rovinciaal omein elzijnv iermaandelijks

Transcriptie

1 rovinciaal omein elzijnv iermaandelijks 6de jaargang nr 19 september 2012 thema Innovatie in de aanpak van intrafamiliaal geweld

2 > 2 voorwoord inhoud 3 < Voorwoord Inhoud Geachte lezer, Intrafamiliaal geweld staat al meer dan een decennium als beleidsdomein op de provinciale agenda. De specifieke aandacht voor dit thema is gegroeid vanuit het beleid inzake fysiek en seksueel geweld, waarbij provincie Antwerpen al sinds 1991 een voortrekkersrol neemt. Dit themanummer is specifiek gewijd aan de innovaties die in onze provincie worden ontwikkeld om geweld in gezinnen effciënter en effectiever aan te pakken. De wijze waarop het provinciale beleid inzake intrafamiliaal geweld wordt uitgebouwd, sluit naadloos aan op de taakstelling van het provinciale welzijnsbeleid. Het in kaart brengen van de problematiek van intrafamiliaal geweld en het duiden van knelpunten en blinde vlekken in de aanpak is een eerste provinciale taak op dit gebied. Om tot een goede en verbeterde samenwerking te komen, is een doorgevoerde netwerking met de verschillende betrokken sectoren noodzakelijk. De arrondissementeel georganiseerde netwerken inzake intrafamiliaal geweld en ouderenmis(be)handeling worden getrokken en gecoördineerd door de provinciale medewerkers van het Coördinatiepunt Geweld en Slachtofferbeleid. De netwerken leiden onder andere tot deskundigheidsbevordering en gerichte acties. Omdat er op intrafamiliaal geweld nog steeds een taboe rust, komt het geweld soms pas laat naar buiten. Een aantal van de initiatieven zijn dan ook meer curatief ingericht. Niettemin is preventie van geweld uitermate belangrijk. De provincie zet dan ook in op het verder doorbreken van het taboe, onder andere via sensibilisatiecampagnes en op het zo vroegtijdig mogelijk herkennen van signalen van intrafamiliaal geweld. Een voorbeeld hiervan is het vormingspakket kindermishandeling, dat gedurende verschillende jaren wordt georganiseerd doorheen de gehele provincie. Voor de toekomst vormen het verstevigen en het verder uitbouwen van de goede praktijken bij de aanpak en het verder inzetten op preventie de leidraad voor het provinciale beleid inzake intrafamiliaal geweld. Marc Wellens Gedeputeerde 02 Voorwoord 03 Inhoudstafel 05 Innovatie in de aanpak van intrafamiliaal geweld [Uw weg vinden in dit themanummer] THEmA 1: PrOTOCOl VAN moed 11 Wat moed, moet THEmA 2: KETENAANPAK 13 Schakels van hulp 14 Korte keten in mechelen 29 PrOVINCIAAl NIEUWS WElZIJN THEmA 3: CO3 17 CO wie? CO3 33 Bronnen van inspiratie 43 Wie is wie? THEmA 4: DrIE ANDErE PrOJECTEN 53 Kinderarmoede en geweld 54 Kindermishandeling herkennen en voorkomen 56 Eergerelateerd geweld mechelen 58 Conclusie 59 Colofon Tenzij anders vermeld, zijn alle artikels van de hand van Liselotte Suls, Nena Marien en Pascale Franck. Liselotte Suls en Nena Marien deden beide stage bij het Coördinatiepunt Geweld en Slachtofferbeleid van de provincie Antwerpen, waarvan Pascale Franck coördinator is. Momenteel werkt Nena als tijdelijke medewerker binnen het team Jeugdwelzijn van de Dienst Welzijn en Gezondheid. liselotte Suls Pascale Franck Nena marien Impulsbeleid is de rode draad doorheen het provinciale beleid inzake intrafamiliaal geweld, getuige de in dit nummer beschreven innovatieve projecten. Hierin is de provincie zowel ondersteuner van acties als initiatiefnemer en coördinator van andere projecten. GEDICHTEN Alle gedichten in dit themanummer werden in 2010 geschreven door leerlingen uit secundaire scholen in het arrondissement Turnhout. 25 november, de Internationale Dag Tegen Geweld op Vrouwen, vormde daartoe de aanleiding. De redactie heeft alle poëtische vrijheden in het taalgebruik overgenomen.

3 innovatie in de aanpak van intrafamiliaal geweld 5 < Innovatie in de aanpak van intrafamiliaal geweld Een algemene situering als wegwijs in dit themanummer Veel diensten en organisaties worden met intrafamiliaal geweld geconfronteerd. Slechts een beperkt aantal onder hen hebben een specifieke opdracht bij de aanpak van dit geweld. Vaker gaat het om diensten die in de uitvoering van hun eigen opdracht stuiten op één of meer vormen van het geweld. men denkt hierbij aan een OCmW-medewerker, een huisarts, een politie-inspecteur, een justitie-assistent, een jongerenwerker, een parketmagistraat. De aard en dynamiek van intrafamiliaal geweld (IFG) - met het herhalend en escalerend karakter en de (veelheid aan) problemen die meestal de voedingsbodem vormen - maakt dat zelfs hierin geschoolde medewerkers zich niet altijd opgewassen zien om deze problematiek aan te pakken zonder hulp van andere diensten. Vanaf het einde van de jaren 90 werd dan ook geïnvesteerd in het aanpakken van intrafamiliaal geweld op diverse domeinen. De activiteiten in het kader van deze aanpak zijn veelomvattend. Het betreft wetgevende initiatieven, politionele interventiestrategieën, justitiële maatregelen, daderbehandeling, opvang en begeleiding van slachtoffers, preventiecampagnes, training en opleiding voor diverse beroepsgroepen, vluchthuiswerking. De verschillende betrokken organisaties en overheden zijn ondertussen overtuigd van deze multidisciplinaire aanpak. De richtlijnen, die voor diverse beroepsgroepen werden uitgeschreven, gaan vaak uit van een stevig samenwerkingsverband met andere sectoren. Deze visie leidt tot een vernieuwde aanpak van intrafamiliaal geweld. Dit themanummer gaat in op een aantal initiatieven die vanuit dit gedachtegoed zijn ontstaan. In de verschillende regio s en met betrekking tot specifieke doelgroepen of problemen inzake geweld is actie ondernomen om tot een verbeterd aanbod te komen. Protocol van moed Het Protocol van moed is één van deze projecten, specifiek gericht op kindermishandeling en misbruik. Het betreft een experimenteel project waarbij een aantal partners van justitie, politie en hulpverlening in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen afspraken maken om de grenzen van het beroepsgeheim af te tasten, om samen de aanpak bij kindermishandeling te versterken, met als doel te komen tot een uitgewerkt spreekrecht en casusgebonden overleg bij situaties van kindermishandeling. Ketenaanpak Het denken over multidisciplinaire samenwerking evolueert de laatste jaren verder naar een gerichte ketenaanpak. Deze ketenaanpak wordt verder in deze Provinciaal Domein Welzijn toegelicht. Het ultieme doel is preventie van (verder) gezinsgeweld en de veiligheid in het gezin op korte en lange termijn waarborgen.

4 > 6 innovatie in de aanpak van intrafamiliaal geweld innovatie in de aanpak van intrafamiliaal geweld 7 < In arrondissement mechelen is er het project Korte ketenaanpak bij gezinnen met geweld en kinderen. Hier zoeken partners vanuit politie, justitie en hulpverlening naar een gerichte samenwerking om veiligheid te creëren voor kinderen die in zorgwekkende situaties van gezinsgeweld verkeren. CO3 CO3 is één van de innovatieve projecten die uit deze ketenaanpak is gegroeid. Gecoördineerd door Stad Antwerpen en Provincie Antwerpen zetten medewerkers uit drie domeinen (politie/justitie, hulpverlening en bestuur) in het arrondissement zich samen in om het geweld in gezinnen te stoppen. Via een ketenmodel stemmen de verschillende werkingen hun inspanningen af op een gezamenlijk plan van aanpak. Daarbij gaat niet alleen aandacht naar de geweldfeiten, ook de achterliggende problemen in het gezin komen aan bod. Om herhaling te voorkomen wordt de focus gelegd op beschermende factoren. De sterkte van het gezin is hierbij het uitgangspunt. Het pilootproject CO3 is een proeftuin voor arrondissement Antwerpen om te experimenteren met de samenwerking tussen verschillende diensten onder één dak. De deelnemende diensten verkennen hoe zij de samenwerking binnen CO3 het meest effectief en effciënt kunnen organiseren. Aan het einde van het pilootproject wordt kritisch gekeken en beoordeeld of de noodzaak bestaat om het CO3-samenwerkingsverband verder te zetten, over welke maatschappelijke thema s, in welke vorm, en met welke bijdrage van welke ketenpartner. De aanpak van intrafamiliaal geweld wordt ingericht op basis van de volgende (inhoudelijke) uitgangspunten met betrekking tot de rol van zowel cliënten als professionelen: Systeemgericht werken: het gelijktijdig bieden van dienstverlening aan slachtoffer(s), pleger(s) en kind(eren); Aanklampende hulpverlening: cliënten motiveren hulp te zoeken om de geweldsituaties te stoppen en tot herstel te komen; Preventie, vroegdetectie en tijdige interventie; Doorbreken van de intergenerationele overdracht; Doelgroepspecifieke programma s (plegers, slachtoffers, kinderen en gezinnen als cliëntsysteem); Zoveel mogelijk gebruik maken van evidence-based interventies; Waar nodig gebruik maken van drang- en dwangmaatregelen: hierbij worden afspraken gemaakt over de timing van de justitiële afhandeling wanneer tegelijkertijd een hulpverleningstraject loopt (bijvoorbeeld nieuwe verhoren, op zitting brengen, ); responsabilisering: de verantwoordelijkheid van de cliënten in het gezin vooropstellen; Empowerment: de aanwezige - maar soms onderdrukte - eigen mogelijkheden en krachten bij alle gezinsleden aanspreken; Betrokkenheid van de cliënt: het gezin wordt zoveel mogelijk betrokken bij het selecteren van en besluiten over interventies (vrijwillig kader); Diversiteit: binnen de aanpak is aandacht voor gezinnen met verschillende achtergronden, etniciteiten en nationaliteiten. Een procesmanager (Pascale Franck) en een ketenregisseur (Davy Simons) - toelichting over beide functies volgt - geven vorm aan de gezamenlijke aanpak vanuit twee lokale besturen, de provincie en de stad. Het samenwerken tussen de twee besturen verhoogt de slagkracht en mogelijkheden van het project en is één van de kritische succesfactoren voor het slagen ervan. Gezamenlijk kader en draagvlak De gemeenschappelijke factoren bij de verschillende innovatieve projecten zijn de zoektocht naar de mogelijkheden voor het delen van informatie in functie van het stoppen van gezinsgeweld, het aanpakken van de onderliggende oorzaken en het versterken van de beschermende factoren naar de toekomst. Ook de gezamenlijke gedragenheid door zowel politionele en justitiële diensten als hulpverlenings- en zorgorganisaties is iets wat de diverse innovatieve projecten gemeen hebben. De nood aan een bestuurlijk en politiek draagvlak om de resultaten van deze projecten verder te borgen naar een effciënte en regulier ingebedde methodiek is een derde kenmerk dat de betrokken projecten delen. Davy Simons Pascale Franck

