Zienswijzennota. Facetbestemmingsplan Archeologie

Transcriptie

1 Zienswijzennota Facetbestemmingsplan Archeologie Gemeente Nijmegen Afdeling Stadsontwikkeling April 2014

2 1

3 Inleiding Het ontwerp facetbestemmingsplan Archeologie heeft in de periode van 20 februari tot en met 2 april 2014 voor een ieder ter inzage gelegen. Er zijn in totaal 4 zienswijzen binnengekomen. De zienswijzen zijn in deze zienswijzennota samengevat en voorzien van een beoordeling door het college van burgemeester en wethouders. Ook is aangegeven of de zienswijze al dan niet tot aanpassing van het bestemmingsplan heeft geleid. Alle zienswijzen zijn ontvankelijk. In verband met de Wet bescherming Persoonsgegevens zijn de namen van de reclamanten weggelaten. 2

4 Overzicht zienswijzen 1. AWN afdeling 16, Nijmegen e.o Bewoner St. Jacobslaan 218, Nijmegen Bewoner Parkweg 20, Nijmegen Bewoners Gerardsweg 30, Nijmegen

5 Samenvatting en beoordeling zienswijzen 1. AWN afdeling 16, Nijmegen e.o. Inhoud zienswijze Het is goed dat het facetbestemmingsplan vele oude bestemmingsplannen gaat vervangen waar archeologie geen rol in speelde. Minder goed is dat met dit plan nog steeds geen goede bescherming voor de archeologische waarden is gewaarborgd. De kritiek richt zich op twee punten: de beperkte indeling in waarden die onderscheiden worden en de gehanteerde ondergrenzen die aan deze waarden verbonden zijn. Het is verrassend om te merken dat de gemeente Nijmegen denkt dat ze met slechts 5 waarden de archeologische rijkdom kan beschrijven en beschermen. Arnhem kent bijvoorbeeld ook nog een middelhoge verwachting en gemeentelijke monumenten en komt daarmee op 8 verschillende waarden. Ook een meer landelijke gemeente zoals bijvoorbeeld de gemeente Overbetuwe kent meer verschillende waarden. Naast het aantal waarden ziet reclamant ook een verschil in de gehanteerde ondergrenzen. In de regio rond Nijmegen hebben de meeste gemeenten de ondergrens bij de laagste verwachting op 2000 m2 liggen. Waarom is hier de grens op 2500 m2 gelegd? Bij veel andere gemeenten is de grens bij de middelhoge verwachting op 500 m2 gelegd, maar in Nijmegen valt die ook binnen de 2500 m2. De gemeente Overbetuwe heeft een 0 m2 grens bij de belangrijkste terreinen, die geen rijksmonument zijn. Dit was in Nijmegen het geval in de bestemmingsplannen voor het Centrum en Nijmegen-Oost, maar wordt door dit bestemmingsplan vervangen door 50 m2. Opvallend is de verdeling van de waarden over het grondgebied van Nijmegen. Ondanks de rijke geschiedenis, en ondanks de vele onderzoeken en waarnemingen, stelt de gemeente