Inleiding Aanbodinventarisatie West-Brabant... 2

Transcriptie

1

2 Inhoud Inleiding Aanbodinventarisatie West-Brabant Vakantiegedrag in West-Brabant Vakanties van Nederlanders in West-Brabant Vakanties van buitenlanders in West-Brabant Vrijetijdsgedrag in West-Brabant Uitstapjes in West-Brabant Bezoekersaantallen attracties, musea en evenementen Watersportenquête passanten West-Brabant Aanpak Resultaten Economische betekenis van toerisme en recreatie in West-Brabant Methode Bestedingen Werkgelegenheid Bijlage 1 Landelijke R&T standaard Bijlage 2 Watersportonderzoek passanten Bijlage 3 Toelichting ramen economische impact Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting

3 Inleiding In de zomer van 2008 hebben de 19 gemeenten in West-Brabant en Tholen de Strategische Agenda West-Brabant vastgesteld. In deze agenda zijn voor toerisme, als ook voor een aantal andere thema s, doelstellingen vastgesteld: 1. De verbetering van de kwaliteit en de kwantiteit van de wal- en wateraccommodaties in West-Brabant voor de recreatietoervaart zal sterk worden gestimuleerd om daarmee een aanzienlijk langere verblijfsduur van toeristen (20% in 2010) in de regio te bewerkstelligen; 2. Het aantal toeristische en zakelijke overnachtingen is beide in 2015 met 20% toegenomen door onder andere de cultuurhistorische waarden van West-Brabant beter voor het voetlicht te brengen en de zakelijke markt (congressen, seminars, trainingen) te faciliteren; 3. In 2015 hebben de stadscentra in West-Brabant 10% meer bezoekers. SES West-Brabant voert de regie over de uitvoering van de toeristische doelstellingen en wil de voortgang in het bereiken van deze doelstellingen meten middels een Monitor Toerisme. SES West- Brabant heeft opdracht gegeven een Monitor Toerisme samen te stellen met de volgende doelstelling: Het in beeld brengen van de gasten die West-Brabant bezoeken en het meten van de bestedingen en werkgelegenheid die voortkomen uit toerisme en recreatie in West-Brabant. NHTV internationaal hoger onderwijs Breda / Kenniscentrum (Kust)toerisme is gevraagd de eerste meting van de Monitor Toerisme samen te stellen. Voorliggend rapport toont de resultaten van dit onderzoek en gaat daarbij in op de volgende onderwerpen: - Aanbodinventarisatie West-Brabant - Vakantiegedrag in West-Brabant - Vrijetijdsgedrag in West-Brabant - Watersportenquête passanten in West-Brabant - Economische betekenis van toerisme en recreatie in West-Brabant De gegevens in dit rapport hebben betrekking op de 18 gemeenten in West-Brabant, tenzij anders vermeld. Hoewel de Strategische Agenda West-Brabant betrekking heeft op West- Brabant plus Tholen, zijn gegevens voor een dergelijke provinciegrensoverschrijdende regio niet beschikbaar in de landelijke onderzoeksbronnen (ContinuVakantieOnderzoek, Centraal Bureau voor de Statistiek, ContinuVrijeTijdsOnderzoek) die in dit rapport worden gehanteerd. Dit rapport is een 0-meting; alleen voor de onderwerpen waarbij voldoende gegevens beschikbaar waren, wordt ingegaan op voorgaande jaren. Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 1

