Ambities en speerpunten economische beleidsvisie gemeente Berg en Dal. Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Berg en Dal

Transcriptie

1 Ambities en speerpunten economische beleidsvisie gemeente Berg en Dal Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Berg en Dal Berry Roelofs Groesbeek, 7 april 2016

2 Inhoudsopgave 1 Economisch profiel 2 Beknopte terugblik beleid afgelopen jaren 3 Groslijst uitdagingen economische visie 4 Ambitiebepaling 5 Speerpunten Buck Consultants International,

3 1 Economisch profiel A Analysekader INTERACTIE EN POSITIONERING Buurgemeenten Regio (Inter)nationaal Structuur en performance bedrijfsleven Aanbod arbeidsmarkt & onderwijs Duurzaam LOKALE ECONOMIE Ruimtelijke kwaliteit Bedrijfsomgeving Woon- & leefklimaat UITVOERING VAN ECONOMISCH BELEID Gemeentelijke dienstverlening Organisatie bedrijfsleven Regionale samenwerking Buck Consultants International,

4 B Economische structuur I Aanzienlijke toename aantal vestigingen Vestigingen Berg en Dal Het aantal vestigingen in Berg en Dal is de afgelopen 10 jaren met circa 900 toegenomen tot in 2015 Bron: PWE Buck Consultants International,

5 Sterkste groei in zakelijke diensten, onderwijs, zorg en overige dienstverlening Bron: PWE Buck Consultants International,

6 Relatief veel vestigingen in bouw, horeca en zorg 25% 20% 15% 10% Berg en Dal Gelderland 5% 0% Bron: PWE, 2015 Buck Consultants International,

7 II Laatste jaren stabilisatie werkgelegenheid Werkgelegenheid Berg en Dal Werkgelegenheid Berg en Dal tussen 2006 en 2008 fors gegroeid waarna de crisis toesloeg en het aantal arbeidsplaatsen -ondanks schommelingentamelijk stabiel bleef (circa in 2015) Bron: PWE Buck Consultants International,

8 Sterkste groei in zorg en daling in industrie en bouw Bron: PWE Buck Consultants International,

9 Relatief veel werk in zorg en weinig in industrie, logistiek en zakelijke diensten 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% Berg en Dal Gelderland 10% 5% 0% Bron: PWE, 2015 Buck Consultants International,

10 Top20 werkgevers Rang Bedrijf/organisatie Klasse werkz. pers. Sector 1 Sint Maartens Kliniek 1000> Gezondheids- en welzijnszorg 2 Kalorama Gezondheids- en welzijnszorg 3 ZZG Zorggroep De Kentering Gezondheids- en welzijnszorg 4 Stichting Plurijn Groesbeekse Tehuizen Gezondheids- en welzijnszorg 5 ZZG Zorggroep Lokatie Mariendaal Gezondheids- en welzijnszorg 6 De Meent Gezondheids- en welzijnszorg 7 Stichting Woontraining Werkenrode Gezondheids- en welzijnszorg 8 Centrum Chronische Ziekten Dekkerswald B.V Gezondheids- en welzijnszorg 9 Kegro Deuren B.V./ Kegro Management B.V Industrie 10 Gemeente Groesbeek Openbaar bestuur 11 Sint Maartenschool Onderwijs 12 OZG Onderw. Centrum Zuid GLD Afd Werkenrodeschool Onderwijs 13 Stichting Werkenrode Beheer Advies & Onderzoek 14 Stichting Werkenrode Wonen Ouderen Gezondheids- en welzijnszorg 15 Nico de Witt Supermarkten V.O.F Handel 16 Entréa locatie Ubbergen Onderwijs 17 Clean Lease Fortex Overige dienstverlening 18 POM B.V Industrie 19 Stichting Werkenrode Dagactiviteiten Gezondheids- en welzijnszorg 20 Notre Dame Des Anges Havo Onderwijs Bron: PWE, 2015 Buck Consultants International,

