SPRINGTIJ BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

Transcriptie

1 SPRINGTIJ BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

2 Inhoud 1 Inleiding Zeevissen: de ultieme beleving De waarde van de zeesportvisserij 4 2 Ruim baan voor de zeesportvisserij Zeesportvissers hebben ruimte nodig Zeeaas: pieren en zagers verreweg het populairst De zeesportvisser en het milieu 10 3 Verantwoord zeevissen Zeesportvisserij niet genoeg georganiseerd Meenemen of terugzetten, de argumenten Veiligheid op en aan zee 14 4 Een duurzaam visserijbeheer Nieuw visserijbeleid hoopgevend Visstand in Noordzee en Waddenzee loopt snel terug De relatie sportvisserij en beroepsvisserij Vaste vistuigen en de sportvisserij Gesloten tijd en beschermde gebieden Controle en handhaving: meer aandacht voor kleinschalige visserij 26 Koen Suyk (ANP), coverfoto 2 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

3 1 Inleiding 1.1 ZEEVISSEN: DE ULTIEME BELEVING Zeevissers * zijn bevoorrecht. Een dag aan of op zee betekent uitwaaien, ruimte en vrijheid beleven, het geluid van de krijsende meeuwen en de branding op het strand. Vissen in zee houdt beloftes en verwachtingen in. De verwachting over wat er te vangen is: zeebaars, tong, makreel, zilveren wijtingen in het najaar, de eerste gul. Zelf je vis vangen en trots thuis komen met een paar mooie vissen voor de pan, de barbecue of rookoven. Het hoort allemaal bij de passie van het zeevissen. Serieuze zeevissers houden zich niet alleen bezig met de keuze van aassoorten en verschillende hengelsportmaterialen voor verschillende vissoorten. Ze verdiepen zich in het weer, de getijden en de invloed van de seizoenen op de vangsten. Ondanks alle energie die vissers steken in het begrijpen van de omstandigheden, blijven er altijd onvoorspelbare factoren. Je weet nooit of het een goede of minder goede visdag wordt. Wat zich onder water afspeelt weten we niet en dat is misschien het meest fascinerende van het vissen aan en op zee: het ongewisse, het avontuur, ontdekken en meedelen uit wat de zee te bieden heeft. Met deze nota wil de NVVS u deelgenoot maken van de thema s die de zeesportvisserij direct en indirect raken en geven wij onze standpunten en visie op die thema s. De sector van de zeesportvisserij is een belangrijke speler en een waardevolle gesprekspartner bij het maken van beleid op het gebied van de visserij en het milieu. Wij hopen dat dit document zal bijdragen aan de samenwerking tussen de zeesportvisserij, de beroepsvisserij, de overheid en de milieuorganisaties. *Onder zeevissen, zeesportvisserij, recreatieve zeevisserij wordt verstaan het vissen met de hengel in zee en kustwateren. De vangst wordt teruggezet of voor eigen consuptie gebruikt. NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ 3

4 1.2 DE WAARDE VAN DE ZEESPORTVISSERIJ Zeesportvissers geven bijna 130 miljoen euro uit De veelgehoorde opmerking: sportvissers doen het voor hun plezier, beroepsvissers voor hun brood, wekt ten onrechte de indruk dat er niets omgaat in de zeesportvisserij. Een onlangs gehouden onderzoek toont aan dat de sociaal economische waarde van de recreatieve zeesportvisserij aanzienlijk is. Niet alleen de voor de hand liggende branches als de hengelsportdetail- en groothandel, verdienen aan de recreatieve zeevisserij. Zeesportvissers besteden geld aan aas, kleding, tijdschriften, horeca en verblijfsaccommodatie. Door de koop en het charteren van visboten, spinnen ook watersportzaken en rederijen garen bij de recreatieve zeevisserij. In veel kustregio s en kustplaatsen vormt de zeehengelsport op toeristisch, sociaal en economisch gebied, een niet meer weg te denken onderdeel van het dagelijkse leven. Volgens een onderzoek dat TNS NIPO in 2004 heeft gehouden, telt Nederland mannelijke zeesportvissers van vijftien jaar en ouder. Die groep maakte dat jaar vistrips. Tel daarbij de zeevissende vrouwen, kinderen en buitenlandse toeristen op en je kunt er vanuit gaan dat er in Nederland meer dan een half miljoen recreatieve zeevissers zijn, die samen ruim twee miljoen vistrips per jaar maken. Werkgelegenheid Het Landbouw Economisch Instituut heeft recent in opdracht van het ministerie van LNV onderzoek gedaan naar de economische waarde van de zeesportvisserij in Nederland. Volgens dit onderzoek is die waarde jaarlijks 127 miljoen euro en zijn er op het gebied van werkgelegenheid 800 mensjaren mee gemoeid. Standpunten en visie NVVS gezien de sociaal economische waarde van de zeesportvisserij verdient zij een volwaardige plek en positie (stakeholder) in het overheidsbeleid er is een directe relatie tussen de visstand en de zeesportvisserij; het tegen gaan van overbevissing en de verbetering van de ecologische kwaliteit van de Noordzee zal leiden tot een toename van de zeesportvisserij en de de sociaal economische waarde ervan de belevingswaarde van 2 miljoen zeetrips per jaar is niet in geld uit te drukken 4 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