4 1. Aanbodinventarisatie West-Brabant Met behulp van desk research en de aanwezige gegevensbestanden bij VVV s en gemeenten is in het najaar van 2009 een uitgebreide aanbodanalyse voor West-Brabant samengesteld. Deze gegevens worden vergeleken met reeds bestaande gegevens over het aanbod elders in de provincie (Kenniscentrum, Brabants Bureau voor Toerisme, 2007). Hierbij moet in het oog worden gehouden dat de aantallen van de overige Brabantse regio s niet volledig up-to-date zijn, maar voor zover bekend hebben hierin geen grootschalige wijzigingen plaatsgevonden. Op onderstaande kaart wordt per regio het aantal bedrijven getoond. Inbegrepen zijn bungalowparken, campings (zowel regulier als kamperen bij de boer), hotels, pensions, bed & breakfastadressen, groepsaccommodaties, jachthavens en bedrijven met meerdere soorten accommodatie (bijvoorbeeld een camping met bungalows). Meierij & NO-Brabant 240 accommodaties West-Brabant 323 accommodaties Midden-Brabant 155 accommodaties Zuidoost-Brabant 327 accommodaties Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 2

5 Van het merendeel van deze bedrijven zijn ook de capaciteitsgegevens bekend, daarmee kan inzicht worden gegeven in het aantal eenheden. Het totale aantal eenheden moet met enige terughoudendheid worden bekeken, omdat de gegevens niet voor alle bedrijven volledig bekend en/of actueel zijn. West- Brabant Midden- Brabant Meierij & NO-Brabant Zuidoost- Brabant Brabant totaal Kamers in hotels/b&b/pensions Toeristische standplaatsen Vaste standplaatsen Vakantiewoningen, chalets e.d Bedden in groepsaccommodaties Vaste ligplaatsen in jachthavens Totaal aantal eenheden West-Brabant is in oppervlakte de grootste regio van Brabant: de regio neemt 33% van de totale ruimte in Brabant in beslag. In het toeristische accommodatieaanbod heeft de regio een nog grotere rol: van alle Brabantse verblijfseenheden ligt maar liefst 37% in West-Brabant. Dit wordt vooral veroorzaakt door de grote hoeveelheid vaste standplaatsen op campings en vaste ligplaatsen in jachthavens: West-Brabant herbergt 49,1% van de vaste standplaatsen en maar liefst 70% van de vaste ligplaatsen. Daarnaast heeft de regio 30% van de vakantiewoningen in de provincie, 25% van de toeristische kampeerplaatsen en 22% van het Brabantse hotelaanbod. De regio telt relatief weinig slaapplaatsen in groepsaccommodaties (15%). Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 3

6 2. Vakantiegedrag in West-Brabant Met behulp van landelijk beschikbare onderzoeksgegevens, zoals ContinuVakantieOnderzoek, Statistiek Logiesaccommodaties (CBS) en Statistiek Inkomend Toerisme (CBS en NBTC) wordt inzicht gegeven in het aantal vakantiegasten in West-Brabant, hun overnachtingenaantal, hun logiesvorm, hun bezoekmotief en hun herkomst. 2.1 Vakanties van Nederlanders in West-Brabant Het ContinuVakantieOnderzoek van NBTC-NIPO Research brengt sinds jaar en dag het vakantiegedrag van de Nederlandse bevolking in beeld. Vier keer per jaar wordt een panel van 6500 Nederlanders gevraagd naar de vakanties die zij hebben ondernomen. Op deze wijze ontstaat een diepgaand inzicht in het vakantiegedrag: bestemmingen, bestedingen, activiteiten et cetera. Het ContinuVakantieOnderzoek wordt hier gebruikt om de vakanties van Nederlanders in West- Brabant te beschrijven. In 2008 ging 82% van de Nederlandse bevolking minstens één keer op vakantie, in 2007 was dat nog 81%. De Nederlanders die in 2008 een vakantie ondernamen, gingen gemiddeld iets vaker op vakantie dan in 2007: gemiddeld 2,8 keer per vakantieganger. In totaal werden er in 2008 bijna 36 miljoen vakanties ondernomen; zo n 1 miljoen meer dan in % van de Nederlanders ging ten minste één keer op vakantie in eigen land. In totaal brachten Nederlanders 17,5 miljoen vakanties in eigen land door. 62% van de Nederlanders ging minimaal één keer in het buitenland op vakantie, in totaal werden er 18,5 miljoen buitenlandse vakanties ondernomen. Het aantal vakanties in eigen land daalt licht; in de afgelopen vijf jaar ( ) nam het aantal binnenlandse vakanties met 3% af. De vakantieovernachtingen in eigen land daalden in diezelfde periode zelfs met 9% tot een aantal van 91,8 miljoen. Populairste vakantiebestemming in eigen land is Gelderland, gevolgd door Limburg en Brabant. Aantal vakanties in provincie Aantal overnachtingen in provincie 1 Gelderland Gelderland Limburg Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Noord-Holland Noord-Brabant Drenthe Drenthe Overijssel Overijssel Zeeland Zeeland Zuid-Holland Friesland Friesland Zuid-Holland Flevoland Utrecht Utrecht Groningen Groningen Flevoland Totaal Totaal Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 4