5 > 8 innovatie in de aanpak van intrafamiliaal geweld innovatie in de aanpak van intrafamiliaal geweld 9 < COÖRDINATIEPUNT GEWELD EN SLACHTOFFERBELEID De provinciale werking inzake intrafamiliaal geweld, ouderenmis(be)handeling, eergerelateerd geweld en seksueel geweld. Het provinciebestuur Antwerpen voert sinds 1991 een actief beleid aangaande het fysiek en seksueel geweld en de slachtofferproblematiek. Dit beleid kadert onder andere in een samenwerkingsovereenkomst tussen de federale regering (federaal gelijke kansenbeleid), de Vlaamse overheid (Gelijke kansen in Vlaanderen) en de provinciebesturen. Hierbij wordt in elke provincie minstens een voltijdse provinciale coördinator tewerkgesteld, met als taak het aanbod en de aanpak op vlak van fysiek, seksueel, psychisch geweld te verbeteren. Het Coördinatiepunt Geweld en Slachtofferbeleid maakt deel uit van de Dienst Welzijn en Gezondheid van de provincie Antwerpen. Het team bestaat uit 4 medewerkers: Pascale Franck, Ann Beliën, Geertrui Provinciael en Karolien Boonen. De provincie subsidieert ook twee halftijdse regionale medewerkers voor de problematiek van intrafamiliaal geweld: deze zijn tewerkgesteld in respectievelijk het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) Het Welzijnshuis te Mechelen en CAW De Kempen te Turnhout. Zij ondersteunen het betrokken team als regionaal aanspreekpunt en zorgen mee voor de netwerkvorming. In provincie Antwerpen bestaat sinds 2000 een multidisciplinaire samenwerking om intrafamiliaal geweld efficiënter aan te pakken. Een goed antwoord op situaties van intrafamiliaal geweld vertrekt vanuit een samenwerking tussen politie, justitie, hulpverlening, medische sector en beleid. Het takenpakket van de provinciale coördinatie inzake geweld en slachtofferbeleid kan in 5 taken worden samengevat: 1. Samenwerkingsverbanden Bevorderen van de multidisciplinaire samenwerking in de aanpak van fysiek, seksueel en psychisch geweld zodat op de verschillende situaties van intrafamiliaal geweld een verbeterd antwoord volgt. 2.Vorming en deskundigheidsbevordering De provinciale coördinatie neemt regelmatig initiatieven gericht op een zo effectief mogelijke aanpak van intrafamiliaal geweld voor diegenen die beroepshalve met slachtoffers en/of daders van deze vorm van geweld in contact komen. Daarnaast verleent de provinciale coördinatie inzake geweld ook haar medewerking aan bestaande en/of voor bepaalde beroepsgroepen ontwikkelde vormingsprogramma s m.b.t. deze problematiek. 3. Innovatieve projecten De provinciale coördinatie start, coördineert, begeleidt en/of ondersteunt projecten gericht op het wegwerken van knelpunten in de aanpak van intrafamiliaal geweld en het verbeteren van het effectieve aanbod. Waar nodig gaat ze op zoek naar financiële ondersteuningsmogelijkheden. 4. Advies De provinciale coördinatie verleent advies m.b.t. de aanpak van intrafamiliaal geweld, o.a. aan lokale besturen, hogere overheden, specifieke betrokken beroepsgroepen. 5. Sensibilisering De provinciale coördinatie organiseert op regelmatige basis sensibilisatieacties m.b.t. intrafamiliaal geweld. Dit kan de vorm aannemen van een sensibilisatiecampagne (actie, affiches, posters, folders, ), een persconferentie, artikels en interviews in algemene pers of vakbladen, voordrachten. INTRAFAMILIAAL GEWELD Geweld ervaren in de loop van het leven: IN DEFINITIE EN ENKELE CIJFERS Bevraagd over het geweld dat werd ervaren vanaf de leeftijd van 18 jaar, zegt 41,5% van de respondenten dat zij slachtoffer waren van In de provincie Antwerpen wordt volgende definitie gehanteerd: verbaal geweld, 22% van intimidaties, en 15% van fysieke agressie. Intrafamiliaal geweld (IFG) is elk dwingend, intimiderend gedrag dat Vooral vrouwen zijn slachtoffer van seksueel geweld (5,6% van de uitgevoerd wordt tegenover een gezins- of familielid of (ex) intieme vrouwen tegenover 0,8% van de mannen). partner én waarbij dit dwingend intimiderend gedrag gepaard gaat Slachtoffers van geweld ervaren hiervan ernstige gevolgen. Hun met geweld of dreiging met geweld en een intrafamiliale invloed heeft. gezondheid is minder goed dan die van de andere respondenten; ze kampen met name met slaapproblemen, angst en stress, of nemen De definitie omvat zowel fysiek, psychisch en seksueel geweld, als hun toevlucht tot medicatie of drugs. Zelfmoordpogingen komen economische verdrukking, isolatie, verwaarlozing. dubbel zo vaak voor bij slachtoffers dan bij niet-slachtoffers. Het geweld kan zowel actief als passief zijn, inclusief de dreiging met geweld. Het geweld kan één of meer strafrechtelijke inbreuken Partnergeweld: vormen, maar kan ook vormen aannemen die niet als strafrechtelijk 12,5% van de respondenten verklaarde minimum één daad van feit zijn omschreven. Verschillende vormen van psychisch geweld zijn geweld te hebben ervaren door hun partner of ex-partner gedurende niet in de strafwet opgenomen, maar kunnen wel deel uit maken van de afgelopen 12 maanden. Vrouwen zijn vaker slachtoffer van een patroon van intrafamiliaal geweld. ernstiger en frequenter partnergeweld. Bij jongeren is er een hoger aantal vermeldingen van partnergeweld. Slachtoffers doen in Het gaat dan om: bijzonder weinig gevallen aangifte bij de politie of het parket van het Partnergeweld; hun overkomen partnergeweld. Men praat er overigens zelden over Stalking; met derden. Vrouwelijke slachtoffers praten wel vaker dan mannelijke Kindermishandeling en -verwaarlozing; slachtoffers met derden over hun ervaringen met partnergeweld: Oudermishandeling; 67,4% van de vrouwen sprak erover, tegenover 44,9% van de mannen. Ouderenmis(be)handeling; Eergerelateerd geweld; De statistische analisten bij het college van procureurs-generaal Geweld tussen broers en zussen. hebben de parketstatistieken bij cijfers over intrafamiliaal geweld grondig geanalyseerd. Er is een sterke stijging van de instroom van Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen liet in 2010 dossiers intrafamiliaal geweld sinds de invoering van de richtlijnen een nieuw Belgisch onderzoek uitvoeren naar de ervaringen van voor politie en justitie ter aanpak van intrafamiliaal geweld in vrouwen en mannen met psychologisch, fysiek en seksueel geweld In 2004 en 2005 werden nog respectievelijk en [Onderzoek uitgevoerd door het Centre d Etude de l Opinion van binnenkomende dossiers opgetekend, terwijl vanaf 2006 ( de Universiteit van Luik, in samenwerking met het departement dossiers) en later 2007 (56.190) en 2008 (58.928) de verhoogde Experimenteel-Klinische en Gezondheidspsychologie van de activiteit van politie en parket in deze fenomenen duidelijk vruchten Universiteit Gent en met de sociologe Anne-Marie Offermans]. afwerpt. Ongeveer 80% van deze dossiers behelst partnergeweld. (bron: website van de Dienst Strafrechtelijk Beleid: Uit het onderzoek kwam naar voor dat geweld binnen vertrouwensrelaties voorkomt in alle sociaal-economische klassen en binnen alle culturen. Slachtoffers zijn in de meeste gevallen vrouwen en kinderen, maar het geweld treft ook mannen, ouders en ouderen.

6 > 10 wat moed, moet thema 1 PROTOCOL VAN MOED wat moed, moet 11 < Wat moed, moet Het Protocol van moed is een proefproject in het arrondissement Antwerpen dat zich richt op kindermishandeling. Het is een onderdeel van het Protocol Kindermishandeling dat bestaat uit een samenwerkingsovereenkomst tussen zorgen hulpverlening en justitiële actoren. Aanloop naar het project Het Protocol Kindermishandeling is het resultaat van jarenlange inzet in een werkgroep onder leiding van Christian maes, die is ontstaan naar aanleiding van de Dutroux-affaire. In 2010 vond in de provincie Antwerpen de vierde editie plaats van de Veiligheidsconferentie. Deze stond in het teken van intrafamiliaal geweld (IFG), met specifieke aandacht voor kinderen in onveilige gezinssituaties. De conferentie leek de uitgelezen kans om het Protocol Kindermishandeling te laten signeren. Op 30 maart 2010 werd het dan ondertekend door toenmalig minister van Justitie, Stefaan De Clerck, en Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Jo Vandeurzen. Daarna kon gestart worden met de uitwerking van de aanbevolen projecten beschreven in het akkoord, waaronder het Protocol van moed. Sinds januari 2012 is het project operationeel. Het proefproject zal een duurtijd hebben van 1,5 jaar. Wat? Het Protocol van moed richt zich op het bestrijden van kindermishandeling. Het belang en de veiligheid van het kind staan centraal. Specifiek gaat het hier om feitelijke minderjarigen. Jongeren met het statuut van een verlengde minderjarigheid worden niet opgenomen in het project. Doel van het project is om overleg tussen de verschillende instanties van politie, parket en hulpverlening mogelijk te maken in die dossiers waar sprake is van een verontrustende situatie, waar nood is aan extra informatie of waar organisaties tegen hun eigen grenzen aanlopen. met andere woorden: in die situaties waar overleg een meerwaarde zou kunnen betekenen. Uiteraard gaat het dan enkel om die informatie die essentieel is om aan risico-taxatie te doen. Zo kan een hulpverlener die een vermoeden heeft van kindermishandeling maar niet zeker is van zijn stuk het dossier bespreken met de andere partners om samen tot een risico-inschatting te komen. Door structureel overleg in te bedden tussen parket, hulpverleners en experts, door informatie uit te wisselen en door geijkte procedures te hanteren tracht men de aanpak van kindermishandeling te verbeteren en de samenwerking tussen deze drie grote partners te bevorderen. De belangrijkste partners bij het Protocol van moed zijn naast het parket en de politie (in opdracht van het parket), de hulpverlening in het algemeen en het Comité Bijzondere Jeugdzorg en het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling als experts. Beide instanties hebben een grondige expertise opgebouwd over het thema en kunnen in veel situaties optreden als deskundigen. Ze kunnen hulp bieden bij het verzamelen van informatie over een bepaalde casus. Alle betrokken instanties, zowel hulpverlenende als justitiële, worden uitgenodigd om in dit project de nodige informatie te delen, bijvoorbeeld wanneer het parket hen zou contacteren met de vraag of er al dan niet hulpverlening werd gestart, verder gezet en/of beëindigd. REFERENTIES Protocol Kindermishandeling Justitie Welzijn, Deze tekst is te vinden op de website van de provincie Antwerpen, (Welzijn/Zorg en hulp/geweld en Slachtofferbeleid/ Veiligheidsconferentie/Editie 2010). Uitwerking theoretisch kader en draaiboek Pilootproject Antwerpen Protocol van moed. Een experiment inzake het spreekrecht en het casegebonden overleg bij situaties van kindermishandeling. Protocol van moed: Durven samenwerken rond kindermishandeling: grensverleggend, moedig en uitdagend. Draaiboek voor hulpverleners. Deze teksten zijn te vinden via de website van Integrale Jeugdhulp, (Antwerpen/Protocol van moed).

