Peuters in tel. Aanbod en gebruik van peuterspeelzalen in Zeeland. Peildatum: 1 januari 2006

Transcriptie

1 Aanbod en gebruik van peuterspeelzalen in Zeeland Peildatum: 1 januari 2006 Middelburg, mei 2006

2 Colofon Scoop 2006 Samenstelling Wim van Gorsel Scoop Zeeuws instituut voor sociale en culturele ontwikkeling Achter de Houttuinen 8 Postbus 407 Middelburg Telefoon (0118) Telefax (0118) Scoop@scoopzld.nl Lay-out Scoop Ontwerp men@work Scoop Drukwerk Scoop

3 Inhoudsopgave 1. INLEIDING Inleiding Peuterspeelzalen: definities Vragenlijsten Leeswijzer AANBOD PEUTERSPEELZALEN Algemeen Aanmelding Groepsgrootte Openingstijden Ouderbijdragen BEZOEK PEUTERSPEELZALEN Bezoekende kinderen Wachtlijst Voorlopige aanmeldingen Gemeenten Peuters uit speciale doelgroepen Achterstandenbeleid PERSONEEL Leidsters Vrijwilligers Coördinator KWALITEIT PEUTERSPEELZALEN KNELPUNTEN SAMENVATTING EN CONCLUSIES Samenvatting Conclusies BIJLAGEN Bijlage 1: Vragenlijst peiling peuterspeelzalen Bijlage 2: Overzicht peuterspeelzalen per kern... 33

4 6

5 1. INLEIDING 1.1 Inleiding Binnen het brede aanbod van Scoop op het terrein van het thema jeugd neemt de verzameling, analyse en monitoring van relevante kerngegevens een belangrijke plaats in. De keuze en de inhoud van deze kerngegevens is hierbij afgestemd op de behoefte van de gebruikers, zoals provincie, gemeenten en relevante instellingen. Voorbeelden van dergelijke projecten zijn de Zeeuwse jeugdmonitor en de GOA-monitor. Voor de jongste leeftijdscategorie is er de tweejaarlijkse peiling peuterspeelzalen. De uitkomsten van dit onderzoek geven een overzicht van de vraag, het aanbod en de (eventuele) knelpunten binnen de Zeeuwse peuterspeelzalen. Op deze wijze leveren ze belangrijke bouwstenen voor het te ontwikkelen beleid op provinciaal en gemeentelijk beleid. In deze rapportage wordt verslag gedaan van de uitkomsten van de peiling peuterspeelzalen In deze peiling is een groot aantal gegevens betreffende het aanbod, het gebruik, de capaciteit, het bestaan van (eventuele) wachtlijsten, de openingstijden en de ouderbijdragen in kaart gebracht. De peildatum was 1 januari Tevens is een inventarisatie gemaakt van de knelpunten. Doordat de vragenlijst voor een deel overeenkomt met de enquêtes in eerdere jaren is het mogelijk een aantal trends weer te geven. 1.2 Peuterspeelzalen: definities Nederland kent peuterspeelzalen sinds Een peuterspeelzaal is een geschikte ruimtelijke eenheid, waar een aanbod van peuterspeelzaalwerk wordt geproduceerd. De geschiktheid betreft de functionele en bouwkundige eisen gesteld aan de ruimte voor het binnen en buiten spelen. Peuterspeelzaalwerk biedt speelgelegenheid aan kinderen van 2 (of 2½) tot 4 jaar gedurende een dagdeel van maximaal 3½ uur, tijdens (meestal) twee dagdelen per week, gedurende ongeveer 40 weken per jaar, met als doel om hun ontwikkeling te bevorderen en samen te spelen 1. In de praktijk sluiten de openingstijden en opvangfrequentie vaak niet aan op de werktijden van de ouders. Peuterspeelzalen zijn destijds ook niet opgericht voor de opvang van kinderen van werkende ouders. Wel blijkt uit onderzoek dat, in combinatie met aanvullende opvang, ook werkende ouders gebruik maken van peuterspeelzalen. Op grond van personeelsinzet zijn de peuterspeelzalen in te delen in twee categorieën. Enerzijds zijn er peuterspeelzalen waar altijd tenminste 1 professionele leidster op een peutergroep staat, maar minder dan 2 (zgn. PL1-peuterspeelzalen). Anderzijds bestaan er peuterspeelzalen waar altijd 2 professionele leidsters op een peutergroep staan (zgn. PL2-peuterspeelzalen genoemd). 1.3 Vragenlijsten Alle peuterspeelzalen in Zeeland kregen in januari 2006 een vragenlijst toegestuurd (zie bijlage 1). Aan de peuterspeelzalen werd verzocht de enquête binnen twee weken terug te sturen. Degenen die hun formulier daarna nog niet hadden geretourneerd, werden nogmaals (schriftelijk en telefonisch) benaderd. In tegenstelling tot eerdere peilingen, waarbij steeds een respons van 100% kon worden bereikt, stuurden niet alle peuterspeelzalen hun enquêteformulier terug. Mogelijk hadden peuterspeelzalen dit keer wat meer moeite met de extra vraag (over personeel, zie hoofdstuk 4) die dit jaar was opgenomen. Van de 120 benaderde peuterspeelzalen werkten 105 peuterspeelzalen mee aan het onderzoek. De respons komt hierdoor op 87,5%. Er zijn overigens geen aanwijzingen dat er sprake is van selectieve non-respons. 1 Deze definities zijn ontleend aan Kengetallen en expertmodellen bedrijfsvoering 2003 voor het peuterspeelzaalwerk, Maatschappelijke Ondernemers Groep, Utrecht, november

6 Door het feit dat niet alle peuterspeelzalen hun vragenlijst terugstuurden, zal in een aantal gevallen met schattingen worden gewerkt. 1.4 Leeswijzer In dit rapport worden de uitkomsten van de nieuwste peiling onder Zeeuwse peuterspeelzalen gepresenteerd. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op het aanbod aan peuterspeelzalen in Zeeland. Dit betreft een overzicht van de spreiding van speelzalen over de provincie, de groepsgrootte en de openingstijden. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan het thema ouderbijdrage. Hoofdstuk 3 bevat informatie betreffende het aantal kinderen dat een Zeeuwse peuterspeelzaal bezoekt. De specifieke onderwerpen die in dit hoofdstuk worden behandeld zijn het aantal bezoekertjes, het bestaan van (eventuele) wachtlijsten, het aantal peuters uit speciale doelgroepen en de vraag in hoeverre er speciale projecten worden ontwikkeld in het kader van het achterstandenbeleid. Het onderwerp personeel wordt behandeld in hoofdstuk 4. Hoeveel leidsters zijn er werkzaam in de Zeeuwse peuterspeelzalen en hoeveel vrijwilligers zijn er? Is er bij de koepelorganisatie ook een coördinator en/of administratieve kracht aangesteld? In hoofdstuk 5 wordt verslag gedaan van de vraag in hoeverre peuterspeelzalen voldoen aan een aantal belangrijke kwaliteitscriteria. In hoofdstuk 6 wordt ingegaan op de vraag welke knelpunten er bestaan. In het afsluitende hoofdstuk 7 staan de belangrijkste onderzoeksuitkomsten samengevat en worden de conclusies weergegeven. In bijlage 1 is de gebruikte vragenlijst weergegeven. Bijlage 2 bevat een overzicht van het aantal peuterspeelzalen per gemeente en per kern. 8