7 In Brabant werden in ,01 miljoen vakanties doorgebracht. Onderstaand kaartje toont hoe deze vakanties zijn verdeeld over de Brabantse regio s. West-Brabant vakanties 2,76 mln. overnachtingen Meierij & NO-Brabant vakanties 1,93 mln. overnachtingen Midden-Brabant vakanties 1,54 mln. overnachtingen Zuidoost-Brabant vakanties 3,77 mln. overnachtingen Bron: CVO Regio Aandeel vakanties 1 Aandeel overnachtingen 1 Aandeel accommodaties 2 Aandeel oppervlakte Zuidoost-Brabant 37,6% 38,5% 29,5% 28,7% West-Brabant 27,8% 28,2% 36,9% 33,3% Meierij & NO-Brabant 18,9% 19,7% 19,5% 27,2% Midden-Brabant 17,6% 15,7% 14,0% 10,8% Brabant totaal 101,8% 102,1% 100% 100% Van alle vakanties die Nederlanders in Brabant doorbrengen, vindt 28% plaats in West-Brabant. Kijkend naar de oppervlakte van de regio (33%) en het regionale accommodatieaanbod (36%) neemt West-Brabant een relatief klein aandeel van de binnenlandse vakanties en vakantieovernachtingen voor haar rekening. 1 Het totaal telt op tot meer dan 100% omdat de gemeenten Aalburg wordt toegerekend aan zowel West- als Midden-Brabant en de gemeenten Heusden en Oisterwijk meetellen in zowel Midden-Brabant als de regio Meierij & Noordoost-Brabant. 2 Accommodatieaanbod uitgedrukt in eenheden (zijnde kampeerplaatsen, vakantiewoningen, hotelkamers, ligplaatsen in jachthavens en bedden in groepsaccommodaties). Zie toelichting op pagina 2. Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 5

8 Aantal vakanties West-Brabant Onderstaande diagrammen tonen het aantal vakanties en vakantieovernachtingen van Nederlanders in West-Brabant voor de jaren 2004 tot en met Hiermee wordt een beeld geschetst van de ontwikkelingen in de afgelopen vijf jaar. In de diagrammen wordt onderscheid gemaakt tussen toeristen en vaste gasten. Vaste gasten zijn mensen met een eigen accommodatie op een vaste locatie, zoals een stacaravan, een seizoensplaats op een camping, een tweede woning of een boot op een vaste ligplaats. Voor vaste gasten geldt dat kan worden aangenomen dat hun aantal relatief stabiel is, de locatie van een stacaravan of tweede woning ligt immers voor vele jaren achtereen vast. Het aantal vaste gasten verandert dus niet zozeer, maar het aantal vakanties dat zij in hun accommodatie doorbrengen wel. Voor toeristische ondernemers geldt dat zij een basisinkomen ontlenen aan vaste gasten. Deze gasten betalen immers een vast bedrag per jaar, ongeacht het aantal keren dat men gebruik maakt van de eigen accommodatie. Het bestedingspatroon tijdens het verblijf ter plaatse is vaak beperkt. Om een goede indruk te krijgen van de ontwikkeling van een bestemming, wordt meestal vooral gekeken naar de ontwikkeling van het aantal vakanties en overnachtingen van toeristen. Door hun gebondenheid aan een bestemming is het vakantiegedrag van vaste gasten immers in mindere mate te beïnvloeden door toeristische productontwikkeling en promotie Aantal vakanties van Nederlanders x toeristen vaste gasten Aantal overnachtingen van Nederlanders x West-Brabant ziet het aantal vakanties en overnachtingen van vaste gasten in de regio fors teruglopen. Daarentegen stijgt het aantal toeristen in de regio licht, dit compenseert de terugloop van vaste gasten voor een deel. De gemiddelde verblijfsduur van toeristen is 5,7 dagen, vaste gasten verblijven gemiddeld 5,2 dagen. 57% van de toeristen komt voor een kort verblijf (2-4 dagen) naar West-Brabant, 30% komt voor een verblijf van 5-8 dagen en 13% blijft langer in de regio. Van de vaste gasten komt maar liefst 66% voor een kort verblijf in West-Brabant, 20% verblijft 5-8 dagen en 14% verblijft 9 dagen of langer toeristen vaste gasten Bron: CVO Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 6