5 2 Ruim baan voor de zeesportvisserij 2.1 ZEESPORTVISSERS HEBBEN RUIMTE NODIG Randvoorwaarden bepalen de waarde van een visplek Het wordt steeds drukker op de Noordzee. Niet alleen met recreanten, ook het beroepsmatig gebruik van het gebied neemt toe. De zeesportvisserij in Nederland is daarom niet meer mogelijk zonder een goede infrastructuur. Die bestaat uit de visplekken zelf, maar ook uit de bereikbaarheid en de faciliteiten op en in de buurt van de stekken Zeevissers hebben geen moeite bij het vinden van een plekje om hun hobby in alle rust uit te oefenen. Dat is het idee dat de meeste niet-vissers hebben van het vissen op zee. De zee is groot en de kust uitgestrekt. Toch valt het voor de kantvisser in de praktijk niet altijd mee een goede plek te vinden. Veel aantrekkelijke gebieden, zoals pieren en golfbrekers zijn niet op sportvisserij berekend. Zeesportvissers krijgen steeds meer gezelschap van andere recreatieve watergebruikers. Zelfs langs de stranden heeft de sportvisser het rijk vaak niet alleen. alle stranden zijn interessant voor de sportvisserij. Op sommige plekken is de visserij er door ondiepte of obstakels niet mogelijk. Dijken, pieren en golfbrekers bieden de kantvisser veel variatie. Deze plekken worden vaak omringd door diep water dicht onder de kant en hebben een gevarieerde bodemstructuur die vis aantrekt. Echter veel van dit soort plekken worden drukbezocht door andere recreanten of er gelden toegangsverboden. Hierdoor zijn een aantal plaatsen, die goede vismogelijkheden zouden kunnen bieden, niet aantrekkelijk of niet toegankelijk voor sportvissers. Kantvissers De kantvisser roept bekende beelden op. Die van de visser die op een verlaten strand naar zijn hengeltop tuurt. Of van nachtelijke stranden die worden verlicht door de lantaarns van tongvissers. De moderne kantvisserij is meer dan lange hengels en zware loodgewichten. Tegenwoordig wordt ook licht materiaal succesvol ingezet. Kunstaas- en zelfs vliegvissers vissen in de zomermaanden met succes op makreel, fint en zeebaars vanaf de kant. De kantvisser die rust zoekt, maakt de meeste kans langs het strand. Maar de strandvisserij is gecompliceerd; er is een gedegen kennis van het weer, het getij en de bodemstructuur van de stek voor nodig. En niet Kleine-bootvissers Het vissen vanaf een eigen boot geeft veel vissers het ultieme gevoel van vrijheid. Sinds de jaren zeventig hebben kleinebootvissers geëxperimenteerd met nieuwe technieken en gezocht naar nieuwe stekken. Mede door technische verbeteringen, betere boten en aangescherpte veiligheidsmaatregelen is door de jaren heen de actieradius van de kleine-bootvissers aanzienlijk vergroot. Bootvissers zijn mobiel en hebben een groot gebied tot hun beschikking. Maar net als kantvissers zijn bootvissers afhankelijk van de geboden infrastructuur, zoals ligplaats, trailerhelling en afvaarmogelijkheid. En zelfs als de zaken aan de wal in orde zijn, ver- NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ 5

6 loopt de visserij op open zee niet zonder obstakels. Het zoeken naar een geschikte stek neemt bij de kleine-bootvissers steeds meer tijd in beslag. De ene stek is de andere niet en steeds vaker moeten sportvissers op volle zee hun ruimte delen met beroepsvissers en recreanten, zoals sportduikers. Vissers die de open zee als visplek kiezen kunnen niet altijd vrijuit gaan en staan waar ze willen. Ook op zee gelden steeds meer beperkingen en toegangsverboden. Om de zeevismogelijkheden zo goed mogelijk te behouden en zelfs te verbeteren zijn creatieve oplossingen nodig, zoals zonering van activiteiten op zee, of het inspelen op nieuwe ontwikkelingen in de infrastructuur op zee en langs de kust. Zo leveren offshore windparken vanwege de bodemstructuur mooie visstekken op als ze toegankelijk zijn. Charterbootvisserij De charterbootvisserij bestond vroeger voornamelijk uit seizoensgebonden visserijen op gul, wijting, platvis en makreel, op en boven de vlakke grond. Soms met het eigenlijke vissen als excuus voor een gezellig samenzijn op zee. Tegenwoordig specialiseert een aantal charterschippers zich in de visserij op verre wrakken. Hiermee bieden ze vissers een reële kans op de vangst van kabeljauw en zeebaars. Naast de gebruikelijke natuurlijke aassoorten wordt er bij deze verre tochten vooral ook met zwaar kunstaas gevist. Voor de charterbootvisserij gelden in grote lijnen de zelfde randvoorwaarden ten aanzien van het ruimtelijk gebruik en het gewenste voorzieningen pakket. Voorzieningen De meeste kleine-bootvissers hebben hun vaartuig op een trailer staan. Deze vissers zijn afhankelijk van deugdelijke trailerhellingen voor het te water laten van de boot. Die hellingen moeten breed en niet te steil zijn, een stroef oppervlak hebben, beschut liggen voor windomstandigheden en met ieder tij te gebruiken zijn. Bovendien moeten er bij de hellingen parkeerfaciliteiten zijn voor auto en trailer. Ook charterboten zijn afhankelijk van voorzieningen aan de wal. Een comfortabele ligplaats met voldoende parkeergelegenheid op korte afstand, is belangrijk voor het welslagen van een charterbedrijf. De vis- of vertreklocatie moet voor alle zeesportvissers goed bereikbaar zijn. Dat is langs de kust geen vanzelfsprekendheid. Randvoorwaarden als vrije toegankelijkheid, een toegangsweg, parkeergelegenheid en strand- of dijkovergang zijn bepalend of een potentieel interessante stek daadwerkelijk zal worden bevist. Ruimtelijke eisen Het aantal recreanten en beroepsmatige gebruikers van de Noordzee neemt snel toe. De beschikbare ruimte moet dus worden gedeeld met anderen. Het ruimtelijk beleid voor de Noordzee is vastgelegd in het Integraal Beheersplan 2015 (IBN 2015). In dat plan wordt de nadruk gelegd op het instandhouden van ecologische en landschappelijke waarden van de Noordzee. Dit uitgangspunt speelt een belangrijke rol bij de afstemming van de economische activiteiten die op de Noordzee plaatsvinden, zoals scheepvaart, olie- en gaswinning, beroepsvisserij, windenergie en recreatie (waaronder sportvisserij). Met het IBN 2015 probeert de overheid het risico op conflicten en de schade aan het ecosysteem tot een minimum te beperken. Eén van de issues in het IBN is het opstellen van zogenaamde kansenkaarten. De zeesportvisserij dient haar ruimtelijke wensen in deze kansenkaarten aan te geven 6 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

