beleid Situering Europa

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "beleid Situering Europa"

Transcriptie

1 Energie-efficiëntie De energie-efficiëntie tegen 2020 met 20% verhogen ofwel het primair energieverbruik doen verminderen met 20% tegen uiterlijk 2020, dat is het doel dat de EU zich in haar actieplan voor energie-efficiëntie ( ) heeft gesteld. Om dat doel te bereiken moet worden gewerkt aan energiebesparingen in de vervoersector, de ontwikkeling van minimale criteria voor energie-efficiëntie voor apparatuur en uitrusting, het bevorderen van rationeel gedrag en spaarzaamheid bij de energie verbruikers, een efficiëntere productie, transport en distributie van warmte en electriciteit, de ontwikkeling van nieuwe energie technologieën en een verbetering van de energieprestaties van gebouwen. De EU is voorts van plan een gemeenschappelijke enercleantech beleid Situering De klimaatverandering, het energievraagstuk, het industriële concurrentievermogen en innovatie zijn belangrijke uitdagingen die de aandacht voor de omschakeling naar een eco-efficiënte economie in het Europees, Vlaams en provinciaal beleid de afgelopen jaren sterk heeft doen toenemen. Een ecoefficiënte economie staat voor het produceren van goederen en diensten op een meer milieuvriendelijke manier en vormt een essentieel onderdeel van een duurzame economie dat een economische, ecologische en sociale pijler telt. Het is niet zo dat onze economie van de ene dag op de andere duurzaam of eco-efficiënt zal worden. Het is een proces, dat overigens al een tijdlang bezig is. De transitie naar een eco-efficiënte economie veronderstelt een verandering in de manier waarop we onze economische activiteiten uitvoeren. Beleidsinterventies zijn essentieel om die verandering op gang te brengen. Het Europees, het Vlaams en het provinciaal beleid erkennen de noodzaak voor een dergelijke omschakeling en deze beleidsmatige aandacht vertaalt zich in een aantal acties, maatregelen en overheidsinitiatieven. De streefdoelen in het huidige energiebeleid zijn duurzaamheid, concurrentievermogen en zekerheid van bevoorrading. De economische onderbouwing van dit energiebeleid zal leiden tot een sterk energiebeleid dat kansen biedt voor toekomst gerichte nieuwe sectoren en jobcreatie. Europa Met het Europees energiebeleid dat in 2007 werd goedgekeurd, zet de Europese Unie (EU) zichzelf resoluut op weg naar een zuinig met energie omspringende economie die draait op continu leverbare, concurrerende en duurzame energie. De prioritaire doelstellingen op het vlak van energie zijn de goede werking van de interne energiemarkt, de continuïteit van de energievoorziening en een reële daling van de bij energieproductie en verbruik ontstane emissie van broeikasgassen. De Europese Commissie lanceerde daarom de doelstellingen. Verminderde uitstoot broeikasgassen De beperking van de broeikasgasemissies staat centraal in de strategie van de EU om de klimaatverandering te beperken. De EU verbindt zich ertoe haar interne emissies tegen uiterlijk 2020 met minstens 20% te verminderen ten opzichte van Indien andere ontwikkelde landen, buiten de EU, bereid zijn om de uitstoot van broeikasgassen ook sterk terug te dringen, wil de EU haar doel stelling na 2012 nog verscherpen. De Europese uitstoot zou in dat geval met 30 procent moeten worden teruggebracht ten opzichte van Het beperken van de broeikasgasemissies vereist evenwel dat het energieverbruik daalt en dat van schone energie gebruik wordt gemaakt. Momenteel is energie immers verantwoordelijk voor 80% van de broeikasgasemissies in de EU. Het systeem van verhandelbare emissierechten (dikwijls ook emissiehandel genoemd) is in dat opzicht een belangrijk instrument dat door de Europese Unie werd ingevoerd om de CO2-uitstoot van de bedrijven te beperken. Alle lidstaten participeren hieraan. Twee categorieën van installaties zijn verplicht hieraan mee te doen: installaties voor de productie van staal, cement, glas (minimaal 20 ton per dag), keramische producten (minimaal 75 ton per dag), pulp en papier, olieraffinaderijen en cokesovens. stookinstallaties met een thermisch ingangsvermogen (brandstofinput) boven 20MW. De eerste periode van de verhandelbare emissierechten liep van 2005 tot De tweede periode die momenteel loopt, komt overeen met de eerste Kyoto-verbintenisperiode Alle betrokken installaties dienen hun CO2-emissies per kalenderjaar te monitoren en daarna emissierechten te overhandigen voor de opgetreden emissies. Wie rechten te veel heeft kan ze verkopen, wie er te weinig heeft kan er kopen. 6 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI 2012

2 Het overheidsbeleid van Europa, Vlaanderen en Limburg voor de omschakeling naar een eco-efficiënte economie giebesparende aanpak op wereldschaal te bevorderen door aan te dringen op een internationale overeenkomst inzake energieefficiëntie. Hernieuwbare energie Het gebruik van hernieuwbare energie (windenergie, zonne-energie, fotovoltaïsche energie, energie uit biomassa en biobrandstoffen, geothermische energie en energie uit warmtepompen) draagt bij tot de beperking van de klimaatverandering. Het gebruik van deze energie draagt bovendien bij tot de continuïteit van de energievoorziening en zorgt voor meer en nieuwe werkgelegenheid in Europa dankzij een grotere productie en een groter verbruik van lokale energie. De hernieuwbare energiebronnen hebben momenteel evenwel slechts een gering aandeel in de Europese energiemix. privé-investeringen een Europees leiderschap uit te bouwen. Ontwikkeling van nieuwe energietechnologieën Innovatieve energietechnologieën zijn van kapitaal belang om het concurrentievermogen en de duurzaamheid van de energievoorziening met elkaar te verzoenen en tevens de continuïteit van de energievoorziening te verbeteren. Ook om de andere energiedoelstellingen te verwezenlijken zijn ze van essentieel belang. De EU is momenteel wereldleider op het gebied van hernieuwbare energie en wenst haar positie op dat vlak te versterken en tevens eenzelfde plaats te veroveren op de groeimarkt voor koolstofarme energietechnologieën. Om hernieuwbare energie beter ingang te doen vinden, heeft de EU zich in haar stappenplan met betrekking tot de hernieuwbare energiebronnen een bindend streefcijfer opgelegd: uiterlijk in 2020 moet 20% van de Europese energiemix uit hernieuwbare energie bestaan. Om deze doelstelling te bereiken moet vooruitgang worden geboekt in de drie sectoren waarin vooral hernieuwbare energiebronnen kunnen worden ingezet: de electriciteitssector (die de electriciteitsproductie uit hernieuwbare bronnen moet verhogen en moet zorgen voor duurzame stroomopwekking uit fossiele brandstoffen met name dankzij systemen voor de opvang en opslag van CO2), de sector biobrandstoffen (die in 2020 goed moet zijn voor 10% van de brandstof voor motorvoertuigen) en tenslotte de sector van verwarmings- en koelsystemen. Roadmap 2050 Op 8 maart 2011 publiceerde de Europese Commissie de Roadmap for moving to a competitive low-carbon economy in Dit stappenplan omvat een duidelijke visie voor 2050, waarbij een duurzame groei en de creatie van jobs samen met het behalen van de Europese lange termijn klimaatdoelstellingen worden gerealiseerd: een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 80 tot 95% in 2050 ten opzichte van Het stappenplan verschaft een analyse van de inspanningen die elke sector zal moeten leveren. De energieproductie zal bijvoorbeeld meer en meer moeten voortkomen uit duurzame en koolstofarme bronnen. De transportsector zal haar uitstoot met ten minste 60% moeten vermin deren tegen De rol van de infrastructuur en netwerken, die massale investeringen vergen, zal dus van het grootste belang zijn. De Roadmap toont ook aan dat de evolutie naar een koolstofarme samenleving het budgetvriendelijkst is als de binnenlandse uitstoot kan verminderd worden met 25% tegen Hieraan wordt dus duidelijk de vraag gekoppeld van de overstap van 20 naar 30% voor de Europese doelstelling m.b.t. de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, met de mogelijkheid zich te beroepen op flexibiliteitmechanismen. Bij de overstap naar 30% moet er gewaakt worden over het concurrentievermogen van de Europese bedrijven, KMO s en verwerkende nijverheid. Met landen als China, India en Korea op kop is er een ware internationale wedloop naar nieuwe technologieën van start gegaan, die het concurrentievermogen van Europese ondernemingen onder druk zet. Europa mag niet achterop hinken in deze wereldrace naar groene technologie. De Roadmap verschaft dan ook een veelbelovend kader om via grootschalige openbare investeringen en ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

3 Gevolgen voor België Ons land moet tegen % van het energieverbruik uit hernieuwbare energie halen en een kleine helft daarvan moet ons land zelf produceren. In 2007 was slechts 1,9% van het Belgisch energieverbruik afkomstig van hernieuwbare energie. België is op geografisch vlak echter weinig geschikt voor een grote elektriciteitsproductie uit hernieuwbare bronnen. Mogelijkheden voor stuwmeren zijn er nauwelijks of niet en de zon laat het vaak afweten. Klimatologisch zijn er wel mogelijkheden voor windenergie, doch de installatie van krachtige windmolens is ruimtelijk beperkt. Dankzij de operationalisering van het windmolenpark op de Thorntonbank en de lancering van andere windenergieprojecten, stak België wel al een tandje bij om de doelstelling te halen. De Belgische overheid en bedrijven zullen echter ook zwaar moeten investeren in hernieuwbare energieproductie in het buitenland om de 13% te halen. Die inspanningen leveren certificaten op die een lidstaat in rekening mag brengen. Agoria, de koepel van de technologiesector, berekende dat, indien de Europese doelstellingen inzake hernieuwbare energie in ons land worden waargemaakt, in Belgen in de hernieuwbare energiesector zullen werken. Er is vooral nood aan hoogopgeleid technisch personeel en installateurs. Uit enquêtes uitgevoerd door het Vlaams departement Leefmilieu, Natuur en Energie wordt de tewerkcleantech beleid De Europese Commissie heeft daartoe een Strategisch plan voor energietechnologie (SET-plan) uitgewerkt. Het doel van dit plan is: op korte termijn het onderzoek te versterken om de kosten te verminderen en de prestaties van de bestaande technologieën te verbeteren, alsmede de commerciële toepassing van deze technologieën te bevorderen. Op dit niveau moet met name actie worden ondernomen op het gebied van biobrandstoffen van de tweede generatie, koolstofopvang, -transport en -opslag, integratie van hernieuwbare energiebronnen in het elektriciteitsnet en energie-efficiëntie bij bouw en vervoer en in de industrie; op langere termijn de ontwikkeling te ondersteunen van een nieuwe generatie koolstofarme technologieën. Op dit gebied moeten de acties onder meer worden gericht op het concurrentie vermogen van nieuwe technologieën voor duurzame energie, de opslag van energie, de duurzaamheid van kernsplijtingsenergie, fusie-energie en de ontwikkeling van trans-europese energienetten. Het SET-plan voorziet in een gemeenschappelijke strategische planning, doeltreffendheid van de tenuitvoerlegging, verhoging van de financiële en personele middelen en internationale samenwerking. Bedoeling is om het vermogen van bedrijven in Europa te versterken om uitdagingen op milieugebied om te zetten in economische voordelen. Op het gebied van innovatie is er tevens het initiatief rond de leidende markten (lead markets). Dit wil de ontwikkeling van groeimarkten in de EU versnellen met instrumenten zoals normalisatie en innovatief aanbesteden. Onder meer hernieuwbare energie en duurzaam bouwen werden als leidende markten geïdentificeerd. Voorts voorziet het Kaderprogramma voor Concurrentievermogen en Innovatie in middelen om Europese kmo s op deze vlakken te versterken. In september 2009 verscheen ook een mededeling over ondersteunende technologieën die van belang zijn voor de modernisering van de industriële basis en noodzakelijk voor de overgang naar een lagekoolstofeconomie. De mede deling slaat een brug tussen het industriebeleid en het innovatiebeleid. Ook voor het concurrentievermogen is het belangrijk dat eco-efficiëntie in het externe beleid van de EU wordt geïntegreerd. stelling in de hernieuwbare energiesector in 2008 geraamd op 8800 voltijdse jobs (0,4% van de actieve bevolking) en de omzet op ongeveer 5 miljard euro. De sector heeft m.a.w. een aanzienlijk groeipotentieel inzake tewerkstelling en omzet. Daarnaast wordt er van België verwacht dat de broeikasgasreductie in sectoren als transport, huisvesting (verwarming, airco), landbouw en afvalverwerking tegen 2020 met 15% vermindert in vergelijking met De Kyoto-doelstelling (tegen ,5% minder uitstoot dan in 1990) is in ons land nog veraf. Daar komt nu nog de nieuwe EU-doelstelling bovenop. België zal daarom beroep moeten doen op dure maatregelen om de doelstellingen te realiseren. Wat de biobrandstof betreft, heeft België een achterstand in te halen. Amper 1% van de diesel en benzine die wordt getankt is bio. 8 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI 2012