7 2. AANBOD PEUTERSPEELZALEN In dit hoofdstuk staat het aanbod van peuterspeelzalen centraal. In paragraaf 2.1 wordt een beschrijving gegeven van de spreiding van peuterspeelzalen over de provincie. In paragraaf 2.2 wordt ingegaan op de aanmelding. De grootte van de peutergroepen wordt behandeld in paragraaf 2.3; de openingstijden staan centraal in paragraaf 2.4. De ontwikkeling van de ouderbijdragen wordt behandeld in paragraaf Algemeen Op 1 januari 2006 telde Zeeland in totaal 120 peuterspeelzalen, eentje meer dan in Sinds de vorige meting ( ) zijn er twee peuterspeelzalen bijgekomen, te weten t Vangnetje in het Zeeuws-Vlaamse dorp Eede en De Wingerd in Tholen. Peuterspeelzaal Tuimelaar in Vlissingen heette voorheen De Keetschoppertjes en de Paddestoel in Oost-Souburg heet nu Dol-fijn. Opgeheven is peuterspeelzaal De Groene Zwaan in Terneuzen. Van de 105 aan het onderzoek deelnemende peuterspeelzalen gaven 91 peuterspeelzalen (87%) aan bij een koepelorganisatie te zijn aangesloten. In alle 13 Zeeuwse gemeenten is tenminste één peuterspeelzaal gevestigd. Een groot aantal kernen is echter zonder peuterspeelzaal, met name in de gemeente Schouwen- Duiveland en de regio Zeeuws-Vlaanderen (zie Tabel 1). Bijlage 2 bevat een overzicht van het aantal peuterspeelzalen per gemeente en vestigingsplaats. Tabel 1 Kernen zonder peuterspeelzaal Regio Kernen zonder peuterspeelzaal Schouwen-Duiveland Ellemeet Noordgouwe Noordwelle Ouwerkerk Serooskerke Sirjansland Zonnemaire Tholen Anna Jacobapolder Zuid-Beveland Baarland Ellewoutsdijk Schore Oostdijk Walcheren Biggekerke Gapinge Kleverskerke Ritthem Zeeuws-Vlaanderen Cadzand Driewegen Heikant Hoofdplaat Nieuwvliet Koewacht Kuitaart Ossenisse Overslag Retranchement St. Anna ter Muiden St. Kruis Walsoorden Zuiddorpe 9

8 2.2 Aanmelding Door ruim 80% van de peuterspeelzalen werd aangegeven dat kinderen al vanaf hun tweede verjaardag geplaatst kunnen worden. Het leeftijdscriterium voor plaatsing lag bij de overige peuterspeelzalen bijna altijd tussen de 2 en 2 ½ jaar. Bij één peuterspeelzaal kon men terecht vanaf 2 jaar en 7 maanden. Bij eveneens één peuterspeelzaal was de leeftijdsgrens 2 jaar en 9 maanden. Figuur 1 Gemiddeld aantal uren geopend per dagdeel vrijdagmiddag vrijdagmorgen donderdagmiddag donderdagmorgen woensdagmiddag woensdagmorgen dinsdagmiddag 2.3 Groepsgrootte Het maximaal toe te laten aantal kinderen per groep varieerde van 8 tot 20, met een gemiddelde van 16,3 kinderen (vorige meting: 16,4). Evenals bij de vorige meting werd ook bij deze peiling de norm van maximaal 16 kinderen per groep het frequentst genoemd. Het totaal aantal groepen per week liep uiteen van 1 tot 14, met een gemiddelde van 3,8 (vorige meting: 4,1). Ruim driekwart van de speelzalen heeft niet meer dan 4 groepen per week. Dit is iets meer dan in 2004, toen tweederde maximaal 4 groepen had. 2.4 Openingstijden Het aantal uur dat peuterspeelzalen per week geopend zijn varieert van 3 tot 27 uur. Gemiddeld zijn peuterspeelzalen ruim 14 uur per week geopend. s Morgens ruim 11 uur; s middags iets meer dan 3 uur. Als wordt gekeken naar de verdeling over de week blijkt dat een peuterspeelzaal het vaakst geopend is op maandag- en donderdagmorgen. Ongeveer 84% van de peuterspeelzalen geeft aan op tenminste één van die dagdelen open te zijn. De woensdagmiddag is voor ongeveer 95% van alle peuterspeelzalen in Zeeland de vaste vrije middag. Als ook gekeken wordt naar de duur van de openingstijden per dagdeel springen de maandag-, dinsdag en donderdagmorgen eruit. Dit is weergegeven in figuur 1. dinsdagmorgen maandagmiddag maandagmorgen 0 0,5 1 1,5 2 2,5 uren 2.5 Ouderbijdragen Door precies de helft van de peuterspeelzalen wordt gewerkt met een vaste ouderbijdrage. Dit is 12% minder dan bij de peiling van 2004, toen 62% antwoordde een vaste bijdrage te heffen. Meer en meer peuterspeelzalen gaan er dus toe over inkomensafhankelijke ouderbijdragen in te stellen. In 2002 hief zelfs nog 71% van de speelzalen een vaste ouderbijdrage. De vaste ouderbijdrage per maand (2 dagdelen per week) varieert van 19 tot ruim 50 per maand. De gemiddelde vaste ouderbijdrage per maand bedraagt 34,13. Dit is bijna 15% meer dan in 2004 ( 29,75). De peuterspeelzalen werd ook gevraagd aan te geven hoeveel maanden ouderbijdrage wordt geheven. Deze varieerde van 10 tot 12 maanden per jaar. De meeste peuterspeelzalen (51%) gaven aan dat ouders 11 maanden per jaar een bijdrage moeten betalen. Op basis van de hoogte van de vaste ouderbijdrage per maand en het aantal maanden ouderbijdrage dat wordt geheven kan de vaste jaarlijkse ouderbijdrage worden berekend. Uit deze gegevens blijkt dat ouders aan de Zeeuwse peuterspeelzalen jaarlijks 190 tot 468 aan vaste kosten kwijt zijn. De gemiddelde vaste kosten per jaar bedragen 360,24. Dit is bijna 13% meer dan twee jaar geleden, toen ouders gemiddeld 319,03 moesten betalen. Als peuterspeelzalen worden onderscheiden naar grootte aantal bezoekertjes groter/kleiner dan 36 blijkt een verschil in de geheven vaste ouderbijdragen. Ouders met een kind op een kleine peuterspeelzaal waren per jaar gemiddeld ongeveer 353 kwijt; ouders van wie hun kind 10

9 een grote peuterspeelzaal bezocht, betaalden gemiddeld ruim 4% meer ( 368,48). Bij de vorige meting bleek het verschil iets minder groot (3,3%) tussen grote en kleine peuterspeelzalen. Figuur 2 Gemiddelde jaarlijkse vaste ouderbijdrage ,24 Naast de grootte van de peuterspeelzalen was ook de gemeente waar de peuterspeelzaal is gevestigd van belang. De hoogste gemiddelde vaste bijdrage moesten ouders in Borsele en Middelburg betalen ( 468); de laagste in Sluis ( 200). Bij de vorige meting kwamen de peuterspeelzalen van Hulst nog als goedkoopste uit de bus; Middelburg was toen ook al de duurste gemeente om een kind een peuterspeelzaal te laten bezoeken. In figuur 2 is grafisch weergegeven hoe de gemiddelde vaste jaarlijkse ouderbijdrage zich het afgelopen decennium heeft ontwikkeld. Hieruit blijkt dat de continue stijging van de gemiddelde vaste ouderbijdrage zich de afgelopen twee jaar heeft voortgezet. De afbeelding maakt ook duidelijk dat de (vaste) ouderbijdragen zich al tien jaar in een (sterk) stijgende lijn bevinden ,80 253,82 240,44 217,14 205,36 208,47 199,12 319, '95/'96 '96/'97 '97/'98 '98/'99 '99/'00 '00/'01 01/'02 '02/'03 03/'04 '04/'05 05/'06 De andere helft van de peuterspeelzalen werkt inmiddels met een inkomensafhankelijke ouderbijdrage. Dat is duidelijk meer dan bij de peiling in 2004, toen 38% van de peuterspeelzalen nog een inkomensafhankelijk bijdrage hief. 11

