Energiebeheer en -campagne U.Z.Leuven Glenn Loos Ingenieur Energie Technische Dienst

Transcriptie

1 STUDIEDAG V.T.D.V. 10 maart 2009 Energieverbruik, Energiebesparingen, Alternatieve energie in de zorgsector. Moderator: Eddy De Coster 1 UZ Leuven dd. 10/03/2009 Energiebeheer en -campagne U.Z.Leuven Glenn Loos Ingenieur Energie Technische Dienst Technische dienst & Dienst communicatie UZ Leuven 2

2 Energiebeheer UZ Leuven 1. Energiekosten Energiekost = verbruik x kostprijs Activiteit Besparingsmaatregelen Energieprijzen Besparingsmaatregelen zijn enige beïnvloedende factor tegen de stijgende lijn in. 3 Energiebeheer UZ Leuven Acties energieverbruik: -meten is weten: via manuele opname teller via automatische meting op GBS via facturen 4

3 Energiebeheer UZ Leuven Acties energieverbruik: -meten is weten: via manuele opname teller via automatische meting op GBS via facturen 5 Energiebeheer UZ Leuven Acties energieverbruik: -meten is weten: via manuele opname teller via automatische meting op GBS via facturen 6

4 Energiebeheer UZ Leuven Acties energieverbruik: Verwerken en rapportage gegevens via Jaarverslag Energie : 7 Energiebeheer UZ Leuven Acties energieverbruik: Verwerken en rapportage gegevens via Jaarverslag Energie : 8

5 Energiebeheer UZ Leuven Acties energieverbruik: Verwerken en rapportage gegevens via Jaarverslag Energie : 9 Energiebeheer UZ Leuven Acties energieprijs: Onderhandeling van energiecontracten in samenwerking met Materiaalbeheer en K.U.Leuven: 10

6 Energiebeheer UZ Leuven Acties energieprijs: Onderhandeling van energiecontracten in samenwerking met Materiaalbeheer en K.U.Leuven: 11 Energiebeheer UZ Leuven Acties energieprijs: * Verwerken en rapportage gegevens via Jaarverslag Energie : * Prognose kosten voor volgende jaren in samenwerking met financiële dienst. 12

7 Energiebeheer UZ Leuven Besparingsmaatregelen: Gerealiseerd: - Energieplan GHB: 5 maatregelen: ibtw/jaar - Vernieuwen liften GHB: ibtw/jaar - MPE GHB: Renovatie koelcentrales: ibtw/jaar Lopende: - Thermostatische kranen op radiatoren: ibtw/jaar - Campagne personeel: ibtw/jaar Toekomst: - MPE: Warmtepomp + KWO Ziekenhuiskwadrant + fase II deel I: ibtw/jaar - MPE: herbekijken naar zonneboilers, zonnepanelen of windkracht i.f.v. rendement of ecologische duurzaamheid 13 14

8 Doe het licht uit (27/11/2008) 15 Energiebeheer UZ Leuven Resultaat actie Doe-het-licht-uit op 27 november GHB: 16

9 Energie infostand (3/2/2009) 17 Dikke truiendag (13/02/2009) 18

10 STUDIEDAG V.T.D.V. 10 maart 2009 Energieverbruik, Energiebesparingen, Alternatieve energie in de zorgsector. Moderator: Eddy De Coster 19 REUS SAMEN BESPAREN WIJ UW ENERGIE EN BEHEREN HET OVER INTERNET REUS

11 Inhoudstafel REUS nv 1. Algemeen Energiemonitoring-Telemetrie 1. Algemeen 2. Zin en opportuniteit 3. Werking 4. Totaaloplossing Reus nv 5. Opvolging 6. Referenties 7. Kostenplaatje Internet gestuurde regelaars 1. Waarom 2. Oplossing REUS nv 3. Besparingspotentieel volgens GDD-methode 4. Praktijkvoorbeeld Live demonstratie REUS REUS nv REUS

12 REUS nv Rational Energy Use and Solutions Vestiging: Geel, actief in NL, F en PL Oprichting: 1997 Kernactiviteit: «het bieden van totaaloplossingen, via het internet, waarmee men werkelijk energie bespaart» Energieboekhouding Energiebeheer en -bewaking REUS REUS nv 1999 : raamovereenkomst studies met Electrabel; 2001 : EUView : 1300 gebouwen; 2002 : Enerlution Vision voor Electrabel Customer Solution: 500 gebouwen; 2003 : Telenergo voor Polargen: 100 WKK s 2006 : COMEET voor EANDIS: 5000 gebouwen 2007 : BECO voor BECO,Nederland: 800 gebouwen : Ontwikkeling internet gestuurde regelaars; REUS