4 Vlaanderen Het Vlaamse energiebeleid vertrekt van de kansen die een duurzaam energiebeleid biedt voor gezinnen en bedrijven. De Vlaamse Regering voert een duurzaam energiebeleid waarbij de economische, sociale en ecologische belangen van energie optimaal samen sporen, zodat de eindigheid van de fossiele brandstoffen en de draagkracht van het milieu geen beperkende factoren zijn, maar opportuniteiten worden. Het energiebeleid wordt zo een belangrijke hefboom om de economie te vergroenen. Het Vlaamse energiebeleid is gericht op een grotere energie-efficiëntie en meer milieuvriendelijke energieopwekking, afgestemd op de Europese kwantitatieve doelstellingen op middellange termijn (2020). De belangrijkste kernopdrachten in het Vlaamse energiebeleid zijn: verhogen van de energie-efficiëntie van gebouwen, voertuigen, apparaten, processen, producten en diensten; een verdergaande ontkoppeling tussen economische groei en energieverbruik; het sluiten van materiaalkringlopen (cradle-to-cradle) en energiekringlopen (hernieuwbare energie) en het vergroten van het aandeel van de decentrale energieproductie; het verzekeren van een betrouwbare electriciteits- en gasvoorziening en performante dienstverlening aan electriciteits- en aardgas afnemers tegen concurrentiële prijzen en maatschappelijk aanvaardbare nettarieven en heffingen; het bewaken van de beschikbaarheid en betaalbaarheid van energie voor de sociaal zwakkere doelgroep. Pact 2020 ViA Het Pact 2020 van de Vlaamse Regering bevat 20 concrete doelstellingen om Vlaanderen tegen 2020 tot de top 5 van de Europese regio s te laten behoren. De acties die moeten ondernomen worden om deze doelstellingen te halen zijn vervat in het actieprogramma Vlaanderen in Actie (ViA). Zowel in het Pact 2020 als in ViA wordt specifieke aandacht geschonken aan een efficiënt energieverbruik en aan energieopwekking uit hernieuwbare energiebronnen. Zo is in het Pact 2020 opgenomen dat de CO2-emissie in Vlaanderen in 2020 in overeenstemming moet zijn met de Europees aangegane verbintenissen en dat de elektriciteitsproductie uit hernieuwbare energie bronnen en kwalitatieve warmtekrachtkoppeling (WKK) aanzienlijk moet stijgen, in navolging van de Europese richtlijn hernieuwbare energie. Voorts vermeldt het Pact 2020 dat het energiegebruik van het gebouwenpark aanzienlijk moet dalen en dat er een verdere ontkoppeling moet gerealiseerd worden van economische groei en het geheel van emissies en afvalproductie. Het potentieel aan economische activiteiten en werkgelegenheid dat uit deze beleidsopties voortvloeit, in het bijzonder in de hernieuwbare energiesector, dient zoveel mogelijk gerealiseerd te worden. Om de doelstellingen van het Pact 2020 goed te kunnen opvolgen, meet de Studiedienst van de Vlaamse Regering jaarlijks een hele reeks indicatoren. In februari 2011 maakte de Studiedienst de cijfers van de eerste meting (na de nulmeting van vorig jaar) bekend. Uit die éénmeting blijkt dat Vlaanderen door zijn relatief hoge energieverbruik in een zwakke positie blijft staan omdat het voor de invoer en distributie afhankelijk is van enkele grote verdelers. Bovendien is nog een te beperkt aandeel van de productie afkomstig van hernieuwbare energie bronnen. Vlaanderen wordt wel energie-efficiënter. Voor heel wat parameters zijn de emissies en afvalproductie niet meer afhankelijk van de economische groei. Dat geldt ook voor de individuele sectoren van de huishoudens, de industrie en de energiesector. Het energiegebruik van het gebouwenpark daalt echter niet, ondanks de vele energiebesparende maatregelen. De energieprestatienormen hebben wel een effect bij onder andere de nieuwbouwwoningen. Benchmarkconvenanten Het Benchmarkingconvenant van de Vlaamse Regering is opgesteld voor grote energie-intensieve bedrijven, uit alle industriële sectoren. De toetreding gebeurt per vestiging. Een ondergrens van 0,5 PJ (Petajoule) per vestiging wordt gehanteerd, omdat dit een objectief criterium is waaronder de benchmarkstudie te duur zou worden. In specifieke gevallen kunnen bedrijven beneden 0,5 PJ toch beslissen om toe te treden tot het benchmarkconvenant. Het convenant loopt af in Door toe te treden tot het convenant gaan de bedrijven de verplichting aan om de energie-efficiëntie van hun procesinstallaties op wereldtopniveau te brengen en/of te behouden tegen 2012, er mee rekening houdend dat het wereldtopniveau ook zal verbeteren in de tussenliggende periode. Als wereldtop wordt niet gehanteerd de allerbeste van de wereld, maar een beperkte marge, waarvoor meerdere methoden bestaan. De benchmarkstudies worden uitgevoerd door ervaren consultants, per procesinstallatie. Het opdelen van het bedrijf in procesinstallaties is dikwijls nodig om eenheden te verkrijgen die vergelijkbaar zijn met andere installaties in het buitenland. Het zal dus voorkomen dat een bedrijf meer dan één installatie laat benchmarken zodat de afstand tot de wereldtop per procesinstallatie verschillend is. Het bedrijf maakt, uiterlijk anderhalf jaar na toetreding tot het con venant, een EnergiePlan op, waarin alle maatregelen en een timing zijn opgenomen die nodig zijn om de achterstand tot de wereldtop blijvend te overbruggen. Vanaf dan zal het bedrijf jaarlijks een opvolging- en monitoringverslag opstellen. ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

5 h c e t dn leleeia cb Als stuurgroep voor het convenant werd de Commissie Benchmarking opgericht, bestaande uit vertegenwoordigers van de overheden en de industriële sectoren. Voor de berekeningen en de opvolging van de uitvoering van het convenant wordt een onafhankelijk Verificatie bureau aangeduid. Als tegenprestatie voor de inspanningen van de bedrijven garandeert de Vlaamse Overheid dat zij geen bijkomende maatregelen aan de bedrijven zal opleggen op gebied van rationeel energiegebruik of CO2; in het bijzon der geldt dit voor taksen of emissieplafonds. Verder zal ze alles in het werk stellen om voor de convenantbedrijven vrijstelling te verkrijgen van bijko mende Belgische of Europese maatregelen. Volgende Limburgse bedrijven zijn reeds toegetreden tot het benchmarkcon venant (toestand op ): Borealis Polymers (Beringen), ViskoTeepak (Lommel), DOW Belgium (Tessenderlo), Tessenderlo Chemie (Tessenderlo en Ham), Limburgse Vinyl Maatschappij (Tessenderlo), Nitto Europe (Genk), ArcelorMittal (Genk, huidige naam: Aperam), Sappi (Lanaken), Farm Frites Belgium (Lommel), Limelco (Zonhoven), Scana Noliko (Bree), Nyrstar Belgium (Overpelt), Ford Werke GmbH (Genk), Celanese (Lanaken), Wienerberger (Maaseik en Tessenderlo), Steenfabriek Heylen (Lanaken), Vandersanden (Bilzen en Dilsen-Stokkem), Steenfabrieken A. NelissenHaesen (Lanaken), Keramo Steinzeug NV (Hasselt), Norbord (Genk), Pittsburgh Corning Europe (Tessenderlo), EMGO (Lommel), SCR Sibelco (Lommel en Maasmechelen). I-Cleantech Vlaanderen voor de bevordering van innovatie De vzw I-Cleantech Vlaanderen, waarbij de I staat voor Innovatie, dient concrete acties en innovaties te ondersteunen ten gunste van de ont wikkeling van de cleantechsector in Vlaanderen. De vzw I-Cleantech Vlaanderen zal een hoofdzakelijk coördinerende rol spelen om de bestaande initiatieven van zowel overheden als bedrijven en kennis instellingen beter op elkaar af te stemmen. Het doel van die coördinatie is om vernieuwende cleantech projecten op te zetten, ondernemerschap te stimuleren om deze projecten breed uit te rollen en zo een internationale uitstraling te geven. Naast een actieprogramma op Vlaams niveau zal er binnen de werking van I-Cleantech Vlaanderen ook plaats zijn voor regi onale acties. Ook bedrijven kunnen toetreden tot de vzw en een beroep doen op de ondersteunende diensten die worden aangeboden. Bovendien is er voor het bedrijfsleven een afvaardiging voorzien in de Raad van Bestuur. Dat betekent dat zij mee het beleid van de vzw kunnen bepa len. Zij kunnen via de vzw ook samenwerkingen opzetten of opdrachten omschrijven voor kennisinstellingen en overheden betreffende schone technologie. In totaal zal de Raad van Bestuur van de vzw bestaan uit negen bestuur ders. De Vlaamse regering kiest de voorzitter en drie bestuurders. Het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO), de kennis instellingen en de lokale overheden leveren elk één bestuurslid. De bedrijven en instellingen in de cleantechsector leveren er twee. Omwille van het traject dat Limburg al heeft afgelegd in de ontwik keling en ondersteuning van de cleantechsector, wordt de centrale werking van de vzw I-Cleantech Vlaanderen ondergebracht in de Cleantech Campus in Houthalen-Helchteren waar het voormalige 10 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI 2012 mijngebouw wordt omgevormd tot een cleantechincubator en waar de hele site errond wordt uitgebouwd rond cleantech. Dit illustreert dat Limburg in Vlaanderen een leidende provincie is op het vlak van cleantech en de transitie naar duurzaamheid. Flanders Cleantech Association voor internationale promotie en acquisitie Zeker in een nichemarkt als cleantech is internationalisering van uiter mate groot belang. Bedrijven in deze sector moeten vrijwel van bij de start internationaal actief zijn, zogenaamde born globals. De Flanders Cleantech Association (FCA) werd opgericht om Vlaanderen als cleantechregio internationaal te promoten, vooral met het oog op het aantrekken van kapitaal en projecten voor de industrie. VITO lanceerde FCA op 19 april 2010 tijdens de internationale conferen tie rond duurzame productie. Flanders Cleantech Association biedt een vrij en open platform aan alle stakeholders die in Vlaanderen met cleantech zijn begaan: industrie, kmo s, federaties, overheden (FIT, OVAM, Vlaams Energie-Agentschap), financiële organismen (LRM, PMV, risicokapitaalverschaffers, ) en kennisinstellingen, om de krachten te bundelen, kritische massa te creëren en de Vlaamse troeven internationaal uit te spelen. FCA werkt nauw samen met Flanders Investment and Trade (FIT). Financiële ondersteuningsinstrumenten De federale en Vlaamse regering hebben de afgelopen jaren een sterk impulsbeleid uitgewerkt om energiebesparende maatregelen in bedrijven en woningen te stimuleren. Uiteraard heeft deze financiële ondersteuning een positieve impact op de bedrijvigheid van bedrijven uit de cleantechsec tor. Veel van deze maatregelen zijn op verschillende websites terug te vin den; dernemen.be, enz. In 2012 verandert er heel wat op het vlak van premies voor energiebesparende maatregelen. De belastingsvermindering voor energiebesparende maatregelen van de federale overheid wordt beperkt in 2012, zeker voor particulieren. Alleen het fiscale voordeel voor het plaatsen van dakisolatie blijft in beperkte vorm. De investeringsaftrek voor bedrijven (natuurlijke personen en rechtspersonen) blijft (voorlopig) behouden (zie voor meer info: Limburg Naast de Europese en Vlaamse plannen heeft ook Limburg recent een eigen klimaatplan gelanceerd, het zogenaamde TACO2-plan. Deze plannen heb ben een belangrijke milieucomponent maar openen ook een groot econo misch perspectief op het vlak van energie-efficiëntie, milieu- en energie technologie. De zogenaamde groene economie is, naast de witte economie, een nieuwe beloftevolle sector die in Limburg grote ontwikkelingskansen heeft. De provincie Limburg en POM Limburg ondersteunen en stimule ren enerzijds de verdere groei van de cleantechsector in onze provincie en nemen anderzijds het voortouw in de ontwikkeling van duurzame bedrij venterreinen (zie blz. 34). Limburg gaat klimaatneutraal Limburg CO2-neutraal tegen Deze doelstelling is iets meer dan 2 jaar geleden door de provincie Limburg gelanceerd. Het is meteen één van de meest verreikende ambities ter wereld op het vlak van klimaatbeleid. Hoewel de provincie Limburg daarmee verder bouwt op een