7 In de dagelijkse praktijk zijn de ruimtelijke aspecten die bij de zeesportvisserij spelen, vaak een regionale aangelegenheid. Ze zijn afhankelijk van provinciaal beleid en regionaal natuurbeleid. Hengelsportfederaties die de regionale omstandigheden kennen, spelen hierin een cruciale rol. Standpunten en visie NVVS er ligt een belangrijke taak voor federaties om de belangen van zeesportvissers onder de aandacht te brengen van regionale plannenmakers het aantal trailerhellingen langs de Nederlandse kust moet aanzienlijk worden uitgebreid en gemoderniseerd zones rond offshore windparken bieden geweldige kansen voor de kleine-bootvisserij en dienen daarom toegankelijk te zijn voor de bootvisserij in nauwe samenwerking met anderen moet worden gewerkt aan creatieve oplossingen voor het behouden en verbeteren van de zeevismogelijkheden in nauwe samenwerking met de hengelsport dienen de ruimtelijke wensen van de zeesportvisserij te worden opgenomen in de kansenkaarten van het IBN 2015 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ 7

8 2.2 ZEEAAS: PIEREN EN ZAGERS VERREWEG HET POPULAIRST Kunstaas in sommige gevallen alternatief voor natuurlijk aas Van de aassoorten die de Nederlandse zeesportvisser tot zijn beschikking heeft zijn de zager en de zeepier met afstand de populairste. Met de kweek van zagers gaat het steeds beter. Maar het winnen van zeepieren zou in de toekomst problemen kunnen opleveren Zowel zager als zeepier zijn in te zetten bij de visserij op bijna alle voor zeesportvissers interessante vissoorten. Dit maakt dat het kunnen beschikken over zeepieren en zagers essentieel is. Wedstrijdvissers en specialisten maken ook nog gebruik van aassoorten als slikzagers, witjes, zachte krabben, inktvissen en schelpdieren als bijvoorbeeld mesheften. Verder wordt vis, geheel of in stukken gesneden, wel in Nederland gebruikt, maar is minder populair dan in de ons omringende landen. Handmatig, mechanisch en kweek Zeepieren en zagers worden handmatig gestoken. Het handmatig steken van zeepieren en zagers gebeurt langs kuststroken die met laagwater droogvallen. Zulke gebieden zijn voornamelijk langs de Waddenkust en in Zeeland te vinden. Voor een aantal sportvissers is het steken van aas een vast onderdeel van de visserij. De meeste zeevissers laten dit lastige en fysiek zware werk liever over aan spitters die beroepsmatig aas winnen; die vissers kopen het aas bij de hengelsportwinkelier of de charterschipper. Het steken van aas is niet op iedere locatie toegestaan. Zo kent de Oosterschelde een vergunningplicht in samenwerking met de federatie en mag er alleen op speciale spitlocaties naar aas worden gezocht. Op de Waddenzee mogen pieren en zagers nog vrij worden gespit. Het gebruik van kunstaas in Nederland, neemt sinds een aantal jaren toe. Onder speciale omstandigheden is vissen met kunstaas de beste manier om vooral tussen water en wind jagende roofvis te vangen. Kunstaas is gezien de beperkte inzetmogelijkheden dus geen vervanging van natuurlijk aas, maar een aanvulling erop. Zeepieren worden ook mechanisch gewonnen. Bij hoogwater schraapt een vaartuig een laagje sediment van de bodem. De pieren komen met het sediment op een transportband terecht. Andere bodemdieren worden met het sediment in zee teruggestort. In een aantal gebieden, zoals de westelijke Waddenzee, heeft de mechanische winning van zeepieren de handmatige aasspitters bijna volledig vervangen. Van de ongeveer 170 ton zeeaas die jaarlijks volgens schattingen wordt verhandeld, wordt 110 ton machinaal gewonnen, dat is 65%. Toegespitst op zeepieren neemt de mechanische winning zelfs 80% van de totale productie voor haar rekening. Het beleid van de overheid is er op gericht om de mechanische winning van zeepieren af te bouwen. De vergunningen die zijn afgegeven kunnen niet worden overgedragen als een bedrijf zijn activiteiten staakt. De zeevisser is in de toekomst wellicht voor zijn zeepieren volledig afhankelijk van zelfwerkzaamheid of van commerciële handstekers. Om de aanvoer op de Waddenzee van mechanisch gewonnen pieren te evenaren, zouden 150 spitters drie dagen per week aan de slag moeten. Daarmee zou een onnodig groot gebied worden betreden en bewerkt met alle verstorende gevolgen van dien. Handspitten, in vergelijking met mechanische winning, levert op meer vlak- 8 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