13 Energiemonitoring - Telemetrie REUS Algemeen Energieboekhouding? De energieboekhouding is een dienst die de energiestromen (elektriciteit, gas, andere brandstoffen en water) in kaart brengt. De doelstelling van een energieboekhouding is immers inzicht verwerven in het energieverbruik om het op te volgen en te optimaliseren. De energieboekhouding moet het mogelijk maken abnormaal energieverbruik tijdig op te sporen en te corrigeren, het energiebewustzijn te verhogen en het effect van de genomen besparingsmaatregelen te evalueren. REUS

14 Zin en opportuniteit Besparing in organisatie en manuren tov het manueel opschrijven van de metergegevens(water, elektriciteit, stookolie en gas) Verbruiksprofielen(op basis van gegevens die elk kwartier worden gemeten) van een gebouw ipv verbruiken in staafdiagramma(op basis van gegevens die slechts 1 maal in de maand worden uitgelezen) geven een beter beeld van het energieverbruik en de mogelijke besparingen De gedetailleerde profielen laten toe oververbruiken en lekken op te sporen zodanig dat er snel kan ingegrepen worden Bij het uitvoeren van besparingsmaatregelen kunnen de besparingen direct aangetoond worden via de automatische metingen Visualisatie verbruiken en gebruik van een gebouw en bewustmaking Permanente watch-dog REUS REUS

15 VB. slechte afregeling van de verwarming REUS VB. waterlek REUS

16 Werking REUS REUS

17 Totaaloplossing van Reus nv Datalogger 9 ingangen GPRS Elektrische bijmeter of submeters aan laagspanning vertrekken Uitleescontacten Uitleesmodules gasmeters Stookolietellers met puls Pulscontacten watermeters Bekabeling Webapplicatie EUView REUS VB. Uitleesmodule op gasmeter zonder pulsuitgang REUS

18 Opvolging Dashboard = maandelijks rapport met daarin printscreens van de profielen gepaard gaande met een grondige analyse van de verbruiken van dat gebouw voor die maand. Inclusief rondgang in het gebouw van een specialist die op basis van de verbruiksprofielen enkele praktische voorstellen gaat doen om in dat gebouw energie te gaan besparen. Deze oplossingen worden gestaafd met investeringskost, de te verwachten besparing en de terugverdientijd. REUS Referenties (zorginstellingen) Geel, OLV kliniek Herentals, AZ Sint Elisabeth Leuven, RVT Dijlehof Roosdaal, Zonnelied St-Katelijne-Waver, OCMW Berlare, IBO Kinderopvang Herdersem, Woon en Zorgcentrum Denderrust REUS

19 Kostenplaatje Herdersem, Denderrust 1 datalogger, 2 elektrische bijmeters en bekabeling tussen meters en datalogger Totale kost : excl. BTW Leuven, Dijlehof 2 dataloggers, 2 elektrische bijmeters, pulscontact gasmeter Lessius, uitleesmodule gasmeter Rusthuis, pulscontact watermeter, bekabeling tussen meters en datalogger inclusief opvolging dmv dashboard Totale kost: excl. BTW REUS Internet gestuurde regelaars REUS

20 VB. slechte afregeling van de verwarming REUS Waarom? Beperkte kennis instellen huidige regelaars Complexiteit om huidige regelaars in te stellen naar temperaturen, kalender, vakantieperiodes, toe Klokken te ruim of helemaal niet in gebruik Te beperkte nachtverlaging Eenvoud brengen in de regelingen Permanente watch-dog door telemetrie REUS

21 Oplossing Reus nv Digitale regelaar aansluiten op de huidige installatie dus geen vervanging van de regelaars Aansluiten op de vrijgavecontacten Regelaars Reus nv bereikbaar via Internet Overwerkschakelaars om fysisch nog steeds te kunnen ingrijpen Alles beheerbaar over Internet (website) Eenvoudige combinatie meten en beheren REUS REUS