11 Gemiddeld aantal starters en oprichtingen Berg en Dal Starters/nieuwe inschrijvingen Aantal vestigingen Vergelijking Berg en Dal Gelderland Starters/nieuwe inschrijvingen per vestigingen Berg en Dal Starters/nieuwe inschrijvingen per vestigingen Gelderland ,4 28,7 31,3 20,0 16,4 20,4 35,8 32,7 28,3 21,2 19,2 19,7 Nieuwe inschrijvers zijn bedrijven die al enige tijd bestaan, maar nu pas zijn ingeschreven in het Handelsregister (bijvoorbeeld vanwege de gewijzigde Handelsregisterwet). Starters zijn bedrijven die hun activiteiten zijn begonnen rondom het moment van inschrijving (bron: KvK) Het aantal starters/nieuwe inschrijvingen in Berg en Dal is laatste jaren wat afgenomen Het aandeel in Berg en Dal schommelt rond het Gelders gemiddelde Bronnen: KvK (d.d. 8 februari 2016) en PWE Buck Consultants International,

12 C Bedrijfsomgeving I Werklocaties Bedrijventerrein: nog 3,5 ha beschikbaar, waarvan 1,7 ha direct: De Bouwkamp 0,3 ha Lieskes Wengs 0,8 ha Mies 0,6 ha Deel bedrijventerreinen is verouderd (Bedrijventerrein I/II in Groesbeek) en deel slecht ingepast (Molenveld, Bouwkamp en Lieskes Wengs) Veel werk buiten bedrijventerreinen 10% 29% Grote zorginstellingen (>100 wp) Overige locaties 61% Bedrijventerrein Buck Consultants International,

13 II Goede externe, matige interne ontsluiting Omringd door snelwegen A50 en A73 richting Zuid A15 en A50/A59 richting West A73/Bundesautobahn 57 of A235/A12/Bundesautobahn 3 richting Oost A235/A50 richting Noord Volop stations in nabijheid Nijmegen Centraal, Heyendaal en Lent Molenhoek / Malden Kleve Mogelijk vervoer over water Loswallen voor aan-/afvoer materialen natuurontwikkeling en grondstoffen/klei/bakstenen Scheepswerf Millingen aan de Rijn (nu gesloten) Terminal Nijmegen (BCTN) Reistijd naar snelwegen/stations minuten Buck Consultants International,

14 D Arbeidsmarkt en onderwijs I Knik in bevolkingsopbouw Berg en Dal Gelderland 90 tot 95 jaar 90 tot 95 jaar 80 tot 85 jaar 80 tot 85 jaar 70 tot 75 jaar 70 tot 75 jaar 60 tot 65 jaar 60 tot 65 jaar 50 tot 55 jaar Vrouwen 50 tot 55 jaar Vrouwen 40 tot 45 jaar Mannen 40 tot 45 jaar Mannen 30 tot 35 jaar 30 tot 35 jaar 20 tot 25 jaar 20 tot 25 jaar 10 tot 15 jaar 10 tot 15 jaar < 5 jaar < 5 jaar Gemeente Berg en Dal eind 2015 in totaal inwoners Bevolkingsopbouw laat knik zien bij de groep in de leeftijd Dit is de groep die naar grotere steden trekt voor opleiding/studie en werk. Bron: CBS, 2015 Buck Consultants International,

15 II Prognose van krimp van bevolking Bevolking Abs. Index Abs. Index Abs. Index Berg en Dal , , ,3 Nijmegen , , ,3 Regio Nijmegen , , ,7 Huishoudens Abs. Index Abs. Index Abs. Index Berg en Dal , , ,4 Nijmegen , , ,7 Regio Nijmegen , , ,8 Prognoses voor de gemeente Berg en Dal laten (lichte) bevolkingskrimp zien en (beperkte) groei van het aantal huishoudens Voor de regio en de gemeente Nijmegen wordt groei van het aantal inwoners en het aantal huishoudens verwacht Bron: ABF Research - juli Woningbehoefte Nijmegen en omgeving Buck Consultants International,

16 III Beroepsbevolking relatief ouder en lager opgeleid Berg en Dal Arnhem-Nijmegen Nederland Beroepsbevolking Geslacht - Man (%) 53 nb nb - Vrouw (%) 47 nb nb Leeftijd Opleidingsniveau - Lager onderwijs Middelbaar onderwijs Hoger onderwijs Berg en Dal kent een grote groep jarigen en kleine groep jarigen Opleidingsniveau onder het regionale gemiddelde Bron: Bureau Economisch Onderzoek, Provincie Gelderland (raming o.b.v. EBB/CBS) Buck Consultants International,

