Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen

Transcriptie

1 Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen J.H. Krol Facilitair Bedrijf H. Sloothaak Facilitair Bedrijf J.F. Lukkien Stafbureau FEZ E. Leinenga Nijeboer-Hage Technisch adviseurs versie juli 2012 Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 1 van 16

2 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Energiebeleidsplan... 4 Verantwoordelijkheden:... 5 Haalbaarheid MJA3 doelstelling... 8 Uitgevoerde projecten... 9 Duurzame Energie... 9 Overige ontwikkelingen Bijlage 1. EEP maatregelen behaalde besparingen (in m3/kwh/gj en K ) Bijlage 2. Ontwikkeling energieprijzen verwachting Bijlage 3. Voortgang uitvoering van de in het EEP 2010 opgenomen maatregelen Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 2 van 16

3 Inleiding Met de toetreding tot het MJA 3 -convenant heeft de Hanzehogeschool Groningen (HG) in 2009 een eerste stap gezet in de richting van een gestructureerd energiebeheer. Door toetreding tot het convenant heeft de hogeschool zich verplicht tot het opstellen van een Energie Efficiencyplan, waarin is aangegeven hoe de HG in de periode aan de hieraan verbonden verplichtingen denkt te gaan voldoen. De belangrijkste verplichtingen vanuit het convenant zijn: een inspanningsverplichting jaarlijks 2% energie te besparen gerekend vanaf 1 januari 2009, de introductie van energiezorgsystemen c.f. ISO en een inventarisatie van haalbare energiebesparende maatregelen Dit is het eerste Energie Jaarverslag (EJV) van de HG. Tot nu toe werden ontwikkelingen rond energieverbruik niet intern gerapporteerd. Met de invoering van energiezorg is besloten om over het energieverbruik structureel intern te rapporteren en daarnaast een beeld te geven van de maatregelen die worden getroffen om energie te besparen en duurzame energie in te voeren. Tot nog toe werden specifieke rapportages over het energieverbruik - in het kader van afspraken en verplichtingen uit wet- en regelgeving - uitsluitend opgeleverd aan externe instanties, zoals Gemeente Groningen, afdeling Milieubeheer en Agentschap.NL. Dit EJV heeft echter tot doel om ook bestuur, studenten en werknemers van de HG te informeren. De indeling is zodanig gekozen dat onderdelen van het EJV gemakkelijk op internet te plaatsen zijn. Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 3 van 16

4 Energiebeleidsplan Het Energiebeleidsplan HG geeft een overzicht van de doelstellingen, uitgangspunten, voorwaarden, verplichtingen en verantwoordelijkheden op het gebied van energiebeheer en energiezorg binnen de HG. Hoewel in het Energie Efficiency Plan, dat in 2010 bij het Agentschap.nl is ingediend, is aangegeven dat per 2011 een Energiebeleidsplan zou worden opgesteld moet worden geconstateerd dat dit als gevolg van personele wisselingen niet is gelukt. Dit wil echter niet zeggen dat de voortgang van de hierin op te nemen doelstellingen heeft stilgestaan: De doelstellingen zijn : 1. De HG zal nieuwe wet- en regelgeving rond energie steeds tijdig implementeren. Voor de komende jaren betekent dit concreet dat de HG de Meerjarenafspraak energie-efficiency (MJA3) in al haar facetten uitvoert. De HG is in 2010 toegetreden tot de MJA3 op het gebied van energie, met als doelstelling om te komen tot een energieefficiencyverbetering van 20% in 2020 ten opzicht van het energieverbruik van De HG volgt het overheidsbeleid om zo veel mogelijk duurzame energie te realiseren. Hierbij wordt ook gekeken naar de mogelijkheid om productie op het eigen terrein te realiseren. In 2011 zijn er twee Warmte-Kracht-koppelingen (WKK) geplaatst op de campus. 3. In 2010 zijn alle gebouwen van de HG voorzien van een energielabel (conform EPBD: Energy Performance of Buildings Directive) Een overzicht van deze energielabels is in tabel 1 opgenomen. De HG streeft ernaar om alle gebouwen die lager scoren dan een A, bij renovatie op te waarderen. 4. De resultaten van het energiebeleid worden gecommuniceerd met College van Bestuur, medewerkers, studenten, collega-instellingen en andere belanghebbenden. Hoewel het energiebeleidsplan HG nog niet definitief is vastgesteld, is in het kader van de Meerjarenafspraak (MJA 3) wel het energiebeleid beschreven in de vorm van het Energie Efficiëntie Plan HG (EEP). Hierin geeft de HG aan hoe zij de energieafspraak met het Rijk invult en welke energiebesparingprojecten geprogrammeerd zijn. Een management samenvatting hiervan is op 7 december 2010 vastgesteld door het College van Bestuur. Dit EEP is in 2011 door Agentschap NL (voorheen SenterNovem) goedgekeurd. Uitgangspunten zijn: 1. In het energie-efficiencyplan van de HG voor de periode wordt een terugverdientijd van de te nemen EEP maatregelen van maximaal 10 jaar aangehouden. Daarmee wordt uitvoering gegeven aan de inspanningsverplichting om 2% energie-efficiency per jaar te realiseren. 2. Naast technische maatregelen zal ook naar de mogelijkheden gekeken worden om door gedragsverandering bij medewerkers en studenten een besparing te realiseren. Hiervoor heeft de RuG onderzoek verricht dat door de Universiteit van Bochum nader is uitgewerkt tot het Change programma voor hogescholen en universiteiten in Duitsland. 3. De noodzakelijke investeringen in energiebesparende maatregelen worden terugverdiend uit de werkelijke energiebesparingen. De gerealiseerde financiële besparing wordt elk jaar vanuit het energiebudget (Rijksbijdrage Onderwijs) overgeheveld naar het investeringsbudget van Vastgoed (Rijksbijdrage Huisvesting). De voorwaarden zijn: Het ontwikkelen en implementeren van een energiezorgsysteem conform de ISO binnen 2 jaar na toetreding tot MJA3. Met ondertekening van het MJA3 convenant in januari 2010 en de opstelling van het EEP 2010 in de herfst van 2010, is bij de HG een start gemaakt met energiezorg. De nadruk heeft in 2011 vooral gelegen op de opbouw en verbetering van de hiervoor benodigde infrastructuur. Gebouwbeheersystemen, personele bezetting en verdere beheersing ERBIS (monitoringsysteem). Hierna is gestart met de noodzakelijke structurele monitoring van de gebouwbeheersystemens, waarbij de afstemming tussen energievraag en aanbod geoptimaliseerd wordt. Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 4 van 16

