Kadernota detailhandel Winkelstad Zwolle

Transcriptie

1 Kadernota detailhandel Winkelstad Zwolle Samenvatting opgaven en hoofdlijnen van beleid Hoofdstuk 1 Inleiding Waarom een nieuw detailhandelsbeleid Doel detailhandelsbeleid Opzet kadernota 5 Hoofdstuk 2 Zwolle winkelstad met ambitie Winkelen in Zwolle anno Trends op winkelgebied Lessen en opgaven voor Zwolle Ambitie Meetbare doelstelling 13 Hoofdstuk 3 Winkelen in de binnenstad De binnenstad staat onder druk Opgave: Zwolle bij de top van de Nederlandse binnensteden in Benodigde maatregelen Uitwerking in actieprogramma Project Katwolderplein 17 Hoofdstuk 4 Winkelen op een perifere locatie Huidige locaties voor grootschalige detailhandel: versnippering Opgave: ontwikkelen nieuwe perifere locatie Voorstel: Voorsterpoort als nieuwe perifere locatie voor grote winkels Voorkeurszonering Voorsterpoort Concurrentie met de binnenstad en wijkcentra? Concurrentie met andere perifere locaties? Beleidskader winkels op een perifere locatie samengevat 21 Hoofdstuk 5 Winkelen in de wijk Huidige locaties 23 1

2 5.2 Opgave: vasthouden sterke wijkwinkelstructuur ten behoeve van de Zwollenaar Beleidskader winkels in de wijk samengevat 26 Hoofdstuk 6 Winkelvoorzieningen op knooppunten 27 Hoofdstuk 7 Uitvoering, rollen en instrumenten Ieder zijn eigen belang en rol Instrumenten van de gemeente 29 Bijlage 1 Aanbod winkels in Zwolle anno 2004 en Bijlage 2 Advies WPM betreffende Voorsterpoort als perifere winkellocatie 32 Bijlage 3 Geraadpleegde bronnen/rapporten 33 Bijlage 4 Voorstel branchering winkels op Voorsterpoort 34 Bijlage 5 Notitie: uitbreiding van winkelmeters bij bestaande winkels en projecten 40 2

3 Samenvatting opgaven en hoofdlijnen van beleid Onderscheid in winkelgebieden Het is belangrijk een onderscheid te maken naar binnenstad, wijk en periferie. Als vierde categorie kunnen nog de winkelvoorzieningen nabij bezoekersknooppunten onderscheiden worden. * Binnenstad: recreatief winkelen en funshoppen in een attractieve omgeving * Periferie: centra voor doelgerichte aankopen, op perifere locaties met voldoende ruimtelijke schaal en optimale bereikbaarheid * Wijk- en buurtcentra: centra voor dagelijkse aankopen in de buurt / in de wijk, op basis van compleet aanbod * Bezoekersknooppunt: kleinschalige winkelvoorzieningen op station, ziekenhuis, verzorgingstehuizen, gericht op de reiziger dan wel bezoeker Reden voor dit onderscheid is dat bezoekmotief, aard, schaal, type van de winkels dusdanig verschillend zijn en daardoor niet direct onderling uitwisselbaar. Wel zijn er in meer of mindere mate relaties tussen de winkelgebieden. Opgaven voor Zwolle Sterke inzet nodig op de binnenstad De positie van de binnenstad is niet onomstreden. Dit geldt overigens voor veel meer binnensteden. Er is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de winkelpositie van de binnenstad te verbeteren. De historische binnenstad met haar vele winkels en horecagelegenheden is het uithangbord van Zwolle. Doel is ervoor te zorgen dat de huidige trends en ontwikkelingen zich niet uiten in een afnemend aantal bezoekers en bestedingen in de Zwolse binnenstad. Winkels op een perifere locatie: een kans voor Zwolle Er ontstaat een steeds grotere druk vanuit de markt om winkelmogelijkheden te creëren in de periferie In Zwolle wordt deze druk ook gevoeld. Op dit moment hebben we geen locatie voor grote winkels in de periferie. De huidige locaties Marslanden B, Grote Voort en Stadionplein zijn, op een enkele winkel na, vol. Opgave is om een nieuwe locatie te ontwikkelen. Behoud goede wijkwinkelstructuur 3