dat slechts 20% in categorie 3 valt, 16% in categorie 2 en niet minder dan 58% in categorie 1. Reclamant vindt dit niet geloofwaardig. Het beperkte aantal waarden, waarvan de laagste groepen meer dan 60% vormen, gekoppeld aan een ondergrens die ruimer is dan in vergelijkbare of mindere situaties, zorgt ervoor dat de archeologie in Nijmegen minder goed beschermd is dan we mogen verwachten. Door ook nog eens in de hoogste categorie, waarvan de gemeente dus weet dat er belangrijke archeologie in de grond zit, niet om 0 m2 maar 50 m2 op te nemen, wordt de deur opengezet voor een steeds verdere aantasting van ons erfgoed. Het staat haaks op wat de gemeente zelf schrijft op haar websites, in folders en in bijvoorbeeld de nieuwe Nota Cultureel Erfgoed. Gevraagd wordt om een betere bescherming van de archeologie. Beoordeling zienswijze Wat de vergelijking met andere plaatsen of gemeenten betreft is het zo dat elke gemeente eigen beleidsvrijheid heeft. Daarmee kan elke gemeente binnen de grenzen van de wet eigen regels opstellen, die kunnen afwijken van de andere gemeenten in Nederland. Op de meeste punten constateren wij dat onze regels niet of niet veel afwijken met de genoemde gemeenten. De archeologische verwachting voor deze gebieden met Waarde-1 is laag tot middelhoog te noemen, maar dat betekent niet dat er geen relevante archeologische sporen, met name uit de prehistorie en Romeinse tijd, kunnen worden aangetroffen. Daarom kiezen wij ervoor dat bij bodemingrepen die een oppervlak van 2500 m² of groter betreffen, er tenminste een archeologisch vooronderzoek moet worden uitgevoerd. In plangebieden met een dergelijke omvang of groter bestaat een gerede kans dat bij het uitvoeren van een inventariserend booronderzoek of een proefsleuvenonderzoek nog onbekende archeologische resten worden ontdekt en gewaardeerd. Het bepalen van de grens waarop archeologisch onderzoek wordt geëist, is een afweging tussen het archeologisch belang en andere belangen. Door alleen voor grotere ontwikkelingen archeologisch onderzoek te eisen, blijven veel kleinere ontwikkelingen zonder nader onderzoek mogelijk, terwijl bij grotere ontwikkelingen wel rekening wordt gehouden met eventueel aangetroffen archeologisch waarden. Bovendien geldt op grond van artikel 53 van de Monumentenwet een meldingsplicht wanneer een monument wordt gevonden (toevalsvondst). Overigens is de aanduiding wetgevingszone-waarde archeologie 1 in de planregels wel aangepast door deze regeling verder uit te schrijven. De grens wanneer archeologisch onderzoek moet plaatsvinden is echter niet aangepast. 4