5 Energiezorg is een benaming van Agentschap.NL en heeft betrekking op de borging van terugkerende activiteiten om energiebesparing (en de daarbij horende gedragsaspecten) door te voeren. Onze verplichtingen zijn: 1. Invoering systematische energiezorg conform ISO Vaststelling Energiebeleid 3. Gemiddeld per jaar een energiebesparing van 2% realiseren, zodat de totale energiebesparing in 2020 ten opzichte van % bedraagt. 4. Jaarlijks intern rapporteren middels het energiejaarverslag. Extern rapporteren aan Agentschap NL en de Gemeente Groningen, afdeling Milieubeheer door middel van het Milieujaarverslag. 5. Elke drie jaren een nieuw EEP opstellen en uitvoeren. 6. Alle gebouwen die in eigendom zijn, voorzien van een enegielabel. Energiebesparingonderzoek per gebouw Voor een groot deel deel van onze gebouwen is in 2010 een EPA-maatwerkadvies opgesteld (=nulmeting). Dit is een analyse van het energieverbruik van het gebouw. Het levert een energiebalans op waarin het aandeel van de verschillende functies (zoals verwarming, ventilatie en verlichting) te zien is en een energielabel. Ook geeft het een overzicht van de energiebesparingmogelijkheden in het gebouw. Sommige maatregelen kunnen direct worden toegepast. Andere kunnen worden toegepast op een natuurlijk moment, d.w.z. in combinatie met verbouwingen/renovaties. Ten behoeve van het EEP zijn in 2010 onderstaande gebouwen van een energielabel voorzien. Tabel 1 Energielabels G e b o u w b o u w ja a r L a b e l Z e rn ik e p le in v a n D o o re n V e s te 1996 A Z e rn ik e p le in IF D U n its 1996 A L a n d le v e n B ru g s m a B o rg 1983 A Z e rn ik e p le in 5 - B o u w d e e l E + A triu m 1993 A Z e rn ik e p le in 7 - v a n O ls t T o re n 2005 A Z e rn ik e p le in W ille m -A le x a n d e r S p o rtc e n tru m 2008 A Z e rn ik e p le in 7 B o u w d e e l G 1997 A Z e rn ik e p le in 7 - B o u w d e e l I 2002 A Z e rn ik e p le in 1 - B o u w d e e l H 2000 B Z u id e rk u ip e n 1 9 S c h o o l v a n A rc h ite c tu u r 1998 B Z e rn ik e p le in M a rie K a m p h u is b o rg 1975 C Z e rn ik e p le in 5 - B o u w d e e l A B C 1985 C E y s s o n iu s p le in W ie b e n g a c o m p le x / C Z e rn ik e p le in 1 - B o u w d e e l F 1993 C Z e rn ik e p le in 5 - A p p e l 1994 D V e e m a rk ts tra a t P rin s C la u s C o n s e rv a to riu m 1985 D G e d e m p te Z u id e rd ie p M in e rv a 1983 G R a d e s in g e l 6 - S in g e lh u is 1900 G P ra e d in iu s s in g e l M u s e u m 1900 G Verantwoordelijkheden: De verantwoordelijkheid voor een efficiënt energiebeheer en realisatie van de MJA 3 -doelstellingen is binnen de Hanzehogeschool belegd bij de afdeling FB-Vastgoed. Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 5 van 16