4 We hebben de afgelopen jaren veel geïnvesteerd op wijkniveau. Dit is belangrijk om de consument goed te bedienen in de dagelijkse boodschappen. Hierin zijn we volgens velen goed geslaagd. Het is belangrijk om dit vast te houden. We zullen hier alert op moeten zijn, wetende dat wat nu sterk is over 5 jaar totaal anders kan zijn. Beleid winkelen in de binnenstad uitvoeren economische kadernota voor de binnenstad standpuntbepaling ten aanzien van een full-sized supermarkt op Katwolderplein Beleid winkelen op een perifere locatie ontwikkelen nieuwe perifere winkellocatie op Voorsterpoort ruimte reserveren voor doorgroei na 2020 op Voorsterpoort, passend bij de voorkeurszonering verkennen herontwikkeling Voorst A (Shell-terrein) in relatie tot Voorsterpoort voorstel toe te laten winkels op Voorsterpoort: wonen, huishoudelijke artikelen, bruin en witgoed, doe het zelf zaken, plant en dier, fiets en auto-onderdelen/accessoires, buitensportwinkels geen uitbreidingsmogelijkheden creëren op Marslanden B en de Stadionlocatie geen verdere winkelontwikkelingen, anders dan Ikea, mogelijk maken op Hessenpoort Beleid winkelen in de wijk starten planvorming uitbouw winkelcentrum Stadshagen in 2012 vanuit economische optiek ligt er een sterke voorkeur voor de uitbreiding van het bestaande winkelcentrum in Stadshagen tot een stadsdeelcentrum standpuntbepaling ten aanzien van de vergroting van winkelcentrum AA-landen tot stadsdeelcentrum faciliteren particuliere initiatieven vergroting supermarkten in Sellekamp, Hogenlampseweg en Westenholte, waarbij het kostenverhaal aansluit op de nieuwe wet ruimtelijke ordening. mede uitvoering geven aan de beleidsagenda s voor de versterking van de winkelgebieden Dieze Centrum en Assendorperstraat e.o. Beleid winkels op bezoekersknooppunten * mogelijk maken van kleinschalige winkelvoorzieningen op bezoekersknooppunten 4

5 1. Inleiding 1.1 Waarom een nieuwe kadernota detailhandel? De huidige kadernota detailhandel met de naam ruimte voor uitdagingen dateert van 2003 en heeft een looptijd tot Er hebben zich echter de afgelopen jaren diverse ontwikkelingen en veranderingen op winkelgebied voorgedaan, in Nederland maar ook in Zwolle. Ook de economische crisis van 2009 en 2010 is niet voorbijgegaan aan winkelend Zwolle. Alle reden om de kadernota detailhandel te vernieuwen. 1.2 Doel detailhandelsbeleid Het doel van het winkelbeleid is als volgt geformuleerd: versterking van de aantrekkelijkheid van Zwolle als winkelstad, voor zowel eigen inwoners als bezoekers uit de regio. Het winkelbeleid moet er toe bijdragen dat enerzijds de Zwollenaar blijft winkelen in Zwolle en anderzijds dat steeds meer mensen buiten Zwolle naar Zwolle toekomen om te winkelen. Dit moet uiteindelijk leiden tot meer bestedingen bij de Zwolse winkels. De consumenten (lees inwoners van Zwolle en regio) moeten zo goed mogelijk bediend worden. Het werkgelegenheidsaspect bij de winkels speelt natuurlijk ook mee maar is van secundair belang. 1.3 Opzet kadernota Bij het opstellen van het nieuwe detailhandelsbeleid voor Zwolle is het belangrijk een onderscheid te maken naar binnenstad, wijk en periferie. Als vierde categorie kunnen nog de winkelvoorzieningen nabij bezoekersknooppunten onderscheiden worden. * Binnenstad: recreatief winkelen en funshoppen in een attractieve omgeving * Periferie: centra voor doelgerichte aankopen, op perifere locaties met voldoende ruimtelijke schaal en optimale bereikbaarheid * Wijk- en buurtcentra: centra voor dagelijkse aankopen in de buurt / in de wijk, op basis van compleet aanbod * Bezoekersknooppunt: kleinschalige winkelvoorzieningen op station, ziekenhuis, verzorgingstehuizen, gericht op de reiziger dan wel bezoeker Reden voor dit onderscheid is dat bezoekmotief, aard, schaal, type van de winkels dusdanig verschillend zijn en daardoor niet direct onderling uitwisselbaar. Wel zijn er in meer of mindere mate relaties tussen de winkelgebieden. Deze zullen in de komende hoofdstukken aan de orde komen. 5

6 In de kadernota zijn alleen de hoofdlijnen van het te voeren winkelbeleid te vinden. De uitwerking van die hoofdlijnen zal separaat plaatsvinden. We beginnen overigens niet vanaf een nulpunt. Voor de binnenstad wordt gewerkt aan een kadernota economie voor de binnenstad. De winkels nemen hierbij een prominente plaats in. Voor de perifere winkellocaties loopt al enige jaren het project Voorsterpoort. Daarnaast zijn er diverse onderzoeksrapporten beschikbaar (zie ook bijlage 3). Zij zijn een belangrijke input voor de nieuwe kadernota detailhandel. De looptijd van de kadernota is 10 jaar. Tussentijds zal een monitoring plaatsvinden. Mocht dit leiden tot gewijzigde inzichten dan zal de kadernota worden herijkt. In hoofdstuk 2 wordt een profielschets gemaakt van Zwolle als winkelstad. Tevens komen de trends op winkelgebied aan de orde en de lessen die we daaruit moeten trekken. Op basis hiervan worden de ambitie en de opgaven voor de komende 10 jaar geschetst. In hoofdstuk 3 komen de opgaven en het beleidskader voor de binnenstad aan bod. Hoofdstuk 4 gaat in op de opgave(n) en bijbehorend beleidskader ten aanzien van de winkels op perifere locaties. De wijk en buurtcentra staan centraal in hoofdstuk 5, hoofdstuk 6 gaat kort in op de winkelvoorzieningen nabij bezoekersknooppunten. Hoofdstuk 7 gaat ten slotte in op de uitvoering en de verschillende belangen en rollen van de spelers. Tevens zal het beleidsinstrumentarium van de gemeente worden besproken. 6