10 12

11 3. BEZOEK PEUTERSPEELZALEN In dit hoofdstuk wordt informatie gepresenteerd over het aantal kinderen dat gebruik maakt of wenst te maken van een Zeeuwse peuterspeelzaal. In paragraaf 3.1 is een overzicht opgenomen van het aantal bezoekertjes; in paragraaf 3.2 volgt een schets van de omvang van de wachtlijst. Op het aantal voorlopige aanmeldingen wordt ingegaan in paragraaf 3.3. De belangrijkste kerngegevens per gemeente worden weergegeven in paragraaf 3.4. Paragraaf 3.5 gaat in op het onderwerp speciale doelgroepen. De vraag in hoeverre peuterspeelzalen speciale projecten uitvoeren in het kader van het achterstandenbeleid staat centraal in paragraaf Bezoekende kinderen Het totaal aantal peuters dat per 1 januari 2006 één van de 105 aan het onderzoek meewerkende peuterspeelzalen bezocht bedraagt Als er rekening wordt gehouden met de (15) peuterspeelzalen die niet aan de peiling meewerkten kan het totaal aantal kinderen dat een Zeeuwse peuterspeelzaal bezoekt worden geschat op 4.204*(120/105)= Dit aantal ligt bijna 8% lager dan in 2004, toen er bezoekertjes werden geteld. In 2002 bezochten nog kinderen een peuterspeelzaal in Zeeland. De gemiddelde peuterspeelzaal in Zeeland telde ongeveer 40,0 bezoekertjes. Dit is duidelijk minder dan bij de vorige meting (43,8). Figuur 3 geeft grafisch weer hoe het aantal kinderen dat een peuterspeelzaal in Zeeland bezoekt zich sinds 1995 heeft ontwikkeld. Figuur 3 Aantal bezoekers op peuterspeelzalen '95/'96 '96/'97 '97/'98 '98/'99 '99/'00 '00/'01 '01/'02 '02/'03 '03/'04 '04/'05 05/'06 bezoekers Uit de bovenstaande afbeelding blijkt dat de in 2002/2003 voorzichtig ingezette daling van het aantal bezoekertjes van peuterspeelzalen zich het afgelopen jaar sterk heeft voortgezet. Als rekening wordt gehouden met het aantal 2 t/m 3-jarigen kan een beeld worden geschetst van de ontwikkeling van het percentage bezoekertjes dat gebruik maakt van een Zeeuwse peuterspeelzaal. Dit is weergegeven in figuur 4. Figuur 4 Percentage bezoekers op peuterspeelzaal ,60 55,50 56,50 56,00 55,90 55,20 57,00 gebruik % 56,40 Uit de bovenstaande figuur blijkt dat na een toename in 2001/2002 er de afgelopen vier jaar sprake is geweest van een (lichte) daling van het percentage 2 t/m 3-jarigen dat in Zeeland gebruik maakt van een peuterspeelzaal. De daling van de afgelopen twee jaar was iets sterker dan in de twee jaar daarvoor. 55,10 50 '95/'96 '96/'97 '97/'98 '98/'99 '99/'00 '00/'01 '01/'02 '02/'03 '03/'04 '04/'05 05/'06 13

12 3.2 Wachtlijst Door 60 van de 105 (57%) aan het onderzoek deelnemende peuterspeelzalen werd aangegeven dat men geen wachtlijst heeft. Door 45 peuterspeelzalen (43%) wordt daarentegen wel met een wachtlijst gewerkt. Dit is duidelijk minder dan bij de vorige meting, toen 59% van de Zeeuwse peuterspeelzalen een wachtlijst hanteerde. Het totaal aantal kinderen op een wachtlijst liep uiteen van 1 tot 18 per peuterspeelzaal. Gemiddeld telde een wachtlijst 4,7 kinderen. Dit is duidelijk minder dan in 2004, toen de gemiddelde wachtlijst precies 6 kinderen telde. De 105 peuterspeelzalen telden samen 212 kinderen op de wachtlijst. Als rekening wordt gehouden met de (15) peuterspeelzalen die niet aan de peiling meewerkten, kan een schatting worden gemaakt van het feitelijk totaal. Die bedraagt 212*(120/105)=242. Dit is ruim 40% minder dan in 2004, toen nog 417 kinderen op een wachtlijst werden geteld. In figuur 5 is grafisch weergegeven hoe het totaal aantal kinderen op een wachtlijst zich de afgelopen tien jaar heeft ontwikkeld. Het aantal kinderen dat op een voorlopige aanmeldingslijst staat, loopt uiteen van 1 tot 53. Gemiddeld telden peuterspeelzalen met een dergelijke lijst 9,7 kinderen die voorlopig waren aangemeld (vorige meting: 9,3). In totaal telden de 105 aan het onderzoek meewerkende peuterspeelzalen 791 voorlopige aanmeldingen. Het feitelijk aantal voorlopige aanmeldingen kan daarmee op 791*(120/105)=904 worden geschat. Dit is bijna 20% minder dan bij de vorige meting in In figuur 6 is de ontwikkeling van het aantal voorlopige aanmeldingen van de afgelopen tien jaar weergegeven. Hieruit blijkt dat het aantal peuters op een voorlopige lijst al sinds 2000 een dalende ontwikkeling te zien geeft. De recente daling past in deze trend. Figuur 6 Aantal voorlopige aanmeldingen Figuur 5 Aantal kinderen op wachtlijst '95/'96 '96/'97 '97/'98 '98/'99 '99/'00 '00/'01 '01/'02 '02/'03 '03/'04 '04/'05 05/'06 aanmeldingen Gemeenten '95/'96 '96/'97 '97/'98 '98/'99 '99/'00 '00/'01 '01/'02 '02/'03 '03/'04 '04/'05 05/'06 wachtlijst Figuur 5 maakt duidelijk dat het aantal kinderen dat op een wachtlijst staat al sinds 2000/2001 een continu dalende trend vertoont. De huidige verdere afname van het aantal kinderen op een wachtlijst past in deze ontwikkeling. 3.3 Voorlopige aanmeldingen Voorlopige aanmeldingen betreffen peuters die nog niet de minimumleeftijd hebben bereikt, en dus ook nog niet op een wachtlijst kunnen, maar waarvoor de ouders alvast wel een plaatsje op de peuterspeelzaal willen reserveren. Bijna 80% van de peuterspeelzalen had één of meer kinderen op die voorlopige lijst staan. Dit is iets meer dan in 2004, toen 74% aangaf een voorlopige aanmeldingslijst te hebben. 242 In deze paragraaf worden de uitkomsten gepresenteerd per gemeente. Omdat bij een deel van de gemeenten niet alle peuterspeelzalen hun vragenlijst terugstuurden, zijn bij een aantal gemeenten correcties toegepast, om een schatting te kunnen maken van de totaalcijfers. Waar dat het geval is, wordt dit duidelijk weergegeven Huidige situatie In tabel 2 wordt een gedetailleerd overzicht gegeven van het aantal bezoekertjes per gemeente, het aantal kinderen dat op een wachtlijst staat, het aantal voorlopige aanmeldingen en op basis van het aantal 2 t/m 3-jarigen het bezoekpercentage. Daar waar geen 100% respons tot stand kwam, is een schatting gemaakt van de aantallen 2. Uit tabel 2 blijkt dat het percentage peuterspeelzaalbezoek in Noord-Beveland (79%) en Sluis (73%) nog steeds het hoogste is in Zeeland. Het zijn de enige gemeenten in Zeeland, waar meer dan 70% van de 2 t/m 3-jarigen een peuterspeelzaal bezoekt. In de gemeenten Veere (68%), Schouwen-Duiveland (63%) en Terneuzen (62%) gaan 2 De schatting is gebaseerd op een correctiefactor. Dit is het aantal peuterspeelzalen in de desbetreffende gemeente gedeeld door het aantal dat aan het onderzoek meewerkte. Voor de gemeente Schouwen-Duiveland is dat bijvoorbeeld 12/10=1,2. Het totaal aantal bezoekertjes wordt geschat op 1,2*390 (aantal bezoekertjes van responderende peuterspeelzalen). Deze werkwijze wordt ook gevolgd bij de wachtlijst en de aanmeldingen. 14