6 Ontwikkeling energieverbruik Hanzehogeschool Groningen In het EEP zijn voor MJA3 de energieverbruiken opgenomen van alle panden die de HG in eigendom heeft. De energieverbruiken van alle huurpanden zijn voor MJA3 buiten beschouwing gelaten. De HG heeft namelijk nauwelijks sturingsmogelijkheden op het energieverbruik in huurpanden. Voor het verkrijgen van een totaalbeeld moet rekening worden gehouden met het energieverbruik van alle panden. Aan de hand van het totale energieverbruik in 2009 kan dan worden getoetst in welke mate de MJA 3 - doelstelling in 2011 al dan niet is gehaald en in de prognoseperiode zal worden gerealiseerd. In tabel 2 is opgenomen het energieverbruik en het vewacht gebruik waarbij rekening is gehouden met de reeds in 2012 doorgevoerde en in de periode nog te nemen energiebesparende maatregelen. Door het gas-, electriciteits- en warmteverbruik uit te drukken in GJ en dit te vergelijken met de MJA 3 - doelstelling kan worden nagegaan in welke mate deze al dan niet is gehaald. Dit is in 2011 niet het geval en het is de verwachting dat ook met de in de prognoseperiode geplande maatregelen de doelstelling niet zal worden gehaald. Tabel 2 Opgave van het totale energieverbruik alle HG panden - O m s c h r ijv in g r e a lis a t ie r a m in g V e r b r u ik / in c. m a a t r e g e le n E E P - g a s / m , , ,3 9 5, ,3 1 1, ,2 9 8, ,2 7 1, ,2 4 7, e le ctra / K W h 8,7 9 7, ,6 4 6, ,9 7 2, ,2 8 6, ,9 6 6, ,9 0 9, ,8 3 9, W arm te / G J 32,069 39,440 14,132 13,108 13,108 12,808 12,808 - Prim aire energie /G J 82,307 93,230 80,922 84,461 82,897 81,528 80,513 - M JA 3 doelstelling/ G J 82,307 80,661 79,014 77,368 75,722 74,076 72,430 O n t w ik k e lin g v e r b r u ik t o v g a s 0% 22% 138% 124% 121% 117% 113% - e le c tra 0% -2 % -9 % -6 % -9 % -1 0 % -1 1 % - W a rm te 0% 23% -5 6 % -5 9 % -5 9 % -6 0 % -6 0 % - P rim a ire e n e rg ie 0% 13% -2 % 3% 1% -1 % -2 % - M JA 3 d o e ls t e llin g 0% -2 % -4 % -6 % -8 % -1 0 % -1 2 % Als graadmeter voor de ontwikkeling van het energieverbruik en de uitvoering van energiebeleid op de HG gelden in belangrijke mate het verbruik van elektriciteit en gas. In figuur 1 is de ontwikkeling van het gas-, warmte- en elektriciteitsverbruik, uitgedrukt in GJ/primaire energie, weergegeven exclusief de vastgestelde efficiency-maatregelen (blauwe lijn) en inclusief de efficiency-maatregelen (groene lijn). De rode lijn geeft de MJA3 doelstelling aan. In figuur 2 is het verbruik van gas, electra en warmte weergegeven, waarbij rekening is gehouden met de efficiencymaatregelen. Als gevolg van de tot en met 2011 doorgevoerde energiebesparende maatregelen is in 2011 ca GJ aan primaire energie bespaart. In geld uitgedrukt komt dit neer op een besparing van ca ,=. Verwacht wordt dat met de tot en met 2015 voorgenomen besparende maatregelen in 2015 ca GJ aan primaire energie wordt bespaard. Dit komt neer op ca ,= (dit in prijzen van de jaren). Figuur 1. Ontwikkeling primaire energieverbruik voor en na energiebesparende maatregelen Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 6 van 16