17 IV Groot pendeloverschot Inkomend Uitgaand Totaal - Nijmegen - Heumen - Gennep - Wijchen - Arnhem - Beuningen - Lingewaard - Mook en Middelaar - Onbekend Intern Totaal - Nijmegen - Arnhem - Wijchen - Cuijk - Gennep - Heumen - Lingewaard - Overbetuwe - Onbekend Circa twee derde beroepsbevolking werkt buiten de gemeente Ruim de helft van de arbeidsplaatsen in Berg en Dal ingevuld door werknemers van buitenaf Bron: CBS, 2014 Buck Consultants International,

18 V Relatief lage werkloosheid Ca personen in Berg en Dal zijn werkloos Het werkloosheidspercentage in Berg en Dal is relatief laag Werkloosheidspercentage naar leeftijd en opl. niveau (2015) Bron: Bureau Economisch Onderzoek, Provincie Gelderland (raming o.b.v. EBB/CBS en CPB/DNB/UWV-gegevens), 2014 Berg en Dal Arnhem-Nijmegen Gelderland Nederland jaar 10,9 11,2 10,2 11, jaar 4,5 5,8 5,0 5, jaar 6,0 7,2 6,2 6,5 Laag opgeleid 8,7 12,8 10,1 11,2 Middelbaar opgeleid 6,5 8,0 6,6 7,0 Hoog opgeleid 3,8 3,7 3,6 3,9 Totaal 6,2 7,3 6,4 6,9 Bron: CBS, 2015 Werkloosheidspercentage naar leeftijd in Berg en Dal in lijn met GLD (en lager dan Arnhem-Nijmegen en NLD) Het aandeel werkloze laagopgeleiden is relatief laag in Berg en Dal. De aandelen werkloze middelbaar- en hoogopgeleiden in lijn met GLD en NLD Buck Consultants International,

19 VI Aanzienlijk gebruik van sociale verzekeringen Berg en Dal Gelderland Nederland Absoluut Aandeel Absoluut Aandeel Absoluut Aandeel Beroepsbevolking , , ,0 WAO 749 4, , ,9 WIA 369 2, , ,4 WAZ 36 0, , ,2 WAJONG 693 3, , ,8 WW , , ,0 Bijstand* 765 4, , ,5 Bronnen: UWV, CBS en gemeente Berg en Dal NB: peildata Berg en Dal 2015 (*: 2016) en peildata Gelderland en Nederland 2014 (*:2015) Het aandeel uitkeringen WAO, WAJONG en WW ten opzichte van de beroepsbevolking is in Berg en Dal enigszins hoger dan in Gelderland en Nederland Het aandeel bijstandsuitkeringen is relatief laag in vergelijking met Gelderland en Nederland Buck Consultants International,

20 E Woon- en leefklimaat I Relatief hoog besteedbaar inkomen per huishoudens Gemiddeld Mediaan Incl. studenten Incl. studenten Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Arnhem-Nijmegen Gelderland Nederland Bron: CBS, 2013 II Relatief hoge gemiddelde woningwaarde Berg en Dal Arnhem-Nijmegen Gelderland Nederland Bron: CBS, diverse jaren De inkomens in Berg en Dal liggen over het algemeen hoger dan gemiddeld in Arnhem-Nijmegen en in lijn met Gelderland De gemiddelde WOZ waarden in Berg en Dal zijn fors hoger dan in de regio Arnhem-Nijmegen en liggen eveneens boven het niveau van Gelderland en Nederland. Buck Consultants International,

21 F Duurzaamheid Tal van ambities en initiatieven Ambitiedocument De Groene Kracht (MARN, Stadsregio) Ambitie: klimaatneutraal in 2050, 1,5% energiebesparing per jaar en 14% duurzame energie opwekking in 2020 als tussendoelstelling Bestuursakkoord Deltaprogramma (2014) via VNG Doel: gemeente in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust en vanaf 2020 klimaat en water in bestuurlijke ruimtelijke beslissingen geïntegreerd. Gelders Energie Akkoord (Provincie, organisaties) Circulaire economie MARN regio Rest(afval)stromen benutten, energieneutraliteit in 2045 Berg en Dal diverse initiatieven Energieconvenant samen met Duits groep, Weijerseikhout, Oosterpoort, De Poort, Pluryn, Sint Maartenskliniek, Nikkelen elektrotechniek, Van Kesteren en De Overhaag jaarlijks tussen 3% en 5% CO2-uitstoot verminderen Energieplein Berg en Dal: stimuleren van buurtinitiatieven energiebesparing Ideeën rond het opzetten van een energiecoöperatie Bedrijfscoöperatie van (installatie)bedrijven in ontwikkeling Duurzaamheidsvisie gemeente (verwacht: oktober 2016) Buck Consultants International,

