Hoofdluis: een kopzorg? Besmetting en preventie: de stand van zaken

Transcriptie

1 Onderzoeksbureau Statistique René Ameling Hoofdluis: een kopzorg? Besmetting en preventie: de stand van zaken Onderzoek uitgevoerd in opdracht de heer B. Stekelenburg, voorzitter van het Landelijk Steunpunt Hoofdluis 7 mei 2013 Statistique onderzoek en advies 2

2 Inhoudsopgave Pagina Samenvatting 1. Inleiding 1.1. Aanleiding onderzoek De probleemstelling De doelstelling Het onderzoeksmodel Rapportindeling 2 2. Onderzoeksopzet 2 3. Resultaten 3.1. Ervaringen met hoofdluisbesmetting Controles Preventie Portal Gebruik internet School Socio- demografische gegevens 4 4. Conclusies 4 5. Aanbevelingen 5 Statistique onderzoek en advies 3

3 Samenvatting Het LSH (Landelijk Steunpunt Hoofdluis) is een vereniging die zich inzet voor preventie en bestrijding van hoofdluis. De doelstelling van het LSH is om het aantal besmettingen te verminderen van de huidige 10% naar 1% in Het doel van dit onderzoek is om meer kennis te verkrijgen over de huidige stand van zaken betreft hoofdluisbesmetting. Vanuit dit oogpunt is verder onderzocht welke manier van preventie en voorlichting het meest efficiënt zal zijn. Tevens is in onderzocht welke wensen er zijn voor het op te richten portal waar ouders, luizenouders en leerkrachten kennis kunnen delen met elkaar en de protocollen over de meest effectieve manier van controleren kunnen vinden. 762 respondenten hebben de vragenlijst volledig ingevuld. De grootste groep ondervraagden waren de luizenouders gevolgd door de leerkrachten en ouders. Uit het onderzoek blijkt dat het aantal besmettingen ten opzichte van het onderzoek in 1994 dramatisch is gestegen (44.9% t.o.v. 11,2% in 1994). Ouders en luizenouders zijn de grote groep geïnteresseerden in de functies controle en planning op het portal. Leerkrachten zijn geïnteresseerd in een discussieforum. Verder is gebleken dat Hyves de meest gebruikte vorm van social media is en dat leerkrachten hiernaast ook nog meestal een Linkedin account hebben. Statistique onderzoek en advies 4

4 1. Inleiding 1.1. Aanleiding onderzoek De opdrachtgever is het Landelijk Steunpunt Hoofdluis, hierna te noemen het LSH. Het LSH is een stichting die zich inzet voor de bestrijding en preventie van hoofdluis. De aanleiding van dit onderzoek is dat bij het LSH het vermoeden bestaat dat sinds de laatste grote inventarisatie van het aantal besmettingen en de preventie- en bestrijdingsmethoden in 1994: het aantal besmettingen is gestegen de controles minder structureel gebeuren dan wenselijk is het belang van regelmatige controles wordt onderschat Het is van belang dat er nu een onderzoek wordt gedaan naar de huidige stand van zaken omtrent hoofdluisbesmettingen om de doelstelling van het LSH, het verminderen van het aantal besmettingen, te ondersteunen en een uitgangspunt te geven voor het te voeren beleid. Daarnaast wil men een portal opzetten waar ouders en scholen onder andere informatie kunnen vinden, ervaringen kunnen delen en hun controles kunnen registreren. Door dit portal heeft het LSH een punt waar structureel gegevens worden verzameld over besmettingen zodat het beleid daar eventueel op aangepast kan worden. Het onderzoek heeft ten doel de huidige status van hoofdluisbesmettingen uit te vinden en de controles dan wel preventieve maatregelen daarop. De resultaten van dit onderzoek worden gebruikt voor het bepalen van de wenselijkheid en haalbaarheid voor het opzetten van de portal De probleemstelling De hoofdvragen die door dit onderzoek beantwoord moeten worden zijn: Wat is de huidige status van hoofdluisbesmettingen en hoe goed worden de protocollen voor controle nageleefd? In hoeverre is het wenselijk dat een portal voor de verzameling en verspreiding van informatie over hoofdluis wordt gerealiseerd? Daarnaast moet het onderzoek inzichtelijk maken of er verschillende groepen gebruikers zijn voor de portal en of hun behoefte aan functionaliteit van de portal verschilt. Deelvragen die voortkomen uit de hoofdvraag zijn: Is het aantal besmettingen gestegen ten opzichte van 1994? Zijn er protocollen aanwezig ter preventie van besmetting op basisscholen? Worden deze protocollen goed nageleefd en geregistreerd? Weet men hoe te handelen in geval van besmetting? Hoeveel soorten gebruikers zijn er? Wat is hun individuele informatiebehoefte? 1.3. De doelstelling De doelstelling van dit onderzoek is tweeledig: Inzicht krijgen in de stand van zaken omtrent hoofdluisbesmetting en maatregelen nemen om deze terug te dringen (maatschappelijke relevantie). Inzicht krijgen in wat de eindgebruiker belangrijk vindt voor het portal van het LSH (bedrijfsmatige relevantie). Daarnaast moet het onderzoek bijdragen aan de doelstelling van het LSH, namelijk het verminderen van het aantal Statistique onderzoek en advies 1