22 Beheer van uw verwarming REUS REUS

23 Besparingspotentieel volgens de GDDmethode Wat is de GDD-methode? Elk gebouw heeft een GDD-type, uitgedrukt in bvb 21/21. Gemiddelde binnentemperatuur Gemiddelde buitentemperatuur 1 GDD betekent dat de buitentemperatuur die dag gemiddeld 1 Graad lager was dan 21 C. REUS Besparingspotentieel volgens de GDDmethode Type GDD GDD Besparingen tov 25/25 Besparingen tov 23/23 Besparingen tov 21/21 Besparingen tov 19/19 16,5/16,5 2294,700 54,59% 47,15% 37,08% 23,38% 19/ ,8 40,73% 31,03% 17,88% 0,00% 21/ ,83% 16,01% 0,00% 23/ ,07% 0,00% 25/ ,00% REUS

24 Praktijkvoorbeeld: gasverbruik in een RVT REUS Praktijkvoorbeeld: gasverbruik in een RVT REUS

25 Praktijkvoorbeeld: gasverbruik in een RVT Totaal gasverbruik: m3/jaar m3 SWW m3 verwarming Huidig GDD-type: 25/25 Besparingen per GDD-type: 23/23: m3 21/21: m3 19/19: REUS Live demonstratie REUS

26 STUDIEDAG V.T.D.V. 10 maart 2009 Energieverbruik, Energiebesparingen, Alternatieve energie in de zorgsector. Moderator: Eddy De Coster 51 UW PARTNER IN ENERGIEMANAGEMENT Hydraulisch inregelen - Erik van Looveren 10 maart 2009

27 Even voorstellen: Industriepark 19A 2235 Hulshout Nutsvoorzieningen Energiemanagement Zonnepanelen 53 Wat u vandaag kan verwachten hydraulisch inregelen? inregelen: pure noodzaak plan van aanpak uw voordelen 54

28 Hydraulisch inregelen? Wat? Als service in onbruik 55 Inregelen : een pure noodzaak Een CV-installatie bestaat uit 3 componenten: T 56

29 Inregelen : een pure noodzaak! Het door een radiator geleverde vermogen is afhankelijk van : Type en grootte van de radiator Aanvoer van warm water en retour gekoeld water. Volumestroom door de radiatoren 57 Inregelen : een pure noodzaak! Bij een niet ingeregelde installatie kennen we drie verschijnselen : Warm water kiest de weg van de laagste weerstand. Te lage volumestroom door de radiatoren Te lage stroomsnelheid in de leidingen. 58

30 Inregelen : Een pure noodzaak! Tabel 1.1 : Invloed van de volumestroom van het cv-waterdoor een radiator op het radiatorvermogen Situatie Volumestroom Qv Radiator vermogen Φrad Binnen temperatuur Ѳi ingeregelde radiator 100% 1000W 20 C Niet ingeregeld 80% 966W 19 C Niet ingeregeld 60% 900W 17,3 C Niet ingeregeld 40% 810W 14,3 C 59 Inregelen : Een pure noodzaak! Tabel 1.2 : Invloed van de volumestroom van het cv-waterdoor een radiator en een 6 C lagere aanvoertemperatuur tengevolge van afkoeling tijdens transport op het radiatorvermogen en de binnentemperatuur Situatie Volumestroom Qv Radiator vermogen Φrad Binnen temperatuur Ѳi ingeregelde radiator 100% 924W 17,7 C Niet ingeregeld 80% 893W 16,8 C Niet ingeregeld 60% 841W 15,2 C Niet ingeregeld 40% 750W 12,5 C 60

31 Inregelen : een pure noodzaak! Het verschijnsel : De Oplossing? Kamerthermostaat hoger zetten? De cv-pomp in een hogere stand regelen? 61 Inregelen : een pure noodzaak! De oplossing : Hydraulisch inregelen Aanvoer Retour

32 Inregelen : een pure noodzaak! Twee inregelmethoden : de voorinstelmethode de temperatuurmethode 63 Inregelen : een pure noodzaak! De voorinstelmethode : Enkel van toepassing wanneer de installatie en haar ontwerp gekend is. Maak een inregelstaat en leidingberekening. Stel de berekende standen in. Meet indien mogelijk een totaaldebiet. Controleer de installatie. Rapportage. 64

33 Inregelen : een pure noodzaak! De Temperatuurmethode : = trial and error Per kring meten, inregelen en opnieuw meten. Tijdrovend Systeem moet volledig werken. Kan alleen bij voldoende warmtevraag. 65 Plan van aanpak! Fase 1 : Opmaken van een schema van de installatie Hoeveel ketels? Waar staan ze? Hoeveel kringen zijn er? Per kring : welke radiatoren : waar! Regelklokken per kring? Waar? Aanvoer - en retourtemperatuur per radiator. Optekenen van de temperatuur per ruimte. 66