9 ken problemen op. De regulering is lastiger -150 spitters tegen vier bedrijven op de Waddenzee- en de inkoop en distributie zal via onoverzichtelijke kanalen lopen. Een alternatief voor de handmatig gestoken zagers is de kweek. De eerste gekweekte zagers kwamen in 1985 op de markt. Nederlandse kweekzagers worden tegenwoordig naar landen binnen en buiten Europa geëxporteerd. In 2002 ging er ongeveer 30 ton kweekzagers over Nederlandse toonbanken. Het gaat goed met de kweekzagers, ook met de export. Zagers vormen, mede door hun aanschafprijs, echter maar een klein gedeelte van de totale hoeveelheid aas die door zeevissers wordt gebruikt. In tegenstelling tot de zagers is een succesvolle en economisch rendabele kweek van zeepieren tot op heden nog niet gelukt. Standpunten en visie NVVS voor bepaalde vormen van zeesportvisserij zijn voor zeepieren en zagers geen alternatieven voorhanden die kunnen wedijveren met de vangkracht en gebruiksmogelijkheden van deze populaire aassoorten; kunstaas is in dergelijke gevallen geen alternatief gelet op de grote vraag naar zeepieren is verder onderzoek gewenst naar het succesvol en economisch rendabel kweken van zeepieren zolang zeepieren nog niet gekweekt kunnen worden zal het uitsterfbeleid ten aanzien van de weinig milieubelastende mechanische vorm van zeeaaswinning moeten worden herzien er zullen altijd mogelijkheden moeten blijven voor het zelf spitten van aas NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ 9

10 2.3 DE ZEESPORTVISSER EN HET MILIEU Vervuiling door giftige stoffen afkomstig van industrie en landbouw en verstoring door grootschalige visserij en zandwinning, blijft een probleem op de Noordzee. Dat is één van de conclusies in het rapport Signalen uit de Noordzee van Rijkswaterstaat. Sportvissers merken de gevolgen van de vervuiling. Zij zijn vaak de eersten die de signalen van een verslechterende Noordzee opvangen. Zeesportvissers hebben een direct belang bij een gezonde en schone Noordzee. Niet alleen omdat het de visstand ten goede komt, maar ook omdat in een vervuilde Noordzee het risico op verontreinigde consumptievis toeneemt. de milieuaspecten van loodgebruik en het zorgvuldig omgaan met lood zoals het gebruik van sterke lijn en een goede voorslag is en blijft belangrijk. Een ideaal antwoord op het loodvraagstuk zou een milieuvriendelijk, vervangend materiaal zijn. De tot nu toe ontwikkelde alternatieven voldoen echter niet. Ze zijn veelal schadelijker voor het milieu dan het lood zelf. Het is daarom maar de vraag of ze in de praktijk kunnen en zullen worden toegepast. Lood en hengelsport: nog geen alternatief voorhanden Het gebruik van lood is niet weg te denken uit de zeesportvisserij. Maar het gebruik ervan brengt een verantwoordelijkheid met zich mee. Lood is een verontreinigende stof, maar serieuze alternatieven zijn nog niet voorhanden. Lood staat als verontreinigende stof op de zwarte lijst van water- en bodemvervuilers. Hoewel het toxicologische effect van het gebruik van vislood beperkt is, is het een stof die we liever niet in het milieu zien. Het is daarom belangrijk dat sportvissers het loodverlies tot een minimum beperken. Het voorlichten van vissers over Standpunten en visie NVVS er moet een krachtiger Noordzeebeleid komen, gericht op een schonere en gezondere Noordzee zeesportvissers moeten er op kunnen vertrouwen dat zij zelfgevangen vis zonder risico kunnen consumeren de overheid moet zeesportvissers permanent informeren over mogelijke risico s van de consumptie van verontreinigde vis zeesportvissers zijn door hun aanwezigheid aan en op zee, goede rapporteurs over de toestand van de Noordzee en de kustwateren sportvissers moeten goed worden voorgelicht over verantwoord gebruik van lood de hele sportvisserijsector zal blijvend onderzoek moeten doen naar goede alternatieven voor lood 10 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