7 Hoofdstuk 2: Zwolle winkelstad met ambitie 2.1 Winkelen in Zwolle anno 2011 Hoe heeft Zwolle zich de afgelopen jaren ontwikkeld en hoe ziet Zwolle er anno 2011 als winkelstad uit? Op onderstaande kaart zijn de verschillende winkelgebieden van Zwolle te vinden. In bijlage 1 is meer statistische informatie te vinden over de verschillende winkelgebieden in Zwolle. Daarnaast heeft Ecorys ten behoeve van de discussie over de ontwikkelingsrichting voor de binnenstad een monitor detailhandel en horeca gemaakt. WPM heeft ten behoeve van de perifere winkellocaties ook diverse informatie over Zwolle verzameld. Wat is hieruit voor beeld te schetsen van Zwolle als winkelstad? 7

8 Anno 2011 telt Zwolle ruim 800 winkels met een verkoopvloeroppervlakte van ruim m2. De binnenstad is het visitekaartje van Zwolle met ruim 350 winkels en een verkoopvloeroppervlakte van ca m2. De binnenstad van Zwolle vervult een belangrijke regionale functie; in het bijzonder voor de segmenten niet -dagelijks en horeca. Het centrum beschikt vooral over een groot mode & luxe aanbod. Het dagelijks aanbod in de binnenstad is beperkt. Ook de leegstand is, vergeleken met de landelijke cijfers, beperkt. In de periode zijn er in de binnenstad nauwelijks winkelmeters bijgekomen. In vergelijking met diverse andere grote steden is er sprake van een gemiddeld aanbod in het centrum van Zwolle. Zwolle springt er niet echt uit, zowel in positieve als negatieve zin. Op wijkniveau zijn echter in de periode veel ontwikkelingen geweest: winkelcentrum Stadshagen opende haar deuren, in Holtenbroek is met succes een nieuw winkelcentrum ontstaan. In Zwolle Zuid is het winkelcentrum vernieuwd en uitgebreid. Ten aanzien van de grote winkels op perifere locaties is sprake van versnippering: er zijn 3 kleinere locaties in Zwolle waar dergelijke winkels gevestigd zijn. Deze zijn zo goed als vol. In de dagelijkse praktijk merken we dat er een sterke vraag is van meerdere bedrijven om winkelmeters toe te voegen op perifere locaties. Uit het laatste koopstromenonderzoek uit 2010 bleek dat de binding van de Zwollenaar aan Zwolle een fractie was teruggelopen. De zogenaamde toevloeiing, het aantal mensen van buiten Zwolle dat in Zwolle gaat winkelen, was echter zodanig toegenomen dat het draagvlak van Zwolle als stad in de periode is vergroot, zowel absoluut als relatief. Op basis van het koopstromenonderzoek wordt de omzet bij de winkels in Zwolle in 2010 op 783 miljoen Euro geschat. Ongeveer 40% van de bestedingen vindt plaats in de binnenstad. De omzet in de winkelgebieden is in de afgelopen vijf jaar toegenomen, maar manifesteert zich vooral in de buurt - en wijkwinkelcentra. Voor een belangrijk deel was dit te danken aan het winkelcentrum Stadshagen. De balans tussen de bestedingen in het centrum en overig Zwolle is verschoven ten gunste van overig Zwolle. WPM vat de winkelsituatie in Zwolle als volgt samen: De retailstructuur van Zwolle is in meerdere opzichten perspectiefrijk: Zwolle is een jonge en dynamische stad die nog groeit in inwonertal, heeft een grote regio, strategisch gelegen op een scharnierpunt in Nederland en goed bereikbaar. 8

9 de binnenstad heeft een belangrijke regionale functie maar is nog wel voor verbeteringen vatbaar. Vernieuwing is daar echter vanwege de ruimtelijke setting lastig. de wijk-buurt structuur is goed op orde met een toekomstbestendige basis. voor de grootschalige retail in Zwolle ligt er een opgave. De huidige concentraties zitten op slot en zijn vol. Er is weinig ruimte voor vernieuwing en er is sprake van versnippering van locaties Trends op winkelgebied Welke ontwikkelingen doen zich voor op winkelgebied. En wat kunnen we er van leren? Onderstaand enkele ontwikkelingen gebaseerd op rapporten van BRO, WPM, Ecorys en Droogh Trommelen en Partners. De veelzijdige consument De consument kent vele gedaantes. Enerzijds worden steeds meer eisen gesteld aan de winkelomgeving en het vermaakt willen worden. Anderzijds zijn er veel consumenten die snel hun boodschappen willen doen en gericht zijn op gemak en one-stopshopping. Daarnaast gebruiken steeds meer consumenten internet als koop- dan wel informatiekanaal. De consument is veel beter op de hoogte van wat waar te kopen tegen welke prijs. Ook laat een deel van de consumenten hun keuze bepalen door duurzaamheid van het product. Veranderende bevolkingssamenstelling Nederland vergrijst en Zwolle op termijn ook. De detailhandelsbestedingen van senioren liggen lager dan van de andere bevolkingsgroepen. Een logisch gevolg van de vergrijzing lijkt dan ook en afname aan detailhandelsbestedingen. Genieten en ervaren De consumenten op zijn gemak stellen en actief de producten in de winkel laten ervaren, wordt steeds belangrijker (leestafel in boekenwinkel, producten proeven in speciaalzaken, try en buy sportzaken). Ook de integratie van horeca in grote winkels valt hieronder. Dergelijke elementen dragen bij aan een verlenging van de bezoekduur en daarmee tot hogere bestedingen. Internetwinkels De rol van internet is tot op heden bescheiden. In 2009 bedroeg de omzet ca 6 miljard oftewel ongeveer 5% van de winkelbestedingen. De verwachting is dat de internetverkopen zullen toenemen tot 10% in 9