34 Plan van aanpak! Fase 1 : Opstartgedrag van de ketel. Metingen aan de ketel Vertrektemperatuur warm water retourtemperatuur 67 Plan van aanpak! Fase 2 : Inregelen van de componenten via de temperatuurmethode : Pompen Inregelafsluiters Radiatorkranen Voetventielen en onderblokken 68

35 Plan van aanpak! Fase 3 : - Controle van de installatie : Meten van aanvoer en retourtemperatuur op enkele radiatoren in de kring Controle van de gehaalde ruimtetemperatuur De ketel - As-Built dossier 69 De voordelen voor u : 1. Energiebesparen door een lager verbruik. Tussen de 5% en de 20% op uw energieverbruik. 2. Comfortwinst door goede warmteverdeling. 70

36 Einde! VERLEDEN TIJD! 71 STUDIEDAG V.T.D.V. 10 maart 2009 Energieverbruik, Energiebesparingen, Alternatieve energie in de zorgsector. Moderator: Eddy De Coster 72

37 ENERGIEZUINIGE VERLICHTING VOORSTELLING ETAP

38 Actief in twee markten ETAP Verlichting ETAP Veiligheidsverlichting 75 Verkooporganisaties dicht bij de klant Hoofdkantoor: België: ETAP NV, Malle Nederland: ETAP BV, Breda Duitsland: ETAP GmbH Frankrijk: ETAP SA, St. Quentin ALTER SAS, Parijs Portugal: ETAP.Schréder, Lissabon Spanje: ETAP, Madrid UK: ETAP Lighting, Basingstoke Zweden: CGS Lighting, Kungälv Noorwegen: ILS, Oslo 76

39 Verlichtingsvisie ETAP De 3 E s Energiezuinigheid : daling van uw elektriciteitsrekening Ergonomische voordelen : lichtcomfort Ecologie : reduceren van CO 2 uitstoot 77 INHOUD PRESENTATIE Inleiding Energy saving : gekende technieken Steunmaatregelen Retrofittechniek Diffusoren : HaloOptics Greenlight 78

40 INLEIDING De 4 grootheden in lichttechniek F Lichtstroom = lumen (lm) I Lichtsterkte = candela (cd) E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²) L Luminantie = candela/m² 79 INLEIDING Rendement van de reflector bepaalt armatuurlichtstroom Lamp : 58W lm Rendement optiek : 90% Armatuurlichtsterkte : 4500 lm Lichtverlies : 500 lm 80

41 INLEIDING : hoe energie-efficientie maximaliseren? Uitgangspunten : optieken met een hoog rendement (HRA -> HR Silver! ) optimalisering van de lichtuitstraling elektronische voorschakelapparatuur Investeringskost vs. total cost of ownership 81 ENERGY SAVING maximaliseren: gekende technieken ELS MDS MDD 82

42 STEUNMAATREGELEN : REG-premies REG-subsidies voor renovatie en nieuwbouw : EANDIS/PBE. REG-subsidies voor renovatie : INTERELECTRA. premie in functie van het specifiek vermogen (bovengrens : 2W / m² / 100 lux) maximum premie : tot per investeringsproject afhankelijk van de netbeheerder. 83 STEUNMAATREGELEN : verhoogde belastingaftrek! Fiscale gunstmaatregelen ten voordele van belastingplichtige instellingen : Geen vennootschapsbelasting ten belope van 13,5% van het totale investeringsproject. (Investeringskost x 13,5 %) x 40,17 % 84

43 STEUNMAATREGELEN: cijfervoorbeeld Totaalinvestering initieel geïnstalleerd vermogen : 100 kw na relighting specifiek vermogen : 1,6 W/m²/100 lux REG-subsidies 2,5-1,6 = 0,9 100 x (1+0,9) = 190 x 100 kw = maximum subsidie = Investeringsaftrek 13,5% van = x 40,17% = RETROFITTECHNIEK bij relighting Bestaande gebouwen/plafondsystemen vereisen behoud van het aantal lichtpunten lager opgenomen vermogen per lichtpunt vervangen volledig armatuur versus retrofit Voordeel geringe ingreep in de bekabeling lagere installatiekost Nadeel geen optimalisatie van de inplanting 86

44 RETROFITTECHNIEK : praktijkvoorbeeld ALCATEL Antwerpen. 87 RETROFITTECHNIEK : projectomschrijving Klant: Alcatel (Bell Telephone) telecommunicatiesystemen één van de marktleiders wereldwijd in meer dan 130 landen Renovatie: kantoorgebouw Antwerpen hoofdzetel voor België centrale diensten, opleidingen, micro-elektronica afdeling 88