6 ruime traditie van succesvolle campagnes en projecten rond duurzame ontwikkeling, is deze doelstelling - en vooral de voorop gestelde termijn - toch op de nodige scepsis onthaald. Begrijpelijk, want men moet geen wetenschapper zijn om te beseffen dat die uitdaging enorm is, zowel op technisch als maatschap pelijk vlak. Het bestuur is echter van oordeel dat streefdata in de verre toekomst te weinig mobiliserend zijn en een onvoldoende stimulans zijn voor actie en ontvankelijkheid voor verandering. Limburg beschouwt een ambitieus klimaatbeleid immers niet alleen als een noodzakelijke bijdrage aan het oplossen van de klimaatwijziging. Er is ook aandacht voor de kan sen die een klimaatneutrale provincie biedt op het vlak van biodiversiteit, gezondheid, omgevingskwaliteit, welzijn en niet te vergeten: de economi sche ontwikkeling en concurrentie positie van Limburg. Een eerste stap in de ontwikkeling van het Limburgse klimaatbeleid is gezet met de opmaak van een wetenschappelijke studie, die zowel posi tieve als negatieve effecten van een gericht beleid en bepaalde specifieke maatregelen in kaart heeft gebracht. De studie bestaat uit 3 delen: Het voorstellen van een werkbare en maatschappelijk verantwoorde definitie voor het concept Limburg CO2-neutraal Het ontwikkelen van twee scenario s die tot CO2-neutraliteit kunnen leiden Het formuleren van aanbevelingen voor lokale besturen Uitgangspunten Het provinciebestuur heeft bij de aanvang van de studie al enkele belangrijke keuzes gemaakt. Zo is duurzame ontwikkeling het noodzakelijk kader, maar meer specifiek nog zijn volgende uitgangspunten aangenomen: De provincie Limburg kiest ervoor om naast CO2 ook methaan (CH4) en lachgas (N2O) mee te nemen in haar reductiebeleid. Daarom wordt nu vooral de term klimaatneutraal gebruikt i.p.v. CO2-neutraal. De provincie Limburg streeft naar klimaatneutraliteit op haar eigen grondgebied. Het bestuur kiest er bewust voor om de Limburgse uit stoot niet op te heffen door compensatieprojecten te finan cieren op andere plaatsen in de wereld. Er zal worden geïnvesteerd in lokale oplossingen. Klimaatneutraliteit voor Limburg betekent dat de uitstoot aan broei kasgassen maximaal even groot is als de opname. Om die uitstoot te Tabel 1: Uitstoot en opname van broeikasgassen in Limburg in 2008 SCOPE 1 SCOPE 2 TOTAAL (kton CO2 eq. emissies) Huishoudens Industrie Handel en diensten SECTOR ELECTRICITEITS VERBRUIK ( GWh ) Energie Transport Landbouw Natuur - uitstoot opname -720 Totaal Bron: Hoe Limburg klimaatneutraal maken in 2020? Resultaten van de TACO2-studie Provincie Limburg (2011) berekenen, werd uitgegaan van het Green House Gas Protocol. Dat bepaalt dat de emissies van alle activiteiten binnen Limburg worden aangerekend (scope 1), alsook de emissies buiten Limburg die verbon den zijn aan ingevoerde elektriciteit (scope 2). Emissies buiten Limburg van goederen en diensten die hier gebruikt of toegepast worden, beho ren niet tot de verplichte boekhouding. De provincie kiest ervoor om deze emissies niet mee te nemen. De redenen hiervoor zijn pragmatisch van aard: enerzijds zou een gigantische betrouwbare dataset nodig zijn, anderzijds is er een risico op dubbeltellingen indien de landen/regio s van oorsprong ook een balans zouden gaan opmaken. Dan verschijnen deze emissies namelijk in hun scope 1. Nulmeting Met deze keuzes als uitgangspunt, is op basis van het meest recente en volle dige gegevenspakket van het jaar gemeten wat de uitstoot en opname van broeikasgassen is in Limburg, opgesplitst over verschillende sectoren (zie tabel 1). Daarnaast werd ook de socio-economische toestand in kaart gebracht. Deze resultaten dienen als uitgangspunt voor de verdere bereke ningen van de scenario s. ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

7 4000 h c e t dn leleeia Energiesector Natuur 2000 cb Nulmeting 2008 REF 2020 TACO De scenario s Niemand beschikt over een glazen bol, maar op basis van beschikbaar cijfermateriaal kunnen wel zinvolle prognoses worden gemaakt van de effecten van bepaalde maatregelen. Samen vormen die prognoses scenario s die een mogelijk pad aangeven van hoe we vanuit de huidige situ atie kunnen komen tot de gewenste toestand. te maken tegen Hoewel het volledig realiseren van het 2020-scenario enorme investeringen zou vereisen, omvat dit scenario een relatief omvang rijk pakket maatregelen dat op een globaal Limburgs niveau weinig of niets zou kosten, mogelijk zelfs geld zou opbrengen. Dit maakt de kans reëel dat investeerders aangesproken worden om deze maatregelen te helpen implementeren. Het referentiescenario Om de effecten van verschillende beleidskeuzes op een goede manier zicht baar te maken, is een referentiescenario aangewezen. Om dit te berekenen, is uitgegaan van het huidig Belgisch en Vlaams beleid, maar ook van de bijko mende beleidsmaatregelen die door Europa worden opgelegd of gestimuleerd tegen Concreet betekent dit onder meer dat tegen 2020 de productie van wind- en zonne-energie al gevoelig zou toenemen, dat eerst het vrachtvervoer en nadien het personenvervoer aan rekeningrijden zou worden onderworpen, dat de isolatienorm voor nieuwbouwwoningen wordt verscherpt naar E 80, dat er zuiniger verlichting wordt toegepast en dat bepaalde intensieve land bouwactiviteiten autonoom afnemen. Er zijn echter ook wat minpunten aan dit scenario. Omdat de termijn om klimaatneutraliteit te realiseren erg kort is, is Limburg in het 2020scenario in hoge mate afhankelijk van biomassa om de doelstel ling te behalen. Die biomassa is slechts voor een beperkt deel voorra dig in Limburg. Het overgrote deel zou moeten worden ingevoerd. Het Limburgse energieprobleem zou dus worden afgewenteld naar andere plaatsen in de wereld en zou ons i.p.v. olie-afhankelijk, biomassaafhankelijk maken. Dit is m.a.w. geen duurzame of ethisch verantwoorde keuze. Deze reductie volstaat helemaal niet om de ambitie van een klimaat neutrale provincie waar te maken. Daarom zullen bijkomende maat regelen nodig zijn bovenop de maatregelen die nu al in het Europese beleid voorzien zijn. Om die extra inspanningen zichtbaar te maken, zijn twee klimaatneutrale scena rio s ontwikkeld: het 2020-scenario en een visionair scenario. Het 2020-scenario Met 2020 als streefdatum zijn de mogelijkheden om tot klimaat neutraliteit te komen vrij beperkt. Er moet immers worden gewerkt met technologie die vandaag reeds operationeel en kwantificeerbaar is. Iets meer dan 50 maatregelen zijn gevonden die in theorie samen kunnen leiden tot een (bijna-) evenwicht tussen de uitstoot en opname van broeikasgasemissies in Limburg in 2020 (zie grafiek 2). Onder de maatregelen van het 2020-scenario, vinden we onder meer terug: De aanleg van een warmtenet van de elektriciteitscentrale van Langerlo naar de stedelijke agglomeraties van Hasselt en Genk (+/ woningen) De vervanging van klassieke (industriële) stookinstallaties door instal laties op biomassa Doorgedreven dak-, muur- en vloerisolatie in woningen (tot passiefhuisnorm) Inzetten van warmtepompen voor verwarming/koeling van kantoorgebouwen Versnelde introductie van plug-in hybride en batterijelektrische voertuigen Verlies aan bosoppervlakte stoppen Het werken met semi-gesloten kassen in de glastuinbouw Grafiek 1: Reductie broeikasgasemissie volgens het referentiescenario Scope 1 en ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI 2012 Handel en diensten Industrie Huishoudens 7000 Transport 5000 Energiesector Opname bodem Bron: Hoe Limburg klimaatneutraal maken in 2020? Resultaten van de TACO2-studie Provincie Limburg (2011) Grafiek 2: Reductie broeikasgasemissie volgens het 2020-scenario Landbouw Handel en diensten 8000 Industrie Huishoudens 6000 Transport 4000 Energiesector Natuur Opvallend en bemoedigend: de berekening van het 2020-scenario heeft aan getoond dat het technisch gezien mogelijk is om Limburg klimaatneutraal Landbouw en natuur 9000 kton CO2-eq Wanneer de prognoses voor het referentiescenario worden uitgezet t.o.v. de nulmeting, krijgen we een bescheiden reductie tussen 2008 en 2020 (zie gra fiek 1). Het 2020-scenario houdt ook geen rekening met veelbelovende tech nologieën die wellicht pas na 2020 operationeel zullen zijn (zoals geo thermie en CCS (carbon capture and storage)). Daardoor kunnen bepaalde kansen om de klimaatneutraliteit op een efficiëntere manier te realiseren niet worden benut in dit scenario. Een laatste bedenking is dat technologische innovaties vaak op niet-techno logische hindernissen stuiten (vergunningen, maatschappelijke weerstand, Nulmeting 2008 REF 2020 Bron: Hoe Limburg klimaatneutraal maken in 2020? Resultaten van de TACO2-studie Provincie Limburg (2011) TACO