13 eveneens duidelijk meer kinderen naar een peuterspeelzaal dan gemiddeld. Het peuterspeelzaalbezoek in Middelburg (43%), Vlissingen (46%), Kapelle (47%) en Reimerswaal (46%) blijft duidelijk achter bij het provinciaal gemiddelde (55%) Opvallend is het verhoudingsgewijs hoog percentage kinderen op de wachtlijst in Tholen (12,6%). Enkele andere gemeenten Middelburg (1,1%), Noord-Beveland (1,8%), Borsele (2,8%) en Terneuzen (2,2%) - onderscheiden zich momenteel daarentegen door een laag percentage peuters op een wachtlijst. Tabel 2 Kerncijfers peuterspeelzalen per gemeente, % Respons Corr.f Bezoek Wachtlijst Aangemeld 2-3 Jarigen % Bezoek % Wachtlijst Schouwen- 83 1, ,7 4,9 Duiveland * Tholen * 78 1, ,6 12,6 Middelburg ,8 1,1 Vlissingen ,1 5,8 Veere ,9 6,3 Noord- 83 1, ,8 1,8 Beveland * Goes * 90 1, ,9 3,8 Borsele * 67 1, ,3 2,6 Kapelle * ,6 3,8 Reimerswaal ,4 4,5 Sluis ,9 7,6 Terneuzen * 87 1, ,6 2,2 Hulst * 80 1, ,6 5,4 Zeeland * 88 1, ,1 4,8 * Schatting (2006) 15

14 3.4.2 Trend afgelopen jaren In figuur 7 wordt een beeld geschetst van de ontwikkeling van het (absoluut) aantal bezoekertjes per gemeente over de afgelopen vier jaar. Figuur 7 Ontwikkeling aantal bezoekende kinderen per gemeente, 2001/ /2006 Schouwen-Duiveland Tholen Middelburg Vlissingen Veere Noord-Beveland Goes Borsele Kapelle Reimerswaal Sluis Terneuzen Hulst '01/'02 '03/'04 '05/'06 In absolute aantallen zijn de verschillen bij de meeste gemeenten beperkt. Uitzonderingen vormen echter de gemeenten Goes en Vlissingen, waar sprake is van flinke afname. Het aantal bezoekertjes in Vlissingen is terug op het niveau van 2001/2002. In Goes is dit jaar voor het eerst sprake van een grote achteruitgang. Twee gemeenten Terneuzen en Tholen vormen een uitzondering op het algemene beeld. Hier vond een toename plaats van het aantal kinderen op een peuterspeelzaal. Als rekening wordt gehouden met het aantal 2 t/m 3-jarigen per gemeente kan een beeld worden geschetst van de ontwikkeling van het percentage peuterspeelzaalbezoekertjes per gemeente. Dit is grafisch weergegeven in figuur 8. Figuur 8 Ontwikkeling % 2 t/m 3-jarigen dat peuterspeelzaal bezoekt, 2001/ /2006 Zeeland Hulst Terneuzen Sluis Reimerswaal Kapelle Borsele Goes Noord-Beveland Veere Vlissingen Middelburg Tholen Schouwen-Duiveland '01/'02 '03/'04 '05/'06 Het algemene beeld van achteruitgang van het peuterspeelzaalbezoek in Zeeland dient enigszins bijgesteld te worden, zo blijkt uit figuur 8. In een aantal gemeenten - Schouwen-Duiveland, Tholen, Borsele en Terneuzen (!) - is zelfs sprake van groei. Veel Zeeuwse gemeenten worden echter wel geconfronteerd met een daling van het percentage kinderen op een peuterspeelzaal. De sterkste afname vond plaats in de gemeenten Vlissingen, Goes en Kapelle. Figuur 9 geeft de ontwikkeling weer van het percentage kinderen dat per gemeente op de wachtlijst staat. Ook hier zien we dat het algemene beeld achteruitgang van het aandeel peuters op een wachtlijst zich niet in alle gemeenten manifesteert. In de gemeenten Sluis, Vlissingen en Tholen is zelfs sprake van een (lichte) stijging van het wachtlijstpercentage. Voor Vlissingen en Sluis is dat opmerkelijk, gezien de recente afname van het aantal bezoekertjes in deze gemeenten. In de meeste Zeeuwse gemeenten zien we echter wel een daling van de wachtlijsten. In Middelburg (-9%) en Borsele (-12%) is de afname relatief het sterkst. Figuur 9 Ontwikkeling wachtlijst (%) per gemeente, 2001/ /2006 Schouwen-Duiveland Tholen Middelburg Vlissingen Veere Noord-Beveland Goes Borsele Kapelle Reimerswaal Sluis Terneuzen Hulst Zeeland '01/'02 '03/'04 '05/' Peuters uit speciale doelgroepen Van de Zeeuwse peuterspeelzalen gaf 55% aan dat ze zgn. doelgroeppeuters expliciet registreren 3. Een minderheid van de peuterspeelzalen registreert het niet. Ruim 70% van de peuterspeelzalen (75) wist wel het aantal autochtone doelgroeppeuters te geven. Dit varieerde voor deze peuterspeelzalen van 0 tot 81. Gemiddeld telden deze peuterspeelzalen 13,6 autochtone doelgroeppeuters. Voor deze peuterspeelzalen samen is dit peuters. Het feitelijk aantal autochtone doelgroeppeuters kan daarmee op 1.021*(120/75)=1.634 worden geschat. Dit is eenderde van het totaal aantal peuterspeelzaalbezoekertjes. 3 We onderscheiden autochtone doelgroeppeuters en allochtone doelgroeppeuters. Autochtone doelgroeppeuters zijn peuters van wie beide ouders laagopgeleid zijn (max. vbo). Allochtone doelgroeppeuters zijn peuters van ouders met een niet-nederlandse culturele achtergrond, van wie tenminste één van de ouders laagopgeleid is (max. vbo). 16