6 De waarden 2 en 3 zijn grotendeels gebaseerd op uitgevoerd onderzoek, waarnemingen, historische gegevens en kennis van het landschap waardoor we vrij zeker zijn dat deze waarde in die gebieden klopt. Van waarde 1 gebieden stellen wij dat wij dat veelal nog niet weten, omdat er bijvoorbeeld geen onderzoek gedaan is, of omdat er geen waarnemingen bekend zijn die inzage geven in de feitelijke waarden in het gebied. Tevens vallen hier de gebieden onder waarvan wij denken dat de verwachting laag of middelhoog is, wat gebaseerd is op de landschappelijke context. Nadrukkelijk is gesteld dat de waarde van een onderzocht gebied kan veranderen. De nu genoemde verhouding is dus geen vaststaand gegeven, maar de stand van zaken van dit moment. Deze verhoudingen kunnen veranderen. De beleidskaart Archeologie zal daar op worden aangepast. In de Nota Cultureel Erfgoed is onder het kopje vrijstellingsgrenzen op pagina 25 aangegeven dat aangesloten wordt bij de regeling voor vergunningsvrij bouwen uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Er is voor een vrijstelling van archeologische maatregelen gekozen van gebieden van 50 m2 in gebieden met waarde 3. Voor bouwactiviteiten van minder dan 50 m2 kunnen in het bestemmingsplan geen regels worden gesteld (bijlage II, artikel 5 lid 4 Bor). In gebieden met waarde 2 wordt aangesloten bij de wettelijke vrijstelling van 100 m2 (artikel 41a Monumentenwet). Deze onderverdeling is overgenomen in het facetbestemmingsplan Archeologie. De genoemde steden zullen ook rekening moeten houden met de mogelijkheden van (omgevings)vergunningvrij bouwen. Wij denken dat we met de indeling van de beschreven waarden de archeologie voldoende hebben beschermd, zonder dat voor elke ontwikkeling archeologisch onderzoek noodzakelijk is. Conclusie Deze zienswijze heeft niet geleid tot aanpassing van het bestemmingsplan. 2. Bewoner St. Jacobslaan 218, Nijmegen Inhoud zienswijze In de toelichting worden onder de archeologische waarde 4 de archeologische rijksmonumenten besproken. Door de woordkeuze wordt hier de indruk gewekt dat ontwikkeling op dergelijke terreinen mogelijk is door het aanvragen van een monumentenvergunning ex artikel 11 van de Monumentenwet. In de regels wordt aan deze categorie terreinen van zeer hoge (nationaal en internationaal) archeologische waarden verder geen woord besteed (artikel 5.3). Hoe wil Nijmegen in de toekomst met deze specifieke en door de Minister aangewezen terreinen omgaan, ontzien en bewaren voor de toekomst? Sporadische en/of specifieke ontwikkeling (zoals de reuzentoren) of ruimte geven aan verdere ontwikkeling? Op de kaart zien we de beschermde archeologische monumenten (waarde 4), Nijmegen Noord, Kops Plateau en een deel van het Valkhof dan ook niet terug en duidt niets op hun speciale status. In de regels wordt voor waarde 3 en 2 extra verstoring toegestaan. Met name voor terreinen met archeologische waarden 3 is de wetenschappelijke informatiewaarde dermate hoog dat in principe elke m2 belangrijke nieuwe en unieke gegevens voor de kennis van het Nijmeegse verleden kan/zal opleveren. Het ambtelijk wijzigen van de archeologische status van de met veel zorg en enorme inspanning samengestelde archeologische beleidskaart is uit den boze. In het facetbestemmingsplan is niet of nauwelijks aandacht besteed aan de mogelijkheid dat funderingen en kelders van muren en gebouwen ouder dan 50 jaar op zich al onderwerp moeten zijn van archeologisch onderzoek omdat ze in het kader van de Monumentenwet als monument worden aangemerkt. Vergelijkbaar is het specifieke bouwhistorisch onderzoek van dergelijke gebouwresten. Met name in geval van gedeeltelijke herbouw kan dit aspect een rol spelen. Beoordeling zienswijze Waarde 4 is opgenomen voor de archeologische rijksmonumenten. Deze gebieden bevatten zulke belangrijke archeologische resten dat ze zijn beschermd op grond van de Monumentenwet Behoud van deze resten staat voorop. Voor ontwikkelingen op deze terreinen, zoals bijvoorbeeld het 5