7 thema 2 KETENAANPAK > 12 schakels van hulp schakels van hulp 13 < Schakels van hulp Een ketenaanpak is nauw verwant aan begrippen als intersectorale samenwerking, netwerk, zorgcircuit, vraaggerichte hulp, die de actuele visie op hulpverlening domineren. Het is beslist geen exclusief gegeven voor Welzijn of Slachtofferbeleid. De methode is net zo goed van toepassing op bijvoorbeeld de gezondheidszorg, de handel als het afvalbeleid. Het begrippenkader is niet nieuw. Het innovatieve schuilt in de vaststelling dat de aanpak zich eindelijk uit de boeken, studies en vorming loswrikt en zijn weg vindt naar zowel praktijkwerkers als beleidsmakers van sectoren en overheden, waartussen voorheen de dikste muren stonden. Vanuit de simpele, maar zeer overtuigende, vaststelling dat de hulpvrager niet enkel minder duur maar vooral veel beter ondersteund wordt. In hulpverlening en zorg men creëert een zo sluitend mogelijk samenwerkingsverband van verschillende organisaties zoals bestuurlijke overheden (gemeenten, steden, OCmW s), dienstverleners, zorg- en welzijnsvoorzieningen, ambtelijke overheden (vb. onderwijs, welzijn, justitie, binnenlandse aangelegenheden), met als doel het verbeteren van de zorg-, hulp- en/of dienstverlening aan de cliënt. Deze samenwerking baseert zich op gelijkwaardigheid en erkenning van interafhankelijkheid om de particuliere hulpvraag op te lossen. Intrafamiliaal geweld is exemplarisch voor ernstige probleemstellingen die geen enkele instantie op effectieve wijze alleen kan bestrijden. Toepassing Succes en falen van een ketenaanpak is sterk afhankelijk van de keuzen die men onderweg, tijdens het proces, maakt. Ondermeer bij de dilemma s waarvoor men voortdurend - en steeds veranderend - geplaatst wordt. Een paar overwegingen, waarmee men ongetwijfeld te maken krijgt: Focus: een stringente afbakening van de doelgroep; legitimatie: vb. zorg of veiligheid; Partners: wie zijn de ketenpartners; Sturing: wie heeft de regie; Aanspreekpunt: waar melden; Prioriteiten: wat eerst; Borging: wie is verantwoordelijk. randvoorwaarden Er is sprake van een ernstig; probleem Het probleem is oplosbaar op het niveau waarop de partners opereren; Er is ambtelijk en bestuurlijk draagvlak; Er zijn middelen. De aanpak wrikt zich eindelijk los uit de boeken, studies en vorming. Bronnen Wiki Handhaving van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) landelijke kenniskring handhavingsjuristen Netwerk handhavingsregisseurs

8 > 14 korte keten mechelen korte keten mechelen 15 < Korte keten mechelen Karolien Boonen is adviseur slachtofferbeleid bij het Coördinatiepunt Geweld en Slachtofferbeleid van de Dienst Welzijn en Gezondheid. Zij ondersteunt - naast andere acties Korte Keten mechelen. Dit project richt zich naar situaties van intrafamiliaal geweld waarbij kinderen slachtoffer of getuige zijn van dit geweld. Politie, justitie en hulpverlening bundelen de krachten om de strijd tegen deze vorm van geweld tegen te gaan. Geografisch gezien beperkt het project zich tot de arrondissementsgrenzen van mechelen. Een gesprek. U bent sinds december nieuw in het Coördinatiepunt Geweld en Slachtofferbeleid. Hoe is het voor u om in dit team te werken? Het bevalt me erg. Ik werk graag in teamverband. Dit geeft meer energie dan wanneer je alleen werkt. Wel ben ik ervan geschrokken dat het team met zóveel verschillende dingen bezig is. Geweld en Slachtofferbeleid behelst meer aspecten dan ik eerst dacht. Er wordt dan ook hàrd gewerkt. Wat houdt Korte Keten Mechelen precies in? Er komt een tweewekelijks overleg waar zowel politie, justitie als hulpverlening aan de tafel zitten. In dit overleg zullen we dossiers bespreken waar zowel de hulpverlening, politie als justitie het gevoel heeft vast te lopen. De dossiers handelen over geweldsituaties in gezinnen waarbij kinderen betrokken zijn, als slachtoffer of als getuige van geweld. De bedoeling is om een gezamenlijk interventieplan te ontwikkelen waarbij we hopen de situatie op een effciëntere manier aan te pakken, zodat de mensen sneller geholpen zijn en de veiligheid in het gezin zich herstelt. Welke plaats heeft Provincie Antwerpen dan binnen dit project? In mechelen dachten ze er al een tijdje aan om met een gelijkaardig project van start te gaan. De provincie heeft Karolien Boonen dit project vanaf het begin ondersteund. Voor de duur van de proefperiode ben ik ketenregisseur of voorzitter van het overleg, vanuit mijn neutrale en onafhankelijke positie. En wat is volgens u de meerwaarde? Voor zover ik dit nu al kan inschatten, zie ik het voor alle organisaties en partners als een verrijking om de werking van de andere diensten te leren kennen. Het werkt bij de hulpverlening ook de schrik weg voor politie en justitie. En andersom. Je zal die diensten naar elkaar zien toegroeien. Dossiers worden beter opgelost als je weet wat iedereen doet en waar je samen naartoe wil. Hoe ziet u Korte Keten Mechelen verder evolueren in de toekomst? In het najaar organiseren we vijf proef-ronde Tafels. Op basis daarvan hopen we tegen het einde van het jaar tot een samenwerkingsprotocol te komen dat door iedere partner wordt ondertekend. Een van die vijf dossiers zal gaan over eergerelateerd geweld, omdat men daar in mechelen ook heel erg mee bezig is. Vanaf januari 2013 zullen we dan effectief starten met het tweewekelijkse overleg. EVrY NIGHT Evry night is the same story. Evry night i cry myself to sleep. I m scared, scared of evrything. I can t hide myself, can t run away. Cause when I do something wrong. He comes after me and evrytime, I pray, I pray that he doesn t kill me. I cry and scream but it s like I m the only one in the world. Because when I try to escape from all of this to disappear and come back when I wanna live again. It starts all over for now. It seems like it s never gonna End! Onbekend AFSCHEIDSlIED VAN JAN Je vader is jurist je wist niet wat hij wist en je moeder heeft verdriet omdat je haar verliet Je bent een nul een sul een flop een soort humorloze mop maar je vader is verward schudt het hoofd in diepe spijt want het schuldbesef volhardt bij dit zwaar verloren pleit het verdriet verbale moord zoon finaal grond ingeboord 5 LOS A SHT AllEEN Alleen thuis. Kom, kom zegt hij zacht. maar ik ben moe. Alleen in huis. Nee papa, nee zeg ik en doe mijn beentjes toe. 5 KANT B SHT

9 thema 3 CO3 co wie? co3! 17 < CO wie? CO3! Waar intrafamiliaal geweld (IFG) vroeger als een privé-aangelegenheid beschouwd werd, groeit nu het besef dat gezinnen die geconfronteerd worden met geweldproblemen nood hebben aan voldoende en gestructureerde hulp, indien nodig met aanklampend karakter. Omdat een gezin verschillende leden telt, zijn er vaak meerdere organisaties bij die hulp betrokken. Een casusonderzoek bij verschillende diensten door Stad Antwerpen toonde vorig jaar aan dat gemiddeld zes organisaties met het gezin contact hebben. Hulp genoeg, zou je denken. maar hoe effectief is deze hulp als deze niet op elkaar wordt afgestemd? Cliëntcentrale Organisatie CO3 klinkt als een ingenieuze scheikundige formule en eigenlijk is dat ook zo. Het is een voor België uniek, wetenschappelijk onderbouwd, project. Het ontbreken van een effciënte en multidisciplinaire aanpak bij dossiers van IFG was al jaren een zorg. Heel wat inspanningen zijn aan CO3 vooraf gegaan. Zo heeft de provincie meegewerkt aan het draaiboek politie-justitie. Dit was een eerste stap in de richting van multidisciplinair samenwerken op het gebied van IFG. Ook Stad Antwerpen werkte meerdere projecten uit om tegemoet te komen aan de gesignaleerde noden. Door de complexe aard van gezinsgeweld kunnen individuele instellingen de tekortkomingen vaak niet alleen overbruggen. De Provincie Antwerpen, de Stad Antwerpen en het Parket Antwerpen hebben daarom de handen in elkaar geslagen, wat tot het pilootproject CO3 heeft geleid. CO3 fungeert als proeftuin in de aanpak van gezinsgeweld. Het werkingsgebied is het arrondissement Antwerpen. Het project heeft op Vlaams en op Federaal vlak ondersteuning gevraagd en gekregen. CO3 zal door middel van onderzoek de effectiviteit van de aanpak meten. De resultaten van de pilootfase zullen bepalen of en op welke manier CO3 verdergezet wordt. De pilootfase loopt af in De afkorting CO3 staat voor Cliëntcentrale Organisatie met Drie Partners. De cliënt - hier het gezin - staat centraal. De drie partners wijzen op politie/justitie, hulpverlening/ zorg en lokale besturen (in casu de Provincie Antwerpen en de Stad Antwerpen). Deze partners werken in moeizaam lopende dossiers van IFG een gezamenlijk traject uit. CO3 werd gehuisvest in het justitiehuis van Antwerpen, zodat de betrokken sectoren effectief met elkaar kunnen samenwerken. De vaste partners die meewerken aan CO3 worden voor een groot deel van hun tijd gedetacheerd naar dit project. Het doel van CO3 is het stoppen van geweld, het voorkomen van recidieven en het aanreiken van handvatten om problemen in de toekomst te voorkomen. Het kan niet de bedoeling zijn dat we ons na aanmelding gezinsgeweld terugtrekken.