7 Figuur 2 Ontwikkeling absolute energieverbruik na energiebesparende maatregelen Toelichting op de ontwikkeling van het verbruik van aardgas, elektriciteit en warmte. Ontwikkeling aardgas Het gasverbruik is in 2010 en 2011 fors gestegen (blauwe lijn, in figuur 2). De stijging van het aardgasverbruik wordt grotendeels veroorzaakt door het in eigendom nemen van de vernieuwde WKK installaties in de Van Olst Toren. In het verleden huurde de HG een WKK installatie van de energieleverancier. De energieleverancier bracht geen kosten voor het gasverbruik in rekening, maar kosten van warmte. Nu we voor de eigen WKK installatie zelf gas inkopen is ons gasverbruik uiteraard ook een stuk hoger. Daarentegen zijn onze kosten van warmte-inkoop gedaald. In de prognoseperiode wordt verwacht dat het gasverbruik als gevolg van de in het EEP 2010 opgenomen maatregelen zal dalen. Ontwikkeling elektriciteit Het elektriciteitsverbruik (rode lijn, in figuur 2) is in 2010 en 2012 ten opzichte van 2009 respectievelijk met 2 en 9% gedaald. Als gevolg van de in het EEP 2010 opgenomen maatregelen wordt verwacht dat in 2015 het electriciteitverbruik ten opzichte van % lager ligt. Dit is in lijn met de geformuleerde MJA3 doelstellingen, een daling van het energieverbruik van 2% jaarlijks. Elektriciteit wordt op de HG voornamelijk gebruikt voor gebouwinstallaties (t.b.v. verlichting, klimaat), en ICT-voorzieningen. De daling van het verbruik is gerealiseerd ondanks een toename van elektrische apparaten en intensiever gebruik van gebouwen en apparaten (ten gevolge van de toename van het aantal studenten). Ontwikkeling warmte Het warmteverbruik is in 2010 en 2011 fors gedaald (groene lijn in figuur 2), 56% ten opzichte van Deze sterke daling van de warmte wordt grotendeels veroorzaakt door het in eigendom nemen van de vernieuwde WKK installaties in de Van Olst Toren waarbij niet meer de warmteafname maatstaf is voor afrekening, maar de werkelijke afname van aardgas. In de prognoseperiode wordt verwacht dat het verbruik als gevolg van de in het EEP 2010 opgenomen maatregelen verder zal dalen tot 60%. Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 7 van 16

8 Haalbaarheid MJA3 doelstelling De HG neemt, samen met andere HBO en WO-instellingen, deel aan een convenant met het Rijk over energie. De afspraken zijn vastgelegd in een MeerJarenAfspraak (MJA3). De belangrijkste verplichten zijn: het opstellen en uitvoeren van een Energie Efficiency Plan (EEP). In het EEP zijn projecten geformuleerd die een efficiency verbetering van 8% opleveren over de periode het rapporteren van energieverbruiken in het MilieuJaarVerslag (e-mjv). het invoeren van Energiezorg. In figuur 3 en tabel 3 wordt zichtbaar gemaakt welk effect de inmiddels uitgevoerde EEP maatregelen hebben op het totale primaire energieverbruik van de HG. Aardgas, elektriciteit en warmte kunnen namelijk worden omgerekend naar primaire energie. Zo kunnen ze bij elkaar worden opgeteld. De blauwe lijn in figuur 3 geeft het primaire energieverbuik weer zonder de EEP maatregelen. De groene lijn in figuur 3 geeft de ontwikkeling van het totale primaire energieverbruik weer inclusief de EEP maatregelen. De rode lijn geeft de MJA3 doelstelling aan. Uit de vergelijking wordt direct duidelijk dat, hoewel de EEP maatregelen een duidelijk besparend effect hebben gehad op het energieverbruik, de MJA3 doelstelling nog niet gehaald wordt. De kloof tussen de doelstelling en de realisatie bedraagt in % en loopt naar verwachting op tot 10% in In het EEP 2012, dat per 1 oktober 2012 bij het Agentschap.NL moet worden ingeleverd, zullen daarom aanvullende maatregelen geformuleerd moeten worden ten einde de MJA3 doelstelling te kunnen realiseren in Opgemerkt moet worden dat voor het verkrijgen van een goede vergelijking het primaire energieverbruik van de jaren volgend op 2009 is gecorrigeerd naar de graaddagen van 2009 (temperatuur correctie). Wanneer nu het verbruik van voor en na energiebesparende maatregelen wordt vergelijken met de MJA 3 -doelstelling kan op een eenduidiger wijze worden bepaald in welke mate de energiebesparende maatregelen effecten hebben en of de aan de MJA 3 -doelstelling wordt voldaan. Tabel 3. Ontwikkeling verbruik primaire energie voor en na besparende maatregelen en zonder en met temperatuur correctie O m s c h r ijv in g r e a lis a tie r a m in g V e r b r u ik P r im a ir e e n e r g ie / G J ex. E E P m a a treg elen 8 2, , , , , , ,6 2 8 in cl. E E P m a a treg elen 8 2, , , , , , ,5 1 3 G raad d agen 2,993 3,624 2,899 2,977 2,977 2,977 2,977 V erbruik Prim aire energie / G J (tem peratuur gecorrigeerd ) ex. E E P m a a treg elen 8 2, , , , , , ,9 6 9 in cl. E E P m a a treg elen 8 2, , , , , , ,7 9 7 M JA d o e ls t e llin g 8 2, , , , , , ,4 3 0 Figuur 3 Ontwikkeling primaire energie ten opzicht van MJA3 doelstelling, o.b.v. graaddagen 2009 Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 8 van 16