22 G Volop deelname in regionale samenwerking Economic Board regio Arnhem-Nijmegen (Triple Helix overheid, werkgevers en kennisinstellingen), gericht op Sterkere profilering van de regio in internationaal en nationaal verband Lobby op witte vlekken in het regionaal-economisch vestigingsklimaat Stimuleren van duurzame economische groei en innovatie in de regio Toerisme: RBT KAN (20 gemeenten en 700 ondernemers), gericht op Promotie en marketing in binnen- en buitenland voor de domeinen recreatie, (zakelijk) toerisme en cultuur(historie) met als doel bezoekers aantrekken die langer in de regio verblijven, meer besteden en tot herhalingsbezoek overgaan Arbeidsmarkt WerkBedrijf Rijk van Nijmegen (gemeenten uit de regio, UWV en Breed), gericht op verbinding werkgevers en werkzoekenden Samenwerking Arbeidsmarkt Rijk van Nijmegen (SAR, bestaande uit werkgevers- en werknemersorganisaties, UWV, Breed, HAN, ROC en 7 gemeenten) gericht op 305 banen voor mensen met een arbeidsbeperking in 2 jaar Omgevingsdienst Regio Nijmegen (ODRN) gericht op uitvoering milieutaken voor 6 gemeenten en provincie Euregio Rijn-Waal (55 gemeenten en KvK s) gericht op grensoverschrijdende samenwerking op gebied van economie en maatschappij Buck Consultants International,

23 H Organisatie economie I Gemeentelijke dienstverlening Onderzoek MKB-vriendelijkste gemeente van Nederland 2015/2016 naar het lokale ondernemersklimaat 4 onderdelen waarop gemeente beoordeeld: Tevredenheid van de ondernemers: gemiddelde score Berg en Dal 6,5 (t.o.v. 6,3 in 2012/2013) Gemeentelijke communicatie en beleid: score Berg en Dal 1,9 (t.o.v. 2,1 in 2012/2013), met 4,0 als maximum Beoordeling prijs/kwaliteitsverhouding van de gemeentelijke lasten: gemiddelde score Berg en Dal 6,2 (t.o.v. 5,9 in 2012/2013) Imago van de gemeente: score later in voorjaar beschikbaar Conclusie: over het algemeen stijgende lijn maar ruimte voor verbetering Personele inzet Beleidsmedewerker economische zaken (1 FTE, 36 uur) Beleidsmedewerker toerisme en recreatie (0,66 FTE, 24 uur Andere afdelingen met raakvlakken bedrijfsleven en/of arbeidsmarkt Buck Consultants International,

24 II Uiteenlopende ondernemersnetwerken/-verenigingen Berg en Dal kent verschillende ondernemersnetwerken/-verenigingen Stichting Toerisme en Recreatie (STER), circa 100 leden De Groesbeekse Ondernemers Vereniging (GOV), ruim 80 leden Ondernemend Ubbergen, ruim 60 leden De Millingse Ondernemers Vereniging, ruim 100 leden ZLTO Rijk van Nijmegen, zo n 550 boeren en tuinders in de regio De organisatiegraad van bovenstaande netwerken is sterk wisselend. Elke vereniging heeft zijn eigen accenten, maar grosso modo zijn de belangrijkste doelstellingen Bevordering van onderlinge contacten Belangenbehartiging bij plaatselijke en regionale overheden en instanties Oppakken van gezamenlijke initiatieven om het ondernemersklimaat de bevorderen Buck Consultants International,

25 2 Beknopte terugblik beleid afgelopen jaren Pluspunten Gemeente met wijdbekende eigen identiteit, o.a. qua bouw (dakdekkers), zorg (instellingen) en toerisme (natuurschoon, musea, evenementen, wijndorp) Afgelopen jaren veel RO- en verkeersknelpunten in kernen en buitengebied opgelost Positieve grondhouding t.o.v. ondernemers en festiviteiten Redelijk soepele integratie van drie voormalige gemeenten Verbeterpunten Meer ruimte voor bedrijven die willen groeien nu economie weer aantrekt Spanningsveld tussen economische ontwikkeling en behoud van ruimtelijke kwaliteit Veel festiviteiten draaien op vrijwilligers, maar begint te kraken Betere positiebepaling in regionale samenwerking Verdere optimalisering gemeentelijke dienstverlening aan bedrijven Buck Consultants International,