7 realiseren van de Donjon in het Valkhofpark, dient bij de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed een monumentenvergunning te worden aangevraagd. De gemeente Nijmegen heeft hier geen aparte regelgeving voor omdat de Rijksoverheid hier bevoegd gezag is. In het facetbestemmingsplan is voor deze rijksmonumenten de aanduiding Wetgevingszone-waarde archeologie 4 opgenomen. Deze aanduiding heeft vooral een attenderingsfunctie dat het hier om een rijksmonument gaat. In de Nota Cultureel Erfgoed is onder het kopje vrijstellingsgrenzen op pagina 25 aangegeven dat aangesloten wordt bij de regeling voor vergunningsvrij bouwen uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Er is voor een vrijstelling van archeologische maatregelen gekozen van gebieden van 50 m2 in gebieden met waarde 3. Voor bouwactiviteiten van minder dan 50 m2 kunnen in het bestemmingsplan geen regels worden gesteld (bijlage II, artikel 5 lid 4 Bor). In gebieden met waarde 2 wordt aangesloten bij de wettelijke vrijstelling van 100 m2 (artikel 41a Monumentenwet). Deze onderverdeling is overgenomen in het facetbestemmingsplan Archeologie. Met het vaststellen van de Nota cultureel erfgoed in mei 2013 is ook de archeologische beleidskaart vastgesteld. De beleidskaart legt de stand van kennis vast en vormt dus altijd een momentopname. Door nieuw onderzoek en uitwerking van oude onderzoeksgegevens zullen steeds nieuwe inzichten worden verkregen, wat ertoe kan leiden dat de begrenzing van de terreinen ruimer of beperkter wordt of zelfs terreinen van de kaart verdwijnen. Een regelmatige bijstelling van de archeologische beleidskaart is dan ook noodzakelijk. Bij de vaststelling van een bestemmingsplan zal rekening worden gehouden met de inzichten van dat moment. In het facetbestemmingsplan is rekening gehouden met de meest recente beleidskaart (zie ook paragraaf 4.2 van de toelichting van het bestemmingsplan). In het facetbestemmingsplan zijn deze waarden vastgelegd door het opnemen van dubbelbestemmingen en gebiedsaanduidingen. Alleen door het vaststellen van een nieuw (postzegel)bestemmingsplan, kunnen deze waarden worden aangepast. De gemeente studeert op de mogelijkheid om funderingen en kelders en muren van gebouwen te beschermen door middel van aanwijzing tot gemeentelijk monument. Juist kelders en funderingen dreigen tussen wal en schip te vallen omdat ze zowel archeologie als bouwhistorie kunnen zijn. Wat de gemeente wil voorkomen is dat door mogelijke onduidelijkheden ze niet voldoende beschermd worden. Vandaar dat we denken aan het opnemen als gemeentelijk (archeologisch) monument. Dit wordt niet via het facetbestemmingsplan geregeld maar via de binnenkort te verschijnen Erfgoedverordening. In 2010 is de bouwhistorische waardenkaart en het plan voor aanpak voor bescherming van bouwhistorie monumenten door de raad vastgesteld. Gebouwen die op de bouwhistorische waardenkaart de waardering bouwhistorische waarde en indicatieve bouwhistorische waarde hebben, zullen als bouwhistorie monument worden aangewezen. Het kan zijn dat gebouwen alleen vanwege de kelder worden aangewezen. Met de aanwijzing van deze gebouwen zal een groot deel van de historische kelders in de binnenstad van Nijmegen beschermd zijn. Naast de aanwijzing van panden als bouwhistorie monument zijn veel historische panden al beschermd als rijksmonument of gemeentelijk monument, waardoor ook de kelders beschermd zijn. De termijn van 50 jaar is trouwens in de recentste versie van de Monumentenwet losgelaten. Dat criterium speelt dus geen rol meer. Conclusie Deze zienswijze heeft niet geleid tot aanpassing van het bestemmingsplan. 3. Bewoner Parkweg 20, Nijmegen Inhoud zienswijze Reclamant wijst op de discrepantie tussen de in de Nota cultureel erfgoed neergelegde doelstellingen en de uitwerking ervan in het facetbestemmingsplan. Voor de zeer hoge waarde 3 staat vermeld dat in alle gevallen waarbij de grond wordt verstoord en behoud of inpassing van de archeologische waarden niet mogelijk is, archeologisch onderzoek dient plaats te vinden. In het facetbestemmingsplan wordt nu een ondergrens van 50 m2 voorgesteld. In de binnenstad, in Nijmegen Oost en in het Waterkwartier zal bij een bodemingreep van minder dan 50 m2 geen archeologisch onderzoek meer verplicht worden gesteld. Deze waarden worden dus vernietigd. 6