5 besmettingen van de huidige 10% naar 1% in Dit wil men bereiken door: Invoering van een Landelijk Hoofdluis Protocol. Het stimuleren van onderzoek. Het leveren van een bijdrage aan de ontwikkeling en implementatie van een gestandaardiseerde, professionele preventie- en bestrijdingsmethode op alle scholen van Nederland. Het stimuleren van actieve voorlichting over hoofdluis. Het bijdragen aan het inzichtelijk maken van de kritische succesfactoren van de preventie en bestrijding van hoofdluis. Het bieden van een faciliteit waarmee de preventie van hoofdluis op een gestructureerde wijze kan worden gerealiseerd. Het verbeteren en verfijnen van de huidige methoden van hoofdluisbestrijding Het onderzoeksmodel Deelvraag Begrip Definiërende vraag Is het aantal besmettingen gestegen ten opzichte van 1994? aantal Hoe kunnen we het aantal besmettingen inventariseren? Zijn er protocollen aanwezig ter preventie van besmetting op protocollen Hoe kunnen we controleren of er protocollen aanwezig zijn? basisscholen? Worden deze protocollen goed nageleefd en geregistreerd? controle Is de kwaliteit van de uitvoering van deze protocollen voldoende? Weet men hoe te handelen in geval van besmetting? kennis Is er voldoende kennis aanwezig of is de informatievoorziening onvoldoende? Hoeveel soorten gebruikers zijn er? gebruikers Is het zinvol voor dit onderzoek om de gebruikers te segmenteren? Wat is hun individuele informatiebehoefte? 1.5. Rapportindeling De opbouw van het rapport is als volgt: Hoofdstuk 2: Onderzoeksopzet informatie Voorzien de huidige informatiekanalen voldoende in de behoefte? In dit hoofdstuk kunt u informatie vinden over de dataverzamelingsmethode, de respons en de vragenlijst. Hier kunt u onder andere antwoord vinden op vragen over de periode van dataverzameling, de selectiecriteria, de respons en de onderwerpen van de vragenlijst. Hoofdstuk 3: Resultaten Hier worden per gebruikersgroep de antwoorden in percentages weergegeven. Hier zijn de vragen gebruikt die relevant zijn voor het beantwoorden van de probleemstelling. Hoofdstuk 4: Conclusies en aanbevelingen Hier vindt u de conclusies en aanbevelingen van onderzoeksbureau Statistique op basis van de resultaten van hoofdstuk 3 en de probleemstelling van hoofdstuk Onderzoeksopzet Het onderzoek is uitgevoerd in de periode van 1 september tot en met 31 oktober. De data is verzameld middels een online enquête onder scholen en adressen. Er is gekozen voor een online enquête om zoveel mogelijk respondenten binnen de gestelde periode de kans te geven Statistique onderzoek en advies 2