11 3 Verantwoord zeevissen 3.1 ZEESPORTVISSERIJ NIET GENOEG GEORGANISEERD zeevisvergunning alleen haalbaar als sportvisser er iets van terugziet Het gaat goed met de zeehengelsport in Nederland. Het aantal zeesportvissers in Nederland groeit. Met de organisatiegraad van de zeesportvisserij is het minder gesteld. Slechts vier procent van de zeesportvissers is aangesloten bij een zeehengelsportvereniging. Voor de sportvisserij in zee- en kustwateren is geen vergunning of akte nodig. Dat is de hoofdoorzaak dat zeevissers minder goed zijn georganiseerd dan hun zoete collega s. Het aantal zeehengelsportverenigingen is verhoudingsgewijs laag. Vooral de sportvissers die vanaf de kant vissen sluiten zich niet aan bij een vereniging. Bij kleine-bootvissers ligt de organisatiegraad nog het hoogst. Maar over het geheel genomen is slechts vier procent van het totale aantal zeesportvissers aangesloten bij een zeehengelsportvereniging. Mogelijkheden verhoging organisatiegraad Een zeevergunning zou de bindende en organiserende factor kunnen worden tussen de zeesportvissers. Daarnaast biedt de zeevergunning de mogelijkheid tot bijvoorbeeld het doorvoeren van regelgeving, sanctionering en vooral ook hengelvangstregistratie. De voorwaarde daarvoor is dat de vergunning, net als bij de sportvisserij op binnenwater, wordt gekoppeld aan het lidmaatschap van een hengelsportvereniging die is ondergebracht bij één van de federaties. Maar hoe creëer je draagvlak voor de introductie van een verplicht document waarvoor moet worden betaald? Zeevissers zijn van oudsher gewend dat hun visserij vrij is. Zij hebben nooit iets hoeven betalen voor het uitoefenen van hun liefhebberij. Bij de introductie van een verplicht vergunningenstelsel zal het voor de zeesportvissers duidelijk moeten zijn dat de inkomsten die hieruit worden gegenereerd, worden ingezet voor voor belangenbehartiging en projecten die zijn/haar liefhebberij ten goede komen. Het is zinloos een betalingssysteem te introduceren als de betaler daar niets van terugziet. Federatieve commissies Organisaties en personen die al niet bij de NVVS zijn aangesloten kunnen samenwerken en overleg voeren via breed opgestelde federatieve commissies. Deze commissies, welke de federatiebesturen adviseren, kunnen de samenwerking zoeken met personen en organisaties die op een andere manier met zeehengelsport te maken hebben, zoals de handel, charterschippers, milieuclubs en beroepsvisserij. Platform Een brede discussie en terugkoppeling over zaken die direct en indirect met de zeehengelsport te maken hebben, zou ook kunnen worden georganiseerd in een nationaal platform zeehengelsport. Het platform, geïnitieerd door de NVVS, zou moeten bestaan uit vertegenwoordigers van de aan de zeehengelsport gerelateerde organisaties en de handel. Het platform heeft uiteraard alleen kans van slagen als de deelnemers maximaal betrokken en gemotiveerd zijn en als de terugkoppeling naar de achterban optimaal is. Standpunten en visie NVVS een hogere organisatiegraad vergroot de mogelijkheden tot belangenbehartiging, regelgeving en controle ten aanzien van de zeesportvisserij een verplichte vergunning zal een bindende factor zijn voor de zeesportvisserij op initiatief van de NVVS andere belanghebbenden structureel betrekken bij overleg en beleidszaken zeesportvisserij NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ 11

12 3.2 MEENEMEN OF TERUGZETTEN, DE ARGUMENTEN Eigen gevangen vis het lekkerst Meenemen of terugzetten? Een vraag die veel zeesportvissers voor zichzelf al hebben beantwoord. Veel vis gaat mee voor de consumptie, maar steeds vaker wordt op zee gevangen vis door sportvissers weer teruggezet. Waarom zou je goed eetbare vis terugzetten, en wat is het nut van een vangstlimiet of bag limit? Het meenemen van vis voor de tafel is bij de zeevisserij meer geaccepteerd dan bij het sportvissen op zoet water. Er zijn bijna geen wettelijke bepalingen die het meenemen van de vangst regelen. Op zee zijn alleen de zalm en zeeforel beschermd. Voor een groot aantal vissoorten geldt een minimummaat. Catch and Release Onder het motto dat de sensatie van de vangst en niet de buit, de beloning is, hanteert een groeiende groep zeevissers het principe van catch and release; alle vis wordt teruggezet uit het oogpunt van sportiviteit, respect voor de vis en het behoud van de visstand. Vooral soorten als zeebaars en harder worden na de vangst door sportvissers teruggezet. Ook de slechte eetbaarheid kan een overweging zijn om vis terug te zetten. Het gaat dan bijvoorbeeld om bot, zeedonderpad, meuntjes en zeegrondels. In landen als Engeland en Ierland is catch and release een ingeburgerd principe. Ook in de Verenigde Staten, Australië en Nieuw Zeeland wordt het terugzetten van de vangst gepropageerd. In tegenstelling tot de zoetwatervisserij, waar het terugzetten van vis al in de jaren vijftig werd aangemoedigd, loopt de Nederlandse zeevisserij op dit gebied achter. In Nederland en omringende landen is de discussie over het nut van vangstlimieten of bag limits voor sportvissers, de laatste tijd op gang gekomen. De beroepsvisserij ziet van oudsher wel iets in een meeneembeperking voor sportvissers. Veel zeesportvissers hebben moeite met een bag limit omdat het een wezenlijk aspect van hun liefhebberij raakt: de vrijheid te kiezen wat te doen met de vangst. Een wettelijk opgelegde beperking strookt niet met dat gevoel van vrijheid. Over het algemeen worden er drie argumenten opgevoerd die het invoeren van een bag limit moeten rechtvaardigen. Een bag limit zou een beheersinstrument kunnen zijn. Een maatregel ter herstel of behoud van de visstand. In dat geval zou er naast de bag limit voor de desbetreffende vissoort duidelijke beheersmaatregelen moeten gelden voor alle vormen van visserij. De bag limit zou een daadwerkelijke bijdrage moeten leveren aan het gewenste resultaat en die bijdrage mag natuurlijk niet teniet worden gedaan door een toename in de beroepsvisserij. Ook zou het duidelijk moeten zijn dat het sterftepercentage van de teruggezette vis na het bereiken van Bag limits 12 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