9 Uitgevoerde projecten Naast de invoering van energiezorg, waar in 2011 de nadruk op lag, zijn de volgende projecten uitgevoerd: installatie eigen WKK installaties Van Olst complex, Zernikeplein 7; optimaliseren en vervangen van de klimaatinstallatie Veemarktstraat; efficiëntere klimaatinstallatie met optimale gevelisolatie Zernikeplein 23; aanpassing van het gebouwbeheersysteem; powermanagement op alle pc s; Aanvang overstap op LED-noodverlichtingsarmaturen. Toelichting LED-verlichting In tegenstelling tot de vele reclameverhalen van leveranciers is in de meeste gevallen de overstap op LED-verlichting nog niet rendabel en dus niet duurzaam. De verhouding van lichtopbrengst/elektriciteitsverbruik van LED-verlichting is nog niet beter dan die van T5-lampen (16mm buis). Op termijn zal met LED wel een hogere lichtopbrengst per kwh haalbaar zijn. Het voordeel van LED-verlichting zit vooralsnog in de levensduur, die een veelvoud is van die van een TL-lamp. Per project moet bepaald worden of de lagere onderhoudskosten opwegen tegen de meerinvestering. Momenteel is het niet zinvol TL op grote schaal te vervangen door LED-lampen. Wel is vanwege de besparing op de vervangingskosten en door de lange levensduur van LED-verlichting en de simpele elektronica,de HG begonnen met het vervangen van de transparant-noodverlichting door LED armaturen. Duurzame Energie De belangrijkste duurzame energiebron voor de voorziening van de HG is omgevingsenergie. Dit is de energie die wordt opgeslagen in de bodem middels een Warmte Koude Opslag systeem (WKO). In samenwerking met de RuG zijn bronnen geslagen op de campus en aangesloten op het Willem-Alexander Sportcentrum (koeling en verwarming van het gebouw en zwembad) en de Van Olst Toren voor koeling. In 2011 zijn elektriciteit en gas opnieuw aanbesteed. Dit heeft geresulteerd in nieuwe contracten. Met ingang van 1 januari 2012 koopt de HG al haar elektriciteit als groene stroom in. Tevens betreft met ingang van 1 januari % van onze gasinkoop CO2-gecompenseerd gas. Dit betreft een compensatie van de CO2-uitstoot die bij verbranding van gas vrijkomt, door middel van investeringen in duurzame energieprojecten. Benchmark Werkelijk energieverbruik in 2011 per student en m2 bvo Als we het energieverbruik per m2 bvo berekenen, zien we dat het energieverbruik per m2 bvo ten opzicht van 2009 in de realisatiejaren met ca. 10% en in de prognoseperiode ca. 7% boven het verbruik in 2009 ligt. Als we het primaire energieverbruik per student berekenen, zien we dat ondanks de stijging van het aantal studenten het verbruik per (huisvesting)student in 2011 met ca. 8% is gedaald. In de prognoseperiode wordt een verder verlaging verwacht tot ca. 10% onder het niveau van Zie figuur 4. Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 9 van 16

10 G J / m 2 b v o G J / s t d. H u is v Figuur 4 Energieverbruik per student en per vierkante meter bvo P ri m a i r/ G J p e r m 2 b vo P ri m a i r/ G J p e r s td h u i s v Vergelijking energieverbruik (gas en elektriciteit) met branchekengetallen In tabel 4 is het gas- en elektriciteitverbruik op pandniveau opgenomen. Met de voor de branche door het Senternovem in 2007 berekende energieverbruiksgetallen leert dit: het gasverbruik/m 2 jaar van de HG gebouwen, met uitzondering van Boteringesingel en Ulgersmaweg, gerekend kunnen worden tot de 20% panden met het laagste verbruik; het elektraverbruik/m 2 jaar van de HG gebouwen gerekend moet worden tot de categorie met een gemiddeld gebruik. Uitzonderingen hierop zijn: Boteringesingel en Ulgersmaweg, waar het elektraverbruik/m 2 gerekend moet worden tot de categorie met het laagste verbruik; Veemarktstraat, Zernikeplein 17 en Zernikeplein 11 waar het elektraverbruik moet worden gerekend tot de categorie met het hoogste verbruik. Hierbij moet worden aangetekend dat het vergelijken met branchecijfers uit het jaar 2007 niet geheel correct is, aangezien verwacht mag worden dat als gevolg van deelname van MBO/HBO instellingen aan MJA 2 en MJA 3 de branchekengetallen voor 2011 onder het niveau van 2007 zullen liggen. Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 10 van 16