6 de enquête in te vullen. Het grote voordeel van een online enquête ten opzichte van schriftelijke enquête is dat deze tijd- en plaatsonafhankelijk is en anoniem ingevuld kan worden. De uiteindelijke respons op dit onderzoek was 5,31% (531 respondenten van de uitnodigen) bij de ouders en 11,55% (231 respondenten van 2000 scholen) bij de professionals. Voor een goede datakwaliteit zijn de respondenten die meer dan 7 vragen met geen opgave hebben beantwoord uit dit onderzoek verwijderd. De gemiddelde duur voor het invullen van de enquête bedroeg 12 tot 15 minuten. De probleemstelling is tweeledig namelijk: Wat is de huidige status van hoofdluisbesmettingen en hoe goed worden de protocollen voor controle nageleefd? In hoeverre is het wenselijk dat een portal voor de verzameling en verspreiding van informatie over hoofdluis wordt gerealiseerd? Die probleemstelling wordt geoperationaliseerd door vragen op het gebied van besmetting, controle, preventie, portal, gebruik van internet, school en socio- demografische kenmerken. Overzicht vragen per onderwerp: besmetting: Q2 t/m Q4, Q15, Q16, Q17 controle: Q5, Q8 t/m Q14, Q19 preventie: Q6, Q7, Q18, Q20 portal: Q21 gebruik van internet: Q24, Q25 school: Q26, Q27 socio- demografische kenmerken: Q22, Q23 3. Resultaten 3.1 Ervaringen met hoofdluisbesmetting 44,9% van de respondenten heeft ooit te maken gehad met hoofdluisbesmetting op school. In de laatste 12 maanden waren op 45,5% tussen 3 en 5 kinderen besmet met hoofdluis. In het geval van besmetting worden de ouders in 76,1% van de gevallen gebeld door school. De leerkracht is meestal degene die contact op neemt (38,7%). Mocht er bij hetzelfde kind meerdere besmettingen zijn geconstateerd dan worden op 18,8% van de scholen extra controles gepland. 3.2 Controles Bij controles op school wordt 41,1% van de ouders op de hoogte gesteld over wanneer deze plaats zullen vinden, in 45,5% horen de ouders pas achteraf dat er een controle heeft plaatsgevonden. De meeste controles (78%) worden direct na de schoolvakanties voor de hele school gepland. De controles vinden meestal plaats onder leiding van een luizencoördinator. 56,3% van de scholen heeft er een aangesteld. Naast deze coördinatoren heeft 94,5% van de scholen een vast team van luizenouders. 20,2% van de ouders controleert hun kind ook thuis als er besmettingen geconstateerd zijn op school. Controles worden uitgevoerd met hulpmiddelen. De meest gebruikte is een kam (45,8%), in overige gevallen wordt met het blote oog gecontroleerd (32%). 22,6% van de ouders is zeer tevreden met de informatie die ze krijgen van school over de controles en besmettingen. 3.3 Preventie 92,1% van de respondenten geeft aan dat er op school actief wordt gecontroleerd op hoofdluis. 39,8% van de ouders is zeer tevreden over het hoofdluisbeleid op hun school. Om besmettingen te voorkomen worden op school 32,7% verplicht capes en luizenzakken gebruikt. Met de stelling dat kinderen die besmet zijn met hoofdluis thuis gehouden moeten worden, is 40,1% het er helemaal mee oneens. Statistique onderzoek en advies 3