13 de limiet, binnen de perken blijft. Het tweede argument dat wordt gebruikt om bag limits in te stellen is het ontmoedigen van de verkoop van gevangen vis door sportvissers. Dit probleem pak je echter beter aan door een wettelijk verbod van de verkoop van de vis en de handhaving hierop. De meeneembeperking zou alleen moeten worden ingezet als alle andere middelen falen. Een bag limit zou kunnen helpen bij het verbeteren van het imago van de zeesportvisserij. Het instellen ervan zou dan op basis van zelfregulering moeten plaatsvinden. De hengelsportorganisaties en de media spelen in dat geval een belangrijke rol bij het propageren van het belang van een meeneembeperking. Als er daadwerkelijk en om welke reden dan ook tot een bag limit wordt besloten, is het belangrijk dat de zeesportvisserij nauw betrokken is bij het vaststellen van de limiet en bij de evaluatie van de effecten. Standpunt en visie NVVS het meenemen van zeevis voor eigen consumptie is een maatschappelijk aanvaarde bestemming van de met de hengel gevangen vis het terugzetten van de gevangen vis, welke niet wordt gebruikt voor eigen consumptie, is vanzelfsprekend bag limits als beheersregeling: alleen als er voor de desbetreffende vissoort een duidelijk beheer geldt en de bag limit past binnen een geheel pakket aan beheermaatregelen en betrekking heeft op de totale visserij bag limits moeten een daadwerkelijke bijdrage leveren aan het beheer bag limits als ontmoediging van de verkoop van vis?: wettelijk verbod op de verkoop van vis is essentieel alleen als andere maatregelen falen draagvlak vanuit de sportvisserij zal niet groot zijn bag limits ten behoeve van de imagoverbetering van de zeesportvisserij: alleen op zelfregulerende basis belangrijke rol media en hengelsportorganisaties ter verkrijging van draagvlak NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ 13

14 3.3 VEILIGHEID OP EN AAN ZEE Zeevissers zijn goed op de hoogte van de gevaren De zee kan onder sommige omstandigheden levensgevaarlijk zijn. Toch wordt zeevissen niet gezien als een gevaarlijke bezigheid. Zeevissers zoeken het gevaar niet op, maar proberen de risico s juist tot een minimum te beperken. Vooral bij de sportvissers die hun hobby vanaf een boot beoefenen heeft veiligheid een hoge prioriteit. Een schip is zo zeewaardig als zijn bemanning. De individuele verantwoordelijkheid van de schipper en de kwaliteit en uitrusting van het vaartuig zijn de belangrijkste factoren die bepalen hoe groot de veiligheid op zee is. De verschillende bootvisverenigingen in Nederland spelen een cruciale rol bij het onder de aandacht brengen van veiligheid op zee. Ze hanteren veiligheidslijsten en zien toe op de eisen waaraan hun leden en hun vaartuigen moeten voldoen. De veiligheidseisen hebben betrekking op de lengte en zeewaardigheid van de boot, het motorvermogen, de apparatuur en de verdere uitrusting. Kantvissers Zeevissers zijn over het algemeen goed op de hoogte van de gevaren van de zee. Ook kantvissers houden doorgaans goed rekening met de risico s. In vergelijking met het buitenland heeft Nederland niet veel kantvisstekken waar bij slecht weer een levensgevaarlijke situatie kan ontstaan. Incidenten met dodelijke afloop, bijvoorbeeld door overslaand water op pieren en havenhoofden, komen dan ook bijna niet voor. En als er een ongeval plaatsvindt, gaat het meestal niet om een visser maar om een recreant die onvoldoende op de hoogte was van de risico s. Zeevissers mijden de gevaarlijke stekken met slecht weer. Ook omdat de vangst onder zulke omstandigheden vaak tegenvalt. Standpunten en visie NVVS Niet alleen de boten zijn in de loop der tijd zeewaardiger geworden, ook de communicatie- en navigatiemiddelen zijn verbeterd. Zo spreken verenigingen met hun zeevarende leden een radiokanaal af waarop zij voortdurend stand-by moeten zijn om gehoor te geven aan waarschuwingen en noodoproepen van de kustwacht of collega-vissers. veiligheid op en aan het water is de verantwoordelijkheid van zowel de individuele zeevisser als van alle zeevissers samen zeesportvisverenigingen spelen een cruciale rol op het gebied van veiligheid en ongelukkenpreventie landelijke uniformering en afstemming van veiligheidsvoorschriften zal bijdragen tot nog veiliger varen en vissen op zee. 14 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