10 2012 (SSM Retail Platform). Het gaat hier om de aanschaf van vooral niet-dagelijkse producten en diensten. De verwachting is dat internet als volwaardig aankoopkanaal zich de komende jaren verder ontwikkeld. Techniek en logistiek ontwikkelen zich immers steeds verder. Ook nieuwe generaties zijn veel vertrouwder met internet. Het toekomstig aandeel van internet is nog moeilijk in te schatten en verschilt per artikelgroep. Voor versproducten blijft dit laag (minder dan 5%), bij elektronica en media groeit dit mogelijk tot 50% of meer. Daarnaast is internet een informatiebron die ook voor de bestaande winkels interessant is. Voordat een bezoek gebracht wordt aan een winkel of winkelcentrum oriënteert de consument zich vaak eerst via internet. Internet is daarmee voor retailers een belangrijk medium. Wie hier niet op inspeelt mist kansen. Schaalvergroting Ruimtelijke schaalvergroting is een trend die zich in alle branches blijft voortzetten. De laatste jaren zijn in Nederland steeds meer megasupermarkten en andere mega winkels (bouwmarkten) verschenen. Daarnaast zien we, daar waar mogelijk, ook steeds grotere winkelfilialen in binnensteden verschijnen. Hierbij neemt niet alleen de schaal per winkel toe, maar ook de omvang van de winkelgebieden in hun geheel. Binnenstad versus perifere locaties De drang om zich buiten de reguliere winkelcentra te vestigen neemt toe, omdat op perifere locaties veel winkelvloeroppervlak kan worden gerealiseerd tegen relatief lage huurprijzen. Ook de betere bereikbaarheid speelt een rol. Branches als wonen en doe het zelf zijn al weggetrokken uit de binnensteden. Hetzelfde lijkt te gebeuren met winkels in andere branches zoals buitensportwinkels en computerwinkels. Deze branches zijn vaak nog wel te vinden aan de randen van de binnenstad, waar de huurprijzen lager zijn en zij zich nog beter kunnen onderscheiden. Kleinere centra onder druk De kleine buurt- en wijkcentra staan sterk onder druk. De kleinschaligheid van het aanbod, het veelal ontbreken van trekkers en een veranderend consumentgedrag zijn hiervan de oorzaak. Combinaties met maatschappelijke voorzieningen kunnen mogelijkheden bieden om een bepaald verzorgingsniveau te blijven bieden. Brancheverbreding en branchevervaging Met brancheverbreding en vervaging bedoelen we dat steeds meer winkels een breed en divers assortiment aan producten verkoopt. De producten zijn steeds minder te vangen in een uniforme productgroep of 10

11 branches waarop een bestemmingsplan gebaseerd is. Zo kan men bij een doe het zelf zaak of een groot tuincentrum vaak een uitgebreid assortiment aan aan elektrische apparatuur en soms kleding aantreffen. Door brancheverbreding transformeert een groot aantal locaties van woonboulevard naar gemakscentrum. Specialisatie als tegenhanger Door schaalvergroting ontstaan echter wel weer meer kansen voor speciaalzaken, vooral in of direct nabij de binnenstad. Filialisering en netwerkverdichting Er is sprake van een verdichting van het netwerk van filiaalbedrijven. Ook de kleinere verzorgingsgebieden worden bediend door bekende formules als HEMA en Blokker. In de grotere winkelcentra zijn doorgaans dezelfde formules te vinden. Het onderscheidend vermogen van veel winkelgebieden vermindert, hoewel de variatie binnen het filiaalaanbod groot kan zijn. Afname aantal winkels in Nederland Diverse deskundigen waarschuwen voor leegstand in winkelgebieden in bepaalde delen van Nederland. Het gaat dan om de voor de consument minst aantrekkelijke locaties in combinatie met de toenemende vergrijzing en afname aan inwoneraantal. Gewijzigde jurisprudentie bij starten nieuwe winkels Afgelopen jaren werd bij het al dan niet toelaten van nieuwe winkels dan wel uitbreidingen van bestaande winkels/winkelcentra geëist dat de komst van de nieuwe winkel geen effect zou hebben op de bestaande detailhandelstructuur, lees bestaande winkels. Op basis van het bepalen van de theoretische marktruimte werd dan bepaald of de toevoeging toelaatbaar was. De Europese Dienstenrichtlijn heeft als doel de concurrentie tussen dienstverleners van lidstaten te bevorderen. In de dienstenrichtlijn zijn economische vestigingseisen verboden. Zo kunnen winkels niet worden geweigerd op basis van gebrek aan marktruimte of het failliet gaan van andere winkels. Ruimtelijke ordening is echter wel toegestaan. Het bestemmingsplan legt bestemmingen van gronden vast. Bovenstaande betekent dat een distributieve berekening naar de marktruimte op zichzelf geen afdoende onderbouwing is voor of tegen een bepaalde winkelontwikkeling. Wel is een dergelijke berekening waardevol als onderdeel van een ruimtelijke onderbouwing. 11