7 3.4 Portal Het LSH overweegt een portal op te zetten waar ouders en scholen informatie kunnen vinden, ervaringen kunnen delen en hun controles kunnen registreren. De hieronder genoemde getallen zijn de gemiddelden per onderzoeksvraag. De download functie wordt door 2,18 personen belangrijk gevonden. 2,15 personen vinden het belangrijk om na te kunnen lezen of er controles gepland zijn. Van de respondenten die gevraagd werden of ze het belangrijk vinden dat er een herinneringsfunctie voor controles in het portal zitten zijn vooral de luizenouders geïnteresseerd (2,83). Ook vinden de luizenouders van alle respondenten de functie waarschuwing bij besmetting erg belangrijk (2,84). Een discussieforum wordt vooral door de leerkrachten erg gewaardeerd (3,77). Ook terugkoppeling wordt door deze groep belangrijk gevonden (3,11 ten opzichte van 2,16). Alle respondenten vinden het belangrijk dat er een registratie van de controles op het portal wordt geplaatst (1,95). 3.5 Gebruik internet 56,3 % leest hun e- mail dagelijks meerdere keren. 27,8% geeft aan dit 1 maal per dag te doen. 14,3% leest meerdere keren per week hun e- mail. 50,4% heeft een Hyves account, 16,1% maakt gebruik van LinkedIn en 6,8% van Facebook. 1,2% gebruikt Plaxo en 0,36% gebruikt Xing. 37,4% maakt helemaal geen gebruik van social media. 3.6 School Om een duidelijk beeld te krijgen van de grootte van de scholen en het aantal leerlingen is er aan het onderwijzend personeel gevraagd hoeveel klassen er op school zijn en het aantal leerlingen dat de school heeft. 13,3% van de scholen heeft tot en met 8 klassen. 13,4% 9 tot en met 16 klassen en 3,7% heeft 17 klassen of meer. 15,9% van de scholen heeft tot en met 200 leerlingen. 12,1% heeft 201 tot en met 400 leerlingen en 3,2% heeft 401 leerlingen of meer. 3.7 Socio- demografische gegevens Van de ondervraagden is 7,7% man en 91,6% vrouw. De grootte van de huishoudens hebben we als volgt ingedeeld: 2 persoonshuishouden 1,2% 3 persoonshuishouden 6,6% 4 persoonshuishouden 38,1% 5 persoonshuishouden 18,5% 6 persoonshuishouden 3,8% 7 persoonshuishouden 0,7% 8 persoonshuishouden 0,4% 9 persoonshuishouden 0,1% 10 persoonshuishouden 0,1% 4. Conclusie In totaal hebben 762 mensen deelgenomen aan dit onderzoek. Deze groep kan worden opgedeeld in 3 subgroepen. Ouders 28,9%, luizenouders 40,8% en leerkrachten 30,3%. Hiervan was 7,7% man en 91,6% vrouw. Hieruit valt op te maken dat de zaken betreffende de controles, preventie en waarschuwingen rondom de besmettingen door vrouwen geregeld worden. 44,9% van de ouders heeft te maken gehad met hoofdluisbesmetting op de school van hun kind. Dat is een enorme stijging in vergelijking met het onderzoek uit 1994 waar het aantal besmettingen 11,2% bedroeg. Statistique onderzoek en advies 4

8 Deze stijging is opmerkelijk te noemen omdat uit het onderzoek is gebleken dat er regelmatig gecontroleerd wordt. Ook communiceren de scholen goed met de ouders omtrent besmettingen. En op veel scholen is het gebruik van capes en luizenzakken verplicht. Het toenemen van de besmettingen kan er mee te maken hebben dat de hoofdluis steeds meer resistent wordt tegen behandelmethodes met bestrijdingsmiddelen waardoor besmettingen langer kunnen aanhouden. De conclusie is dat alle preventieve maatregelen en controles niet voldoende zijn om de besmettingen met hoofdluis een halt toe te roepen. Het onderzoek geeft geen oorzaak voor de reden van de groei van het aantal besmettingen. 5. Aanbevelingen Uit het onderzoek blijkt dat het aantal besmettingen dramatisch is gestegen. Het verdient dan ook de aanbeveling het protocol voor hoofdluispreventie zo spoedig mogelijk in te voeren. Hierin kan het portal een belangrijke rol spelen omtrent de registratie van controles en het aantal besmettingen per regio. Zo kan er adequaat gereageerd worden op eventuele pieken in besmettingen bij scholen door middel van voorlichting en preventie. Om een nog beter beeld te krijgen van de stand van zaken rond besmetting én een goede doorsnede te krijgen van de gebruikersgroepen, wordt aanbevolen dit onderzoek ieder half jaar te herhalen totdat het aantal besmettingen het niveau heeft van de beoogde doelstellingen van het LSH. Statistique onderzoek en advies 5