8 marktvraag, ) die de ontwikkeling, verspreiding en implementatie van tech nologische innovaties kunnen vertragen of doen falen. Sommige maatregelen vergen ook een wezenlijke maatschappelijke transitie of een systeemverande ring, iets wat wellicht niet realiseerbaar is tegen Er zijn dus voldoende argumenten om naast het 2020-scenario nog een andere optie tegen het licht te houden. Het visionair scenario Als de streefdatum 2020 enkele belangrijke nadelen met zich meebrengt, is het logisch om ook de piste te onderzoeken van wat de mogelijk heden zijn als die datum (deels) wordt losgelaten. In overeenstemming met gangbare inter nationale doelstellingen is gekozen voor 2050 als einddatum. Enerzijds heeft dit als risico dat de tijdshorizon wordt gezien als te ver weg van het dagelijks denken en doen. Bovendien zijn nogal wat maatregelen abstract en niet becijferbaar. Dat is niet bevorderlijk voor het investeringsklimaat en laat (teveel) ruimte voor discussie: het kostenplaatje en het reductiepotentieel zijn immers ongekend. Keuzes kunnen daardoor minder goed onderbouwd worden, waardoor het draagvlak aan stevigheid verliest en het ondernemen van gerichte acties kan stokken. Anderzijds biedt de doorkijk naar 2050 een oplossing voor bepaalde problemen die in het 2020-scenario zijn genoteerd. Om beide enigszins te verzoenen, zijn aan het visionair scenario enkele streefdoelen gekoppeld bovenop de randvoorwaarden voor de berekening van het 2020-scenario: Streefdoel 1: op korte termijn (2020) streeft Limburg naar een zo groot mogelijke emissiereductie. Streefdoel 2: op lange termijn (2050) streeft Limburg naar een optimale duurzame energieopwekking en maximale energieefficiëntie. Streefdoel 3: Limburg maakt werk van een overkoepelende strategie om uit te groeien tot een veerkrachtige en weerbare provincie. Concreet betekent dit dat het vertrekpunt om de emissies maximaal te redu ceren, in de eerste plaats de kostenneutrale maatregelen zijn uit het 2020-sce nario. Daarnaast moet Limburg resoluut kiezen voor maat regelen die leiden tot optimale zelfvoorziening en energie-efficiëntie. Daarbij wordt verwacht dat men nu reeds zou investeren in onderzoek en ontwikkeling van een aan tal visionaire technieken en technologieën met een redelijke kans om door te breken vóór Om de veerkracht en weerbaarheid van Limburg te verhogen, zet de studie enkele krijtlijnen uit die vooral niet-technologisch van aard zijn: Vandaag wegen vooral economische afwegingen op korte termijn in beslissingen door. Het concept van ecosysteemdiensten en het econo miseren ervan kan helpen om ecologische overwegingen op te nemen in het beleid. Het gaat niet alleen om het beschermen van soorten en natuurgebieden. Ook in woon- en industriegebieden zijn tal van maat regelen denkbaar om de plaatselijke biodiversiteit te bevorderen. Denk maar aan groendaken, daktuinen, groen zones, onverharde parkings, enzovoort. Duurzame gebiedsontwikkeling is een nieuwe vorm van ruimte lijke ontwikkeling die inspeelt op de samenhang tussen ruimte lijke en maatschappelijke vraagstukken van een gebied en streeft naar evenwicht tussen ecologische, sociale en economische belan ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

9 h c e t dn leleeia cb gen. Hoewel het provinciebestuur inzake ruimtelijke ordening niet alle instrumenten in handen heeft, kan de provinciale overheid de ontwikkeling binnen de grenzen van Limburg wel slim sturen. Dat kan door een verbindende rol te spelen en zo publieke, private en particuliere belangen op elkaar af te stemmen. Beleidsmakers worden geconfronteerd met complexe problemen, onzekerheid, versnippering van kennis en van beleidsdomeinen, De oplossing ligt in een proces van leren, bijsturen en aanpassen van het beleid, ook wel adaptive governance genoemd. Om een duurzame maatschappij mogelijk te maken, moeten de culturele normen en waarden veranderen, zodat duurzaam han delen zo natuurlijk wordt als consumeren vandaag is. Om zo een duurzaamheidscultuur te creëren, moeten alle facetten van de samenleving worden aangepakt: educatie, handel, media, overheden, tradities, sociale bewegingen, enzovoort. Hoewel het visionaire karakter niet toelaat om concrete berekeningen te maken van de impact van het scenario, is toch getracht een indicatief beeld te schetsen van het mogelijk verloop van de Limburgse emissies tussen 2008 en 2050 (zie grafiek 3). Aanbevelingen Tot slot is het onderzoeksteam gevraagd om aanbevelingen te formuleren voor de lokale besturen (provincie en gemeenten). Omdat het onmo gelijk is om, binnen het bestek van dit Economisch Rapport, op alle concrete aanbevelingen in detail te treden, focussen we hier op de algemene principes, zoals het hanteren van de Trias Energetica: begin met het verminderen van de energievraag; gebruik voor de energie die toch nodig is zoveel mogelijk duurzame energiebronnen; gebruik de energie die dan toch uit fossiele brandstoffen moet komen, zo efficiënt mogelijk. De uitdaging is het ontwikkelen van een strategie die inspeelt op duur zaamheid en veerkracht en het maximaal benutten van de instrumenten die de provincie heeft om anderen positief te beïnvloeden en te komen tot een maatschappelijk transitieproces. Zo n transitie vraagt een gedragen Grafiek 3: Het visionair reductiescenario met een gecombineerd korte- en langetermijnperspectief Streefdoel 1 Streefdoel 2 en CO2 reductie (Kton CO2 eq) Jaar 1. No regret + Low cost/co-benefit Voorbereiding M Implementatie van M3-6 (vb. kleine geo-centrales, duurzame biomassa, smart grids, vraagreductie en timing) Voorbereiding versnelde implementatie van mix van M Pay-off M12-15, doorbraken in M8-11 (o.a. grote geo-centrales, radicale doorbraken, duurzaamheidscultuur etc) Bron: Hoe Limburg klimaatneutraal maken in 2020? Resultaten van de TACO2-studie Provincie Limburg (2011) 14 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI 2012 Eén van de kansen die wordt aangereikt om een sturende rol als provincie te spelen, is dat van de ruimtelijke planning. Klimaatmaatregelen hebben immers bijna altijd een plaatscomponent. Concreet kan het gaan over oriëntatie en inplanting van gebouwen, maar ook over het opmaken van energieplannen per regio. Op die manier kan bijvoorbeeld de mogelijke koppeling tussen bedrijventerreinen en woongebieden in kaart worden gebracht. Op het vlak van mobiliteit is de gerichte uitbouw van het openbaar vervoersnetwerk een must, samen met het opvoeren van woondichtheden op zeer specifieke locaties (doorgedreven gedeconcentreerde bundeling). Zeer specifiek moet Limburg nadenken over de bereikbaarheid van haar grote attracties (Maasmechelen Village, Nationaal Park Hoge Kempen, ) en zowel het recreatief als functioneel fiets routenetwerk verder uitbouwen. Ook duurzaam en meervoudig ruimtege bruik is een zinvolle richtlijn. Voorbeelden zijn het bundelen van wind- en gsm-masten, het stapelen van functies (bv.bedrijven in verdiepingen, eerder dan alles op de begane grond) of het verweven van functies, bv. serres plaat sen boven productiebedrijven, kantoren voorzien boven de parking, een par king ontwerpen als skatepark enzovoort. Tot slot wordt gepleit voor overgangsmaatregelen of tijdelijke invullin gen. Een braakliggend stukje bouwgrond of industrieterrein zou bijvoor beeld tijdelijk kunnen worden ingeplant met korte-omloophout in afwach ting van het realiseren van de definitieve bestemming. Of het gebied kan tijdelijk een recreatiefunctie vervullen voor de buurt, waardoor de druk op andere gebieden (tijdelijk) afneemt. Wat nu? Voor een goed begrip: een wetenschappelijke studie is geen beleids document. Ze beschrijft wel in detail de metingen, schattingen, tech nische randvoorwaarden en economische gevolgen van bepaalde activiteiten en maatregelen, maar ze maakt daarbij geen maatschappelijke afwegingen. Die afwegingen zal het provinciebestuur op basis van de stu die, maar ook rekening houdend met andere factoren - in de loop van de komende jaren nog moeten maken om haar beleid vorm te geven. Wat duidelijk is: de studie is geen eindpunt, maar een inspirerend begin. Ze leert ons welke maatregelen relevant zijn en geeft zelf aan dat in een transitie naar klimaatneutraliteit belangrijke kansen zitten voor een beter en sterker Limburg, los van het feit of totale klimaatneutraliteit voor 2020, dan wel 2050 moet worden gerealiseerd langetermijnvisie met oog voor zowel technologische, institutionele als socio-culturele veranderingsprocessen en voldoende ruimte voor het uittesten van nieuwe ideeën. Daarbij is een samenwerking tussen overheid, middenveld en burgers noodzakelijk en moet het provincie bestuur een sterke voorbeeldrol spelen. Maar wel zullen daarvoor eerst de voorgestelde maatregelen maatschap pelijk moeten worden afgetoetst. In overleg met de verschillende belang hebbenden zullen ze moeten worden besproken, verfijnd en uitgewerkt. Het speelveld van een provinciebestuur is immers beperkt, hoeveel ambi tie ze ook heeft. Het bestuur kan maatregelen faciliteren of ondersteunen, maar kan zelf niet instaan voor de realisatie van álle maatregelen. Een dialoog is daarbij broodnodig: de verschillende maatregelen moeten immers worden verzoend met andere doelstellingen en aspecten van