15 Door 71 van de 105 aan het onderzoek deelnemende peuterspeelzalen (67,6%) werd het aantal allochtone doelgroeppeuters aangegeven. Dit liep per speelzaal uiteen van 0 tot 18, met een gemiddelde van 2,32. Het totaal aantal allochtone doelgroeppeuters bij deze peuterspeelzalen bedroeg 165. Het feitelijk aantal allochtone kinderen kan daarmee worden geschat op 165*(120/71)=279. Dit is bijna 6% van het totaal aantal (geschatte) bezoekertjes. Iets meer dan de 5,4% anderstalige peuters die in 2004 werden geteld. De vraag of peuterspeelzalen registreren hoeveel peuters een vluchtelingen- of asielzoekerstatus hebben werd door ongeveer eenvijfde (22%) van de speelzalen bevestigend beantwoord. Tweederde van deze instellingen antwoordde dat geen kinderen met een dergelijke status hun peuterspeelzalen bezoeken. Bij de overigen waren tezamen 5 asielzoekerkinderen ingeschreven. Peuterspeelzalen werd tenslotte ook gevraagd hoeveel peuters met een sociaal-medische indicatie de instelling bezochten. Deze vraag werd door 80% van de deelnemers aan de enquête beantwoord. Iets meer dan de helft van deze peuterspeelzalen antwoordde dat ze geen peuters met een dergelijke indicatie in hun midden hadden. Bij de overige peuterspeelzalen varieerde dit aantal van 1 tot 7. Gemiddeld telden peuterspeelzalen 0,68 peuters met een sociaal-medische indicatie. De peuterspeelzalen die het registreren telden in totaal 57 peuters met een sociaal-medische indicatie. Dit betekent dat het totaal aantal kinderen met een sociaal-medische indicatie moet worden geschat op 57*(120/84)=81. Dit is ongeveer 1,7% van het totaal aantal bezoekertjes van peuterspeelzalen. 3.6 Achterstandenbeleid Door precies 60% van de peuterspeelzalen werd aangegeven dat ze speciale projecten uitvoeren in het kader van het achterstandenbeleid. Dit is meer dan in 2004, toen nog 51% van de peuterspeelzalen vermeldde dat men dergelijke projecten uitvoert. Het betreft met name projecten op het gebied van taalontwikkeling en sociale vaardigheden. De (63) peuterspeelzalen die speciale projecten uitvoeren werd ook gevraagd welke methode men toepast. Onderstaand een overzicht van de gegeven antwoorden: - Bas (4); - Kijk peuters (5); - Piramide (6); - Pravo (2); - Puk en Ko (16); - Alg. VVE (25); - Overig (5). De peuterspeelzalen die geen speciale projecten uitvoeren werd gevraagd naar de reden waarom men dit niet doet. Door iets meer dan de helft van deze instellingen werd geantwoord dat dit niet nodig is, omdat er geen vraag naar is. Bijna 20% gaf aan dat de financiële middelen hiervoor ontbreken. De overige (9) peuterspeelzalen die geen speciale achterstandsprojecten uitvoeren gaven daarbij de volgende toelichting: - Wordt door Stichting bepaald ; - Gemeente bepaalt waar nodig ; - Wordt door welzijnshuis bekeken ; - Is gekoppeld aan subsidiebeleid ; - Volgen eigen zienswijze (antroposofisch) ; - Binnenkort wordt gestart met VVE-taallijn ; - Geen doelgroep (gewicht) ; - Thematisch werken ; - Wordt wel aandacht aan geschonken. 17

16 18

17 4. PERSONEEL In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de personeelscapaciteit in de Zeeuwse peuterspeelzalen. In de peiling werd een aantal vragen gesteld over het aantal (betaalde) leidsters, het aantal vrijwilligers, het aantal fte s 4, het aantal (extra) contracturen en het feit of er in de koepelorganisatie een betaalde coördinator en/of administratieve kracht is aangesteld. In dit hoofdstuk zal alleen verslag worden gedaan van de antwoorden van de vragen over het aantal leidsters (4.1), vrijwilligers (4.2) en coördinatoren (4.3). De vragen over het aantal f.t.e. s en het aantal (extra) contracturen waren door zeer veel peuterspeelzalen niet beantwoord. Wellicht was de vraag te moeilijk om op locatieniveau te beantwoorden. Daarom wordt hier geen verslag gedaan van de antwoorden. 4.1 Leidsters Van de 105 aan het onderzoek meewerkende peuterspeelzalen gaven er 89 (85%) aan dat er in elke groep sprake was van twee volgens de CAO betaalde leidsters. Door 13 peuterspeelzalen (13%) werd geantwoord dat er per groep steeds één leidster en één vrijwilliger actief waren. Eén peuterspeelzaal werkt steeds met twee vrijwilligers; eveneens één peuterspeelzaal heeft steeds één leidster op de groep(en). Door 101 peuterspeelzalen werd vermeld hoeveel leidsters er in totaal actief waren op de eigen locatie. Dit varieerde van 1 tot 9 per peuterspeelzaal. Gemiddeld waren er 3,02 leidsters per peuterspeelzaal. Dit betekent dat er bij de 101 speelzalen die de vraag beantwoordden in totaal 305 leidsters in dienst waren. Voor het totale bestand van 120 Zeeuwse peuterspeelzalen zou dit cijfer betekenen dat er ongeveer 305*(120/101)=362 leidsters actief zijn. Afgezet tegen het totaal aantal bezoekertjes (4.805) betekent dit ongeveer 1 leidster per 13 kinderen. In vergelijking met een eerdere peiling (2000), waarin het aantal leidsters ook werd geïnventariseerd, betekenen de bovenstaande cijfers dat het aantal leidsters de afgelopen zes jaren een lichte stijging heeft doorgemaakt van gemiddeld 2,9 leidsters naar 3,02 per peuterspeelzaal. Een stijging van ruim 4%. De peuterspeelzalen werd ook gevraagd aan te geven hoeveel van de leidsters beschikken over een in de CAO genoemd diploma. Deze vraag werd door 99 van de 105 peuterspeelzalen beantwoord. Bij deze peuterspeelzalen liep het aantal gediplomeerden per instelling uiteen van 0 tot 7 leidsters. Gemiddeld waren er bij deze peuterspeelzalen 2,65 gediplomeerde leidsters actief. In totaal waren er 262 gediplomeerden in dienst. Voor alle 120 Zeeuwse peuterspeelzalen zou dit inhouden dat er ongeveer 262*(120/99)=318 gediplomeerde leidsters actief zijn. Dit is bij benadering ongeveer 88% van het totaal aantal leidsters dat actief is in de Zeeuwse peuterspeelzalen. 4.2 Vrijwilligers De vraag hoeveel vrijwilligers er in totaal waren aangesteld werd door 81 van de 105 peuterspeelzalen (77%) beantwoord. Uit deze gegevens blijkt dat bij 51 van deze 81 peuterspeelzalen (63%) geen vrijwilligers actief zijn. Bij de overige (30) peuterspeelzalen zijn in totaal 120 vrijwilligers actief. Gemiddeld tellen de 81 peuterspeelzalen 1,48 vrijwilligers. Met behulp van de bovenstaande aantallen kan ook hier een schatting worden gemaakt van het totaal aantal vrijwilligers dat actief is in een Zeeuwse peuterspeelzaal. Dat bedraagt 120*(120/81)= F.t.e.=Full-time employment 19

18 4.3 Coördinator Bij ruim driekwart (76%) van de peuterspeelzalen is er bij de koepelorganisatie waartoe men behoort een coördinator en/of administratieve kracht aangesteld. Het totaal aantal uren (per week) dat door de koepelorganisatie voor deze taken werd vrijgemaakt varieerde van 2 tot 98 uur. Gemiddeld was een coördinator en/of administratieve kracht 27,7 uur per week aangesteld; verdeeld over 16,9 uur coördinatietaken en 11,6 uur voor administratieve werkzaamheden. 20