11 g e b o u w e n Kengetal Senternovem H BO * 3 V erbruikskengetallen SenerN ovem G a s m 3 / m 2.ja a r 20% 50% 80% V erbruikskengetallen SenerN ovem E le k tra k W h / m 2.ja a r 20% 50% 80% H G totaal Tabel 4 Vergelijking gas en elektriciteitsverbruik per/m 2 met MBO/HBO branchekentallen 2007 Achter de H oven Boteringesingel 14 * E y s o n iu s p ln G edem te Zuiderdiep H uisvesting Praediniussingel R a d e s in g e l U lg e r s m a w e g V eem arktstraat 11 Z e r n ik e p le in Z e r n ik e p le in Z e r n ik e p le in Z e r n ik e p le in *2 55 Zernikeplein 7 D -geb 57 Z u id e r k u ip e n * 1 n ie t m e e r in g e b r u ik d o o r H G * 2 w arm teopw ekking tevens voor Zernikeplein 11 en 7 (D -gebouw ) * 3 D e k e n g e ta lle n v a n S e n te r N o v e m g e v e n a a n d e w a a r d e d ie g e ld t v o o r d e o n d e r s te 2 0 % e n d e b o v e n s te 2 0 % v a n d e w aarnem ingen. O ok is de m ediaan w eergegeven Overige ontwikkelingen Gebruikersgroepen Agentschap NL: Naar aanleiding van de MJA-3 organiseert Agentschap NL verschillende gebruikersgroepen. Het doel is om ervaring van andere HBO-instellingen rond bepaalde thema s uit te wisselen. Gedragsverandering In de gebruikersgroep HBO-instellingen zijn ervaringen uitgewisseld over de aanpak van gedragscampagnes; theorie en praktijk. Indien de hogeschool projecten gaat uitzetten via gedragsverandering energiebesparingen te realiseren, kan gebruik worden gemaakt van de ervaringen opgedaan in het Change-project dat door het HIS Hannover en de Universiteit Bochum de afgelopen jaren bij Duitse universiteiten en Hogescholen is uitgerold en de opgedane praktijkervaring van de universiteit Rostock. Energiecoördinatoren overleg RUG en HG De wens is om enkele keren per jaar samen met de energiecoördinatoren van de RUG bij elkaar te komen om ervaringen uit te wisselen over thema s die voor energiebeheer van belang zijn, zoals monitoren van energieverbruiker. Akkoord van Groningen Het Akkoord van Groningen is het strategische samenwerkingsverband van de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool Groningen, het Universitair Medisch Centrum Groningen en de gemeente Groningen. Het Akkoord van Groningen wil de bijzondere positie van de stad Groningen als internationaal kennisknooppunt en centrum van innovatie uitbreiden en versterken en samen met strategische externe partners de krachten bundelen om excellentie te bevorderen. Om zich zo duidelijk mogelijk te positioneren zijn er twee speerpunten geformuleerd: Energie en Health Ageing. Met dit scherpe kennisprofiel, gebaseerd op de kansrijke (additionele) kennissectoren in de stad en regio, wil zij vooral op de terreinen van energie en gezondheid een betekenisvolle bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken, een stijging van het aantal hoogwaardige arbeidsplaatsen realiseren en een onderscheidende, concurrerende regio zijn in een mondiaal speelveld. Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 11 van 16

12 Duurzaamheid / BREEAM BREEAM is een beoordelingsmethode om de duurzaamheid van gebouwen te bepalen. Het bevat een standaard voor een duurzaam gebouw en het geeft aan welk prestatieniveau een gebouw heeft. BREEAM wordt gebruikt om gebouwen te analyseren en te verbeteren en kan zowel voor het ontwerpen van nieuwe gebouwen als voor het beoordelen van bestaande gebouwen gebruikt worden. BREEAM maakt gebruik van een kwalitatieve weging; als totaalscore krijgt een gebouw een waardering als pass, good, very good, excellent of outstanding Om te komen tot een besluit of de BREEAMmethodiek voor de HG een geschikt model zou kunnen zijn, is een BREEAM onderzoek uitgevoerd aan de gebouwen Brugsmaborg en Wiebengacomplex. Dit onderzoek heeft er toe geleid dat, in samenwerking met ICS Adviseurs, gewerkt zal worden aan een stappenplan, met als doel te komen tot verdere certificering. Energiebeheer 2012 Om het energiebeheer verder te optimaliseren worden, naast de geplande investeringen in de energiebesparende maatregelen uit het EEP, de volgende projecten in 2012 uitgevoerd: opzet meterplan; automatisering meteropname; haalbaarheid zonne-energie (thermisch) een samenwerking tussen Vastgoed en het Instituut voor Engineering; adequaat inrichten Erbis met monitoring per gebouw; energiebesparen middels verandering van gedrag (Change programma); gebruik van monitoring tbv gebruikers; nieuwe EEP-maatregelen formuleren Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 12 van 16