10 de samenleving. Dat betekent misschien dat sommige maatregelen op korte termijn geen prioriteit zullen krijgen, andere dan weer net wel. Voor deze maatschappelijke en sectorale toetsing zal het provinciebestuur voornamelijk werken via het Cleantechplatform.be. Aan de Limburgse gemeenten biedt zij ondersteuning om gemeentelijke klimaatplannen op te maken en zo de impact van de beleidskeuzes lokaal te vertalen. Ten aanzien van de brede bevolking gaat zij verder met haar traditie van sensibiliserende campagnes. De komende maanden wil het provinciebestuur extra inspanningen doen om het klimaatbewustzijn te versterken. Daartoe zal het bestuur zelf acties opzetten, voor de nodige aandacht zorgen in de Limburgse media, oplossin gen suggereren en inspanningen publiceren. Om het bereik van de klimaat boodschap te vergroten, gaat het provinciebestuur ook voor een partnership met de Limburgse media. Op 20 mei 2011 is reeds een engagementsverklaring gelanceerd en getekend door een 70-tal sleutelorganisaties en bedrijven in Limburg. Zij verkla ren hiermee zich te willen inzetten voor de gezamenlijke ambitie Limburg Klimaatneutraal. Ook de Limburgse gemeentebesturen engageren zich hiervoor. Op woens dag 30 november 2011 ondertekenden alle Limburgse burgemeesters het Europese Covenant of Mayors (burgemeestersconvenant). Met deze onder tekening engageren de gemeenten zich om de uitstoot van CO2 op hun grond gebied met meer dan 20 % te verlagen tegen Aangezien de Limburgse klimaatambitie niet stopt bij 20 %, maar mikt op volledige klimaatneutraliteit, zullen de 44 lokale klimaatplannen uitgaan van een zo groot mogelijke reduc tie van de CO2-uitstoot. Cleantechplatform.be Samenwerking tussen de verschillende cle antech actoren om proactief tot innovatieve oplossingen te komen met economische toe gevoegde waarde en milieuwinst, is essentieel. Technologieontwikkeling wordt algemeen beschouwd als de sleutel tot een hogere productiviteit en de creatie van welvaart. Dikwijls ontbreken echter de juiste prikkels en maatregelen om de ontwikkelde technologie toe te passen. Veel bedrijven ontwikkelen en/of implementeren al aspecten van cleantech, maar dit kan beter. Coördinatie en samenwerking tussen de verschillende cleantech spelers of actoren doorheen de waardeketen is belangrijk. Vijf essentiële actoren kunnen worden onderscheiden: bedrijven, overheid, inves teerders, consumenten en kenniscentra. Er is momenteel nog onvoldoende bundeling van de beschikbare expertise en er is een te beperkte interactie tussen (cleantech) bedrij ven en kenniscentra. Daarom werd het Cleantechplatform.be opge richt, een broedplaats waar diverse partijen (bedrijven, kennisinstel lingen, investeerders, overheden en consumenten) rond cleantech samenwerken om bedrijfseconomische activiteiten te ontwikkelen, bestaande kennis te valoriseren, kennisontwikkeling te stimuleren en projecten te initi ëren. Het cleantech kennisplatform is afgestemd op de prioritaire sectoren die bepaald werden in het transitietraject Limburg gaat klimaatneutraal. De kennisuitwisseling en kennisontwikkeling zal leiden tot meer cleantech toepassingen in Limburg. De Universiteit Hasselt, de Provincie Limburg en POM Limburg werken samen in het Cleantechplatform.be. Dit project is een verlenging van een eerder lopend kennisplatform en komt tot stand met de financiële steun van EFRO en de Provincie Limburg. De Universiteit Hasselt is promotor van het Cleantechplatform.be en is verantwoordelijk voor het stimule ren van kennisuitwisseling en kennisontwikkeling in het kennisplatform. De provincie Limburg en POM Limburg zijn copromotoren. De provincie Limburg speelt een belangrijke rol in het stimuleren van toepassingen en het overbrengen van kennis bij bedrijven en burgers. Ook bij de afstem ming en bij de communicatie neemt de provincie een grote rol op zich. Om de link met de bedrijven blijvend te verzekeren, is POM Limburg als copromotor betrokken. POM Limburg speelt een cruciale rol bij het stimuleren van Cleantech business (toepassingen en infrastructuur). Cleantech Denk- en Do-tanks De Cleantech Denktank stuurt het Cleantechplatform.be aan, richt the matische Do-tanks op die afgestemd zijn op het plan Limburg gaat klimaatneutraal en zorgt voor reflectie op en coördinatie van deze Do-tanks. De Do-tanks gaan concreet met bedrijven, kennisinstellingen en overheden samenwerken om cleantech projecten te lanceren. Zo hebben de do-tanks in de vorige projectperiode van het Cleantechplatform enkele con crete en belangrijke projecten gelanceerd. Enkele van deze projecten, die ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

11 h c e t dn leleeia cb momenteel nog lopende zijn, worden in dit Economisch Rapport nader toe gelicht, zoals de Energie Conversie Parken (ECP) en het Collectief Cleantech Realisatieplan (CCR). Daarnaast is samen met UHasselt, KULeuven, VITO, HUB (Hogeschool Universiteit Brussel) en Groep Machiels het project Enhanced Landfill Mining (ELFM) opgericht, dat zich richt op doorgedreven afvalrecyclage. Deze projecten zijn heel divers, gaande van een meer toege past onderzoeksproject (ECP), naar een project op een bedrijventerrein (CCR) en een project met een bedrijf en een nieuwe innovatieve technologie (ELFM). In de huidige projectperiode van het Cleantechplatform.be werden volgende do-tanks opgericht: - Bedrijventerreinen: CO2-neutraliteit van nieuwe bedrijventerreinen is een begrip dat de laatste jaren enorm aan belang aan het winnen is. Op bestaande terreinen blijkt deze opdracht echter niet zo eenvoudig. Daarom is het cru ciaal om in deze Do-tank samen met de Limburgse Ondernemersclubs en bedrijven zoveel mogelijk te streven in de richting van klimaatneutraliteit. De samenwerking met deze actoren is van uiterst belang, zodat voor de bedrijven winsten ontstaan op zowel ecologisch als economisch vlak. Acties die hierbij opgezet worden zijn: Logistieke bundeling / modal shift Uitwisseling van reststromen (warmte, materialen, water, ) Gezamenlijke energie-initiatieven Naar analogie met de Do-tank ETS-bedrijven wordt in deze werkgroep ener zijds gewerkt vanuit de interesses van de bedrijven, en anderzijds worden direct de problemen/beperkingen aangepakt die optreden in de uitvoering van een cleantech initiatief. Elke mogelijke actie die u als bedrijf op een bedrijventerrein denkt te kunnen plaatsen in het Cleantech verhaal interes seert ons. Aarzel dus niet om ons hiervoor te contacteren! - Biomassa: biomassa, zoveel mogelijkheden, zoveel projecten. In de klank bordgroep biomassa komt het allemaal aan bod: Lopende projecten rond biomassa Inventaris van de biomassa Verwerking van biomassa (centraal of decentraal) Biomassa als materiaal of energiebron Bent u zelf bezig met een project rond biomassa? Hebt u biomassa ter beschik king en zoekt u een nuttige toepassing? Wilt u deelnemen aan de klankbord groep biomassa? Hebt u innovatieve ideeën rond biomassa? Neem dan zeker even contact op. - Duurzaam bouwen: materialen, technieken en visie rond duurzaam bou wen en wonen komen samen in deze Do-tank. Het werkveld bestrijkt zowel de particuliere woningbouw als de tertiaire sector. De passiefstandaard vormt het streefbeeld, maar alle intermediaire ingrepen komen aan bod. De output van deze Do-tank situeert zich zowel op het vlak van concrete projecten, als netwerking, opleidingen, campagnes, onderzoek enz. Wellicht zit er ook voor u een meerwaarde in! - Duurzame energie: duurzame energieproductie biedt heel wat kansen: economisch, ecologisch en maatschappelijk. Deze Do-tank gaat dieper in op de mogelijkheden die er in Limburg zijn om hernieuwbare technologieën te stimuleren en te zorgen voor de juiste randvoorwaarden. Er wordt gekeken 16 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI 2012 naar marktrijpe technologieën (PV, groene WKK s, windturbines, ) maar ook naar nieuwe ontwikkelingen binnen of buiten deze sectoren. Tot slot besteedt deze Do-tank aandacht aan onderzoek en proefprojecten rond slimme ener gienetwerken. Maak ook uw energienetwerk slim en neem met ons contact op. - ETS-bedrijven: ETS-bedrijven (EU Emissions Trading System) zijn bedrij ven die een groot aandeel van de CO2-uitstoot voor hun rekening nemen en dus vallen onder het Europese systeem van handel in emissierechten. Deze groep van bedrijven onderneemt reeds inspanningen om hun CO2 uitstoot te beperken in het kader van de Benchmarkconvenanten. Uit gesprekken met de Limburgse ETS-bedrijven is reeds gebleken dat er echter nog tal van clean tech mogelijkheden zijn om rond te werken. Acties die hierbij kunnen opgezet worden zijn: Logistieke bundeling / modal shift Uitwisseling van reststromen (warmte, materialen, water, ) Gezamenlijke energie-initiatieven Individuele initiatieven op vlak van energie-efficiëntie, groene energie opwekking, recuperatie van reststromen, In deze Do-tank wordt samen met de ETS-bedrijven gezocht naar oplossin gen die een economische en ecologische meerwaarde kunnen bieden. Naar analogie met de Do-tank Duurzame Bedrijventerreinen wordt enerzijds gewerkt vanuit de interesses van de bedrijven en anderzijds worden direct de problemen/beperkingen aangepakt die optreden in de uitvoering van een cleantech initiatief. Bent u als ETS-bedrijf aan het denken rond een interessant cleantech ini tiatief? Ondervindt u daarbij heel wat problemen/beperkingen? Hebt u vanuit een andere invalshoek interesse om een meerwaarde te betekenen voor de Limburgse ETS-bedrijven? Aarzel dan zeker en vast niet om ons te contacteren! - Landbouw: heel wat sectoren binnen de land- en tuinbouw kampen al jaren met problemen en onzekerheid. Europese normen worden steeds strenger en