19 5. KWALITEIT PEUTERSPEELZALEN Om de kwaliteit van de peuterspeelzalen te meten wordt ook wel gewerkt met de zgn. kwaliteitsindicator 5. Deze indicator geeft aan in welke mate een aantal instrumenten voor kwaliteitszorg wordt toegepast. Het gaat daarbij om de volgende instrumenten of methodieken: - een pedagogisch beleidsplan; - tenminste één jaarlijkse observatie van ieder kind; - tenminste één kindbespreking per jaar met de ouders; - een plaatsingscontract met de ouders; - een klachtenprotocol voor de omgang met klachten van ouders; - een functionerende oudercommissie; - contacten met relevante organisaties, zoals onderwijs, gemeente, etc. In de vragenlijst werden peuterspeelzalen gevraagd aan te geven in hoeverre zij aan bovenstaande zaken aandacht besteden. Men kon ook zelf nog een ander onderwerp aangeven. In de onderstaande afbeelding is grafisch weergegeven hoe de bovenstaande vraag werd beantwoord. Figuur 10 Peuterspeelzalen hebben aandacht voor... (%) Pedagogisch beleidsplan Jaarlijkse observatie Jaarlijkse kindbespreking Plaatsingscontract Klachtenprotocol Uit figuur 10 blijkt dat meer dan 90% van de Zeeuwse peuterspeelzalen een pedagogisch beleidsplan heeft. Bijna 90% heeft contacten met relevante organisaties. Ongeveer driekwart van de peuterspeelzalen voert een jaarlijkse observatie uit en/of heeft een klachtenprotocol. Iets meer dan 70% van de peuterspeelzalen heeft een functionerende oudercommissie. Bijna 60% van de peuterspeelzalen werkt met een plaatsingscontract. Bij iets meer dan de helft van de peuterspeelzalen vindt een jaarlijkse kindbespreking plaats. Als het aantal items wordt opgeteld waaraan peuterspeelzalen kunnen voldoen, ontstaat een (schaal)score, van minimaal 0 tot maximaal 7. Uit analyse van de gegevens blijkt dat ongeveer 5% van de peuterspeelzalen aan geen enkel item voldoet. Ruim éénderde van de peuterspeelzalen heeft daarentegen alle zaken aangekruist. Gemiddeld werden 4,9 items aangekruist. Dit ligt iets boven het landelijk gemiddelde 6. Ruim 40% van de peuterspeelzalen behaalde echter een score onder het Zeeuwse gemiddelde. De grote peuterspeelzalen (>36 bezoekertjes) behaalden over het algemeen een hogere score dan de kleinere. Bij de eerste categorie was de gemiddelde score 5,18; bij de tweede 4,58. De regio waar de peuterspeelzalen gevestigd zijn blijkt van grotere invloed. De peuterspeelzalen op Walcheren behaalden een gemiddelde score van 6,25; de peuterspeelzalen in de Oosterschelderegio hadden een gemiddelde score van 4,57 en de Zeeuws-Vlaamse peuterspeelzalen 4,16. Oudercommissie Contacten met organisaties Anders Deze indicator is ontleend aan Kengetallen en expertmodellen bedrijfsvoering 2003 voor het peuterspeelzaalwerk, Maatschappelijke Ondernemers Groep, Utrecht, november Zie ook: Kengetallen en expertmodellen bedrijfsvoering 2003 voor het peuterspeelzaalwerk, Maatschappelijke Ondernemers Groep, Utrecht, november

20 22

21 6. KNELPUNTEN Zoals bij voorgaande metingen gebruikelijk was, werd aan peuterspeelzalen aan het eind van de vragenlijst 11 zaken voorgelegd, die het werken in peuterspeelzalen mogelijk zouden kunnen bemoeilijken. Gevraagd werd aan te kruisen welke items op dit moment als een knelpunt worden ervaren. De volgende zaken werden op de enquête vermeld: - personeelstekort; - gebrek aan taakuren (nieuw item); - anderstalige kinderen; - financiële middelen; - betrokkenheid ouders; - pedagogische deskundigheid personeel; - huisvesting; - CAO personeel; - spelmateriaal; - groepsgrootte; - gebrek aan voldoende bestuursleden (nieuw item). Behalve de bovengenoemde zaken konden peuterspeelzalen ook andere onderwerpen vermelden, die naar hun mening het werk negatief beïnvloedden. In de volgende afbeelding is grafisch weergegeven hoe deze vraag werd beantwoord. Hierin zijn ook de antwoorden van de voorgaande twee metingen verwerkt. Figuur 11 Zaken die als knelpunt worden ervaren (%) gebrek aan bestuursleden gebrek aan taakuren Uit figuur 11 blijkt dat voor de jongste peiling de thema s financiën en gebrek aan taakuren er duidelijk uitspringen. Meer dan de helft van de peuterspeelzalen gaf aan dat één van deze zaken op dit moment een probleem vormt. De onderwerpen huisvesting, groepsgrootte en bestuursleden vormen voor grofweg eenderde van de peuterspeelzalen een knelpunt. De overige onderwerpen spelen op dit moment een minder belangrijke rol. Een zuivere vergelijking van de knelpuntenanalyse met eerdere metingen is moeilijk, omdat in de laatste peiling twee thema s (gebrek aan bestuursleden, gebrek aan taakuren) zijn toegevoegd. Gezien het relatief hoge percentage peuterspeelzalen dat tenminste één van beide items heeft aangekruist, is dit een zinvolle uitbreiding in de enquête van mogelijke knelpunten. Bij een vergelijking over de laatste drie peilingen is het opvallend dat het onderwerp financiën door steeds meer peuterspeelzalen als knelpunt wordt ervaren. Inmiddels kruisen ongeveer zes van de tien peuterspeelzalen dit aan als zijnde een probleem. Opvallend is verder dat het thema huisvesting nog steeds door ongeveer eenderde van de peuterspeelzalen wordt genoemd. Van de kleinere knelpunten valt op dat de betrokkenheid van de ouders elke (tweejaarlijkse) peiling door relatief iets meer peuterspeelzalen wordt genoemd. Dit geldt daarentegen niet voor het thema cao-personeel. Nadat dit onderwerp bij de vorige peiling nog door 16% van de peuterspeelzalen was aangekruist, viel dit nu terug naar 1,3%. financien huisvesting groepsgrootte cao-personeel betrokkenheid ouders anderstaligen spelmateriaal personeelstekort pedagogische deskundigheid anders '01/'02 '03/'04 '05/'06 23

