerper Gert Jan Slagter / Opdrachtgever Steven Sterk Utjouwer Omschrijving: Een boek met een op het eerste gezicht klassieke uitstraling, passend bij de klassieke tekst. Een gebonden uitgave, prettig in de hand liggend, een rustige zetspiegel en een leeslint. Er is echter ook aansluiting gezocht bij de kern van het verhaal van Ovidius: de verandering van vorm. Er is houtfineer gebruikt voor het omslag waardoor elk boek een ander uiterlijk heeft, schreefletters en schreeflozen wisselen elkaar af, zowel op het stofomslag als in het binnenwerk, en de gebruikte kleuren verwijzen naar de mediterrane herkomst van de tekst. Jury: Klassiek en tegelijkertijd verrassend. Intrigerend doordat de gedaanteveranderingen uit de titel in het boek zelf verwerkt zijn: van hout naar papier naar hout bijvoorbeeld. Kosten noch moeite zijn gespaard. Prachtig bedacht en mooi gemaakt. Jury: Heel mooi uitgevoerd. Ontwerper Gert Jan Slagter is een fenomeen, net zoals Museum Belvédère dat is. Alles klopt bij het museum: architectuur, landschap, collectie en ook het tijdschrift MB. De Friese cultuur wordt hier op een mooie en maatschappelijk relevante manier uitgedragen. Artdirection Quote & Helden Ontwerper Menno Landstra / Opdrachtgever Quote Media en Helden Omschrijving: Binnen korte tijd en met een beperkt budget de content van een tijdschrift visualiseren. Zo definieert Menno Landstra de taak van de artdirector. Welke oplossingen kies je als een geïnterviewde niet gefotografeerd wil of kan worden? Wat doe je als de onderwerpen zo gevoelig liggen dat je ze niet op de voor de hand liggende manier kunt verbeelden? Jury: Het is niet helemaal duidelijk wat de ontwerper precies heeft bijgedragen aan genoemde tijdschriften. De aandacht van de juryleden gaat daarom vooral uit naar het bijgeleverde boekje Artdirector, een product dat in het teken staat van de zelfpromotie van Landstra. De uitstraling daarvan is verrassend, krachtig en overtuigend. In de bijdragen aan de tijdschriften ziet de jury die kwaliteiten niet terug. Magazine De Moanne Ontwerpers Sanne Hiddema en Douwe Huitema (BW H ontwerpers) / Opdrachtgever Afûk, Ernst Bruinsma Omschrijving: Maandblad De Moanne is een tweetalig cultureel opinieblad in Friesland. Aan de ontwerpers is gevraagd een vorm te bedenken die de onderwerpen literatuur, kunst, fotografie en vormgeving zou faciliteren. Ingetogen maar met de vensters open. Door de letters oa in de naam van het blad een handschriftelijk karakter te geven, wordt zowel verwezen naar de inhoud van het blad als naar de tweetaligheid. 6 7 De zee roept Ontwerper Jelle F. Post / Opdrachtgever Tryntsje Nauta & Meindert Talma Omschrijving: Fotografe Tryntsje Nauta en muzikant Meindert Talma raakten gefascineerd door jongeren die kiezen voor een leven op zee. Nauta verbleef wekenlang op Maritiem Instituut Willem Barentsz op Terschelling om de nieuwe generatie zeelieden te portretteren. Talma maakte een album met liederen over de zeevaart. De ontwerper stond voor de uitdaging een boekvorm te kiezen die zowel aansloot bij het uiterlijk van het muziekalbum als bij het traditionele fotoboek. Jury: Prachtig gedaan, hele mooie foto s, echt gemaakt voor jongeren. Het spel met het formaat van de bladzijden en de afwijkende bindtechniek voor de katernen van verschillende grootte zorgen voor extra karakter. Een hebbeding. Oak inside Ontwerper Christien Meindertsma / Opdrachtgever Thomas Eyck Omschrijving: Oak inside is een eigentijdse interpretatie van de 400 jaar oude meubeltraditie van Hindeloopen. Van oudsher werden de meubels in Hindeloopen gemaakt van eikenhout, totdat op dat hout belasting werd geheven. In plaats van eikenhout ging men toen hout gebruiken uit Scandinavië. Meindertsma herintroduceert het eikenhout. Dat toont ze door de stijlen van de rugleuning open te werken. De rest van de stoel is gekleurd met 100% natuurlijke pigmenten op een manier zoals dat in de 17de eeuw gebeurde. De zitting is van wol. Jury: Er is geprobeerd op een historiserende manier een stap in de toekomst te zetten. Dat is een manier van denken die best gestimuleerd mag worden. Maar het is wel op een heel letterlijke manier gedaan. Het doet sterk denken aan de Eindhovense school met dat plaatselijk zichtbaar gemaakte eikenhout. En dat spel met materialen is wat al te vaak vertoond. De jury betwijfelt ook of de wollen zitting het wel lang zal uithouden.