10 > 18 co wie? co3! co wie? co3! 19 < DE NAAM CO3 Procureur des Konings Herman Dams speelde met mogelijke namen voor het pilootproject en opperde de term CO3. CO3 is een stof die in meteorieten voorkomt, wat het beeld van stevig materiaal met een sterke impact oproept. HET JUSTITIEHUIS Om optimaal te kunnen samenwerken, is het nodig dat de CO3-teamleden ook fysiek samen zitten. CO3 vond onderdak in het nieuwe justitiehuis van Antwerpen, aan het Stadspark. Het nieuwe justitiehuis werd in gebruik genomen vanaf maart Het CO3-team werkt vanuit een ruime bureauruimte, wat het onderling overleg en de samenwerking bevordert. De verschillende vergaderingen vinden plaats in één van de lichte vergaderzalen van het justitiehuis, met zicht op het park. Ook overleg met de cliënten kan indien gewenst op dit adres plaatsvinden. Een doelgroep Het pilootproject CO3 richt zich op gezinnen waar zich intrafamiliaal geweld voordoet. IFG kan bestaan uit één of meerdere vormen van geweld: Partnergeweld (ongeacht burgerlijke staat); Stalking; Kindermishandeling; Ouderenmis(be)handeling; Oudermishandeling; Geweld tussen broers en zussen; Eergerelateerd geweld. Hierbij tracht CO3 alle leden van het gezin betrokken in de geweldproblematiek, te bereiken: pleger, slachtoffer, kinderen als slachtoffer en/of getuigen van geweld, getuige, en omstanders. Het betreft gezinnen uit arrondissement Antwerpen. CO3 heeft niet alle gezinnen met een geweldervaring als doelgroep. Situaties waar een goedlopend hulpverleningstraject wordt aangegaan of dossiers die een sterk justitieel gerichte aanpak vergen, behoren niet tot de doelgroep van CO3. Het pilootproject CO3 richt zich in het bijzonder op gezinnen die gekenmerkt worden door één van de volgende criteria (of een combinatie ervan): Complexe situatie die vraagt om gecombineerde aanpak van hulp/zorg, strafrecht en bestuur; Gevaar voor slachtoffer en/of kinderen, waarvoor preventieve maatregelen kunnen worden getroffen; meervoudige problematiek in meerdere leefdomeinen (minimaal 3 problematische leefdomeinen); moeizame start van hulpverlening, strafrechtelijke maatregelen en/of bestuurlijke maatregelen. Instroom kan zowel via strafrechtelijke maatregelen als via de hulpverlening. INFLECTO CO3 werd in de opbouwfase begeleid door het expertisecentrum voor ketensamenwerking Inflecto uit Tilburg, in opdracht van de Stad Antwerpen. Inflecto doorliep met de verschillende partners van CO3 een lang proces, beginnende met een casusanalyse tot en met het uitwerken van de ketenaanpak zoals hier beschreven. Inflecto gaat hierbij uit van een gefundeerde visie op ketenaanpak. Ketenaanpak Om de doelstellingen van CO3 te bereiken, werd gekozen voor een ketenmodel. De volgende opeenvolgende deelprocessen bepalen de aanpak van IFG: Onthaal & Intake Evaluatie Dossiervorming Uitvoering Weging/ kwalificatie Toewijzen casusregie ONTHAAl EN INTAKE Deze stap binnen de keten is in handen van de individuele diensten zelf, die zich eventueel willen aanmelden bij CO3. Wanneer zij gezinsproblemen signaleren die voldoen aan de criteria (geweld, problemen op verschillende leefdomeinen, diverse sectoren nodig voor de aanpak e.d.m.), kunnen zij beslissen tot aanmelding bij CO3. Bij voorkeur neemt de dienst deze beslissing met akkoord van de cliënt, of informeert zij de cliënt over de beslissing. Voor de aanmelding is een specifiek formulier ontworpen. Hierop moet steeds worden aangegeven of de cliënt al dan niet bekend is met CO3. Indien de cliënt in deze fase niet wordt aangesproken, dient men dit te motiveren. redenen kunnen zijn: de cliënt is niet bereikbaar en de situatie is urgent, de veiligheid van de gezinsleden kan niet gegarandeerd worden, er lopen strafrechtelijke maatregelen waardoor cliëntcontactname niet kan. De aanmeldingen kunnen zowel afkomstig zijn van politionele en justitiële diensten als van de hulpverleningspartners. Het doel van het proces onthaal en intake is om de signalen van moeilijke situaties van IFG te verzamelen op één centraal casus-kruispunt, en van hieruit via een permanent overleg een verder traject uit te zetten. De aanmeldende diensten blijven in deze fase verantwoordelijk om gevaarsituaties in te schatten en indien nodig crisisinterventies te starten of uit te voeren. De aanmeldende dienst blijft ook in de volgende fase betrokken. CO3 is een project in volle ontwikkeling. Er is veel ruimte voor innovatie, maar het brengt ook twijfel en kritische vragen met zich mee. Het kan niet de bedoeling zijn om intrafamiliaal geweld aan te melden en zich dan terug te trekken. Wél biedt CO3 de mogelijkheid om via een permanent overleg op zoek te gaan naar een effectieve en effciënte aanpak. In deze fase kan men ook een anoniem casusoverleg vragen. Zo kunnen de hulpverleningsdiensten op casusniveau de mogelijkheden van CO3 aftasten om zo een overwogen beslissing te nemen tot het al dan niet melden bij CO3. IETS MEER UITLEG OVER DE RONDE TAFELS Nadat een individuele organisatie een intakeformulier met goedkeuring van de cliënt heeft overgemaakt aan CO3, komt dit op de Ronde Tafel. Dit overleg situeert zich binnen het deelproces dossiervorming en analyse in de ketenaanpak. Op de Ronde Tafel brengen alle ketenpartners de informatie samen die ze over het gezin verzameld hebben. Bij voorkeur wordt dit eerst met de cliënt besproken. Ook hulpverleners en instanties die betrokken zijn bij het dossier kunnen worden uitgenodigd om een zo volledig mogelijk beeld van de situatie te verkrijgen. Tijdens de Ronde Tafel wordt het dossier van het gezin aangevuld. Bij vragen of onduidelijkheden worden er afspraken gemaakt voor verdere informatieverzameling. Een dossier kan dus meermaals op de Ronde Tafel komen. De eerste keer dat een dossier voorkomt wordt een dossierhouder aangesteld die de verdere verantwoordelijkheid over het dossier draagt. Wanneer er voldoende informatie verzameld werd, gebeurt een analyse en een inschatting van de problemen ter voorbereiding van het deelproces weging en kwalificatie of anders gezegd: de Weegploeg. DOSSIErVOrmING EN ANAlYSE De volgende fase vindt plaats via zogenaamde ronde Tafels: hier worden de dossiers multidisciplinair besproken. De verschillende partners leggen de aanvullende informatie over het gezin samen. Bij voorkeur is deze informatie met de cliënt besproken alvorens ze wordt gedeeld. Als de cliënt - beter nog: alle betrokken gezinsleden - bij de aanmelding niet op de hoogte was, wordt dit op de ronde Tafel besproken en opgenomen. men duidt een dossierhouder aan die verantwoordelijk is voor het opmaken van het dossier. Daarnaast analyseert men in dit proces de dossiers om een inschatting te maken van de problemen die zich binnen een cliëntsysteem voordoen, als voorbereiding op het proces weging en kwalificatie. Aan de ronde Tafel nemen de vaste medewerkers van CO3 deel. Zij kunnen per casus ook externen van andere diensten uitnodigen, als dit relevant is voor de dossieropbouw en/of als deze dienst actief met het gezin werkt. De ronde Tafels vinden twee keer per week plaats.

11 > 20 co wie? co3! co wie? co3! 21 < SCREENINGSINSTRUMENT Specifiek voor de Weegploeg werd een screeningsinstrument uitgewerkt. Dit instrument vertrekt vanuit bestaande instrumenten voor screening van risicofactoren en beschermende factoren bij de aanpak van verschillende vormen van intrafamiliaal geweld, zoals de instrumenten gehanteerd bij het Nederlandse huisverbod voor plegers van huiselijk geweld en bij de screening in het kader van kindermishandeling. Het instrument is bedoeld om de vastgestelde problemen in kaart te brengen én om de beschermende factoren (wat gaat goed, wat geeft de gezinsleden kracht) zichtbaar te maken. Het is een uitgebreide lijst die door de weegploegleden gezamenlijk wordt gescoord. Hierbij kijkt men zowel naar de risicofactoren op niveau van de pleger, het verloop van de geweldsincidenten, de problemen op een variatie aan levensdomeinen als naar de positieve factoren in het gezin. De ingevulde lijst vormt de basis voor de verdere uitwerking van het Plan van Aanpak. Risicoscreening bij kinderen gebeurt door het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. Hiervoor hanteren zij het instrument voor risicotaxatie voor de Vlaamse Vertrouwenscentra Kindermishandeling. WEGING EN KWAlIFICATIE De Weegploeg voert deze schakel in de ketenaanpak uit. Dit overleg bestaat uit de teamleden aangevuld met een aantal experten uit het werkveld. De Weegploeg werkt volgens een vast stramien. De dossierhouders zorgen ervoor dat alle relevante informatie in het dossier aanwezig is. De weegploegleden lezen het dossier vooraf door. De Weegploeg vergadert tweewekelijks. Na een korte samenvatting van de belangrijkste gegevens in het dossier screenen ze de risicofactoren en de beschermende factoren. De dossiers worden doorgelicht ( Wat is de ernst van de problematiek? ), gekwalificeerd ( Welke problemen doen zich voor? ) en de prioriteit wordt bepaald ( Hoe urgent moet worden ingegrepen? ). Vervolgens formuleert men de doelstellingen voor het Plan van Aanpak, rekening houdend met de situatie van de verschillende gezinsleden en van de problematiek van het hele gezin. Deze doelstellingen vertaalt men in het Plan van Aanpak, dat de grote lijnen van het aanbod en de interventies weergeeft. Het Plan van Aanpak vertrekt zoveel mogelijk vanuit de mogelijkheden en de kracht van het gezin. Tot slot stelt men een casusregisseur aan en bepaalt men welke diensten men zal betrekken bij het Plan van Aanpak. Ook koppelt men dit terug naar het gezin en naar de aanmelder (meestal neemt de casusregisseur dit op). CASUSrEGIE In het proces casusregie koppelt men de casus aan een casusregisseur en concretiseert men het Plan van Aanpak met het gezin en met de uitvoerende ketenpartners. Hiervoor zijn twee vormen van overleg: cliëntoverleg en casusoverleg. Cliëntoverleg is het bespreken van de mogelijkheden en het Plan van Aanpak met de gezinsleden. Bij voorkeur wordt aan de gezinsleden zoveel mogelijk zelf verantwoordelijkheid gegeven voor de aanpak van de problemen. Afhankelijk van gezin tot gezin gaat men na onder welke vorm en met welke personen men dit overleg organiseert. Soms kiest men voor een casusoverleg. Hierbij bespreekt men nog eens gedetailleerd het dossier met de betrokken organisaties in afwezigheid van cliënten. UITVOErING Tijdens dit deelproces worden de interventies uitgevoerd, gemonitord, gecoördineerd en bijgestuurd op basis van de beoogde resultaten voor het cliëntsysteem. Indien een Plan van Aanpak bijsturing nodig heeft, gebeurt dit bij voorkeur op een cliëntoverleg en/of casusoverleg. De laatste donderdag van de maand besteedt de ronde Tafel aan het opvolgen van dossiers in uitvoering. men toetst de voortgang van de uitvoering en het biedt de casusregisseurs de mogelijkheid om eventuele problemen met de CO3-teamleden te bespreken. Indien men de doelstellingen voor het Plan van Aanpak fundamenteel moet wijzigen - bijvoorbeeld omwille van een volledig veranderde gezinssituatie of specifieke juridische beslissingen - dan kan een dossier eventueel terug naar de Weegploeg. E VA luatie In deze laatste stap bereidt men de afsluiting van het dossier bij CO3 voor. Dit kan pas als de doelstellingen voor het gezin zijn bereikt. Of als het dossier wordt CO3 kan bogen afgebroken zoals bij verhuis of op gefundeerde scheiding. In deze laatste stap van ondersteuning van de keten evalueert men het effect buitenaf, een sterk onderbouwde visie en een van de aanpak voor de gezinsleden. zeer grote motivatie bij de Bij afsluiting spreekt men ook een betrokken partners. hercontactname af, de termijn en de wijze waarop. men gaat na welke vervolghulpverlening aangewezen is. Evaluatie wil ook zeggen dat men bekijkt hoe de samenwerking van de ketenpartners (zowel binnen als buiten CO3) is verlopen. Dit ketenmodel (zie onder) zorgt voor de coördinatie van de samenwerking en de effciëntie van de aanpak. CO3 is een project in volle ontwikkeling. Door het startende karakter is er veel ruimte voor innovatie, maar het brengt ook twijfel en kritische vragen met zich mee. CO3 kan wel rekenen op gefundeerde ondersteuning van buitenaf, een sterk onderbouwde visie en een zeer grote motivatie bij de betrokken partners. Dit zijn zeker pluspunten die meespelen in de slaagkansen van dit project. MEER LEZEN? Samenwerkingsverklaring CO3, Aanpak van intrafamiliaal geweld in arrondissement Antwerpen. Visie op de integrale ketensamenwerking tussen partners van zorg, veiligheid en bestuur. Pilootproject Cliëntcentrale organisatie (CO3): een gezamenlijke aanpak van intrafamiliaal geweld in het arrondissement Antwerpen. Deze teksten zijn te bevragen bij het CO3-team. PIlOOTPrOJECT CO3: KETENPlAAT INTrAFAmIlIAAl GEWElD Dit ketenmodel zorgt voor de coördinatie van de samenwerking en de effciëntie van de aanpak.