8 In de binnenstad mogen alle onbekende kelders zonder onderzoek worden uitgebroken en verdiept. De meeste vallen ook binnen de 50 m2 norm. De anti-dubbeltelregeling in artikel 4 zorgt ervoor dat behouden waarden later alsnog zonder onderzoek mogen worden geruimd. In het facetbestemmingsplan wordt uitgegaan van de mogelijkheden uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), terwijl een bestemmingsplan de stad de mogelijkheid biedt om zich te onttrekken aan al te algemene en gemakkelijke facilitering van sloop en nieuwbouw zoals de Wabo die biedt. Stadjes als Deventer en Coevorden koesteren hun archeologie en zetten bestemmingsplannen in ter bescherming van hun geschiedenis. Een stad als Maastricht heeft voor de waarde 3 een nulgrens. Het weinige dat in Nijmegen nog archeologisch wordt onderzocht, wordt dankzij marktwerking door derden onderzocht. Het zijn de goedkoopsten die mogen graven, niet de besten. Tegelijk wordt aan partijen die excessieve archeologische kosten hebben gemaakt een compensatieregeling in het vooruitzicht gesteld met terugwerkende kracht tot Het is onduidelijk waar dit geld vandaan wordt gehaald en hoeveel er mogelijk betaald moet worden. En dat terwijl Malta met het principe de verstoorder betaald net beoogde de archeologie te sparen. Beoordeling zienswijze In de Nota Cultureel Erfgoed is onder het kopje vrijstellingsgrenzen op pagina 25 aangegeven dat aangesloten wordt bij de regeling voor vergunningsvrij bouwen uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Er is voor een vrijstelling van archeologische maatregelen gekozen van gebieden van 50 m2 in gebieden met waarde 3. Voor bouwactiviteiten van minder dan 50 m2 kunnen in het bestemmingsplan geen regels worden gesteld (bijlage II, artikel 5 lid 4 Bor). In gebieden met waarde 2 wordt aangesloten bij de wettelijke vrijstelling van 100 m2 (artikel 41a Monumentenwet). Deze onderverdeling is overgenomen in het facetbestemmingsplan Archeologie. De genoemde steden zullen ook rekening moeten houden met de mogelijkheden van (omgevings)vergunningvrij bouwen. De gemeente studeert op de mogelijkheid om funderingen en kelders en muren van gebouwen te beschermen door middel van aanwijzing tot gemeentelijk monument. Juist kelders en funderingen dreigen tussen wal en schip te vallen omdat ze zowel archeologie als bouwhistorie kunnen zijn. Wat de gemeente wil voorkomen is dat door mogelijke onduidelijkheden ze niet voldoende beschermd worden. Vandaar dat we denken aan het opnemen als gemeentelijk (archeologisch) monument. Dit wordt niet via het facetbestemmingsplan geregeld maar via de binnenkort te verschijnen Erfgoedverordening. In 2010 is de bouwhistorische waardenkaart en het plan voor aanpak voor bescherming van bouwhistorie monumenten door de raad vastgesteld. Gebouwen die op de bouwhistorische waardenkaart de waardering bouwhistorische waarde en indicatieve bouwhistorische waarde hebben, zullen als bouwhistorie monument worden aangewezen. Het kan zijn dat gebouwen alleen vanwege de kelder worden aangewezen. Met de aanwijzing van deze gebouwen zal een groot deel van de historische kelders in de binnenstad van Nijmegen beschermd zijn. Naast de aanwijzing van panden als bouwhistorie monument zijn veel historische panden al beschermd als rijksmonument of gemeentelijk monument, waardoor ook de kelders beschermd zijn. Het opnemen van de anti-dubbeltelregel in artikel 4 van regels is verplicht gesteld in het Besluit ruimtelijke ordening (Bro). Deze standaardbepaling (artikel Bro) strekt ertoe te voorkomen dat van ruimte die in een bestemmingsplan voor de realisering van een bepaald gebruik of functie is mogelijk gemaakt, na realisering daarvan, ten gevolge van feitelijke functie- of gebruiksverandering van het gerealiseerde, opnieuw ten tweede male zou kunnen worden gebruik gemaakt. Deze regeling is niet van invloed op de archeologisch bescherming. In de toelichting van het bestemmingsplan (paragraaf 3.2) is deze regeling uitgelegd. De opmerking over de marktwerking betreft een op nationaal niveau gemaakte keuze. Het is niet aan de gemeente Nijmegen om hier iets anders van te vinden. De burger heeft een keuzevrijheid gekregen, en daar is op gemeenteniveau niet aan te tornen. Wat de gemeente wel kan doen, en doet, is door middel van de wettelijk verplichte archeologische programma s van eisen, kwaliteitseisen te 7