13 Agenda: GAP-analyse voor ISO certificering MJA3 september 2012 borgen duurzaamheid binnen HG september 2012 indiening EEP oktober 2012 energiebeleidsplan en volgende jaren november 2012 energiejaarprogramma 2013 november 2012 meerjarenergiebegroting november 2012 energiejaarverslag 2012 maart 2013 organiseren en deelname tripartite energieoverleg HG/Uni Rostock/RUG Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 13 van 16

14 Bijlagen Bijlage 1. EEP maatregelen behaalde besparingen (in m 3 /Kwh/GJ en K ) m a a t - e n e rg ie b e sp a rin g sm a a tre g e le n b e sp a rin g cf E E P r e g e l ja a r g a s e le k tr a w a r m te E E P m3 K w h GJ vm 1 alle gebo uw en/ po w erm anagem ent P C s elektra ,777 0 vm 2 alle gebo uw en/ O ptim aliseren instellingen gas , vm 2.1 alle gebo uw en/ O ptim aliseren instellingen w arm te ,271 v m 4 D iv e rs e g e b o u w e n / L o k a le w a rm te o p w e k k in g m e t W K K 's e n H R -k e te ls V a ria n t C v a n D e e rn s a d v ie s * , vm 18 V eem arktstraat/ W TW V entilatielucht kleine vleugel + kantine , vm 19 V eem arktstraat 76/ C O 2 regeling gro te vleugel + zaal ,147 19,676 0 vm 21 Zernikeplein 11van D o o ren V este / Lo kale H R -ketel t.b.v. tapw ater en stralingspanelen , vm 32 Zernikeplein 23Kam phuisbo rg / H R ++ beglazing , vm 33 Zernikeplein 23Kam phuisbo rg / gevel iso latie (100 m m ) (geplande m aatregel) , vm 34 Zernikeplein 23Kam phuisbo rg / T5 (m eerprijs ) + daglicht + aanw ezigheid , ,809 0 totaal besparing 116, ,843 1,271 prijs per eenheid b e s p a r in g in E u r o 's 3 8, , ,2 9 1 T o t a a l b e s p a r in g in E u r o 's 9 5,7 5 2 Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 14 van 16

15 Bijlage 2. Ontwikkeling energieprijzen verwachting K a le n d e r ja a r O m s c h r ijv in g r e a lis a tie r a m in g D o o r s n e e ta r ie v e n G a s / m e le c tra / K W h w a rm te / G J Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 15 van 16