12 binnen de klimaatproblematiek staat de impact van voeding hoog genoteerd. Een nieuwe bedreiging voor de sector of juist een kans om ook de andere problemen aan te pakken en een meer stabiel bedrijfsklimaat te creëren? Dat is waar deze Do-tank zich over buigt. Er wordt niet alleen gekeken naar mogelijkheden van duurzame energietoepassingen en biomassaproductie, betere veevoeders, teeltmethodes en bemesting, maar ook naar diversificatie, ketenverkorting en samenwerking om te komen tot een sector met toekomst. Vertrekkend vanuit uw problemen willen wij tot oplossingen komen die ons allemaal vooruit helpen. - Natuur: in deze Do-tank wordt speciale aandacht geschonken aan de Limburgse trots: het bronsgroen eikenhout. Als huisvesting voor zeldzame en minder zeldzame soorten, leverancier van hout en andere materialen, van ger van fijn stof, water- en koolstofbuffer en bron van recreatie draagt onze natuur in belangrijke mate bij aan de kwaliteit van onze leefomgeving. De centrale vraag binnen deze Do-tank is hoe wij deze ecosysteemdiensten op een duurzame manier kunnen benutten. Alle organisaties die werken met of afhangen van ons natuurlijk kapitaal, zowel in stedelijk als buitengebied, zijn potentiële partners binnen deze Do-tank. - Logistiek: ook in logistieke vraagstukken wordt meer en meer aandacht gevestigd op CO2-reductie. Logistieke bedrijven besteden momenteel reeds vanuit kostenperspectief veel aandacht aan o.a. het bundelen van goederen stromen. Dit potentieel wordt echter nog niet optimaal benut. Thema s die in deze Do-tank samen met de logistieke bedrij ven, kennisinstellingen en overheden zullen behandeld worden zijn: Bundeling van goederenstromen/ multimodaal transport Elektrische/hybride voertuigen Alternatieve brandstofmethodes Bent u als logistieke speler geïnteres seerd in een cleantech initiatief, dat ook uw kosten gevoelig doet dalen? Bent u als onderzoeksinstelling bezig met interes sante cases die nog verder uitgewerkt kunnen worden, of die bedrijven kun nen implementeren? Aarzel dan niet om ons te contacteren! - Ondergrond: onbekend is onbemind. De ondergrond heeft een enorm potentieel om de CO2 uitstoot te verminderen, warmte te recupereren en zoveel meer: carbon capture and storage gebruik van mijnwater enhanced coalbed methane mogelijkheden van geothermie in Limburg De meest technieken zijn nog experi menteel en niet meteen toepasbaar. In deze do tank wordt het lopende onder zoek opgevolgd en ondersteund. Bent u zelf bezig met een project onder(de)grond? Hebt u innovatieve ideeën rond de ondergrond? Neem dan zeker even contact op. - Materialen: minstens even belangrijk dan rationeel energiegebruik is het rationeel gebruik van materialen, ook materialen zijn immers eindig! Veel van onze huidige materialen zijn nog steeds petroleum gebaseerd en dus binnen kort onbetaalbaar en uitgeput. Een aantal topics die behandeld worden in deze Do-tank zijn: bio-gebaseerde materialen rationeel materiaalgebruik recyclage en herwinning van materiaal uit afval cradle tot cradle Chemical leasing Daarnaast wordt ook onderzoek naar biochar (een bijproduct van pyrolyse) en minerale carbonatatie opgevolgd. Ook op materiaalniveau staan ons heel wat uitdagingen te wachten. Hebt u een nieuw idee rond materialen? Gebruikt u een materiaalvriendelijk pro ductieproces? Ontwikkelt u nieuwe materialen? Aarzel dan niet om ons te contacteren! - Mobiliteit: hoe zullen we ons in de toekomst verplaatsen in Limburg, zowel privé als voor woon-werkverkeer? Slagen we erin om fietsen en openbaar ver voer een betere plaats te geven. Evolueren we van een groener maar indivi dueel wagenpark naar mobiliteitsdiensten? Welke infrastructuur is hiervoor nodig? Wat is de toekomst voor biobrandstoffen? Hoe anticiperen we op kilo meterheffingen? Deze en andere vragen komen aan bod in deze Do-tank. Een must voor iedereen die niet wil stilstaan. Troeven van Limburg Het hoeft niet te verbazen dat Limburg een voortrekkersrol speelt in Cleantech. Limburg is een regio met voldoende beschikbare ruimte en infrastructuur, kennis en personeel om Cleantech activiteiten verder uit te bouwen. Daarnaast is er een sterke betrokkenheid van het provinciebestuur (met Limburg gaat klimaatneutraal ), steden en gemeenten. Zo zijn er onder meer belangrijke initiatieven in HouthalenHelchteren, Genk, Lommel en Heusden-Zolder. Cleantech vormt ook één van de speerpuntsectoren in het investeringsbeleid van de Limburgse investerings maatschappij LRM. De historische verbondenheid met energie via de Limburgse mijnbouw is een ander aanknopingspunt voor het uitbouwen van een groene regio. Ook beschikt Limburg over een ondergrond met interessante mogelijkheden voor geothermie, winning van methaangas en valorisatie van mijnwater. Gezocht: bedrijven Bent u actief in de Cleantech sector en hebt u inte resse om in meer of mindere mate mee te werken aan het cleantechplatform.be, neem dan zeker even contact op via info@cleantechplatform.be. Uw kritische opmerkingen, vragen en visies kunnen dan verwerkt worden tot concrete actie punten. Zo kan ook u en uw bedrijf meewerken aan een klimaat neutraal Limburg. ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

DO-tank Duurzaam Bouwen DO-tank Duurzame Energie. Gezamenlijke startbijeenkomst 19 mei

DO-tank Duurzaam Bouwen DO-tank Duurzame Energie. Gezamenlijke startbijeenkomst 19 mei DO-tank Duurzaam Bouwen DO-tank Duurzame Energie Gezamenlijke startbijeenkomst 19 mei Agenda Welkom en kennismaking Toelichting TACO2-studie (Luc Driesen) Strategie en aanpak uitvoering TACO2 (Luc Driesen)

Nadere informatie

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in

Nadere informatie

Vlaams-Brabant Klimaatneutraal

Vlaams-Brabant Klimaatneutraal Vlaams-Brabant Klimaatneutraal Klimaatneutraal via 3 trajecten Europees Burgemeestersconvenant: Gemeentelijke actieplannen Provincie coördineert, stimuleert en ondersteunt Actieplan voor provincie als

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer

Nadere informatie

Milieu-actualiteit NON-ETS. 3 mei 2018

Milieu-actualiteit NON-ETS. 3 mei 2018 Milieu-actualiteit NON-ETS 3 mei 2018 Europees beleid NON-ETS sectoren (effort sharing regulation) Welke doelstellingen 2021-2030? Europese doelstellingen 2030 (tov 2005) - 40 % BKG emissies - 30 % voor

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Dr. Jos Delbeke, DG Klimaat Actie, Europese Commissie, Universiteit Hasselt, 25/2/2014 Overzicht 1. Klimaat en energie: waar

Nadere informatie

Emissie-inventaris broeikasgassen 2012 stadsontwikkeling EMA

Emissie-inventaris broeikasgassen 2012 stadsontwikkeling EMA Emissie-inventaris broeikasgassen 2012 EMA Principes Antwerpen ondertekende het Europese Burgemeestersconvenant. Meer dan 5.000 lokale en regionale overheden hebben ondertekend en engageren zich om op

Nadere informatie

Provincie Vlaams Brabant

Provincie Vlaams Brabant 170 Provincie Vlaams Brabant ENERGIE Energie is een relatief nieuw thema. De opgave om klimaatneutraal te worden, vraagt dat we vandaag nadenken over hoe we in de toekomst onze energiebehoefte gaan invullen.

Nadere informatie

OVED Energiecongres 20/10/2009, Gent Toespraak minister Freya Van den Bossche

OVED Energiecongres 20/10/2009, Gent Toespraak minister Freya Van den Bossche 1 OVED Energiecongres 20/10/2009, Gent Toespraak minister Freya Van den Bossche http://www.vlaamsenergiecongres.be/ Als iemand 100 jaar of ouder wordt en dat komt gelukkig steeds vaker voor wordt vaak

Nadere informatie

DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015

DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 Agenda Welkom door de Schepen Lode Dekimpe Inleiding SEAP door Kim Rienckens (provincie Oost-Vlaanderen) Nulmeting en uitdagingen

Nadere informatie

SETIS VOOR EEN KOOLSTOFARME TOEKOMST

SETIS VOOR EEN KOOLSTOFARME TOEKOMST E u r o p e s e Commissie INFORMATIESYSTEEM VOOR STRATEGISCHE ENERGIETECHNOLOGIEËN SETIS VOOR EEN KOOLSTOFARME TOEKOMST http://setis.ec.europa.eu Europese Commissie Informatiesysteem voor strategische

Nadere informatie

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert

Nadere informatie

De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn - Uitdagingen & oplossingen -

De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn - Uitdagingen & oplossingen - De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn l - Uitdagingen & oplossingen - DG Energie 22 juni 2011 ENERGIEVOORZIENING NOG AFHANKELIJKER VAN IMPORT Te verwachten scenario gebaseerd op cijfers in 2009 in % OLIE

Nadere informatie

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder

Nadere informatie

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Fons Claessen sr.adviseur klimaat, energie & duurzaamheid Gemeente Nijmegen Waarom moeten we iets doen?? 1: Klimaatverandering 2: Energie en grondstoffen 3.

Nadere informatie

Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid

Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Lieven Van Lieshout Econext 8 april 203 Uitdagingen van het energiebeleid Bron: IEA, WEO 202 2 Uitdagingen van het energiebeleid Bron : EC, Impact

Nadere informatie

Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory.

Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory. Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory. Een uitdagend klimaat 20 20 2020 In 2020 moet de uitstoot van CO 2 in de EU met 20% zijn teruggebracht ten opzichte van het 1990 niveau.

Nadere informatie

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin

Nadere informatie

Mevrouw Dutordoir, Meneer Kroll, Meneer Fouchier, Dames en heren,

Mevrouw Dutordoir, Meneer Kroll, Meneer Fouchier, Dames en heren, TOESPRAAK DOOR KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER-PRESIDENT EN VLAAMS MINISTER VAN ECONOMIE, BUITENLANDS BELEID, LANDBOUW, ZEEVISSERIJ EN PLATTELANDSBELEID 24 februari 2011 WKK Electrabel EON - Degussa Mevrouw

Nadere informatie

Toelichting energie- en klimaatactieplan Ranst

Toelichting energie- en klimaatactieplan Ranst Toelichting energie- en klimaatactieplan Ranst Infomoment Ranst 23 september 2015 20u 1 Ranst timing 1. Voorstelling project aan schepencollege + goedkeuring: 12/2 2. werkgroep energie & klimaat: 19/3

Nadere informatie

DE MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING & DE VLAAMSE MINISTER VAN ONDERWIJS & DE VLAAMSE MINISTER VAN BEGROTING, FINANCIËN EN ENERGIE

DE MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING & DE VLAAMSE MINISTER VAN ONDERWIJS & DE VLAAMSE MINISTER VAN BEGROTING, FINANCIËN EN ENERGIE DE MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING & DE VLAAMSE MINISTER VAN ONDERWIJS & DE VLAAMSE MINISTER VAN BEGROTING, FINANCIËN EN ENERGIE & DE VLAAMSE MINISTER VAN BINNENLANDS BESTUUR, INBURGERING, WONEN,

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0341/45. Amendement. Roger Helmer, David Coburn namens de EFDD-Fractie

NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0341/45. Amendement. Roger Helmer, David Coburn namens de EFDD-Fractie 9.12.2015 A8-0341/45 45 Overweging H H. overwegende dat klimaatverandering, niet-concurrerende energieprijzen en de bijzonder grote afhankelijkheid van onbetrouwbare leveranciers uit derde landen een bedreiging

Nadere informatie

Studie Onthaalcapaciteit decentrale productie in Vlaanderen september 2012

Studie Onthaalcapaciteit decentrale productie in Vlaanderen september 2012 Studie Onthaalcapaciteit decentrale productie in Vlaanderen 2011-2020 10 september 2012 Agenda Doelstelling en algemene context Methodologie PV WKK Wind Resultaten Aansluiting Transformatiecapaciteit Capaciteit

Nadere informatie

Samenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie

Samenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie Samenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie Departement WSE Afdeling Sociale Economie en Werkbaar Werk Impact van de strategische trends in industriële en maatschappelijke noden, herbruikbare energie

Nadere informatie

Bijlage E: samenvatting convenanten energie efficiency

Bijlage E: samenvatting convenanten energie efficiency Bijlage E: samenvatting convenanten energie efficiency 1. Het Convenant Benchmarking energie efficiency Op 6 juli 1999 sloot de Nederlandse overheid met de industrie het Convenant Benchmarking energieefficiency.