12 2.3 Lessen en opgaven voor Zwolle Op basis van de profielschets van Zwolle en de trends zijn de volgende lessen en opgaven voor Zwolle te destilleren. Verwacht: toename winkels in Zwolle In tegenstelling tot vele andere gemeenten en regio s groeit Zwolle de komende jaren nog in inwoneraantal. De verwachting is dat Zwolle in inwoners telt. Dit betekent logischerwijs een toename van het aantal winkelmeters in Zwolle. Er ligt immers een nauw verband tussen aantal inwoners en het totaal aantal winkelmeters. Daar tegenover staat dat naar verwachting het aantal winkelmeters als gevolg van de internet verkopen in de toekomst minder worden. Het exacte aantal, in welke branches en waar (binnenstad, wijkwinkels of periferie) is niet in te schatten. De leegstand wat betreft winkels is in vergelijking met Nederland laag. Ook hebben we in Zwolle de afgelopen 5 jaar geen nieuw aanbod aan winkels gezien, terwijl het inwoneraantal sterk is gegroeid. Al met al is de verwachting dan ook gerechtvaardigd dat het aantal winkels in Zwolle de komende jaren zal groeien. Sterke inzet nodig op de binnenstad De positie van de binnenstad is niet onomstreden. Dit geldt overigens voor veel meer binnensteden. Er is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de winkelpositie van de binnenstad te verbeteren. De historische binnenstad met haar vele winkels en horecagelegenheden is het uithangbord van Zwolle. Doel is ervoor te zorgen dat de huidige trends en ontwikkelingen zich niet uiten in een afnemend aantal bezoekers en bestedingen in de Zwolse binnenstad. Winkels op een perifere locatie: een kans voor Zwolle Er ontstaat een steeds grotere druk vanuit de markt om winkelmogelijkheden te creëren in de periferie In Zwolle wordt deze druk ook gevoeld, niet alleen bij de oude PDV branches als wonen, doe hetzelf en tuincentra, maar ook in andere branches. Op dit moment hebben we geen locatie voor grote winkels in de periferie. De huidige locaties Marslanden B, Grote Voort en Stadionplein zijn op een enkele winkel na vol. Opgave is om een nieuwe locatie te ontwikkelen. Behoud goede wijkwinkelstructuur We hebben de afgelopen jaren veel geïnvesteerd op wijkniveau. Dit is belangrijk om de consument goed te bedienen in de dagelijkse boodschappen. Hierin zijn we volgens velen goed geslaagd. Het is belangrijk 12

13 om dit vast te houden. We zullen hier alert op moeten zijn, wetende dat wat nu sterk is over 5 jaar totaal anders kan zijn. 2.4 Ambitie Op basis van de stand van zaken, de te verwachten ontwikkelingen en de mogelijke gevolgen voor Zwolle zijn in principe meerdere ambities te formuleren voor Zwolle als winkelstad van de toekomst. Dit heeft te maken met de verschillende uitgangssituaties in de binnenstad, de wijk en winkels op perifere locaties en het al dan niet bedienen van de regionale consument (binnenstad en perifere locaties) versus de nadruk op de locale consument (wijkcentra). Desondanks willen we voor Zwolle als winkelstad in al haar geledingen de volgende ambitie formuleren: Zwolle: winkelstad van het Oosten. Dit is gestoeld op de krachtige en unieke historische binnenstad met grote aantrekkingskracht op de regio en daarbuiten, de aantrekkelijke en herkenbare aankoopplaats voor grootschalige en unieke formules en de winkels in de wijken die compleet, en verzorgend zijn voor de inwoners Meetbare doelstelling Uiteindelijk doel is dat meer mensen uit Zwolle en buiten Zwolle in Zwolle komen winkelen en aankopen doen. Het 5 jaarlijkse koopstromenonderzoek meet dit, zowel de binding van de Zwollenaren aan Zwolle als de toevloeiing van consumenten buiten Zwolle. Uiteindelijk wordt dit uitgedrukt in een draagvlak aan consumenten. Als doelstelling(en) formuleren we dan ook: De binding van consumenten aan Zwolle en de toevloeiing van consumenten naar Zwolle is absoluut en relatief groter geworden in 2015, vergeleken met