45 RETROFITTECHNIEK : probleem Alcatel Bestaande verlichting weerkaatsing in beeldschermen verblinding hoog energieverbruik Hoogspanningscabine te weinig capaciteit moeilijk bereikbaar (onder parking) vervanging erg duur 89 RETROFITTECNIEK : probleem Alcatel Budget budget vrijhouden voor kernactiviteiten geen budget voor renovatie verlichting alternatieve financieringsvorm Drukke kantoren installatie enkel buiten kantooruren 90

46 RETROFITTECHNIEK: speciale casette! Speciale ombouwcassette bestaande reflector en bedrading worden verwijderd nieuwe inbouwcassette klikt zich vast ISOLUM -reflector Beeldschermvriendelijk Hoog rendement 2 x 36 W vervangen door 1 x 28 W 91 RETROFITTECHNIEK: Besparingsgegevens Forse energiebesparing 66% van 302 kw naar 104 kw Geen nieuwe HS-cabine meer nodig Terugverdientijd 2,7 jaar Financiering via leasingcontract leasebedrag uit energiebesparing minimale invloed op cash-flow Alcatel 92

47 DIFFUSOREN: verborgen lichtbron: hoe energieefficient maken? Ruimtebeleving 93 DIFFUSOREN: probleemstelling Nadelen klassieke diffusoren: Hoge absorptie van licht (30% verlies) Hoge reflectie naar de lichtbron Oplossing : Maximale beperking van absorptie Reflectie naar de lichtbron minimaliseren 94

48 DIFFUSOREN: HaloOptics Combinatie van verborgen lichtbron en heldere uitlichting van de ruimte dankzij HaloOptics -materiaal. Hogere rendementen: van 82% tot 89%! 95 DIFFUSOREN: HaloOptics Gebruik van witgelakte topreflector Gebruik van HaloOptics reflector om de lamp af te schermen: geen directe lampinkijk voor de gebruiker Behoud van beste optie voor bovenreflector: witgelakt materiaal Nieuwe variant voor onderste optiek 96

49 DIFFUSOREN : Klassieke oplossing verborgen lichtbron 97 DIFFUSOREN : Oplossing HaloOptics : energiezuiniger 98

50 DIFFUSOREN : Financiële analyse 99 DIFFUSOREN : Financiële analyse 100

51 GREENLIGHT Wat is GreenLight? Voordelen van de aanvrager ETAP Main Endorser 101 Bedankt voor uw aandacht

52 STUDIEDAG V.T.D.V. 10 maart 2009 Energieverbruik, Energiebesparingen, Alternatieve energie in de zorgsector. Moderator: Eddy De Coster 10 3 UW PARTNER IN ENERGIEMANAGEMENT Fotovoltaïsche panelen Kristof Oris 10 maart 2009

53 Wat u vandaag mag verwachten In 10 stappen naar uw fotovoltaïsche installatie (PV-installatie) 105 Maar eerst vooraf Nadenken over uw energiegedrag 106

54 Stap 1 : Is het gebouw geschikt? Architecturale integratie 107 Stap 1 : Is het gebouw geschikt? Architecturale integratie Bouwfysische aspecten 108

55 Stap 2 : Keuze van het PV-systeem Welke type systeem en welke zonnepanelen? Monokristallijn Polykristallijn Amorf 109 Stap 2 : Keuze van het PV-systeem Hoe groot? 4 factoren Beschikbare oppervlakte Vermogen van de omvormer Productie = verbruik Budget en subsidie 110

56 Stap 2 : Welk PV-systeem kies ik? Categoriëen van vermogen PV-vermogen kleiner dan 10kW AC PV-vermogen van 10kW tot 56kW PV-vermogen boven 56kW 111 Stap 3 : Hoe ga ik het betalen? Beschikbare financieringsformules Beschikbare subsidies GroeneStroomCertificaten ( GSC) Vipa: zeer interessant! (tot 60%) Terugdraaiende meter 112

57 Stap 3 : Hoe ga ik het betalen? Cijfervoorbeeld : 50kW ( ) Opbrengst : kWh GSC = Terugdraaiende meter = Vipa = Stap 3 : Cijfervoorbeeld 114

58 Stap 4 : Heb ik een vergunning nodig? Aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning? Telcom ondersteunt 115 Stap 5 : Wie kan het installeren? 116