22 24

23 7. SAMENVATTING EN CONCLUSIES De belangrijkste uitkomsten van de peiling onder Zeeuwse peuterspeelzalen worden samengevat in paragraaf 7.1. In paragraaf 7.2 worden de belangrijkste conclusies weergegeven. 7.1 Samenvatting In dit rapport is verslag gedaan van de uitkomsten van de peiling peuterspeelzalen 2005/2006. In tegenstelling tot eerdere peilingen, waarbij steeds een respons van 100% kon worden bereikt, werkten in deze peiling niet alle peuterspeelzalen mee aan het onderzoek. Van de 120 Zeeuwse peuterspeelzalen stuurden 105 peuterspeelzalen (87,5%) hun vragenlijst ingevuld terug. Uit de onderzoeksuitkomsten blijkt dat bij ruim 80% van de peuterspeelzalen kinderen al vanaf hun tweede verjaardag geplaatst kunnen worden. De gemiddelde groepsgrootte bedraagt 16,3 (in 2004: 16,4); de gemiddelde openingsduur ruim 14 uur per week. Ouders zijn aan vaste bijdrage per jaar gemiddeld 360,24 kwijt. Dit is bijna 13% meer dan bij de vorige peiling, in Overigens hanteert inmiddels bijna de helft van de Zeeuwse peuterspeelzalen een inkomensafhankelijke ouderbijdrage. Het aantal kinderen dat een Zeeuwse peuterspeelzaal bezoekt, kan geschat worden op Dat is bijna 8% lager dan in 2004, toen er bezoekertjes waren. Ook de omvang van de gemiddelde peuterspeelzaal in Zeeland nam in twee jaar tijd af van 43,8 naar 40,0 bezoekertjes per instelling. Naast een daling van het aantal kinderen bleek uit de onderzoeksresultaten verder dat ook de omvang van de wachtlijsten (-40%) en voorlopige aanmeldingen (-18%) sinds 2004 sterk afnamen. Iets meer dan de helft van de peuterspeelzalen registreert de zgn. doelgroeppeuters. Op grond van de beschikbare gegevens kan het aandeel autochtone doelgroepkinderen op ongeveer 34% worden geschat. Het percentage allochtone doelgroepkinderen bedraagt ongeveer 6%. Het aandeel kinderen met een sociaal-medische indicatie bedraagt rond de 1,7%. Door 6 op de 10 peuterspeelzalen worden speciale projecten uitgevoerd in het kader van het achterstandenbeleid. Dit is iets meer dan bij de vorige peiling (51%). Van degenen die dergelijke projecten niet uitvoeren wijst iets meer dan de helft op het feit dat deze projecten niet nodig zijn; ruim 20% vermeldt problemen van financiële aard. In vergelijking met de voorgaande peiling wordt deze reden duidelijk vaker genoemd. Uit de onderzoeksgegevens blijkt verder dat het aantal leidsters de afgelopen jaren een lichte stijging heeft doorgemaakt. Op dit moment is er per 13 peuters ongeveer 1 leidster aangesteld. De gemiddelde peuterspeelzaal heeft op dit moment ongeveer 3 leidsters in dienst (in 2004: 2,9). Bijna 90% van deze leidsters is gediplomeerd. Naast betaalde leidsters heeft bijna 40% van de peuterspeelzalen ook één of meer vrijwilligers in dienst. Overigens is er bij ruim driekwart (76%) van de peuterspeelzalen een coördinator en/of administratieve kracht aangesteld bij de koepelorganisatie waartoe men behoort. Met behulp van de zgn. kwaliteitsindicator, in 2003 ontwikkeld door de MO-groep, is een inventarisatie gemaakt van een 7-tal kwaliteitscriteria. Uit deze inventarisatie blijkt dat meer dan 90% van de Zeeuwse peuterspeelzalen over een pedagogisch beleidsplan beschikt. Iets minder dan 90% onderhoudt contacten met relevante organisaties; ongeveer driekwart van de peuterspeelzalen voert een jaarlijkse observatie uit en/of heeft een klachtenprotocol. Ruim 70% van de peuterspeelzalen heeft een functionerende oudercommissie; bijna 60% werkt met een plaatsingscontract. Bij ruim 50% van de peuterspeelzalen vindt een jaarlijkse kindbespreking plaats. 25

24 Aan het eind van de peiling werd een aantal mogelijke knelpunten voorgelegd. Uit de antwoorden blijkt dat de thema s financiën (nog meer dan in eerdere peilingen!) en gebrek aan taakuren er duidelijk uitspringen. Meer dan de helft van de peuterspeelzalen gaf aan dit in de dagelijkse praktijk als een probleem te ervaren. De huisvesting, de grootte van de groepen en/of ook het gebrek van bestuursleden vormde voor ongeveer eenderde van de peuterspeelzalen een knelpunt. 7.2 Conclusies Zeeuwse peuterspeelzalen doen het over het algemeen goed. Uit de inventarisatie van een 7-tal kwaliteitscriteria kwam in deze peiling naar voren dat de peuterspeelzalen in deze provincie gemiddeld iets hoger scoren dan gemiddeld in het land. Ondanks dit gegeven werd reeds bij de vorige peiling, in 2004, vastgesteld dat het peuterspeelzaalbezoek in Zeeland op termijn onder druk staat. Het op peil houden van het aantal kinderen dat een Zeeuwse peuterspeelzaal bezoekt was twee jaar geleden vooral een gevolg van weggewerkte wachtlijsten. Nu, twee jaar later, heeft de daling van het aantal bezoekertjes definitief vorm gekregen. Sinds 2004 nam het absolute aantal kinderen dat in Zeeland naar een peuterspeelzaal ging met ongeveer 8% af. Ook het aantal aanmeldingen en het aantal kinderen dat op een wachtlijst staat nam in de tussentijd verder af. ouderbijdrage sinds 2004 met gemiddeld bijna 13% was toegenomen. Over de afgelopen tien jaar bedroeg de prijsstijging zelfs gemiddeld ongeveer 80%. Dit werd mede veroorzaakt door de sterk toegenomen eisen op het gebied van veiligheid, hygiëne en deskundigheid. Ondanks het feit dat (bijna) de helft van de Zeeuwse peuterspeelzalen werkt met inkomensafhankelijke ouderbijdragen lijkt het - zeker in tijden van economische stagnatie - niet onlogisch dat deze sterke prijsstijgingen een negatieve invloed hebben op het percentage kinderen dat gebruik maakt, c.q. kan maken van een peuterspeelzaal. De daling van het aantal peuterspeelzaalbezoekertjes zal zich de komende jaren hoogstwaarschijnlijk voortzetten. Voor de komende tien jaar wordt een afname van het aantal 2 t/m 3-jarigen voorspeld van ongeveer 15% 8. Dat zal zich ongetwijfeld vertalen in kleinere peuterspeelzaalgroepen. De financiële problemen waarmee veel peuterspeelzalen op dit moment kampen, kunnen door deze ontwikkeling bij de kleinste peuterspeelzalen in de kleinste kernen tot een serieus voortbestaansprobleem leiden. Gezien de steeds belangrijkere rol die peuterspeelzalen onder andere spelen bij het vroegtijdig signaleren en bestrijden van taalen ontwikkelingsachterstanden bij jonge kinderen - ook bij autochtone kinderen op het Zeeuwse platteland - en ook voor de leefbaarheid van het platteland is dit geen goede ontwikkeling. De bovenstaande ontwikkeling is voor een groot deel het (logische) gevolg van een demografische ontwikkeling. Het aantal 2 t/m 3-jarigen in Zeeland heeft sinds 2004 een dalende trend ingezet en leidt (bijna) automatisch tot minder bezoekertjes. Toch is de afname van het aantal kinderen op een Zeeuwse peuterspeelzaal groter dan op grond van de bevolkingscijfers verwacht kon worden. Met andere woorden: niet alleen absoluut, ook relatief was sprake van een daling van het aantal bezoekertjes. Maakte in 2004 nog ruim 56,4% van de 2 en 3-jarigen gebruik van de peuterspeelzaal, twee jaar later is dit gedaald tot 55,1%. Er lijkt dus meer aan de hand. Een mogelijke verklarende factor hierbij is wellicht de (hoge) prijs die ouders moeten betalen voor het peuterspeelzaalbezoek van hun kind(eren). Een andere factor van betekenis is waarschijnlijk de substitutie door kinderdagopvang. Uit een recente analyse van gegevens uit de Zeeuwse jeugdmonitor bleek een aanzienlijke groei van de deelname aan de kinderopvang tussen 2001 en Ook kwam uit deze gegevens naar voren dat een aanzienlijk deel van de Zeeuwse ouders hun kind niet naar een peuterspeelzaal sturen omdat men al van het kinderdagverblijf gebruik maakt 7. Wat de prijs betreft bleek uit de recente inventarisatie van de hoogte van de ouderbijdragen dat de vaste (jaarlijkse) 7 Voor meer informatie over de Zeeuwse Jeugdmonitor: zie 8 Bron: Provinciale Bevolkingsprognose Zeeland