Nadere informatie

Hernieuwbare energie in Brussel

Hernieuwbare energie in Brussel Hernieuwbare in Brussel Achtergrond en vooruitzichten Hernieuwbare in Brussel: welke opportuniteiten voor de bouwbedrijven? Afdeling Energie, Lucht, Klimaat en Duurzame gebouwen F. Cornille 19/10/2017

Nadere informatie

Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren,

Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren, Vrijdag 10 september 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Comité van de Regio s Resource Efficient Europa Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau,

Nadere informatie

Regio-overleg milieu. HERNIEUWBARE ENERGIE EN KLIMAAT Inleiding. Ingelmunster 14 maart 2013. Dominiek Vandewiele

Regio-overleg milieu. HERNIEUWBARE ENERGIE EN KLIMAAT Inleiding. Ingelmunster 14 maart 2013. Dominiek Vandewiele Regio-overleg milieu HERNIEUWBARE ENERGIE EN KLIMAAT Inleiding Ingelmunster 14 maart 2013 Dominiek Vandewiele agenda 8:30 onthaal en inleiding 8:45 Inleiding: Europese, Vlaamse en lokale beleidsprioriteiten

Nadere informatie

Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION

Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Overzicht 1. Klimaat en energie: waar zijn we? 2. Waarom een nieuw raamwerk voor 2030? 3. Belangrijkste elementen 2030

Nadere informatie

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen

Nadere informatie

EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16

EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 Korte uitleg over de bijeenkomsten KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 (1) Organisatie: KIVI

Nadere informatie

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders

Nadere informatie

Commissie industrie, onderzoek en energie. van de Commissie industrie, onderzoek en energie

Commissie industrie, onderzoek en energie. van de Commissie industrie, onderzoek en energie EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie industrie, onderzoek en energie 14.12.2010 2010/2211(INI) ONTWERPADVIES van de Commissie industrie, onderzoek en energie aan de Bijzondere Commissie beleidsuitdagingen

Nadere informatie

De behaalde resultaten in de Belgische voedingsindustrie. Energieeffizienz in der belgischen Industrie BRÜSSEL, 12. MAI 2009

De behaalde resultaten in de Belgische voedingsindustrie. Energieeffizienz in der belgischen Industrie BRÜSSEL, 12. MAI 2009 De behaalde resultaten in de Belgische voedingsindustrie Energieeffizienz in der belgischen Industrie BRÜSSEL, 12. MAI 2009 FEVIA 450 leden-bedrijven + 26 ledengroepering 25 medewerkers Drie actie-domeinen

Nadere informatie

Transitie circulaire economie en stad in een ruimtelijke/stedenbouwkundige context

Transitie circulaire economie en stad in een ruimtelijke/stedenbouwkundige context Transitie circulaire economie en stad in een ruimtelijke/stedenbouwkundige context Een materialenbeleid als onderdeel van een beleid CE of beleid CE tout court moet ook een ruimtelijk beleid zijn (net

Nadere informatie

ENERGIENEUTRALE REGIO MET EEN SOCIALE REFLEX DE REGIONALE ENERGIESTRATEGIE ZUID-WEST-VLAANDEREN. Energiedag voor lokale besturen 19 maart 2013

ENERGIENEUTRALE REGIO MET EEN SOCIALE REFLEX DE REGIONALE ENERGIESTRATEGIE ZUID-WEST-VLAANDEREN. Energiedag voor lokale besturen 19 maart 2013 ENERGIENEUTRALE REGIO MET EEN SOCIALE REFLEX DE REGIONALE ENERGIESTRATEGIE ZUID-WEST-VLAANDEREN Energiedag voor lokale besturen 19 maart 2013 Dominiek Vandewiele Leiedal? De energietransitie komt! Zuid-West-Vlaanderen

Nadere informatie

Bijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak?

Bijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak? Bijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak? Evolutie CO2-uitstoot in de provincie Limburg Tussen 2011 en 2016 evolueerde de CO 2-uitstoot in de provincie Limburg gunstiger dan in heel

Nadere informatie

Acasus?

Acasus? Acasus? Interesse in duurzaam wonen, bouwen of renoveren? Acasus! Acasus bouwt aan een partnerschap tussen overheid, onderzoeksinstellingen, opleidingscentra en de private sector. POM West-Vlaanderen Provincie

Nadere informatie

Energieverbruik gemeentelijke gebouwen

Energieverbruik gemeentelijke gebouwen MILIEUBAROMETER: INDICATORENFICHE ENERGIE 1/2 Samenwerkingsovereenkomst 2008-2013 Milieubarometer: Energieverbruik gemeentelijke gebouwen Indicatorgegevens Naam Definitie Meeteenheid Energieverbruik gemeentelijke

Nadere informatie

Wat moet er gebeuren voor CoM? Aanbod ondersteuning en voorstel timing. Gemeenten staan niet alleen! Inhoudsopgave. Wat bestaat al?

Wat moet er gebeuren voor CoM? Aanbod ondersteuning en voorstel timing. Gemeenten staan niet alleen! Inhoudsopgave. Wat bestaat al? Wat moet er gebeuren voor CoM? Aanbod ondersteuning en voorstel timing Marie De Winter, Dienst Minawa Nathalie Garré, wvi Inhoudsopgave Ondersteuningsaanbod wvi-provincie Ondersteuning overige partners

Nadere informatie

PAKKET ENERGIE-UNIE BIJLAGE STAPPENPLAN VOOR DE ENERGIE-UNIE. bij de

PAKKET ENERGIE-UNIE BIJLAGE STAPPENPLAN VOOR DE ENERGIE-UNIE. bij de EUROPESE COMMISSIE Brussel, 25.2.2015 COM(2015) 80 final ANNEX 1 PAKKET ENERGIE-UNIE BIJLAGE STAPPENPLAN VOOR DE ENERGIE-UNIE bij de MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET

Nadere informatie

Infoblad Energieplanning

Infoblad Energieplanning Infoblad Energieplanning Waarover gaat het? Bedrijven met een groot energieverbruik worden van overheidswege verplicht maatregelen te nemen om rationeel om te gaan met energie en dit te rapporteren aan

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Hierin wil GroenLinks in ieder geval de volgende vragen beantwoord hebben.

gemeente Eindhoven Hierin wil GroenLinks in ieder geval de volgende vragen beantwoord hebben. gemeente Eindhoven Inboeknummer 15bst00959 Beslisdatum B&W 14 juli 2015 Dossiernummer 15.29.103 (2.3.1) Raadsvragen Van het raadslid dhr. R. Thijs (GroenLinks) over klimaatambities Eindhoven na gerechtelijke

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

De landbouwsector als essentieel onderdeel van het Vlaams- en Europees klimaatbeleid

De landbouwsector als essentieel onderdeel van het Vlaams- en Europees klimaatbeleid De landbouwsector als essentieel onderdeel van het Vlaams- en Europees klimaatbeleid Rondetafel Transport en Klimaat Julien Matheys Afdeling Lucht Dienst Klimaat Tania Van Mierlo Afdeling Lucht, Hinder,

Nadere informatie

Broeikasgasemissies Landbouw en Visserij: cijfers en beleid

Broeikasgasemissies Landbouw en Visserij: cijfers en beleid Broeikasgasemissies Landbouw en Visserij: cijfers en beleid Rondetafel Klimaat, 20/06/2016 Departement Landbouw en Visserij Inhoud (1) Waar wil Europa naartoe? (2) Waar staat Vlaanderen? Landbouw en visserij?

Nadere informatie

Change. Hoe moet het morgen met de energievoorziening? Document. magazine

Change. Hoe moet het morgen met de energievoorziening? Document. magazine Hoe moet het morgen met de energievoorziening? Nederland is verslaafd aan fossiele energie, zeker in vergelijking met landen om ons heen, vertelt Paul Korting, directeur van ECN. Er zijn genoeg scenario

Nadere informatie

Duurzame energie in balans

Duurzame energie in balans Duurzame energie in balans Duurzame energie produceren en leveren binnen Colruyt Group I. Globale energievraag staat onder druk II. Bewuste keuze van Colruyt Group III. Wat doet WE- Power? I. Globale energievraag

Nadere informatie

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem

Nadere informatie

Actieplan Burgemeestersconvenant

Actieplan Burgemeestersconvenant Actieplan Burgemeestersconvenant Wat is het burgemeestersconvenant? Engagement van 6735 steden en gemeenten Om minimum 20 % CO 2 te gaan besparen tegen 2020 20 % CO 2 over het volledige grondgebied Opmaak

Nadere informatie

Presentatie Nieuwe energie voor het klimaat

Presentatie Nieuwe energie voor het klimaat Presentatie Nieuwe energie voor het klimaat WERKPROGRAMMA SCHOON EN ZUINIG en WKK Pieter Boot Inhoud 1. Waarom Schoon en Zuinig? 2. Welke doelen? 3. Hoe groot is de trendbreuk? 4. Hoofdlijnen gevolgde

Nadere informatie

De Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken;

De Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken; INTENTIEVERKLARING CO 2 AFVANG, TRANSPORT en OPSLAG Partijen 1. De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, vertegenwoordigd door de heer ir. J. van der Vlist, Secretaris-Generaal

Nadere informatie

M0 Strategische nota

M0 Strategische nota Rapport M0 Strategische nota Periode 2014-2019 Bestuur Provincie Vlaams-Brabant NIS Code 20001 Adres Provincieplein 1, 3010 Leuven 1/5 D In een duurzame, welvarende regio iedereen meenemen in opleiding,

Nadere informatie

Energie voor morgen, vandaag bij GTI

Energie voor morgen, vandaag bij GTI Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale

Nadere informatie

Caro De Brouwer 27/11/2013

Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 2e Master Irw Energie, KUL Erasmus Imperial College London Thesis: Solvent storage for postcombustion CCS in coal fired plants Voorzitter YERA Young Energy Reviewers

Nadere informatie

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische

Nadere informatie

vragen naar telefoonnummer datum /02/2018 Bijdrage Vlaams Gewest uit zon en wind in het kader van het Energiepact.

vragen naar telefoonnummer datum /02/2018 Bijdrage Vlaams Gewest uit zon en wind in het kader van het Energiepact. Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 2 bus 17 1 BRUSSEL T 2 553 46 F 2 553 46 1 www.energiesparen.be NOTA De heer Bart Tommelein Vlaams minister van Begroting, Financiën en Energie ons kenmerk bijlagen

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Samenvatting

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Samenvatting ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 216 Samenvatting EINDVERSIE - OKTOBER 218 1. Samenvatting van de energiebalans 216 Elk jaar stelt Leefmilieu Brussel de energiebalans van het Brussels

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

Beleidsplan Ruimte Vlaanderen Werkgroep Ruimte voor Energie. Partnerforum Gent 18 oktober 2016

Beleidsplan Ruimte Vlaanderen Werkgroep Ruimte voor Energie. Partnerforum Gent 18 oktober 2016 Beleidsplan Ruimte Vlaanderen Werkgroep Ruimte voor Energie Partnerforum Gent 18 oktober 2016 Energie uitdagingen VISIE 2050: 7. energietransitie Daling uitstoot broeikasgassen in EU met 80-95% t.o.v.

Nadere informatie

Het Vlaams energie- en klimaatbeleid

Het Vlaams energie- en klimaatbeleid Het Vlaams energie- en klimaatbeleid (focus industrie / stoom) Zwijnaarde - Stoomtechniekdag Energik 8 mei 2019 Inhoud Vooraf Europees kader inzake klimaat Vlaams/Belgische energie- en klimaatbeleidsplanning:

Nadere informatie

PROVINCIE ANTWERPEN PARTNER VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE

PROVINCIE ANTWERPEN PARTNER VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE PROVINCIE ANTWERPEN PARTNER VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE Trias energetica Gebruik andere bronnen zo efficiënt mogelijk Gebruik energie uit hernieuwbare bronnen en reststromen Beperk de energievraag Duurzame

Nadere informatie

De rol van biomassa in de energietransitie.

De rol van biomassa in de energietransitie. De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie

Nadere informatie

100% groene energie. uit eigen land

100% groene energie. uit eigen land 100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse

Nadere informatie

AMENDEMENTEN NL In verscheidenheid verenigd NL 2012/2103(INI) Ontwerpadvies Lena Kolarska-Bobińska (PE496.