9 Jaap Keyer leerkracht Een discussieforum op internet zou voor mij dé manier zijn om van gedachten te wisselen over hoofdluisbesmetting. Het hangt een rare mix van opgewondenheid en nervositeit in de lucht in de klas. Iedereen heeft veel te vertellen over de vakantie maar is tegelijkertijd nerveus voor de hoofdluiscontrole. Dit kan aanleiding geven tot pesterijtjes. Gelukkig heeft Jaap al jaren ervaring en weet hoe hij iedereen gerust kan stellen. Daarnaast is hij er trots op dat zijn school een goed privacybeleid heeft wat betreft besmetting zodat eventuele pesterijtjes onder leerlingen eigenlijk zelden voorkomen. Hij heeft een goed team van luizenouders die goed samenwerken met de docenten om de controle zo snel en efficient mogelijk uit te voeren. Bij besmetting neemt hij contact op met de ouders en nodigt te eventueel uit voor een gesprek om samen te bespreken wat de ouders tegen besmetting kunnen doen. Hij zou het een goed idee vinden als er site komt waar docenten en ouders ervaringen uit kunnen wisselen. Een discussieforum lijkt hem daarvoor een goede plek. Zo kan hij met docenten in contact komen en de problematiek bespreken. Ook kan hij zo buiten schooltijd ouders met raad en daad bijstaan. Persoonlijke informatie Beroep: docent basisonderwijs Leeftijd: 45 jaar Woonplaats: Groningen Burgerlijke staat: gehuwd, 1 kind Hobby s: racefietsen, computers, gitaar spelen Houding t.o.v. doelstellingen LSH - is actief betrokken - weet veel over hoofdluisbesmetting - staat positief t.o.v. een portal Informatiebehoefte - leest dagelijks - grote informatiebehoefte - wil informatie kunnen delen en doorgeven - maakt gebruik van Hyves en LinkedIn

10 Corina Schenk luizenouder Een site is dé manier op informatie goed bij de ouders te krijgen. Vandaag weer een drukke dag op school. De vakantie is weer voorbij en het is tijd voor de controle op hoofdluis. Corina ziet dat de brief die ze samen met het coördinatieteam heeft gemaakt betreffende de controle niet echt goed gelezen is. Het wemelt weer van de paardenstaartjes en de gelpot is ook goed gebruikt. Niet echt handig met het kammen en de controle op hoofdluis. Is er geen andere manier om de informatie goed bij de ouders te krijgen zodat iedereen op de hoogte is? In het team hadden ze het er al over gehad dat het zo handig zijn als er een centrale plek zou zijn waar ouders dit soort informatie op kunnen zoeken. Een site zou hiervoor een prima medium zijn. Zo kunnen ouders gewaarschuwd worden bij besmetting en het bied een plek voor informatie over controles en de planning. Nu ze zo door de gangen van de school loopt op weg naar de coördinatorenkamer raakt ze er steeds meer van overtuigd dat zo n site er moet komen. Tijd om dit te bespreken met het team! Persoonlijke informatie Beroep: beleidsmedewerker gemeente Amsterdam Leeftijd: 42 jaar Woonplaats: Amsterdam Burgerlijke staat: gehuwd, twee kinderen Hobby s: koken, zeilen, tennis Houding t.o.v. doelstellingen LSH - is actief betrokken - weet veel over hoofdluisbesmetting - staat positief t.o.v. een portal Informatiebehoefte - leest dagelijks - grote informatiebehoefte - wil informatie kunnen delen en doorgeven - maakt gebruik van Hyves

11 Nina Smit ouder Wat zou het toch handig zijn een website te hebben waar je informatie van school kunt vinden. Nina heeft een druk leven. Ze heeft een leuke baan, een lieve man en twee schatten van kinderen. Ook nu is het weer een drukte van belang. De kinderen laten douchen en aankleden zodat ze ze op tijd naar school kan brengen. Was er vandaag niet iets op school over een controle op luizenbesmetting? Ze weet zeker dat een van de kinderen een brief van school had meegekregen over dit onderwerp. Maar ze heeft nu wel even andere dingen aan haar hoofd dan naar deze brief te zoeken. Nina moet nog even door een presentatie lopen voor een belangrijke klant vandaag. Terwijl ze de computer aanzet voor haar presentatie bedenkt ze zich dat het wel praktisch zou zijn als er een site bestond waar ze dit soort informatie kan vinden. Een site waar je alle informatie over hoofdluisbesmetting kunt vinden en een plaaning van de controles op school zodat je niet naar een brief hoeft te zoeken. Ze is tevreden met de informatie van school maar zo n site zou toch wel handig zijn omdat ze de computer toch een groot gedeelte van de dag aan heeft staan. Persoonlijke informatie Beroep: inkoper mode Leeftijd: 28 jaar Woonplaats: Den Haag Burgerlijke staat: samenwonend, twee kinderen Hobby s: Zumba, lezen, concerten bezoeken Houding t.o.v. doelstellingen LSH - is passief betrokken - weet alleen van hoofdluisbesmetting door informatie van school - vind een portal vooral handig voor de planning van controles Informatiebehoefte - leest dagelijks - kleine informatiebehoefte - maakt gebruik van Hyves