14 Hoofdstuk 3 Winkelen in de binnenstad 3.1 De binnenstad staat onder druk De historische binnenstad is het visitekaartje van Zwolle. Vanuit detailhandelsoogpunt gezien heeft de binnenstad een belangrijke verzorgingsfunctie voor de regio. De binnenstad staat echter onder druk. Consumenten worden steeds kritischer in de keuze van de locatie voor een aankoop. Om het tij te keren heeft een werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van het grootwinkelbedrijf, eenmanszaken, horeca, cultuur, vastgoedeigenaren, City Centrum, Koninklijke Horeca Nederland en de Kamer van Koophandel in Zwolle de beschikbare cijfers 1 over elkaar gelegd om inzicht te krijgen in de huidige situatie en de toekomst bij ongewijzigd beleid. Op basis hiervan is een visie met ambities en scenario s opgesteld. Centrale vraag hierbij was: wat moet de functie van de Zwolse binnenstad zijn om adequaat in te spelen op de gedragsverandering van de consument? Als belangrijkste opgave wordt gezien de kwaliteit en diversiteit van het winkel- en horeca aanbod te versterken. Meer dan tot voorheen moet de binnenstad zich richten op het zogenaamde recreatief winkelen en fun-shoppen waarbij de consument de tijd neemt om te winkelen en te vermaken.voor het funshoppen zal de binnenstad, meer dan nu, de nadruk moeten leggen op de place to be waar mensen naar toe gaan vanwege het onderscheidende aanbod (winkels, horeca en cultuur) en de gezellige sfeer (historische binnenstad, leisure en evenementen).de historische binnenstad is voor het funshoppen een pré en moet maximaal worden ingezet voor het binden en versterken van de beleving van de consument. Men wil niet de concurrentie aangaan met de wijkcentra. Een viertal mogelijke scenario s voor de toekomstige ontwikkeling zijn voorgelegd aan de raad. De raad heeft gekozen voor het scenario: Zwolle bij de top van de Nederlandse binnensteden 3.2 Opgave: Zwolle bij de top van de Nederlandse binnensteden In dit scenario is de ambitie dat de Zwolse binnenstad in 2020 op het gebied van detailhandel, horeca en cultuur bij de top van de Nederlandse binnensteden hoort. Het aanbod van detailhandel, horeca en cultuur wordt in dit scenario gekenmerkt door een grote diversiteit. Zwolle beschikt over speciaalzaken waarvan er in Nederland slechts enkele zijn te vinden. Het aanbod heeft daarmee een landelijke uitstraling en trekt mensen vanuit heel ons land. Ook de belangrijkste landelijke formules zijn in dit scenario in de binnenstad te vinden. Er is een uitgebreid horeca-aanbod te vinden op de aanlooproutes, terwijl het verblijfsrecreatieve aanbod wordt uitgebreid. Dit houdt in dat de binnenstad beschikt over hotels, maar ook over Bed and Breakfasts en monumentenlogies. Het uitgebreide culturele aanbod maakt het voor 1 Onderzochte cijfers zijn o.a. Koopstromenonderzoek, Passantengegevens van Locatus, BRO brancheringonderzoek, Toeristisch imago onderzoek, Collectief Vrijetijds Onderzoek (CVO), CBS. 14

15 consumenten interessant om meerdere dagen in de binnenstad van Zwolle te verblijven. De leegstand is zeer beperkt. De Zwolse binnenstad onderscheidt zich van winkelcentra in de wijken en omliggende kernen en binnensteden in andere steden en in het bijzonder in Overijssel, Gelderland, Drenthe, Friesland en Groningen. Inzet is om de titel beste binnenstad in de wacht te slepen. In dit scenario wordt optimaal ingespeeld op de goede bereikbaarheid van Zwolle en de aansluiting met de Randstad door de ligging aan de A28 en de Hanzelijn. Zwolle ontwikkelt in dit scenario een nationaal profiel en is in staat om telkens weer nieuwe groepen naar de binnenstad te trekken. De doelstelling die bij dit scenario hoort is om op de ranglijst van toeristisch bezoek te klimmen van de huidige 12e positie naar de 5e positie in Dit houdt in dat er in de Zwolse binnenstad in 2020: Bijna 5 miljoen toeristische bezoeken plaatsvinden (incl. run- en funshoppen door de regioconsument). Ten opzichte van 2009 betekent dit een toename van ruim 1,6 miljoen toeristische bezoeken. 2 Er sprake is van ruim 14 miljoen passanten. Ten opzichte van 2009 betekent dit een toename van bijna 3 miljoen passanten. 3.3 Benodigde maatregelen Om de ambitie Zwolle bij de top van de Nederlandse binnensteden te realiseren, dient er fors in de binnenstad te worden geïnvesteerd. Per drager worden hieronder de belangrijkste maatregelen uiteengezet. Multifunctioneel aanbod Speciaalzaken en ontbrekende formules aantrekken Meer daghoreca-aanbod realiseren op aanlooproutes Verblijfsrecreatief aanbod in binnenstad creëren (hotels, B&B s, monumentenlogies) Grootschalige locaties (bibliotheek, postkantoor, bankenlocatie Melkmarkt) inzetten voor creatieve koppelingen tussen detailhandel, horeca, leisure en cultuur Erfgoed meer inzetten voor cultuurvoorzieningen en logies Water meer inzetten om toeristen te trekken/vermaken 2 Anderzijds werd de stad in 2008 nog ruim 4,1 miljoen keer bezocht. Ten opzichte van 2008 gaat het dus om een toename van circa bezoeken. 15