12 > 22 co wie? co3! co wie? co3! 23 < EEN GETRAPTE STRUCTUUR HET CO3-TEAM Het operationele team van CO3 wordt gevormd door de medewerkers van de betrokken organisaties, die halftijds tot voltijds zijn gedetacheerd naar CO3. Verschillende van hen passeren via de interviews doorheen dit themanummer. DE WEEGPLOEG De Weegploeg versterkt het CO3-team. Concreet gaat het om een uitbreiding van het CO3-team met een aantal mensen met een grote expertise. De Weegploeg vergadert om de twee weken, buigt zich over de screening van risico- en beschermende factoren en maakt de basis van het Plan van Aanpak. Tevens duidt de Weegploeg de casusregisseur aan, die vervolgens het gezin zal begeleiden. HET KETENREGIETEAM CO3 kan ook rekenen op een aantal beleidsmedewerkers van de betrokken organisaties. Zij vormen samen het ketenregieteam. Het ketenregieteam waakt over het proces van samenwerken, stuurt de ketenaanpak van waaruit de operationele werking vertrekt en geeft er vorm aan, en maakt de verbinding tussen CO3 en het beleid in de eigen organisatie. De leden van het ketenregieteam kunnen optreden bij moeilijkheden in de samenwerking en steunen de voor hun organisatie gedetacheerde medewerker. JE KAN CO3 ZIEN GrOEIEN Sofie Colpaert Sofie Colpaert is gedetacheerd vanuit de stad om mee te kunnen werken aan CO3. Sofie is begonnen bij Stad Antwerpen waar ze invulling gaf aan een heel nieuwe functie voor de problematiek van intrafamiliaal geweld waarbij ze concrete dossiers behandelde en ondermeer als casemanager probeerde om de diensten werkzaam binnen een dossier op elkaar af te stemmen. Nadien werkte ze als justitieel casemanager samen met justitie aan dossiers waar niet veel feiten ten laste werden gelegd en waarvan men dacht dat nog andere trajecten buiten het strafrechtelijke een oplossing konden bieden. Vanuit deze twee projecten is de ervaring van Sofie onmiskenbaar nuttig binnen CO3. Samen met Ann Beliën is ze operationele coördinator. Wat betekent CO3 voor u vanuit uw werkveld? CO3 is het toppunt van wat we wilden bereiken. Al zijn we natuurlijk nog aan het groeien in het project, de intenties en het doel zijn iets waar we al lange tijd naar streven. Voor de stad is dit echt een meerwaarde. We wisten dat er een goed netwerk bestond binnen de hulpverlening, dat er al contacten waren met politiediensten en justitie inzake intrafamiliaal geweld (IFG) en dat verschillende diensten samen werkten om deze problematiek aan te pakken. De provinciale coördinatoren geweld en slachtofferbeleid focussen zich hier al geruime tijd op, maar we merkten ook dat er op niveau van dossiers toch nog steeds weinig afstemming bestond. De stad had dan ook voor ogen om hier meer sturing en een betere omkadering aan te geven. We geven dit al een aantal jaar vorm op andere manieren, maar nu samen, meteen in samenwerking met alle noodzakelijke partners. We mogen ons uiteraard niet te ambitieus opstellen, we zijn nog maar in de beginfase. CO3 biedt een meerwaarde voor de stad omdat we dit project kunnen linken aan andere problematieken, zoals bijvoorbeeld overlast of begeleiding van jongeren. Een goede samenwerking tussen CO3 en andere stadsdiensten die zich inzetten op andere leefdomeinen is zeker mogelijk. Ook beleidsmatig is CO3 interessant voor de stad. De burgemeester heeft IFG als prioriteit in het bestuursakkoord gezet en het is opgenomen in het zonaal veiligheidsplan van Antwerpen. Wat spreekt u persoonlijk het meest aan in CO3? Waar moet ik beginnen? Ik vind het eerst en vooral al bijzonder dat we dag in dag uit met elkaar kunnen samenwerken in deze dossiers. Aan tafel zitten ook mensen met veel ervaring. Het is fijn om de verantwoordelijkheid niet alleen te hoeven dragen in deze dossiers, je leert nog elke dag van elkaar. De beslissingen die we nu maken zijn beter onderbouwd en multidisciplinair afgewogen. Dat het om een pilootproject gaat, maakt CO3 interessant. Je kan het zien groeien. Het is natuurlijk ook niet altijd even gemakkelijk, maar de motivatie is bij iedereen heel groot. Dat geeft je telkens weer zin om je ook volledig in te zetten. Hoe staan de collega s van uw organisatie tegenover CO3? Mijn collega s zijn vooral nieuwsgierig naar wat dit project zal brengen. De bedoeling van de stad is dan ook om de ketenaanpak zoals we die hanteren binnen CO3 ook voor andere doelgroepen in te zetten. Weliswaar niet zo uitgebreid als hier, maar toch. Ik denk ook dat CO3 een goed voorbeeld is voor een aantal diensten binnen de stad om ook voor hun doelgroep het eens op een andere manier aan te pakken. Dit hadden we voor het ontstaan van CO3 dan ook al voor ogen: meer structuur, meer afstemming, iedereen hetzelfde doel.

13 I f fi > 24 co wie? co3! co wie? co3! 25 < U zit samen met Ann Beliën van de Provinciale Coördinatie Geweld en Slachtofferbeleid de Ronde Tafels voor. Hoe ervaart u deze Ronde Tafels na drie maanden werking? We zijn zeker al wat gegroeid. In het begin was het nog wat zoeken naar hoe en wat maar het gaat stilaan beter. We merken dat er nog verbetering mogelijk is. Samen met Ann heb ik besproken dat we een soort van leidraad zullen opstellen om de Ronde Tafels toch nog effciënter te doen verlopen. Het is een groeiproces waar we door moeten. We zijn er nog niet, maar we komen er wel. Daar heb ik vertrouwen in. ICT is een belangrijke factor binnen CO3. Welke plannen bestaan er op dit vlak? We hebben zeker nood aan registratie, een systeem dat ervoor zorgt dat de werking vlotter verloopt. Hier zijn we al een tijdje mee bezig. Samen met de ICT- partner van de stad, Digipolis, geven we aan het registratiesysteem vorm. We vertrekken vanuit een bestaand systeem, Digitt. Verder maken we ook gebruik van Sharepoint. Ook dit is een evolutie die langzaam tot stand komt. Een uitgewerkt systeem van bij de start zou natuurlijk handig geweest zijn. Langs de andere kant zouden we in dat geval onze werking moeten aanpassen aan het systeem. Nu kunnen we het systeem aanpassen aan onze werking. Dat lijkt me beter. Op deze manier gaat het wat trager maar het is volgens mij toch de beste weg. We bouwen op deze manier iets op vanuit de praktijk. Wat betekent het CO3-project voor de stad in de toekomst? We zien CO3 ruimer dan IFG. Onze werkwijze is een goed voorbeeld voor de aanpak van andere problematieken en doelgroepen. Ook is het voor de stad heel nuttig dat er een duidelijke aanpak is en blijft voor gezinnen waar geweld heerst. We zullen niet alle problemen van IFG oplossen. CO3 werkt ook niet preventief. Maar we vormen wel een extra aanbod voor de diensten en daarmee ook voor de burgers. DIGITALE SAMENWERKING CO3 ICT Voor het dossierbeheer van CO3 wordt in Digitt - het programma voor dossierbeheer voor de stad Antwerpen - een specifiek luik voorzien. Digitt is een product van Digipolis. Digipolis staat in voor de ontwikkeling en het onderhoud van informaticaen telematicatoepassingen en voor het beheer van de IT-infrastructuur van de stad Antwerpen. Natascha Dewit van Digipolis werkte samen met Helen Verspeelt, Sofie Colpaert en Pascale Franck elke stap in de ICT-opbouw voor de CO3-dossiers uit. Het doel is om een voor de partners van CO3 efficiënt en gebruiksvriendelijk ICT-instrument te bieden, dat een goede dossieropbouw toelaat. Tevens kan deze ICT-opbouw nodige en nuttige beleidsinformatie bieden, zoals doorlooptijden van dossiers of inzicht in aangemelde problematieken. De verschillende teamleden van CO3 werken in diverse organisaties en delen daarom geen intranet. Om dit op te vangen werkt het CO3-team samen met Sharepoint (een platform van Microsoft voor informatie-uitwisseling en online samenwerking). Afspraken,verslaggeving,gedeelde documenten, vergaderagenda s, planning en to-do -lijsten kunnen zo worden gedeeld. Het intranet van CO3 dus. DOSSIERNIVEAU n o che Invulvelden Dossiergegevens Naam Aanmelder Telefoonnummer Aanmelder Aanmelder Aanmeldende organisatie Datum aanmelding Dossiernummer intern Reden van aanmelding Advies in anonieme casus over al dan niet aanmelden bij CO3 Opname van casus in CO3 Vorm agressie/vermoeden Probleemomschrijving/ motivatie Type geweld Multi record Datum Adviseren over aanmelden Opmerking/reden stopzetting Lijst Tekst Tekst Kindermisbruik Partnergeweld Oudermisbruik Siblinggeweld Ouderenmishandeling... Wie is op de hoogte gebracht? Tekst Toestemming verleend... Tekst Tekst Tekst Tekst AlS EEN VIS IN HET WATEr Joris Herweyers Joris Herweyers vertegenwoordigt het algemeen welzijnswerk binnen CO3. Hij is gedetacheerd vanuit de 3 CAW s van regio Antwerpen-stad. Voordien werkte Joris als opvoeder en in het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling van Antwerpen en van Turnhout. Hij hielp ook mee met de opstart van het crisisteam -18 voor de regio Antwerpen/Mechelen-Rupel. Wat betekent CO3 voor u vanuit uw werkveld? De bedoeling van CO3 is dat verschillende instanties samenwerken en afstemmen, ten voordele van het gezin. Het is hierbij essentieel om de cliënt(en) centraal te plaatsen en zoveel mogelijk te betrekken. Intrafamiliaal geweld (IFG) bevindt zich namelijk in een dynamiek die steeds wijzigt. Door samen te werken en het gezin te betrekken, krijg je een vollediger beeld van de situatie. CO3 biedt een grote kans aan gezinnen in moeilijke situaties. Een extra kans die ieder gezin verdient. Daarnaast vormt CO3 een pool waar mensen elkaar leren kennen. Professionele werkingen dragen hun kennis over en spreken hun achterban aan binnen de eigen organisatie. Dit resulteert in meer kennis voor alle partijen. We proberen ook weerstand tegen samenwerking en foute verwachtingen die diensten van elkaar hebben, weg te werken. Onbekend is immers onbemind U vertegenwoordigt ook de drie CAW binnen Antwerpen. Is het CO3-project de eerste keer dat die drie CAW in één project, en in dit geval ook vertegenwoordigd door één persoon, samenwerken? Nee, de diensten schuldbemiddeling werken bijvoorbeeld ook al vaak samen. Binnen en tussen de CAW was al lang onderling overleg en zijn er meerdere werkgroepen, lang voor de start van CO3. Op termijn zullen de drie Antwerpse CAW evolueren naar één CAW. Ook vanuit dit perspectief op vernieuwing staan ze samen achter projecten als CO3. Ze willen actief bij CO3 en de uitbouw ervan betrokken zijn. Ze ondersteunen de zoektocht naar een goede samenwerking en overleg. In dit soort casussen is dat noodzakelijk. Daarom ben ik door de CAW afgevaardigd in dit project. Wat spreekt u aan in het CO3-project? Vooral de samenwerking en het gepuzzel. Ik zoek graag naar oplossingen en bouw mijn netwerken graag uit. Bij dit CO3-project voel ik me dus als een vis in het water. Het is natuurlijk nog wel een proeftuin. Af en toe botsen we, hebben we een discussie of maken we een fout, maar zo leren we ook bij en kunnen we groeien. Het is ook fijn dat we onze expertise kunnen delen. Ik beschouw CO3 als een leerschool waarin ik veel opsteek van de ervaring en de kennis van het team. Ik werk al een aantal jaar binnen het thema intrafamiliaal geweld, maar het blijft een ingewikkelde problematiek. Mijn kennis bijschaven blijft dan ook één van de grote uitdagingen. Dankzij CO3 word ik getriggerd om bij te leren maar ook gerespecteerd voor mijn inbreng. Hoe staan de collega s vanuit het CAW tegenover CO3? Ik denk dat ze positief, maar ook kritisch toekijken. Ze stellen zaken in vraag, maar staan tegelijk open voor deze nieuwe werking. Dat merk ik als ik bij diensten kom om CO3 uit te leggen. Er leeft een grote nieuwsgierigheid en er is enthousiasme om aan CO3 deel te nemen. Veel vragen gaan over het beroepsgeheim. Daar proberen we in overleg een antwoord op te vinden. Stilaan komen er vanuit het CAW aanmeldingen binnen. De hulpverleners die deze stap al gezet hebben, contacteren ons opnieuw. Er is dus een evolutie merkbaar. Het gaat over casussen en cliënten waar de hulpverleners zelf moeilijk uit geraken. Door hen een hand toe te reiken, geven we hen het gevoel dat ze er niet alleen voor staan.