5 Eltsenientje Ontwerper Anneke Langenberg Omschrijving: Anneke Langenberg heeft hoofdbedekkingen ontworpen voor mensen die door een chemokuur tijdelijk geen haar hebben. Ze wilde dat de hoofdbedekkingen leuk, betaalbaar en comfortabel zouden zijn. Ze zijn door hun uitstraling niet herkenbaar als camouflage voor kaalheid. Bovendien kunnen ze ook gedragen worden door niet-patiënten die ze gewoon mooi vinden. Vandaar de naam eltsenientje, afgeleid van eltsenien, het Friese woord voor iedereen. Jury: De krullen in de stof doen denken aan mooi, lang haar. Vrolijk, vrouwelijk, veel beter dan wat je meestal ziet aan hoofdbedekkingen voor deze patiënten. Maatschappelijk relevant en origineel. Trio Ontwerper Marko Vuijk Omschrijving: Een product voor mensen die thuis werken. Het beweegt zich qua functionaliteit op de grens tussen wonen en werken: het is zowel stoel als bankje als chaise longue vandaar de naam Trio. Het hout is afkomstig van een bij Bali gestrand vissersscheepje van 40 jaar oud. Jury: Leuk dat hier iets ouds wordt getransformeerd tot iets nieuws. Dat getuigt van een respectvolle manier van omgaan met materialen. Maar de vorm is niet nieuw. En de Trio is niet echt comfortabel. Pake Sytse Ontwerper Gjalt Pilat / Opdrachtgever Pilat & Pilat Produkties Omschrijving: De klokkenstoel is een historische houten stellage voor kerkklokken die vooral in de noordelijke provincies gevonden wordt. Het is een symbool voor ambachtelijkheid, vond meubelontwerper Gjalt Pilat. Hij heeft de karakteristieke constructie van de klokkenstoel als uitgangspunt genomen voor een nieuwe tafelserie, bestaande uit een rechthoekige en een ovalen tafel in walnotenhout en een hoge tafel in eikenhout. Het is traditie om meubelstukken in de Pilat&Pilat Famylje Collection te vernoemen naar een familielid, in dit geval Pake Sytse. Jury: Pilat stoort zich niet aan trends. Hij is trouw aan zichzelf. Zijn werk is puur, ambachtelijk, sober. De kracht van eenvoud. Hij brengt de dingen terug tot hun meest elementaire vorm en daarmee staat hij met twee benen in de Nederlandse traditie. Door de jaren heen levert hij een geweldige kwaliteit. Deze tafelserie is niet zijn beste ontwerp, maar het is wel exemplarisch voor wat Pilat doet en kan. Woolly Ontwerper Jenna Postma Omschrijving: Mensen hebben soms behoefte aan privacy, rust, een eigen plek. Het lezen van een boek kan ze helpen om in die behoefte te voorzien. Maar om te lezen zijn licht en warmte noodzakelijk. De Woolly is een uit gekleurde schapenwol gemaakte sjaal die je om je heen slaat voor de warmte. Hij is zo lang dat je ook je voeten erin kunt stoppen. Maar Woolly biedt meer dan alleen de warmte van wol. Het is een sjaal met een lampje erin. Het peertje geeft extra warmte en natuurlijk ook licht. Jury: Heel leuk bedacht, sympathiek. Weliswaar houdt de gloeilamp op te bestaan en daarmee de lamp als warmtebron, maar dat doet niets af aan het idee. 8 9