16 Optimale bereikbaarheid en parkeervoorzieningen Parkeercapaciteit sterk vergroten (o.m. op Katwolderplein), incl. goede ontsluiting Optimale verbinding tussen A28 en nieuwe parkeervoorziening aan het Katwolderplein creëren Optimale voorziening voor fietsparkeren realiseren Aantrekkelijke wandelverbinding vanaf Station Zwolle creëren Grote dynamiek (altijd levendig) Evenementen organiseren met nationale uitstraling Gebruik maken van de verruimde winkeltijden Aanbod differentiëren (niet clusteren, maar spreiden) Ruimte bieden aan cultuuractiviteiten op straat Wonen goed inpassen en volwaardig onderdeel laten zijn van een levendige stad Hoge ruimtelijke kwaliteit/uitstraling Duidelijke routings aanbrengen Herontwikkeling gebied Weeshuisstraat aanpakken Upgrade Grote Markt door warenmarkt en fietsparkeren daar weg te halen Goed beheer van de openbare ruimte Professionele marketing * Historische binnenstad, optimale bereikbaarheid, multifunctioneel aanbod, grote dynamiek en hoge ruimtelijke kwaliteit centraal stellen in de marketing * Marketing richten op zowel de regioconsument als de consument van buiten de regio (incl. Randstad) Centrummanagement Monitoring * periodiek meten in hoeverre de verwachtingen uitkomen en de genomen maatregelen tot het gewenste resultaat leiden. 16

17 3.4. Uitwerking in actieprogramma (Het voorkeursscenario Zwolle bij de top van de Nederlandse binnensteden wordt op dit moment uitgewerkt in een actieprogramma. Tzt in een bijlage dit actieprogramma bijvoegen). 3.5 Project Katwolderplein De voorbereidingen van dit project lopen al vele jaren. Naast wonen en een grote parkeergarage, verbonden met de binnenstad via een loopbrug, is er ook een commercieel programma. In het Programma van Eisen (PvE) zijn de volgende functies opgenomen: detailhandel: m2, waaronder een supermarkt horeca- en leisurevoorzieningen: m2 megabioscoop van zitplaatsen Op 5 juli wordt in de raad een besluit genomen over het project. Eventueel aanvullen. Wat nog wel onderzocht moet worden betreft het recente verzoek van de ontwikkelaar of we een extra toevoeging van m2 supermarkt ook willen toestaan. Dit om de komst van een nieuwe supermarkt meer kansen te geven. Op deze vraag kunnen we nu niet direct een definitief antwoord geven. (zie ook bijlage 5). Allereerst omdat er, gezien de gewijzigde maatvoering van de supermarkt (van naar m2), blijkbaar niet meer wordt uitgegaan van een aanvullende supermarkt. Bovendien hebben de winkelontwikkelingen afgelopen jaren niet stilgestaan. En ook zijn er bij tal van andere winkelcentra vragen voor toevoeging van het aantal supermarktmeters. Die zullen hier ook bij betrokken moeten worden.. 17

18 Hoofdstuk 4: Winkelen op een perifere winkellocatie 4.1 Huidige locaties voor grootschalige detailhandel: versnippering Een bijzonder onderdeel van de detailhandel vormt de perifere of grootschalige detailhandel. We bedoelen hiermee de winkels die gezien hun omvang en bezoekdoel op een locatie buiten de binnenstad en de wijkcentra willen zitten. Er wordt gesproken van zowel perifere als grootschalige detailhandel. Dit werkt zeer verwarrend. De definitie van perifere detailhandel: winkels waar volumineuze goederen worden verkocht. We moeten hierbij voornamelijk denken aan meubel- keuken- en tapijtzaken (meubelboulevards), bouwmarken, tuincentra maar ook bijvoorbeeld auto s en eventueel boten. Locaties voor verkoop van volumineuze goederen aan consumenten zijn meestal in de periferie te vinden, zeer goed bereikbaar, en niet in de binnenstad. Vandaar de naam perifere detailhandel. De definitie van grootschalige detailhandel is: grote winkels, meestal in de periferie gevestigd, waar reguliere consumentenartikelen worden verkocht. Het gaat hierbij vooral om bruin- en witgoed, sport, spel en rijwielen en accessoires. Het zijn dus niet per definitie volumineuze artikelen. De verwarring wordt nog groter omdat in diverse pdv winkels (bijvoorbeeld een bouwmarkt) ook artikelen worden verkocht als kleding, schoenen en elektrische apparatuur. Er is sprake van branchevervaging. Vanaf nu spreken we alleen over grootschalige detailhandel: de grote winkels die gezien hun omvang en doel van het winkelbezoek een voorkeur hebben voor een locatie in de periferie. Op dit moment is er in Zwolle sprake van versnippering: we hebben een 3 tal kleinere perifere locaties, te weten Marslanden B, Stadionlocatie en de huidige meubelboulevard. Op één winkel na bij het stadion zitten deze locaties vol. Bovendien bestaan er bij Marslanden B en het stadion geen uitbreidingsmogelijkheden. Ook de meubelboulevard is al jaren vol. De meubelboulevard ligt in Voorsterpoort. Specifiek voor Ikea is er op Hessenpoort ruimte gereserveerd. De vestiging van Ikea heeft echter vertraging opgelopen. Wel is de reserveringsovereenkomst verlengd tot Belangrijke opgave is ervoor te zorgen dat Ikea daadwerkelijk in Zwolle start. Maar tegelijkertijd er voor zorgen dat er geen verdere winkelontwikkelingen op Hessenpoort plaatsvinden. Hierdoor wordt de versnippering van het aanbod beperkt. Dit zal in het bestemmingsplan moeten worden geregeld Opgave: ontwikkelen nieuwe perifere locatie Er bestaat een duidelijke behoefte bij een groot deel van de consumenten om doelgericht inkopen te doen op goed bereikbare locaties. In de dagelijkse praktijk merken we dan ook dat er een sterke vraag is van 18