AMENDEMENTEN NL In verscheidenheid verenigd NL 2012/2103(INI) Ontwerpadvies Lena Kolarska-Bobińska (PE496. EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie regionale ontwikkeling 17.10.2012 2012/2103(INI) AMENDEMENTEN 1-21 Lena Kolarska-Bobińska (PE496.464v01-00) inzake het Stappenplan Energie 2050 - een toekomst met

Nadere informatie

Gemeente Ede energieneutraal 2050

Gemeente Ede energieneutraal 2050 De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst

Nadere informatie

Nationale Energieverkenning 2014

Nationale Energieverkenning 2014 Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare

Nadere informatie

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Door de vastgestelde energie- en klimaatdoelstelling binnen Europa om in 2050 energieneutraal te zijn, is het voor de hele samenleving maar met name voor bedrijven

Nadere informatie

Impact maatschappelijke rol van Eandis op nettarieven

Impact maatschappelijke rol van Eandis op nettarieven 31 maart 2011 Impact maatschappelijke rol van Eandis op nettarieven 1. Inleiding: samenstelling energiefactuur In de verbruiksfactuur van de energieleverancier zijn de kosten van verschillende marktspelers

Nadere informatie

ASPIRAVI. Project E403 Lichtervelde en Wingene

ASPIRAVI. Project E403 Lichtervelde en Wingene ASPIRAVI Project E403 Lichtervelde en Wingene Groei naar een duurzame samenleving Europese doelstelling tegen de opwarming van het klimaat : 20-20-20 tegen 2020 : 20% minder CO 2 uitstoot 20% minder energie

Nadere informatie

VLAAMS PARLEMENT RESOLUTIE. betreffende de verzoening van de behoeften aan energie en aan zuivere lucht in onze maatschappij

VLAAMS PARLEMENT RESOLUTIE. betreffende de verzoening van de behoeften aan energie en aan zuivere lucht in onze maatschappij VLAAMS PARLEMENT RESOLUTIE betreffde de verzoing van de behoeft aan ergie aan zuivere lucht in onze maatschappij Het Vlaams Parlemt, gelet op de Verkningsnota voor het ergiedebat in het Vlaams Parlemt,

Nadere informatie

CIR-Isolatie Raad vzw

CIR-Isolatie Raad vzw 15 de ISOLATIEDAG energetisch renoveren bestaande gebouwen Georges Timmermans gti@skynet.be CIR-Isolatie Raad vzw koepel Belgische isolatiesector Duurzame Bouwsystemen 1 CIR-Isolatie Raad vzw jaarlijkse

Nadere informatie

Cleantech Markt Nederland 2008

Cleantech Markt Nederland 2008 Cleantech Markt Nederland 2008 Baken Adviesgroep November 2008 Laurens van Graafeiland 06 285 65 175 1 Definitie en drivers van cleantech 1.1. Inleiding Cleantech is een nieuwe markt. Sinds 2000 heeft

Nadere informatie

Energietransitie bij Mobiliteit

Energietransitie bij Mobiliteit Energietransitie bij Mobiliteit Aanpak openbaar vervoer in Zuid-Holland Jan Ploeger Presentatie voor Inspiratiedag KPVV 15 oktober 2015 In Zuid-Holland is pas 2,2 % van het energieverbruik duurzaam. Nationale

Nadere informatie

ASPIRAVI. Project Blankenberge

ASPIRAVI. Project Blankenberge ASPIRAVI Project Blankenberge Groei naar een duurzame samenleving Europese doelstelling tegen de opwarming van het klimaat : 20-20-20 tegen 2020 : 20% minder CO 2 uitstoot 20% minder energie verbruiken

Nadere informatie

De gemeenteraad. Ontwerpbesluit

De gemeenteraad. Ontwerpbesluit De gemeenteraad Ontwerpbesluit OPSCHRIFT Vergadering van 25 april 2016 Besluit nummer: 2016_GR_00411 Onderwerp: Engagementsverklaring 'Ontwikkeling van een Cleantech Cluster Regio Gent' en Kadertekst maart

Nadere informatie

Regionaal Energie Convenant 2014-2016

Regionaal Energie Convenant 2014-2016 Regionaal Energie Convenant 2014-2016 Mede mogelijk gemaakt met steun van: Regio Rivierenland Provincie Gelderland RCT-Rivierenland Pagina 1 Ondertekenaars, hier tezamen genoemd: partijen 1. Hebben het

Nadere informatie

Hoe versnipperde ruimte duurzamer inrichten? Het Vlaams beleid

Hoe versnipperde ruimte duurzamer inrichten? Het Vlaams beleid Hoe versnipperde ruimte duurzamer inrichten? Het Vlaams beleid Peter Cabus Duurzaam Ruimtegebruik Antwerpen, 23 maart 2018 Leiegardens 2014, Your Estate Solution Inhoud 1. Context 2. Witboek Beleidsplan

Nadere informatie

Brussel, 10 september _AdviesBBB_Toerisme_Vlaanderen. Advies. Oprichtingsdecreet Toerisme Vlaanderen

Brussel, 10 september _AdviesBBB_Toerisme_Vlaanderen. Advies. Oprichtingsdecreet Toerisme Vlaanderen Brussel, 10 september 2003 091003_AdviesBBB_Toerisme_Vlaanderen Advies Oprichtingsdecreet Toerisme Vlaanderen Inhoud Inhoud... 2 1. Inleiding...3 2. Krachtlijnen van het advies... 3 3. Advies...4 3.1.

Nadere informatie

Het Burgemeestersconvenant voor Klimaat & Energie

Het Burgemeestersconvenant voor Klimaat & Energie Het Burgemeestersconvenant voor Klimaat & Energie NL Een unieke bottomupbeweging Het Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie brengt lokale en regionale autoriteiten samen, die zich er vrijwillig

Nadere informatie

Energietechnologieën

Energietechnologieën pagina 1/6 Wetenschappelijke Feiten Bron: over IEA (2008) Energietechnologieën Scenario s tot 2050 Samenvatting en details: GreenFacts Context - Het toenemende energiegebruik dat aan de huidige economische

Nadere informatie

Geothermie. traditioneel energiebedrijf?

Geothermie. traditioneel energiebedrijf? 31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro

Nadere informatie

Startnotitie Energietransitie. November 2018

Startnotitie Energietransitie. November 2018 Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie

Nadere informatie

Brussel, 8 juli 2009 07082009_SERV-advies projecten VSDO. Advies. Projecten Vlaamse strategie duurzame ontwikkeling

Brussel, 8 juli 2009 07082009_SERV-advies projecten VSDO. Advies. Projecten Vlaamse strategie duurzame ontwikkeling Brussel, 8 juli 2009 07082009_SERV-advies projecten VSDO Advies Projecten Vlaamse strategie duurzame ontwikkeling 1. Inleiding Op 8 juni 2009 werd de SERV om advies gevraagd over de fiches ter invulling

Nadere informatie

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen

Nadere informatie

Zuid-West-Vlaanderen Energieneutraal in 2050. Naar een regionale energiestrategie

Zuid-West-Vlaanderen Energieneutraal in 2050. Naar een regionale energiestrategie Zuid-West-Vlaanderen Energieneutraal in 2050. Naar een regionale energiestrategie Welke vragen liggen aan de basis? Er beweegt nu zeer veel rond energie. Waar staan we nu en hoe gaat het verder evolueren?

Nadere informatie

Klimaatakkoord. Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus EK 'S-GRAVENHAGE

Klimaatakkoord. Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus EK 'S-GRAVENHAGE Klimaatakkoord Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus 20401 2500 EK 'S-GRAVENHAGE BETREFT Procesbrief Klimaatakkoord DEN HAAG ONS KENMERK 5 oktober 2018 18.34838

Nadere informatie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities

Nadere informatie

Milieubeleidsovereenkomst tussen het Vlaamse Gewest en het Verbond van de Glasindustrie vzw betreffende de reductie van de NOx emissies

Milieubeleidsovereenkomst tussen het Vlaamse Gewest en het Verbond van de Glasindustrie vzw betreffende de reductie van de NOx emissies Milieubeleidsovereenkomst tussen het Vlaamse Gewest en het Verbond van de Glasindustrie vzw betreffende de reductie van de NOx emissies Jaarrapport over het jaar 2012 Verbond van de Glasindustrie Pleinlaan

Nadere informatie

Samen investeren in hernieuwbare energie. Daan Creupelandt Dirk Vansintjan

Samen investeren in hernieuwbare energie. Daan Creupelandt Dirk Vansintjan Samen investeren in hernieuwbare energie Daan Creupelandt Dirk Vansintjan Even opwarmen Wie kent Ecopower? Zijn er coöperanten? Zijn er klanten? 2 Overzicht 1. Ecopower 2. Coöperatief ondernemen 3. REScoop.eu

Nadere informatie

25/03/2013. Overzicht

25/03/2013. Overzicht Micro-WKK: basisbegrippen en toepassingsmogelijkheden Tine Stevens, Vlaams Energieagentschap Regiovergadering Provincie West-Vlaanderen 12 en 14/03/2013 2 Warmte-krachtkoppeling (WKK) De gelijktijdige

Nadere informatie

Gemeenteraadscommissie energie & klimaat. 20 januari 2015 20u Mortsel

Gemeenteraadscommissie energie & klimaat. 20 januari 2015 20u Mortsel Gemeenteraadscommissie energie & klimaat 20 januari 2015 20u Mortsel 1 Meerjarenplanning stadsbestuur Eigen organisatie stadsbestuur Klimaatneutraal tegen 2020 (actie 86) Energieverbruik eigen diensten

Nadere informatie

Artikel Chemie Magazine VNCI BASF reductie lachgas emissies Cursief rode tekst maakt geen deel uit van het artikel Max 1200 woorden

Artikel Chemie Magazine VNCI BASF reductie lachgas emissies Cursief rode tekst maakt geen deel uit van het artikel Max 1200 woorden Artikel Chemie Magazine VNCI BASF reductie lachgas emissies Cursief rode tekst maakt geen deel uit van het artikel Max 1200 woorden Titel: Subtitel: Een win-win situatie Vlaamse Kyoto-doelstelling komt

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

Strategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid

Strategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid Strategische visie Biomassa 2030 drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid Waarom deze visie? De uitdaging 2 Naar een circulaire en biobased economie 3 Visie Biomassa 2030 Kernvraag:

Nadere informatie

BIJLAGE Samenvatting klimaatbeleid industrie buurlanden

BIJLAGE Samenvatting klimaatbeleid industrie buurlanden BIJLAGE Samenvatting klimaatbeleid industrie buurlanden 1 2 INLEIDING Deze nota bevat een synthese van maatregelen uit het klimaatbeleid ten aanzien van de industrie in onze buurlanden. Maatregelen naar

Nadere informatie

emissie broeikasgassen

emissie broeikasgassen Eco-efficiëntie van de industrie D index (=1) 12 11 1 9 8 7 6 5 21 22 23 24 26 27 26 bruto toegevoegde waarde totaal energiegebruik emissie fijn stof (M 2,5 ) emissie broeikasgassen emissie ozonprecursoren

Nadere informatie

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie: Conferentie over Biodiversiteit in een veranderende wereld 8-9 september 2010 Internationaal Conventiecentrum

Nadere informatie

Robbe Salenbien. Domeinverantwoordelijke thermische energiesystemen EnergyVille

Robbe Salenbien. Domeinverantwoordelijke thermische energiesystemen EnergyVille Robbe Salenbien Domeinverantwoordelijke thermische energiesystemen EnergyVille Energienetten Inhoudstafel 1. Context De actuele energieproblematiek Een veranderend energienetwerk 2. Het belang van warmte(netten)

Nadere informatie