15 4 Een duurzaam visserijbeheer 4.1 NIEUW VISSERIJBELEID HOOPGEVEND Visstandbeheer belangrijker dan economische belangen Het zeevisserijbeleid in Nederland wordt voor het grootste deel bepaald door het Gemeenschappelijk Visserij Beleid (GVB) van de EU. Het GVB is vooral bekend door het systeem van de TAC s (Total Allowable Catch) en de vangstquota: de jaarlijks maximaal toegestane vangsthoeveelheden per vissoort en land. Biologische prognoses geven aan hoe hoog of laag TAC s en quota zouden moeten zijn om nog verantwoord te kunnen vissen. In de praktijk blijken economische beweegredenen echter zwaarder te wegen voor de Europese politici. Vangstquota en TAC s dienen te worden bepaald aan de hand van biologische prognoses over de verschillende vissoorten. Als uitgangspunt wordt het biologisch minimum aangehouden: de hoeveelheid aanwezige vis die nog voor voldoende nageslacht kan zorgen. De beroepsvisserij is verplicht de vangsten te registreren, zodat er gedurende een jaar kan worden bepaald hoeveel vis een lidstaat nog mag vangen en aanvoeren. Op papier een waterdicht systeem. Maar door de manier waarop de Europese politiek met de TAC s en quota omgaat, mist het systeem zijn doel. Tijdens de decembervergaderingen van de EU-ministerraad is de vaststelling van de TAC s en vangstquota steevast de inzet van politieke onderhandelingen. Bij het verkrijgen van TAC s en quota is er daardoor te weinig oog voor de adviezen van biologen. Ondanks het advies de kabeljauwvisserij geheel te sluiten, besloot de ministerraad de TAC voor 2004 vast te stellen op grond van het niveau van het voorgaande jaar. Ook de TAC voor schol kwam in hoger uit dan door de biologen was geadviseerd. Korte termijnpolitiek maakt dat het behoud en het herstel van visbestanden op de tweede plaats komt. Discards Een groot nadeel van het systeem van TAC s en quota is dat het is gebaseerd op wat er aan vis mag worden aangevoerd. Het systeem houdt te weinig rekening met wat er werkelijk wordt gevangen. Vooral bodemsoorten worden door elkaar gevangen. Om de quota intact te houden gaan vissoorten die onbedoeld worden bijgevangen, maar die niet mogen worden aangevoerd, weer overboord. In de visserij worden de ongewenste vissen, discards letterlijk: afdankertjes- genoemd. Om de vangst van discards zoveel mogelijk te voorkomen worden onder meer technische maatregelen voorgeschreven. De huidige maatregelen blijken in de praktijk onvoldoende. Zo sterft er volgens berekeningen voor iedere gevangen kilo tong, acht kilo andere vis en vier kilo ongewervelde zeedieren. Voor iedere maatse schol die aan boord komt, sterft er een groot aantal ondermaatse exemplaren. De discards zijn vooral een probleem bij de boomkorvisserij waar met 80 mm maaswijdte wordt gevist. NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ 15

16 Grote vissen in vangst beroepsvisserij Noordzee % gewicht van vissen >25 cm jaarlijks aandeel 5-jarig gemiddelde Bron: RIVO Een nieuw GVB De Europese Commissie erkende het falen van de visserijmaatregelen in het oude GVB. In het Groenboek werd daarom een visie op een meer effectief beleid opgenomen. Na lang overleg met belanghebbende partijen leidde die visie tot een visserijbeleid waarin de bescherming van het ecosysteem en de biodiversiteit in zee voorop staan. Een belangrijke verbetering met het oude beleid is dat wordt ingezet op lange termijn beheersdoelstellingen. Van groot belang is van welke streefwaarden wordt uitgegaan bij het herstel van de visbestanden. Tot op heden liggen die streefwaarden nog steeds te laag, ook in het nieuwe GVB. Het bestandsbeheer is te veel gebaseerd geweest op het vermijden van het instorten van de bestanden. Daardoor is er geen gezonde leeftijdsopbouw meer en komen volwassen vissen steeds minder voor. Zeehengelaars zien dit in de dagelijkse praktijk bevestigd. Het nieuwe GVB zal op termijn moeten aansluiten op de internationale afspraken die in Johannesburg in 2002 zijn gemaakt, over het herstel van de visbestanden. Deze zullen voor het jaar 2015 moeten zijn hersteld tot niveaus die de maximaal duurzame opbrengst (maximum sustainable yield MSY) kunnen produceren. Deze doelstelling zal door de Europese Commissie worden ingevuld via lange termijn beheersplannen Het nieuwe GVB lijkt uitgebreid met de Johannesburg doelstellingen op termijn zeker betere toekomstperspectieven te bieden voor de visstand en de sector sport- en beroepsvisserij. Bron: National museum of Iceland, Reykjavik Actievere rol Het nieuwe GVB is ten opzichte van het oude beleid op vier hoofdonderdelen drastisch gewijzigd. Naast de vangsttoewijzingen over meerdere jaren en de scherpe technische maatregelen, is de overcapaciteit van de EU-vloot aangepakt. Daarnaast zijn de overheidssubsidies op vernieuwing en modernisering van vissersschepen gestopt. Door deze subsidies heeft de Europese vloot zich jarenlang kunnen uitbreiden, terwijl de visstand steeds verder achteruit liep. Het vierde gewijzigde onderdeel herbergt een gunstige ontwikkeling voor de zeesportvisserij. In het Groenboek beloofde de EU een actievere rol voor de direct belanghebbenden, bij het maken van visserijbeleid. Naast vissers, verwerkers, ambtenaren, wetenschappers, mogen nu ook andere belanghebbenden, zoals zeesportvissers, meedenken over het beleid in Regionale Adviescomité (RAC s). De gegarandeerde deelname 16 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