26 3 Groslijst uitdagingen economische visie Bedrijven die willen uitbreiden voor de gemeente behouden (o.a. bedrijfsruimte en acquisitie) Kwaliteitsimpuls bedrijventerreinen (vergelijk succes impuls ruimtelijke kwaliteit winkelgebieden) Verbeteren bereikbaarheid, zowel digitaal (bedrijventerreinen en buitengebied), perceptie (ver van snelweg, parkeren) en fysiek (o.a. verkeersdruk centrum Groesbeek, bewegwijzering) Vermindering grenswerking voor werkzoekenden (o.a. via taalcursussen en drempelverlaging) Impuls grensoverschrijdende samenwerking Verbeteren ondernemersbenadering van Regionaal Werkbedrijf en Omgevingsdienst Regio Nijmegen Faciliteren van startups (e.g. bedrijfsverzamelgebouw, Kulturhus) Stimuleren van innovatie (e.g. vouchers en lokale business angels) Stimuleren bouw door meer (onderlinge) samenwerking en aanbesteding Uitbouwen zorgsector Buck Consultants International,

27 Benutten potenties toerisme en recreatie (o.a. zorgtoerisme, bungalowpark, recreatieve infrastructuur, met name bewegwijzering ) Benutten kansen waterzijde Ooijpolder Financieren van beheer en onderhoud landelijk gebied (nieuwe verdienmodellen) Versterken natuur en landschap als drager voor recreatie en toerisme Werken aan een vitaal buitengebied: natuur en landschap in balans met agrarische belangen/nieuwe economische dragers/hergebruik vrijkomende gebouwen Verdere professionalisering festiviteiten (i.v.m. belasting vrijwilligers) Meer faciliterende opstelling gemeente Optimaliseren van samenwerking gemeente met bedrijfsleven Duurzaamheid stimuleren bij burgers en bedrijven, zodat ook lokale bedrijfsleven profiteert Behouden van jongeren in gemeente en regio Verbeteren match onderwijs en arbeidsmarkt Anticiperen op krimp Buck Consultants International,

28 4 Ambitiebepaling Ambitie: het huidige aantal bedrijven en arbeidsplaatsen binnen de gemeente zo mogelijk enigszins uit te breiden door: Bestaande bedrijven die zich verder willen ontwikkelen zo goed mogelijk te faciliteren Nieuwe ondernemers de ruimte te geven om te starten of zich te vestigen (Regionale) samenwerking tussen bedrijven te stimuleren gericht op nieuwe economische initiatieven en werkgelegenheid Missie: het - in nauwe samenwerking met bedrijfsleven en regio - stimuleren van een vitale, meer duurzame economie, met levendige kernen en een dynamisch buitengebied binnen een kwalitatief zeer aantrekkelijke omgeving Opgave: formuleren brede economische visie, waarin onder andere aandacht wordt besteed aan: Innovatie Bereikbaarheid Starters Gemeentelijke dienstverlening Arbeidsmarkt Regionale samenwerking Buck Consultants International,

29 5 Speerpunten In de volgende fase met name verdieping in de volgende speerpunten: A. Het versterken van vitale werklocaties (bedrijventerreinen, werklocaties in het landelijk gebied, in de woonwijk en in de dorpskernen), met voldoende ruimte voor nieuwe economische dragers B. Het versterken van de rol van Berg en Dal in regionale samenwerking, inclusief grensoverschrijdende met Duitsland) C. Het verbeteren van het lokale ondernemersklimaat, inclusief de gemeentelijke dienstverlening aan bedrijven en instellingen D. Het samen met de sector benutten van kansen in de gezondheidszorg, waardoor de sector zich blijft vernieuwen en van grote waarde blijft voor de Berg en Dal en regio Arnhem-Nijmegen E. Het faciliteren en stimuleren van de vrijetijdseconomie, om uit te kunnen groeien tot een herkenbare gemeente/regio voor een recreatief bezoek en verblijf (op basis van ZKA rapport) Buck Consultants International,