59 Stap 6 : Wat verwacht de netbeheerder? Vermogens kleiner dan 10kW AC Vermogens groter dan 10kW AC Oriënterende studie 117 Stap 7 : Waar moet ik opletten bij de installatie? Vermogens kleiner dan 10kW AC tot 5kW (monofase) van 5kW tot 10kW (driefase) Vermogens vanaf 10kW AC Ontkoppelingbeveiliging Manuele vergrendeling Stroom-symmetrie controle 118

60 Stap 8 : Wie plaatst de meter? Vermogens kleiner dan 10kW Terugdraaiende meter van netbeheerder Meting GSC : aparte geijkte kwh-teller door installateur Vermogens vanaf 10kW tot 56kW Compensatie tussen afname en injectie Meting GSC : aparte kwh-teller door netbeheerder Vermogens groter dan 56kW Elektronische 4-kwadrant meter Meting GSC : aparte kwh-teller door netbeheerder 119 Stap 9 : Wanneer kan ik opstarten? Overlopen controlelijst Keuring van de installatie Netkoppeling en opstarten installatie 120

61 Stap 10 : Hoe krijg ik mijn GSC s? Aanvragen bij de VREG Vermogens kleiner dan 10kW Vermogens groter dan 10kW 121 Afsluiting 122

62 Bijlage 1 : Aansluitvoorwaarden PV-installatie 123 Bijlage 2 : Netkoppeling afhankelijk van vermogen 124

63 STUDIEDAG V.T.D.V. 10 maart 2009 Energieverbruik, Energiebesparingen, Alternatieve energie in de zorgsector. Moderator: Eddy De Coster 12 5 Bedrijf gevestigd te Geel 75 personen tewerkgesteld Behorend tot de Groep Devis (totaal 300 personen tewerkgesteld Gespecialiseerd in verwarming, ventilatie, airconditioning en sanitaire installaties Onderhoud van technische installaties Permanentie 24u/24 u 126

64 De Rivusol principes: Betaalbaar Eenvoudig Geen concessies aan de kwaliteit kwaliteit: Onze missie: een zonneboiler voor iedereen 127 Hoe werkt het? 128

65 Naverwarming voor zonneboiler met een warmtewisselaar montagecursus: zonneboilerdl Naverwarming voor zonneboiler met twee warmtewisselaars Interne naverwarming: opslagvat heeft extra spiraal te beschouwen als CV-boiler altijd volle druk snelle opwarmtijd gas, olie, hout montagecursus: zonneboilerdl 4 130

66 Rivusol dubbelwandige vacuümbuis met heatpipe - Hoog vacuüm isolatie Heat pipe Spectraal selectieve laag Droge koppeling 131 Rivusol dubbelwandige vacuümbuis met heatpipe De voordelen: Hoger rendement bij lage buiten temperaturen Hoger rendement bij lage zon-instraling(voor, najaar, winter) Gehele dag maximale instraling van de zon Bestand tegen vorst en hagel Robuust thermosfles model Eenvoudig hanteerbaar bij installatie Modulair op te bouwen Eenvoudig herstel bij evt. glas schade 10 jaar garantie op onze collectoren 5 jaar garantie op de RVS 316 boilers 132

67 Hoe werkt het? Opstelling van de collector Opstelling van de collector: Effect op de opbrengst (100% = maximaal) Hellingshoek: Horizontaal 30o 45o 60o Noord Wes Zuid Oost Noord Vertikaal t 80-90% 70-80% 60-70% % 50-60% 40-50% Orientatie (collector 'kijkt naar') 133 Rivusol dubbelwandige vacuümbuis met heatpipe Verschil in rendement: 134

68 Wat kunnen we ermee? Sanitair warm tapwater Voorbeeld: Gemiddeld huishouden van 4 personen Verbruik warm water 160 liter per dag 45 C 200 liter opslagvat 20 buizen Ideale opstelling naar Zuid onder 40 in provincie Antwerpen 135 Wat kunnen we ermee? Besparing per jaar voorbeeldsysteem Circa 1650 kwh, of circa 300m3 gas per jaar afhankelijk van de huidige installatie voor warm water Zon voorziet in 58% van de warm waterbehoefte 136

69 Voorbeeldinstallaties

70 Voorbeeldinstallaties 139 Voorbeeldinstallaties 140

71 141 STUDIEDAG V.T.D.V. 10 maart 2009 Dank aan REUS n.v. & Partners Moderator: Eddy De Coster 142