14 > 26 co wie? co3! co wie? co3! 27 < IN ÉÉN WOOrD: VErrIJKING Sofie Adé In hoeverre was er behoefte aan een soortgelijk project in de hulpverlening? Ik denk dat er een algemene evolutie merkbaar is binnen de hulpverlening, niet alleen binnen het algemeen welzijnswerk. Het besef groeit dat er nood is aan meer samenwerking in dit soort situaties. De hulpverlening kan dit niet altijd alleen aan. Net zomin als justitie dit alleen kan. De nood aan goed overleg wees zichzelf dus uit. Dit overleg moet wel structureel ingebed zijn. Naast nog een aantal andere projecten, zoals het Protocol van Moed, biedt CO3 hiervoor structureel ruimte. Er was voornamelijk nood aan een offcieel kader voor wat voordien al gebeurde tussen politie en hulpverlening. Waarom hebben cliënten er baat bij om op CO3 besproken te worden? Wanneer alle hulpverleners die werken met een cliënt hun informatie bundelen op voorwaarde dat de cliënt zijn toestemming hiertoe geeft krijgen ze een veel genuanceerder beeld van de situatie. Dit zorgt er voor dat de aanpak meer op elkaar kan worden afgestemd. Het is heel belangrijk voor cliënten dat er continuïteit is in de zorg, dat ze duidelijkheid krijgen over wat op justitieel vlak gebeurt, dat rekening wordt gehouden met de dynamiek binnen een gezin en dat alle partijen worden gehoord. Zowel dader als slachtoffer hebben hier dus baat bij. Des te meer omdat vaak geen duidelijk onderscheid gemaakt kan worden tussen dader en slachtoffer, juist door die vaak ingewikkelde dynamiek binnen een gezin. De hulp kan ook veel beter afgestemd worden op een gezin wanneer verschillende diensten samenwerken. Dit biedt nieuwe mogelijkheden. Voor cliënten is dit zeker een voordeel. Denkt u dat het voor sommige cliënten nadelig is om besproken te worden op CO3? Sommige cliënten hebben heel wat te verbergen. Wanneer cliënten zaken verzwijgen of verbloemen geeft dit natuurlijk ook een duidelijk signaal. We kunnen dan enkel proberen om de echte vraag te achterhalen en de hulp of aanpak van CO3 en alle partners hier zo goed mogelijk op af te stemmen. Als u 5 jaar vooruit denkt, waar zou u dan willen staan met CO3? Ik hoop natuurlijk dat CO3 dan, na de proeftuinperiode, een sterk uitgebouwde werking heeft. Dat CO3 meer bekendheid krijgt en op volle toeren draait. Daarnaast hoop ik ook dat CO3 ertoe bijdraagt dat de verschillende sectoren beter samenwerken. Dit ten goede van de cliënten. Dat onbekend en onbemind tot het verleden behoren. En verder? Tja. Vijf jaar is lang hé. GODVErDEKKE Voel geen liefde voel de spanning Ik wil weg mijn hart zit vol Wil niet meer mijn hart moet luchten Als hij thuis komt draait hij dol Blij met de nacht blij met de stilte Sofie Adé is verbindingsmagistraat voor CO3 vanuit het Parket van Antwerpen. Sinds 10 jaar is ze benoemd als Substituut Procureur des Konings bij het Parket van Antwerpen. In Antwerpen is ze begonnen als referentiemagistraat racisme en discriminatie. Vervolgens werkte ze nog op de lokale sectie van het parket en bij het jeugdparket. Momenteel is ze substituut referentiemagistraat IFG. Door haar ervaring met hulpverlening en de sociale sector vanuit haar werk als magistraat is ze door de procureur gevraagd om zich achter CO3 te scharen. Ze is hier graag op ingegaan. Wat betekent CO3 voor u vanuit uw werkveld, dus vanuit het parket? Om het in één woord te zeggen: een verrijking. Hoewel we bij het parket elk dossier zo goed mogelijk proberen te behandelen, blijft het slechts een beoordeling op papier. Bij CO3 werken we ook met casussen, maar omdat alle organisaties samen zitten en hun informatie delen, wordt zo n casus veel concreter. De mensen krijgen een gezicht. Ook biedt CO3 de gelegenheid om buiten je eigen professionele invalshoek te treden. Dat maakt de manier van werken zo interessant. Een gezicht kunnen plakken op de casussen is voor u een meerwaarde. Is dat ook wat u het meest aanspreekt binnen dit project? Ja, maar ook de samenwerking en het bedenken van een op maat gesneden oplossing vormen voor mij een meerwaarde. Het strafrechtelijke aspect alleen kan immers nooit een gezin uit de spiraal van geweld trekken. Dankzij de combinatie van ondersteunende maatregelen die andere organisaties aanbieden, wordt de kans op slagen veel groter. Dat hopen we alleszins (lacht). Hoe staan uw collega s vanuit justitie tegenover CO3? Wel, de reacties zijn gemengd. Een groot aantal collega s zijn enthousiast. Sommige van mijn collega s zijn niet overtuigd van de meerwaarde die een multidisciplinaire samenwerking biedt en geven nog steeds de voorkeur aan een repressieve benadering van dossiers over IFG. Is uw visie over de hulpverlening gewijzigd sinds u een actieve partner bent binnen CO3? Via het jeugdparket kwam ik regelmatig met sociale diensten in contact. Ik had dus al een vrij goed beeld over wat hulpverlening kan betekenen. Door CO3 is mijn respect voor de hulpverlening nog gegroeid. Maar mijn visie is niet fundamenteel veranderd. Welke voordelen ziet u in een actieve samenwerking tussen justitie en hulpverlening aan dossiers van IFG? Ik zie een dubbel voordeel. Zoals ik al zei, kunnen we cliënten meer gericht helpen als heel de situatie in kaart wordt gebracht. Daarnaast scherpt het onze aandacht op eventueel misbruik. Cliënten maken soms misbruik van sociale diensten door, afhankelijk van de dienst waarbij ze aankloppen, een ander verhaal op te hangen. Door een actieve samenwerking kunnen we bepaalde verhalen van cliënten ontkrachten en het misbruik filteren. 5 PUBL SHT

15 > 28 co wie? co3! provinciaal nieuws welzijn 29 < PrOVINCIAAl NIEUWS WElZIJN Kan u ook een nadeel bedenken bij deze actieve samenwerking? Momenteel kruipt er nog veel tijd in de afhandeling van één dossier. We hebben nog niet het juiste evenwicht gevonden tussen wat noodzakelijk is en wat randinformatie is. Maar dit is het boeiende van een startfase. Met elk dossier leren we bij. Als u vijf jaar vooruit denkt, waar zou u dan willen staan met CO3? Ik denk dan meteen aan het veiligheidshuis in Tilburg dat we bezocht hebben. Ik zou graag dezelfde richting uitgaan. Het zou leuk zijn dat we werkelijk allemaal fysiek verenigd kunnen worden om te werken aan dossiers van IFG. Nu moeten we vaak nog elk naar onze eigen locatie om informatie te verzamelen of om opdrachten uit te schrijven. Een permanente afvaardiging en een continue samenwerking vanuit één locatie voor CO3, groeien naar een echte instantie op zich, dat is nog toekomstmuziek. ANDErS Opgesloten in het minder zijn elke dag weer kwetsende woorden ook thuis, keer op keer ze zijn er, zeggen ze maar eigenlijk dus niet ik kon mezelf niet zijn pijn en verdriet kwetsende woorden ook: vuile homo ik word niet aanvaard ik ben er één, ja pa! ik ben anders geaard DOCATLAS VIERT 25JARIG BESTAAN Het Provinciaal Documentatiecentrum Atlas (docatlas) bestaat 25 jaar. Opgericht in 1987 als een klein samenwerkingsproject tussen het provinciebestuur Antwerpen en het Centrum voor Buitenlandse Werknemers (CBW), groeide de toenmalige kleinschalige Provinciale Materialenbank uit tot het huidige Provinciaal Documentatiecentrum Atlas (docatlas). In de loop van jaren verwierf de bibliotheek een ruime en actuele collectie leermiddelen en achtergrondinformatie, met als belangrijkste thema s Nederlands voor anderstaligen, intercultureel onderwijs, mondiale vorming en interculturaliteit in de samenleving. MIGRATIE, GEBOORTES EN OVERLIJDENS IN DE PROVINCIE ANTWERPEN Hoe sterk neemt de bevolking toe of af door in- en uitwijking? Is dit het gevolg van migratie vanuit/naar het buitenland of vanuit/naar andere gemeenten? Zijn er voldoende jongeren om oudere generaties op te volgen? Wat is de invloed van vergrijzing op de residentiële ouderenzorg? In een studie over geboortes, overlijdens en migratie in de jaren in de gemeenten van de provincie Antwerpen, geven we het antwoord. Omdat globale cijfers weinig zeggen, geven we ook indicatoren die relevant zijn voor het beleid. Deze steunen op voor iedereen toegankelijke data en op weinig rekenwerk. De studie geeft ook alle cijfers mee om de indicatoren te berekenen voor een zelf gekozen groep van gemeenten. Je kunt de studie raadplegen op onder Sociale Wijzer - Sociale Planning Thematische Studies of een exemplaar opvragen bij de auteur, Guido Bottu. WAArOm? 6 VERKOOP SHT moeder ZONDEr KIND Meer info? Guido Bottu Adviseur sociale planning tel of guido.bottu@welzijn.provant.be Waarom weer bij ons, rake klappen verzwijgen. Thuis is hel, thuis is mama, die huilt. Want mijn papa drinkt en wordt een ander mens. Waarom weer bij ons? Waarom niet bij jullie? 7 VERKOOP SHT Ik ben een moeder zonder kind, bang voor nachtmerries die komen. Ik ben een moeder zonder kind, bang voor hem, durf niet te dromen. mijn zoon: ooit lief, en goed en braaf. mijn zoon: nu dief, ik ben zijn slaaf. Ik ben een moeder zonder kind, durf niet buiten. Ik ben een moeder die ooit, haar zoon zal moeten opsluiten. 5 KANT A SHT Elk jaar vinden er weer meer leerkrachten, anderstaligen, studenten en andere geïnteresseerden hun weg naar docatlas Antwerpen of docatlas Turnhout ( bezoekers en bijna actieve leners in 2011). Om het 25jarig bestaan te vieren, verschijnt er een publicatie en wordt er een feestelijk jubileum georganiseerd op 23/11/2012 van uur met plenaire zitting, workshops en receptie voor de genodigden. Meer informatie op MEER WETEN OVER HET ZORGBEROEP EN OPLEIDINGEN IN DE ZORGSECTOR? KOM NAAR DE ZORGBEURS Op 16 oktober 2012 organiseert de Dienst Welzijn en Gezondheid van de provincie Antwerpen samen met de VDAB een zorgbeurs in het provinciehuis. Met deze beurs willen we personen in contact brengen met het zorgberoep en de diverse opleidingen in de zorgsector. Het doel is het aantal personen dat voor een opleiding in de zorgsector kiest te laten toenemen. Deze zorgbeurs zet sterk in op studenten die zich voor de eerste keer inschrijven voor een hogere opleiding. We willen ook werkzoekende personen die open staan voor een nieuwe opleiding/uitdaging aantrekken. Hierbij krijgen vooral personen van niet-autochtone afkomst, ASO-studenten en mannelijke studenten extra aandacht.