9 stellen aan het uit te voeren onderzoek. De gemeente doet dit vanuit haar rol als bevoegd gezag. Ook kan zij vanuit die rol toezicht houden op de naleving en uitvoering van het onderzoek. Ongeacht het in het Verdrag van Malta genoemde verstoorder betaalt principe geldt voor alle regelingen in Nederland dat deze aan achterliggende regels moeten voldoen. Een daarvan is dat regels redelijk en billijk moeten zijn. In dit geval is dat vertaald door te stellen dat de kosten van archeologisch onderzoek niet onevenredig mogen zijn ten aanzien van de schaal van de ontwikkeling. In de genoemde compensatieregeling hebben wij dit vertaald door zowel een bovengrens in het absolute bedrag, als in een percentage van de bouwsom op te nemen. Daardoor ontzien we juist alleen de kleinere ontwikkelingen die met meer dan redelijke kosten vanwege archeologie te maken hebben. De regeling voorziet tevens in een bijdrage, niet in het vergoeden van het gehele onderzoek. Ook daardoor blijven het verstoorder betaalt principe en de redelijkheid en billijkheid geborgd. In de Erfgoedverordening zal hiervoor een regeling worden getroffen. Conclusie In de toelichting van het bestemmingsplan (paragraaf 3.2) is anti-dubbeltelregeling uitgelegd. Deze zienswijze heeft verder niet geleid tot aanpassing van het bestemmingsplan. 4. Bewoners Gerardsweg 30, Nijmegen Inhoud zienswijze In de brief van 2 februari 2010 heeft reclamant op het eerdere ontwerp van het bestemmingsplan Archeologie uit 2009 gereageerd. Reclamant vindt het onbehoorlijk dat hij nooit persoonlijk door het college is geïnformeerd over het afgelasten van de bestemmingsplanprocedure. Ook is reclamant niet persoonlijk geïnformeerd over de ter visie legging van een aangepast ontwerp bestemmingsplan. Sinds de verordening Electronische publicatie door de raad is vastgesteld (op 24 oktober 2012), worden de publicaties niet meer in het huis-aan-huis-blad De Brug geplaatst maar op de gemeentelijk website. Om draagvlak voor besluiten te vergroten wordt voorgesteld een korte samenvatting van alle gemeentelijke publicaties in De Brug te plaatsen, zodat ook Nijmegenaren zonder toegang tot internet, of minder digitaal begaafd zijn, of niet elke week de gemeentelijke website bezoeken, op de hoogte blijven van de ontwerp besluiten. Reclamant is blij dat het college klaarblijkelijk echt iets gedaan heeft met de eerdere zienswijze. Aan het bestemmingsplan ligt nu een gemotiveerde beleidskeuze ten grondslag en dat was eerst niet het geval. Vergunningsvrije bouwwerken blijven ook echt vergunningsvrij en worden niet via een verplichting op archeologisch onderzoek alsnog omgevingsvergunningplichtig. Beoordeling zienswijze Het ontwerp facetbestemmingsplan Archeologie dat in december 2009 ter inzage heeft gelegen is destijds niet verder in procedure gebracht in afwachting op de vaststelling van het archeologiebeleid. Het archeologiebeleid is op 30 januari 2013 vastgesteld (Nota nieuw beleid Archeologie) en vervolgens opgenomen in de Nota Cultureel Erfgoed (vastgesteld 15 mei 2013). Gezien de ruime tijd die tussen de terinzagelegging in december 2009 en de vaststelling van het archeologiebeleid in 2013 en de vele aanpassingen die in het facetbestemmingsplan hebben plaatsgevonden, is besloten het ontwerp facet bestemmingsplan opnieuw ter inzage te leggen. Het was beter geweest u hierover persoonlijk te informeren. Het college heeft in oktober 2011 besloten om de publicatie van (ontwerp) besluiten alleen nog via elektronische weg te doen en dus niet meer via publicatie in De Brug. De redenen hiervoor waren klantvriendelijkheid (burgers hebben altijd toegang deze informatie) en kostenbesparing. In oktober 2012 is hiervoor de verordening Electronische publicatie vastgesteld. Er is geen aanleiding om (een samenvatting van) de publicaties tevens weer in De Brug te plaatsen. 8

10 In het facetbestemmingsplan is inderdaad rekening gehouden met de mogelijkheden van vergunningsvrij bouwen (bijlage II van het Bor) en zijn de vrijstellingsgrenzen verruimd (zie ook pagina 25 van de Nota Cultureel Erfgoed). Conclusie Deze zienswijze heeft niet geleid tot aanpassing van het bestemmingsplan. 9