25 BIJLAGEN 27

26 28

27 Bijlage 1: vragenlijst peiling peuterspeelzalen PEILING PEUTERSPEELZALEN ZEELAND Naam peuterspeelzaal/locaie. Adres.... PC,Plaats,tel.nr.... (Evt.) Naam overkoepelende organisatie... Naam/Functie invuler Peuters Op welke leeftijd kunnen kinderen op uw peuterspeelzaal geplaatst worden? jaar en (evt.) maanden Op 1 januari 2006 bezochten peuters uw peuterspeelzaal. Op 1 januari 2006 stonden peuters op de wachtlijst die de minimumleeftijd hadden bereikt. Op 1 januari 2006 stonden er peuters als aanmelding op de wachtlijst. 2. Capaciteit Het aantal kinderen in een groep kan maximaal zijn: Het aantal groepen per week is: Op 1 januari 2006 bedroeg het aantal kinderen per groep: / / / / / / / / / /. 3. Personeel Is sprake van 2 volgens de CAO betaalde leidsters per groep? 0 Ja, in elke groep 0 Nee, steeds 1 leidster en 1 vrijwilliger 0 Twee vrijwilligers Hoeveel volgens de CAO betaalde leidster zijn er totaal in uw eigen locatie? Hoeveel van deze leidsters beschikken over een in de CAO genoemd diploma? Hoeveel (betaalde) fte is er totaal? fte Is er sprake van betaling van uren bovenop de contacturen? Ja/nee. Zo ja, hoeveel? Hoeveel vrijwilligers zijn er in totaal aangesteld?. Vrijwilligers (eigen locatie) Is er bij de koepelorganisatie een betaalde coördinator en/of admin. kracht aangesteld? Ja/nee Voor hoeveel uren?.. Uren administratieve kracht. Uren coördinator.. 4. Openingstijden Op welke dagdelen is uw peuterspeelzaal geopend? Dagen geopend s ochtends (openingstijden) s middags (openingstijden) Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag 29

28 5. Ouderbijdrage Werkt uw peuterspeelzaal met een vaste of met een inkomensafhankelijke ouderbijdrage? 0 vaste ouderbijdrage 0 inkomensafhankelijke ouderbijdrage->ga naar vraag 6 Hoe hoog bedraagt de vaste ouderbijdrage voor 2 dagdelen per week? per maand. NB. Als er verschillen in ouderbijdrage zijn tussen het morgendagdeel of middagdagdeel s.v.p. bij opmerkingen weergeven. Hoeveel maanden per jaar wordt de ouderbijdrage geïnd?..maanden per jaar. 6. Peuters uit speciale doelgroepen Wordt geregistreerd hoeveel doelgroeppeuters uw peuterspeelzaal bezoeken? Ja/nee. Hoeveel autochtone doelgroeppeuters bezochten op 1 januari 2006 uw peuterspeelzaal? peuters Hoeveel allochtone doelgroeppeuters bezochten op 1 januari 2006 uw peuterspeelzaal? peuters Wordt geregistreerd hoeveel peuters een vluchtelingen of asielzoekerstatus hebben? Ja/nee Zo ja, hoeveel peuters hadden op 1 januari 2006 een dergelijke status?.peuters Op 1 januari 2006 bezochten peuters met een sociaal-medische indicatie uw peuterspeelzaal. 7. Worden er door uw peuterspeelzaal speciale projecten uitgevoerd in het kader van het achterstandenbeleid, met name op het gebied van taalontwikkeling en sociale vaardigheden? 0 Ja, nl (naam methode) (ga naar vr. 8) 0 nee Waarom niet? 0 Niet nodig; is geen vraag naar 0 Ontbreken financiële middelen 0 Anders, nl 8. Onderstaand zijn enkele zaken weergegeven waar peuterspeelzalen aandacht aan kunnen besteden. Geef aan (aankruisen) in hoeverre dit binnen uw peuterspeelzaal een rol speelt. 0 Pedagogisch beleidsplan aanwezig 0 Jaarlijkse observatie van ieder kind 0 Jaarlijkse kindbespreking met de ouders 0 Plaatsingscontract met ouders 0 Klachtenprotocol 0 Functionerende oudercommissie 0 Contacten met relevante organisaties, zoals onderwijs, gemeenten, etc. 0 Anders, nl.. 9. Onderstaand worden een aantal knelpunten aangegeven waarmee peuterspeelzalen geconfronteerd kunnen worden. Kruis aan als u van mening bent dat onderstaande zaken uw werk bemoeilijken. Bij het kopje anders kunt u ook zelf iets aangeven. 30

29 De onderstaande zaken bemoeilijken het werk op onze peuterspeelzaal (meerdere antw. mogelijk): 0 Personeelstekort 0 Gebrek aan taakuren (buiten de contacturen) 0 Anderstalige kinderen 0 Financiële middelen 0 Betrokkenheid ouders 0 Pedagogische deskundigheid personeel 0 Huisvesting 0 CAO personeel 0 Spelmateriaal 0 Groepsgrootte 0 Gebrek aan voldoende bestuursleden Anders, nl... Eventuele opmerkingen naar aanleiding van deze vragenlijst WIJ DANKEN U VOOR HET INVULLEN VAN DEZE VRAGENLIJST. GRAAG RETOUR VOOR 15 FEBRUARI 31

30 32

31 Bijlage 2: Overzicht peuterspeelzalen per kern Gemeente Kernen waarin een peuterspeelzaal gevestigd is Schouwen-Duiveland (12) Brouwershaven Bruinisse Dreischor Haamstede Kerkwerve Nieuwerkerk Oosterland Renesse Scharendijke Zierikzee (3) Tholen (9) Oud-Vossemeer Poortvliet Scherpenisse St. Annaland St. Maartensdijk St. Philipsland Stavenisse Tholen (2) Borsele (12) Borssele Driewegen Heinkenszand Hoedekenskerke Kwadendamme Lewedorp Nieuwdorp Nisse Oudelande Ovezande s Gravenpolder s Heerenhoek Goes (10) Goes (4) Kattendijke Kloetinge s Heer Arendskerke s Heer Hendriksk. Wilhelminadorp Wolphaartsdijk Kapelle (2) Kapelle Wemeldinge Noord-Beveland (6) Colijnsplaat Geersdijk Kamperland Kats Kortgene Wissenkerke Reimerswaal (6) Hansweert Krabbendijke Kruiningen Rilland-Bath Waarde Yerseke Middelburg (10) Arnemuiden Middelburg (7) Nw.& St. Joosland St. Laurens Veere (11) Aagtekerke Domburg Grijpskerke Koudekerke Meliskerke Oostkapelle Serooskerke Veere Vrouwenpolder Westkapelle Zoutelande Vlissingen (7) Oost-Souburg (2) Vlissingen (5) Sluis (10) Aardenburg Breskens Eede Groede Oostburg Schoondijke Sluis Waterlandkerkje Yzendijke Zuidzande Terneuzen (15) Axel Biervliet Hoek Philippine Sas van Gent Sluiskil Spui Terneuzen (6) Westdorpe Zaamslag Hulst (10) Clinge Graauw Hengstdijk Hulst Kloosterzande Lamswaarde Nw.-Namen St. Jansteen Terhole Vogelwaarde 33