17 van de zeesportvisserij in de RAC s is het resultaat van de inspanningen van de NVVS en de EAA (European Anglers Alliance). De zeesportvisserij in de RAC s wil bijdragen aan het van de grond krijgen van een duurzaam visstandbeheer. Daarbij willen de vertegenwoordigers van de sportvisserij de samenwerking met de andere partijen in de RAC s niet uit het oog verliezen. De vertegenwoordigers van de zeesportvisserij laten zich informeren door de hengelsportorganisaties in binnen- en buitenland. Pluspunten in het nieuwe GVB l TAC s en quota over meerdere jaren l verscherpte technische maatregelen en controle hierop l stopzetten subsidies nieuwbouw visserijvloot l deelname zeesportvisserij aan de Regionale Adviescommissies Standpunten en visie NVVS in het visserijbeleid moet worden ingezet op een duurzame visstand; ecologie dient altijd voorrang te krijgen op economische korte termijn belangen bij het vaststellen van de TAC s en quota moet men niet uitgaan van het biologisch minimum maar van een beoogde visstand ruim boven het biologisch minimum de Johannesburg doelstellingen betreffende de maximaal duurzame opbrengst (MSY) zullen op termijn betere toekomstperspectieven bieden voor de visstand en de sector sport- en beroepsvisserij discards dienen tot een minimum te worden beperkt discards dienen te worden aangeland en te worden geregistreerd de zeesportvisserij wil een positie in de RAC s welke recht doet aan het sociaal maatschappelijk belang (stakeholder). Een gelijkwaardige plek met de commerciële beroepsvisserij zou een betere afspiegeling geven van de maatschappelijke realiteit NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ 17

18 18 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ

19 4.2 VISSTAND IN NOORDZEE EN WADDENZEE LOOPT SNEL TERUG Overbevissing en discards hoofdoorzaken De hengelvangsten van kabeljauw, bot, schol, schar en aal zijn de laatste tien jaar enorm teruggelopen. Met veel vissoorten in de Noordzee gaat het snel bergafwaarts. Zo bevindt de kabeljauwstand zich al jaren onder het biologisch minimum. Na een kleine opleving van de gulvangst door een sterke jaarklasse in 1996, is het de kabeljauw en gul in de Noordzee slecht vergaan. Volgens bestandsopnamen over de afgelopen jaren, bevindt de kabeljauwstand zich op een historisch dieptepunt. Ook de vangsten van bot, schar en aal zijn al lang niet meer wat ze vroeger waren. Op plekken langs de Noordzeestranden waar in het verleden in de warme maanden goed aal werd gevangen, hebben de vangsten een dramatisch peil bereikt. Het gaat niet alleen slecht met de vissoorten die interessant zijn voor de commercie en de sportvisserij. Ook de aantallen van niet-commerciële soorten gaan substantieel achteruit. Volgens een becijfering door het Natuurplanbureau zijn sinds de jaren zeventig bij eenderde van de vissoorten in de Noordzee en Waddenzee, de aantallen en de gemiddelde maat afgenomen. Noordzee en Waddenzee verandert, zouden van invloed kunnen zijn op de visstand. Ook de afname van de fosfaataanvoer vanuit de grote rivieren speelt mogelijk een rol in de afname van het productievermogen van de kustwateren. Het is belangrijk meer te investeren in (inter)nationaal onderzoek naar effecten en samenhang in de overige factoren die samenstelling en omvang van de visstand mede bepalen. Overbevissing, discards en milieu Eén van de hoofdoorzaken van de teruglopende visstand is overbevissing. De efficiëntere methoden van de beroepsvisserij laten hun sporen na. Door de zware visserijdruk wordt veel van de volwassen en geslachtsrijpe vis weggevangen. De paaistand is afhankelijk van steeds jongere jaarklassen. Een andere oorzaak voor de teruglopende visstand zijn de eerder genoemde discards. Milieufactoren zoals fluctuaties in plankton, welke een belangrijke rol spelen in het voortplantingssucces van de kabeljauw, of het geleidelijk stijgen van de zeewatertemperatuur, waardoor de ontwikkeling van het plankton in de NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ 19

20 Zeebaars en tong Door de afnemende visstand hebben veel sportvissers zich toegelegd op andere dan de traditionele vissoorten. Omdat in de zomer de vangsten van bot, schar en aal bijna zijn weggevallen, hebben veel zeevissers zich toegelegd op de visserij op zeebaars. Het succes van de zeebaars kan een gevolg zijn van het opwarmen van het zeewater. Daardoor zijn er goede jaarklassen en hebben zeebaarslarven een goede overlevingskans. De toename is overigens vooral te merken in de aantallen ondermaatse zeebaarzen. De grote exemplaren van twee kilo en zwaarder, zijn schaarser geworden. Ook hier worden de desastreuze effecten van de beroepsmatige overbevissing van zeebaars op hun overwinteringplaatsen zichtbaar. Waar de zeevissers, die het op platvis hadden voorzien, voorheen vooral bot en schar vingen, is de tong tegenwoordig vaak de meest gevangen platvis. Ondanks een hoge visdruk door de beroepsvisserij worden er op verschillende plaatsen aan de Noordzeekust en in de Oosterschelde, in de zomer en het vroege najaar goede tongvangsten gedaan. Standpunten en visie NVVS de visstand en de ontwikkeling van de zeesportvisserij zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden de zeesportvisserij heeft een duurzame en natuurlijke visstand nodig overbevissing en discards zijn de grootste bedreigingen van de visstand; reductie van de te grote visserijdruk en de discards moet in het beleid de hoogste prioriteit krijgen meer (inter)nationaal onderzoek is nodig naar effecten en samenhang in de overige factoren die samenstelling en omvang van de visstand bepalen. 20 NVVS - SPRINGTIJ - BELEIDSNOTA ZEESPORTVISSERIJ