16 >30 provinciaal nieuws welzijn provinciaal nieuws welzijn 31 < Gespecialiseerde medewerkers geven de bezoekers uitleg over het zorgberoep en de verschillende opleidingen. De bezoekers kunnen ook informatie krijgen over financiële ondersteuning voor werkzoekende personen en over ondersteuning bij het leren van de Nederlandse taal. Groepen kunnen zich inschrijven via Groepen/klassen (min. zeven personen) kunnen een tolk aanvragen. Meer info? Wim Vleeshouwers adviseur zorg tel of WONEN OP WIELEN: ONDERZOEK NAAR PRIVATE WOONWAGENTERREINEN Wonen op wielen is een recht, ingeschreven in de Vlaamse wooncode. Maar in de provincie Antwerpen, net als in de rest van Vlaanderen, is er een groot tekort aan standplaatsen voor woonwagenbewoners. Velen onder hen kunnen niet terecht op de elf gemeentelijke residentiële woonwagenterreinen in onze provincie. Ook alle standplaatsen op het private terrein in Mechelen zijn verhuurd of ingenomen. Steeds vaker schuiven verschillende instanties het spoor van private woonwagenterreinen naar voren als aanvulling op de gemeentelijke woonwagenterreinen. We wilden een overzicht hebben. In opdracht van de cel Wonen en de dienst Welzijn en Gezondheid trok het diversiteits- en integratiecentrum Prisma vzw op onderzoek uit. De bedoeling was om een overzicht te krijgen van de huidige situatie en te bekijken in hoeverre deze private woonwagenterreinen mogelijk zijn. Op basis van de verzamelde informatie deden we enkele vaststellingen en beleidsaanbevelingen. ONTMOETINGSMOMENT OPVOEDINGSONDERSTEUNING OVER DE PEUTERSPEELPUNTEN Een peuterspeelpunt is een plaats waar ouders met hun jongste kinderen (tot 3 jaar) kunnen samenkomen om elkaar te ontmoeten en om samen met hun kinderen te spelen. Ouders kunnen ervaringen uitwisselen met andere ouders of om informatie vragen aan een begeleider. De begeleiders beantwoorden vragen over gezondheid, school, kinderopvang, werk, welzijn of verwijzen de ouders door naar bevoegde organisaties. Een peuterspeelpunt is een methodiek die zeer laagdrempelig is naar (kansarme, allochtone) ouders toe. In het arrondissement Turnhout zijn in de volgende gemeenten peuterspeelpunten actief: Turnhout, Beerse, Balen en in de volgende gemeenten in oprichting: Vosselaar, Oud-Turnhout, Herenthout, Herentals, Grobbendonk, Vorselaar en Olen. Tijdens het ontmoetingsmoment staan we stil bij wat deze werkingen sterk maakt, maar ook bij de onderlinge verschillen zodat we kunnen leren van elkaar. Praktische informatie Waar Polyzaal in CC De Werft Werft Geel Bereikbaar met het openbaar vervoer Wanneer dinsdag 6 november van 9.30 tot 12 uur Doelgroep Sleutelfiguren opvoedingsondersteuning, beleidsmedewerkers van het OCMW en de gemeente, lokale coördinatoren opvoedingsondersteuning, organisaties en diensten Meer info en gratis inschrijven katrien.parys@welzijn.provant.be DIENSTEN ONDERSTEUNINGSPLAN ZETTEN PERSONEN MET BEPERKING OP WEG Personen jonger dan 65 jaar met (een vermoeden van) een beperking kunnen sinds kort een beroep doen op de Diensten Ondersteuningsplan (DOP) voor het opmaken van een ondersteuningsplan. De medewerkers van deze diensten verduidelijken de vraag van de persoon en proberen zo een zorgoplossing op maat uit te bouwen. In de provincie Antwerpen zijn er twee zulke diensten. Om hiervan gebruik te maken moet de aanvrager nog niet op de wachtlijst (Centrale Registratie van Zorgvragen) staan, waardoor personen met een beperking laagdrempelig kunnen instappen. Meer info? DOP Traject tel of info@trajectvzw.be DOP Op Maat tel of neem een kijkje op HAAL EEN GRATIS SENIORENAMBASSADEUR VRIJWILLIGERSWERK IN HUIS De Provinciale Steunpunten Vrijwilligerswerk en het Steunpunt Brussel hebben in 2011 een ploeg senioren opgeleid. Zij komen als ambassadeur van het vrijwilligerswerk langs in je vereniging of je werking. Daar geven ze andere senioren informatie over de vrijwilligerswetgeving, de kostenvergoeding, bruggepensioneerden en vrijwilligerswerk en maken ze hen warm voor vrijwilligersjobs. Wil jouw organisatie of vereniging tijdens dit Europees Jaar voor actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties gebruik maken van dit gratis aanbod? Dan zijn dit de voorwaarden: Je zorgt voor minimum acht aanwezigen (senioren). Je zorgt voor een zaal met eventueel een beamer en scherm of flappenbord. De aanvraag gebeurt minimum drie weken op voorhand bij het Steunpunt Vrijwilligerswerk Provincie Antwerpen. Meer info? Ann Duysters adviseur vrijwilligerswerk of ann.duysters@welzijn.provant.be VRIJWILLIGERSWERK IN DE OUDERENZORG IN HET JAAR VAN ACTIVE AGING Op 6 november kunnen senior vrijwilligers die met ouderen werken én hun coördinatoren terecht in het Provinciaal Vormingscentrum in Malle voor een gratis studiedag over vrijwilligerswerk. Elk woonzorgcentrum of dienstencentrum, elke thuiszorgdienst of andere organisatie die zorg aanbiedt aan oudere personen, mag twee vrijwilligers afvaardigen voor workshops op maat. Voor de coördinatoren zijn er aparte workshops. Contact Kaat Uytterschaut - adviseur vrijwilligerswerk tel kaat.uytterschaut@welzijn.provant.be Ann Duysters - adviseur vrijwilligerswerk tel ann.duysters@welzijn.provant.be Meer info of het onderzoek opvragen? Mia Philips - adviseur woonbeleid tel of mia.philips@admin.provant.be Liesbet Tilsley - adviseur minderhedenbeleid tel of liesbet.tilsley@welzijn.provant.be

17 >32 provinciaal nieuws welzijn thema 3 CO3 bronnen van inspiratie 33 < Bronnen van inspiratie Buitenlandse modellen Onze CO3 - nagelnieuw in België - haalde de mosterd bij organisaties als het Family Justice Center in Groot-Brittannië en de veiligheidshuizen in Nederland. De initiatiefnemers van CO3 waren er eerder op werkbezoek. Het had hun gedachtenmolen doen tollen. PROVINCIALE INFOMOMENTEN CAMPAGNE VERGEET DEMENTIE, ONTHOU MENS Een genuanceerde beeldvorming over dementie is de komende jaren een prioriteit binnen het Vlaamse welzijnsbeleid. Daarin kunnen de provincies, steden en gemeenten een belangrijke rol spelen. Zij zijn immers de partners bij uitstek om dementievriendelijke netwerken uit te bouwen. De campagne Vergeet dementie, onthou mens wil het dominante negatieve beeld van dementie bijstellen en het taboe dat er nog steeds op rust doorbreken. Dit kan door tal van acties, op de meeste diverse terreinen: communicatie, zorg en welzijn, cultuur, toerisme. Een uitdaging waaraan jij kan meehelpen. Daarom organiseert de provincie Antwerpen drie infomomenten waar je alles te weten komt over de beeldvormingscampagne en een aantal succesvolle dementievriendelijke initiatieven gepresenteerd worden. Data Vrijdag 16 november arrondissement Antwerpen Vrijdag 23 november arrondissement Turnhout Vrijdag 30 november arrondissement Mechelen De infomomenten vinden steeds plaats van 9 uur tot uur. Meer info? olivier.constant@dementie.be, Een korte voorstelling van beide projecten en een afweging van gelijkenissen en verschillen ten opzichte van CO3. Family Justice Center Het eerste Family Justice Center (FJC) in Europa is gevestigd in Croydon (Groot-Brittannië) en werd ontwikkeld naar Amerikaans model. Een FJC bestaat uit een team van professionelen uit verschillende settings die zich in één gezamenlijke locatie op multidisciplinaire basis inzetten voor het bestrijden van situaties van intrafamiliaal geweld (IFG). Het FJC richt zich uitsluitend op de slachtoffers en hun gezin. men wil hen een duidelijk pad aanbieden als zij hulp zoeken. Doordat alle diensten en voorzieningen op één plek gehuisvest zijn, vinden de slachtoffers gemakkelijk de weg. Zij hoeven zich geen weg te banen doorheen de wirwar aan diensten en voorzieningen, zij blijven ervan gespaard telkens opnieuw hun pijnlijk verhaal te moeten doen. Wie met intrafamiliaal geweld te maken krijgt, kan in een FJC persoonlijke kwesties van welzijn en veiligheid voorleggen, te rade gaan bij een politieagent, haar/zijn plan van aanpak bespreken, medische hulp krijgen of informatie bekomen over huisvesting, navragen wat de burger- of strafrechtelijke implicaties zijn van een beslissing. De vaste partners zijn de politie, het Openbaar ministerie en juridische dienstverleners die gespecialiseerd zijn in burgerlijk recht en strafrecht - advocates genoemd, evenwel niet te verwarren met de advocaten zoals wij deze kennen. maatschappelijke werkers, leden van het gemeentebestuur, gezinsondersteunende hulpverleners, medische zorgverleners, reclasseringsambtenaren en scholen zijn mogelijke aanvullende partners. De pool aan deelnemende organisaties is zeer divers. Afhankelijk van de thema s die bij een casus aan bod komen wordt een partner al dan niet actief betrokken. Een werkwijze die overigens een duidelijk raakvlak toont met de veiligheidshuizen en met CO3. Veiligheidshuizen in Nederland Ook Veiligheidshuizen verbinden verschillende organisaties met elkaar. Zij coördineren of integreren er hun activiteiten tot wat zij een ketensamenwerking noemen. Hiermee wil men in de eerste plaats de objectieve en subjectieve sociale veiligheid van de hulpvrager waarborgen. Veiligheidshuizen zijn landelijk dekkend in Nederland. Er zijn grote verschillen in de aansturing ervan. Bij sommige verloopt die regionaal, bij andere provinciaal. Wel zijn er vaste (keten)partners: de (lokale, regionale, provinciale) besturen, de politie, justitie, zorg- en welzijnsorganisaties.