16 Bijlage 3. Voortgang uitvoering van de in het EEP 2010 opgenomen maatregelen g e p la n d e e n e rg ie b e sp a rin g sm a a tre g e le n g a s e le k tra w a rm te v m 1 a lle g e b o u w e n / p o w e rm a n a g e m e n t P C s , % e le k tra vm 2 alle gebouw en/ O ptim aliseren instellingen 25, % gas 2011 vm 2.1 alle gebouw en/ O ptim aliseren instellingen 1, % w arm te 2011 v m 3 A p p e l/ W T W v e n tila tie lu ch t vm 4 D iverse gebouw en/ Lokale w arm teopw ekking m et W KK's en H R -ketels Variant C van D eerns advies * 68, vm 5 Eyssoniusplein 18/ CO 2 regeling ventilatie Sporthal 3, vm 6 Eyssoniusplein 18/ CO 2 regeling ventilatie kelder studielandschap 9, v m 7 E y sso n iu sp le in 1 8 W ie b e n g a c o m p le x / C o 2 re g e lin g B ie b lio th e e k + lo u n c h e B g + c o lle g e z a a l n /w 7, vm 8 G edem pte Zuiderdiep 158/ Aanw ezigheiddetectie in verblijfsruim ten -4,778 66, vm 9 G edem pte Zuiderdiep 158 / N ieuw e LBK w inkel en kantine m et lager ventilatievoud en w arm teterugw inning 9, vm 10 G edem pte Zuiderdiep 158 / CO 2 schakeling luchtbehandeling kantine en m ediatheek 3, vm 11 G edem pte Zuiderdiep 158 / Energiezuinige H F -arm aturen m et spiegeloptiek (m eerprijs ) -9, , vm 12 Kam phuisborg / H R107 ketel 19, vm 13 Kam phuisborg / CO 2 schakeling 5 LBK's 4,821 5, vm 14 Landleven 10 - Brugsm aborg / D ebietregeling tentam enhal 3, vm 15 Praediniussingel 59M useum / N ieuw e LBK m et w arm teterugw inning en debietregeling, gevel en dakisolatiedepot, H R107 ketels 9,1en 8 6 H R++ -2 glas,2 3depot vm 16 Radesingel 6Singelhuis / CO 2 sturing zaal 1,459 8, v m 1 7 R a d e sin g e l 6 S in g e lh u is / Iso le re n b in n e n m u u r (R c = 2.5 ) 1 6, v m 1 8 V e e m a rk tstra a t/ W T W V e n tila tie lu c h t k le in e v le u g e l + k a n tin e 1 3, vm 19 Veem arktstraat 76/ CO 2 regeling grote vleugel + zaal 3,147 19, v m 2 0 V e e m a rk ts tra a t 7 6 / A a n w e z ig h e id s d e te c tie -1, , vm 21 Zernikeplein 11van D ooren Veste / Lokale H R -ketel t.b.v. tapw ater en stralingspanelen 7, vm 22 Zernikeplein 11van D ooren Veste / Pom pschakeling circulatieleiding w arm tapw ater 11, vm 23 Zernikeplein 11van D ooren Veste / D ebietregeling laboratorium 0 54, vm 24 Zernikeplein 11van D ooren Veste / W arm teterugw inning laboratorium vm 25 Zernikeplein 11van D ooren Veste / D ebietregeling sector kantine en onderw ijsruim ten vm 26 Zernikeplein 11van D ooren Veste / Aanw ezigheiddetectie 0 65, vm 27 Zernikeplein 17Sportstudies / D ebietregeling turnzaal en centrale hal 1,953 31, v m 2 8 Z e rn ik e p le in 1 7 S p o rtstu d ie s / b e sta a n d e d e b ie tre g e lin g v e n tila tie sp o rth a l m e t c o 2 stu rin g , v m 2 9 Z e rn ik e p le in 1 7 S p o rts tu d ie s / A a n w e z ig h e id d e te c tie T u rn z a a l. k le e d k a m e rs s p o rth a l e n a u d ito riu m , v m 3 0 Z e rn ik e p le in 1 B o u w d e e l F / h o o g /la a g re g e lin g z o m e r/w in te r o p v e n tila tie 1 4, v m 3 1 Z e rn ik e p le in 1 B o u w d e e l F / A a n w e z ig h e id s d e te c tie 3 0, vm 32 Zernikeplein 23Kam phuisborg / H R++ beglazing 7, v m 3 3 Z e rn ik e p le in 2 3 K a m p h u isb o rg / g e v e l iso la tie (1 0 0 m m ) (g e p la n d e m a a tre g e l) 4, v m 3 4 Z e rn ik e p le in 2 3 K a m p h u is b o rg / T 5 (m e e rp rijs ) + d a g lic h t + a a n w e z ig h e id -1 6, , vm 35 Zernikeplein 5Appel/ D ebietregeling op ventilatie 26, vm 36 Zernikeplein 5Atrium + E / D ebietregeling Atrium 12, vm 37 Zernikeplein 5Atrium + E / Verbeteren debietregeling gebouw E v m 3 8 Z e rn ik e p le in 5 A triu m + E / A a n w e z ig h e id s d e te c tie B o u w d e e l E 3 8, v m 3 9 Z e rn ik e p le in 5 B o u w d e e l A B C / d e b ie tre g e lin g o p k a s t t.b.v c o lle g a z a a l e n o v e rig (B o u w d e e l B b g ) 2 0, v m 4 0 Z e rn ik e p le in 5 B o u w d e e l A B C / u its c h a k e le n lb k v o o rm a lig re s ta u ra n t 3 2, v m 4 1 Z e rn ik e p le in 5 B o u w d e e l A B C / v e rla g e n v e n tila tie v o u d b e g a n e g ro n d b o u w d e e l C 2 8, vm 42 Zernikeplein 7 van O lst Toren/ hoog /laag regeling ventilatie v m 4 3 Z u id e rk u ip e n 1 9 B o u w k u n s t/ A a n w e z ig h e id s d e te c tie , v m 4 4 besparing cf EEP T o t a a l 1 7 6, , ,7 2 8 v a n a f Energie Jaarverslag 2011 Hanzehogeschool Groningen 16 van 16