19 meerdere bedrijven om winkelmeters toe te voegen op perifere locaties in de branches: wonen, doe het zelf, en tuincentra. Daarnaast is er een individuele vraag in enkele andere branches, vooral in het assortiment in- en om het huis, elektronica sport en supermarkt. Al vele jaren kunnen we deze segmenten niet bedienen. Hierdoor is er een achterstallige vraag in te halen. Een belangrijke opgave is daarom het ontwikkelen van een nieuwe perifere locatie voor grote winkels. 4.3 Voorstel: Voorsterpoort als nieuwe perifere locatie voor grote winkels Al sinds het begin van de 21 e eeuw wordt gewerkt aan de ontwikkeling van Voorsterpoort.. De twee voormalige plannen voor Voorsterpoort bleken onvoldoende om de markt te interesseren. Op dit moment wordt een nieuw plan opgesteld dat flexibel van karakter zal zijn. Ten behoeve van de winkels op Voorsterpoort hebben we externe expertise van WPM ingehuurd. Belangrijkste conclusie is dat Voorsterpoort nog steeds de voorkeurslocatie is voor grote winkels in de periferie omdat: Voorsterpoort door de marktpartijen wordt gezien als de beste locatie: zeer goed bereikbaar voor de regionale consument, liggend aan de A28 en liggend nabij Stadshagen waar op termijn ca mensen wonen. alleen op Voorsterpoort is het mogelijk is een grootschalige winkelconcentratie te maken die ook regionale aantrekkingskracht heeft. de huidige meubelboulevard zit al op Voorsterpoort en is hiermee direct onderdeel van deze winkelconcentratie. Naar verwachting zal een groot deel van de geïnteresseerde winkels onder het brede thema in- en om huis vallen In bijlage 2 wordt uitgebreider ingegaan op het onderzoek van WPM. 4.4 Voorkeurszonering Voorsterpoort Het college heeft op 14 juni jl. de voorkeurszonering voor Voorsterpoort vastgesteld. Deze voorkeurszonering zal in het najaar worden uitgewerkt in een ontwikkelkader. Een conceptuele winkelontwikkeling in één project wordt gedacht aansluitend aan de huidige woonboulevard. Daarnaast vragen een aantal winkels om een zelfstandige kavel. Het gaat hierbij vooral om doe het zelf zaken en tuincentra. Een klein deel van Voorsterpoort Oost komt hierbij dan in beeld (tussen 2 en 3 ha). Dit lijkt op dit moment niet voldoende om alle winkels in de 1 e fase te kunnen faciliteren. 19

20 Wel heeft de eigenaar van het Shell terrein (ca 3 ha), de zogenaamde Voorst A locatie (tegenover de locatie Voorsterpoort Oost) aan de gemeente gevraagd om op deze locatie te mogen herontwikkelen. Dit zullen we gaan verkennen. 4.5 Concurrentie met de binnenstad en wijkcentra? In de afgelopen jaren is er veel discussie geweest in hoeverre perifere winkelontwikkelingen negatief dan wel positief zijn voor de ontwikkelingen in de binnenstad. Het streven is er altijd op gericht om concurrentie tussen de verschillende winkelgebieden zo veel mogelijk uit te sluiten. De vraag is wel of de concurrentie überhaupt helemaal kan worden uitgesloten. Marktpartijen opereren immers op stedelijke en regionale schaal en zullen zich wensen te vestigen waar de meeste omzetperspectieven zijn. Feit is in ieder geval dat er een duidelijke behoefte bij de consument voor grootschalig winkelen bestaat en dat de huidige locaties vol zijn. Wetende dat concurrentie tussen verschillende type winkelgebieden en verschillende locaties nooit volledig is uit te sluiten moet een eventuele ontwikkeling van een nieuwe perifere locatie wel tot gevolg hebben dat er per saldo winst is voor Zwolle als winkelstad van het Oosten. De mate van concurrentie wordt grotendeels bepaald door de soort winkels die we eventueel willen toelaten op Voorsterpoort. In bijlage 4 is een notitie over de branchering te vinden. Wij stellen voor om te kiezen voor variant:b): Van meubelboulevard naar woonboulevard met het thema in en om huis Dit betekent dat we niet alleen grootschalige woninginrichters faciliteren, maar ook grote winkels in de branche in- en om huis. Voordeel hiervan is dat we een sterker cluster krijgen van winkels in het brede segment in- en om huis. Van de eenzijdig en thematisch georiënteerde meubelboulevard schuift de winkellocatie op Voorsterpoort op naar een regionale winkelbestemming met een gevarieerder aanbod. Deze ontwikkeling is op meer plaatsen in Nederland te zien. In concreto gaat het hierbij om de winkels in de branches wonen huishoudelijke artikelen bruin en witgoed doe het zelf zaken plant en dier fiets en auto-onderdelen/accessoires buitensportwinkels 20