6 Derde ronde: vijf Eervolle Vermeldingen Aan de juryleden wordt gevraagd een top drie van hun meest favoriete ontwerpen te maken en daar punten aan toe te kennen: 3 voor nummer 1, 2 voor nummer 2 en 1 voor nummer 3. De scores worden bij elkaar opgeteld en leveren vijf Eervolle Vermeldingen op. En de winnaar. Aanbevelingen van de jury De vijf Eervolle Vermeldingen gaan naar: MB, kwartaaltijdschriften van Museum Belvédère Ontwerper Gert Jan Slagter / Opdrachtgever Museum Belvédère De zee roept Ontwerper Jelle F. Post / Opdrachtgever Tryntsje Nauta & Meindert Talma Ovidius, Feroarings fan stal (Metamorphoses) Ontwerper Gert Jan Slagter / Opdrachtgever Steven Sterk Utjouwer Eltsenientje Ontwerper Anneke Langenberg Woolly Ontwerper Jenna Postma De jury stelt het op prijs te vermelden dat bij twee van de vijf Eervolle Vermeldingen aanstormend jong talent betrokken is: Jelle Post (grafisch ontwerp), Tryntsje Nauta (fotografie) en Jenna Postma (productontwerp). Een opsteker voor het cultuurbeleid van de Provincie Fryslân. De Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving wil Friese vormgevers stimuleren om samen te werken met Friese opdrachtgevers. Als je als regio je identiteit helder wilt krijgen en wilt uitbouwen, dan is dat ook precies wat je moet doen. De jury mist echter in de meeste ingezonden ontwerpen het eigen Friese karakter. De jury vindt het een zwaktebod als Friese vormgevers zich automatisch richten op de ontwikkelingen in de grote steden. Waarom zou iedereen overal op dezelfde manier bezig moeten zijn? Friesland mag zich best meer bewust zijn van zijn eigen kracht. Ontwerpers, zeker de jongere, zouden nadrukkelijker kunnen aanhaken bij de authenticiteit van hun eigen regio. Waarom zou een Friese ontwerper zich klakkeloos de beginselen van de Eindhovense School eigen maken? Omdat iedereen dat doet? Een belangrijke component van creativiteit is juist individualiteit. Dat mag best meer tot uitdrukking komen. Echter, ontwerpen vanuit de eigen Friese identiteit moet niet gaan resulteren in navelstaarderij. Creativiteit is gebaat bij openheid, bij de bereidheid je te laten inspireren en te laten uitdagen door het vreemde. Houd de vensters open. Daardoor wordt de eigen culturele identiteit juist verrijkt. En dat brengt de kwaliteit van de Friese vormgeving op een hoger plan. Winnaar Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2011 De winnaar van de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving is meubelontwerper Gjalt Pilat. Hoewel de jury niet zonder kritiek is op het ingestuurde ontwerp Pake Sytse zo heeft men wat moeite met de verhouding blad-onderstel heeft Pilat een oeuvre op zijn naam staan dat dermate veel niveau heeft dat een prijs op zijn plaats is. Eigenheid, eigenzinnigheid, puurheid, ambachtelijkheid en een door de jaren heen volgehouden hoge kwaliteit. Dat kenmerkt volgens de jury Gjalt Pilat en zijn werk. En daarvoor mag hij in zijn eigen provincie wel eens geëerd worden. De jury is zich er van bewust dat de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving geen oeuvreprijs is. Niettemin vindt de jury gegeven alle criteria die meewegen bij het toekennen van de Vredeman de Vries Prijs dat deze erkenning Gjalt Pilat echt toekomt. Een unanieme beslissing