18 > 34 bronnen van inspiratie bronnen van inspiratie 35 < Afhankelijk van de geografische gegevenheid, zijn er verschillen wat betreft de doelgroep, al komen daders en slachtoffers van huiselijk geweld, jeugdige overlastplegers, jonge delinquenten en veelplegers steeds terug. De dossiers stromen in via de politie. Concreet gaat men als volgt te Slachtoffers blijven ervan werk: elke ochtend krijgt de politie gespaard telkens opnieuw een aantal dossiers binnen over hun pijnlijk verhaal te moeten doen. voornoemde problemen. men bundelt ze en bespreekt ze vervolgens in een overleg met de partners. Op basis van de bespreking beslist men gezamenlijk of men een casus verder zal begeleiden, al dan niet binnen de formatie van het veiligheidshuis. CO3 CO3 heeft zich duidelijk op de FJC en de Veiligheidshuizen geïnspireerd, maar verschilt er ook van. Waar de hulpvrager in de FJC bij wijze van spreken haar of zijn eigen zaak behartigt, kiest CO3 voor een getrapt systeem. Het zijn de organisaties die de dossiers inbrengen. Na overleg beslist men in welke mate men de cliënt actief zal betrekken. Een cliënt kan niet op eigen houtje naar CO3 stappen. Voor de toekomst voorziet men daartoe eventueel wel een piste. De instroom is ook anders dan bij het Veiligheidshuis. De politie is er het unieke kanaal. Bij CO3 kan elke partner een dossier inbrengen. Dan is er het cruciale sleutelmoment waarbij men beslist het dossier verder gevolg te geven binnen de organisatie. In het Veiligheidshuis behandelt men alle dossiers onbevangen. De gezamenlijke bespreking biedt uitsluitsel. Bij CO3 hanteert men vooraf opgestelde criteria op basis waarvan men beslist een casus al dan niet verder te behandelen. GElIJKENISSEN GESCHEMATiSEERD VErSCHIllEN "CO3" Family Justice Center: lnterdisciplinaire Doelgroep: slachtoffers samenwerking bij van intrafamiliaal intrafamiliaal geweld, geweld en hun gezin. gecentraliseerd binnen Aanmelding: slachtoffers één fysieke locatie. melden zichzelf aan. Vaste partners: politie, justitie, zorg- Veiligheidshuis: en hulpverlening en Doelgroep: mede bestuur. afhankelijk van de Afhankelijk van de noden op regionaal vlak. thematiek kunnen Aanmelding: instroom ook andere partners van dossiers enkel via worden aangesproken. politie. Ketenaanpak Behandeling dossier: in overleg afgesproken, niet volgens vooraf bepaalde criteria. REFERENTIES Family Justice Center Veiligheidshuizen Ben rovers, resultaten van veiligheidshuizen: Een inventarisatie en evaluatie van beschikbaar onderzoek., (Publicatie Nr: ISBN ). Verslag werkbezoek aan de veiligheidshuizen in Nederland, mei ZO CONCrEET DUrFDE IK HET ENKEl HOPEN Annemie De Palmeneire Annemie De Palmeneire vertegenwoordigt de sociale dienst van de jeugdbrigade van de politie Antwerpen bij CO3. Bij de politie coördineert ze voornamelijk de samenwerking met de externe partners en leidt ze haar team in goede banen. Voordien werkte ze bij Kind en Gezin. Wat betekent CO3 voor u vanuit uw werkveld, vanuit uw werk op de jeugdbrigade? CO3 tracht alle partners die werken aan intrafamiliaal geweld (IFG) samen te brengen. Vanuit de politie, bij de jeugdbrigade, krijgen wij opdrachten van het parket jeugdbescherming om sociale onderzoeken te doen naar de levensomstandigheden van kinderen in mogelijk problematische opvoedingssituaties. Hierbij gaan we na of deze kinderen in een veilige leefomgeving kunnen opgroeien en zich ontwikkelen. We merkten een toename in opdrachten naar aanleiding van een politiebijeenkomst in het kader van IFG. Bij processen-verbaal (PV) waarin kinderen betrokken zijn, als slachtoffer of als getuige, worden wij namelijk gevraagd om zo n sociaal onderzoek te doen. De impact van IFG op de ontwikkeling van kinderen is niet te onderschatten. Dat besef groeit ook. Deze sociale onderzoeken zijn echter beperkt in hun mogelijkheden. We merkten dat we de andere partners die werken aan IFG nodig hadden om de spiraal van geweld binnen gezinnen te doorbreken. CO3 moet aantonen dat samenwerking met deze partners een meerwaarde biedt bij het oplossen van geweld binnen gezinnen. Jullie krijgen dus vanuit het parket de opdracht om sociaal onderzoek te doen naar kinderen die te maken krijgen met IFG? De opdracht vanuit het parket is onderzoek doen naar kinderen in moeilijke leefsituaties. Hieronder vallen verschillende situaties. Drug- of alcoholverslaafde ouders, ouders met psychiatrische problemen, materiële noodsituaties, enzovoort. Bij PV s over IFG waarbij kinderen betrokken zijn, wordt een afschrift verstuurd naar het parket jeugdbescherming. In België is de juridische weg voor kinderen en volwassenen gescheiden. De opdracht die wij krijgen betreft enkel de kinderen. Wat verder gebeurt met de ouders, de volwassen daders en slachtoffers, is niet opgenomen in onze opdracht. Maar bij situaties van IFG is dit wel een tekortkoming. Bijvoorbeeld wanneer een dader van IFG veroordeeld wordt tot elektronisch toezicht, waardoor hij zijn straf thuis moet uitzitten. Er is dus vooral afstemming nodig tussen de verschillende partijen betrokken bij de aanpak van IFG. Wat spreekt u het meest aan in CO3? Uiteraard de samenwerking tussen verschillende partners die dankzij CO3 geformaliseerd wordt. Ook vind ik het knap dat iedereen vanwege zijn eigen organisatie het mandaat krijgt om mee te werken aan dit project. Hoe staan de collega s in uw eigen organisatie tegenover CO3? Volgens mij delen ze de mening dat het bestrijden van IFG een ketenaanpak vereist. De sociale onderzoeken breidden zich in de loop der jaren uit. Er wordt vaker contact gelegd met de andere instanties die bij een gezin betrokken zijn, bijvoorbeeld een justitieassistent, een dokter of Kind en Gezin. Hierbij merken we dat de bereidheid om informatie over cliënten te verstrekken steeds moeilijker verloopt. Om op basis van het sociaal onderzoek een gegrond advies over een gezin te verlenen aan het jeugdparket is het nodig zoveel mogelijk informatie over alle leden van een gezin te verzamelen. Via het sociaal onderzoek van de jeugdbrigade kunnen we niet zomaar aan alle informatie geraken. Hiervoor biedt CO3 een oplossing en wordt het bijgevolg alleen maar

19 > 36 bronnen van inspiratie bronnen van inspiratie 37 < aangemoedigd door mijn collega s. Uiteraard wordt binnen CO3 rekening gehouden met de regelgeving over het beroepsgeheim. U werkt al 26 jaar bij de sociale dienst van de jeugdbrigade. Binnen deze functie koppelt u het sociale aan het politionele werk. Welke evoluties heeft u gezien bij de aanpak van gezinsgeweld in deze periode? In de loop der jaren is het inzicht over IFG gegroeid. Dit vertaalt zich ook naar een stijging in het aantal PV s over deze problematiek. Er zijn niet méér situaties van geweld binnen gezinnen dan vroeger, denk ik, maar er is meer alertheid en inzicht in de impact die het kan hebben op kinderen. Deze trend is niet alleen te zien bij de politie. Ook bij scholen en bij burgers in het algemeen merken we een verhoogd aantal meldingen. U was vanaf het begin betrokken bij het project van het Provinciale Coördinatiepunt Geweld en Slachtofferbeleid. Als u kijkt naar de initiële uitgangspunten, wat vindt u dan van de evolutie? Initieel dienden de overlegmomenten tussen de verschillende organisaties voornamelijk om elkaars werking te leren kennen en te bepalen hoe een samenwerking tot stand kon komen. Vanuit veel overlegmomenten en meerdere kleine, plaatselijke initiatieven is stilaan de CO3-formule gegroeid. De evolutie binnen de problematiek van IFG is duidelijk merkbaar. Kijk maar hoe de vluchthuizen zijn geëvolueerd. In de loop van de afgelopen jaren werd steeds meer naar een integrale aanpak van IFG gestreefd, in samenwerking met de diverse partners die de belangen van de kinderen, van het slachtoffer én van de dader behartigen. De vluchthuizen nemen de opvolging en nazorg van de betrokkenen ook meer op in de begeleidingen. Maar er is nog veel werk aan de winkel. Had u ooit gedacht dat een project als CO3 ooit gerealiseerd zou worden, dat CO3 ooit de huidige vorm zou aannemen? Dat we ooit zo concreet van start zouden gaan, had ik alleen maar durven hopen. Eind 2000 hebben we een studiereis ondernomen naar Seattle in de Verenigde Staten. Pascale Franck, Provinciaal Coördinator Geweld en Slachtofferbeleid, enkele mensen van het IFG-team bij de politie en procureur Paul Van Lint waren hierbij ook aanwezig. Daar hebben we een goed beeld gekregen van een alternatieve manier van omgaan met situaties van IFG. Deze ervaring vormde een inspiratie voor het CO3-project in zijn huidige vorm. Het ontstaan van de veiligheidshuizen in Nederland heeft deze denkoefening nog verder versterkt. GEBOrEN IN EEN HUIS Een stille morgen geboren in een huis in de instelling nooit écht thuis ooit verzorgd door een zus nu alleen nooit een kus ooit beschermd door een broer papa losse handjes dat stond stoer ooit verwaarloosd door een moeder ooit de drugs, het witte poeder ooit bang voor het scheldwoord nu heel veel verdriet in mijn hoofd zit zelfmoord echte liefde voel ik niet 5 VERKOOP SHT TOrÉ mijn vader is een stier op rood heetgebakerd, slaat me dood soms met mes al te bont met borden gooien op de grond. mijn vader heeft een grote bek, hij is gek, hij is gek, roepen, schelden en bokken toetakelen met kapstokken blauwe plek, daar en hier mijn vader is een dolle stier 5 PUBL SHT PrOTOCOl VAN moed EN CO3 COmPlEmENTAIr Tine Destoop Tine Destoop is graduaat in de orthopedagogie en licentiaat in de criminologie. Tine werkt 21 jaar op het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) in Antwerpen. De eerste 20 jaar werkte ze er als hulpverlener. Sinds 1 januari dit jaar werd ze ingezet op het Protocol van Moed en het project CO3. Wat betekent CO3 voor u vanuit uw werkveld? Het vertrouwenscentrum krijgt vaak meldingen over kinderen die zich bevinden in een situatie van intrafamiliaal geweld (IFG). Hierbij moesten we in het verleden vaak vaststellen dat we tekortschieten in de aanpak. Deze situaties vereisen een geïntegreerde aanpak. CO3 biedt in die zin een meerwaarde. Vanuit het vertrouwenscentrum kunnen wij enkel de belangen van het kind verdedigen. In situaties van intrafamiliaal geweld is dit vaak niet voldoende. Partnergeweld bijvoorbeeld kunnen wij niet opnemen in onze hulpverlening omdat we er geen mandaat voor hebben. Het probleem van deze beperkte doelgroep ligt niet enkel bij het VK, denk ik. CO3 kan een oplossing bieden. Wat spreekt u persoonlijk het meest aan in CO3? De aanpak, het samenwerken aan deze problematiek. Het team CO3 is heel dynamisch en gemotiveerd. Het zijn mensen die ervoor gaan, met veel ervaring in deze problematiek. Hoe staan uw collega s vanuit het VK tegenover CO3? Ze vinden het een goed project. Het komt tegemoet aan de noden die wij ervaren bij het werken met kinderen in situaties van intrafamiliaal geweld. Sommigen hebben nog wel hun twijfels bij het omgaan met het beroepsgeheim. U bent één van de trekkers van het Protocol van Moed. Dit project is net zoals CO3 ook in januari gestart. Wat zijn uw ervaringen hiermee? Het Protocol van Moed verloopt vlot. Om deze vraag volledig te kunnen beantwoorden moeten we wel een onderscheid maken tussen acute meldingen, overleg en risicotaxaties. De werkwijze bij de acute meldingen komt grotendeels overeen met de manier waarop we al werkten. Alleen verloopt dit nu meer gestandaardiseerd. Nieuw is vooral dat justitie en hulpverleners samen aan tafel zitten. Thans vindt dit overleg één keer per maand plaats, waarbij maximaal acht dossiers aan bod komen. De besproken dossiers zijn vaak complex. Er werken meerdere instanties aan, die dit vaak niet van elkaar weten. Door informatie samen te leggen krijgen we een betere kijk op de situatie en kunnen we interventies beter bepalen. Dit komt sterk overeen met het project CO3. Ook volgen we telkens de besproken dossiers op. We houden de dossiers dus een tijdje vast. Het Protocol van Moed is volop bezig met vormingen. We willen graag de zes sectoren van de integrale jeugdhulp sensibiliseren over het Protocol van Moed. We hebben twee sectoren bereikt. We verwachten een grotere vraag naarmate de vormingen over het Protocol van Moed meer sectoren bereiken. Hoe ziet u de relatie tussen het Protocol van Moed en het project CO3? Ik denk dat deze twee projecten complementair zijn. Beide proberen ze intrafamiliaal geweld aan te pakken. Het Protocol van Moed vertrekt hierbij vanuit het kindperspectief, terwijl CO3 zich focust op alle partners binnen het gezin. Vindt u dat CO3 voldoende aandacht geeft aan kinderen in situaties van IFG? Ik merk dat er binnen CO3 steeds meer aandacht is voor de kinderen in het gezin. De denkoefeningen hieromtrent

20 > 38 bronnen van inspiratie bronnen van inspiratie 39 < worden ook vaker automatisch toegepast bij het bespreken van de dossiers. Ik merk dan ook duidelijk een evolutie in CO3. Vanuit uw ervaring heeft u ook een grote meerwaarde in de Weegploeg. Ja, tijdens de Weegploeg waak ik over het belang van de kinderen in de dossiers. Waar zou u graag over vijf jaar staan met de aanpak van intrafamiliaal geweld? Ik denk dat elke provincie in België nood heeft aan een andere aanpak op gebied van intrafamiliaal geweld. Ik hoop dan ook dat onze manier van werken bij het Protocol van Moed en op CO3 meer algemeen aanvaard wordt. mama ligt OP DE GrOND mama ligt op de grond ze schreeuwt nu niet meer elke slag die hij gaf deed ook bij mij zeer Ik stond erbij zocht wanhopig naar woorden om pa te doen stoppen mijn ma te vermoorden DICTATUUr Slaaf van arm, en neogeweld. Ik ben een klein meisje, dat voor opa niet telt. Verberg me voor, ook emotioneel, dit nieuwe geweld. Zus staat naast mij haar ogen, wijd open ik fluister haar naam zeg dat ze moet hopen Papa is weg het is nu muisstil het geroep is verstomd ook mama s gil Het zegt niet veel, machteloos sta ik, tegen een muur, mijn vader is nazi, thuis: dictatuur. SHT 3 ECO-LAT SMiK