9 Accommodatiegebruik In het volgende diagram wordt getoond welke accommodaties worden gebruikt door Nederlanders tijdens hun verblijf in West-Brabant. Hierbij worden cijfers getoond op basis van overnachtingen in de jaren 2004, 2006 en Vast kamperen (in stacaravans en op seizoensplaatsen) vormt één van de belangrijkste pijlers in het toeristische product. Daarnaast heeft West-Brabant het belang van toeristische vakantiewoningen in de afgelopen jaren enorm zien toenemen. Dit komt voort uit een fors gegroeid aanbod, aanbod dat bovendien jaarrond benut kan worden en derhalve meer overnachtingen kan realiseren dan meer seizoensgebonden accommodaties zoals campings. Ter vergelijking wordt ook het accommodatiegebruik in Brabant getoond, waarbij opvalt dat in de rest van de provincie toeristisch kamperen de voorkeur krijgt boven kamperen op een vaste standplaats. Accommodatiegebruik West-Brabant % 15% 51% 20% 3% 7% % 12% 37% 39% 5% 4% % 12% 38% 39% 4% 4% Brabant % 22% 25% 37% 5% 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Hotels/pensions Toeristisch kamperen Vast kamperen Toer. vakantiewoningen Tweede woningen Overig Bron: CVO Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 7

10 Vakantiespreiding Onderstaand diagram toont het aantal vakanties per maand in 2008 voor West-Brabant en voor Brabant. Zowel de provincie als de regio kent een redelijke brede vakantieseizoen. Brabant kent wel sterke pieken in de vakantiemaanden mei en juli, in West-Brabant zijn daarnaast september en augustus ook belangrijke vakantieperioden. Opvallend is verder dat de voorseizoenmaanden maart en april voor West-Brabant ook relatief belangrijk zijn. 18% Vakantiespreiding % 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec West-Brabant Brabant Bron: CVO Activiteiten tijdens de vakantie De tabel toont de top-10 van vakantie-activiteiten in West-Brabant, Brabant als geheel en Nederland. Het percentage betreft het aandeel Nederlandse vakantiegangers (exclusief vaste gasten) dat bepaalde activiteiten minimaal 1 keer onderneemt tijdens de vakantie. West-Brabant Brabant Nederland gem. 1 Zwemmen - 55% Wandelen - 58% Uit eten gaan - 62% 2 Tochtje met auto - 54% Uit eten gaan - 54% Wandelen - 60% 3 Wandelen - 54% Zwemmen - 50% Tochtje met auto - 55% 4 Uit eten gaan - 50% Tochtje met auto - 50% Zwemmen - 41% 5 Funshoppen - 34% Funshoppen - 35% Funshoppen - 37% 6 Bezoek natuurgebied - 16% Fietsen - 22% Bezoek natuurgebied - 29% 7 Fietsen - 15% Bezoek natuurgebied - 21% Fietsen - 29% 8 Bezoek pretpark - 13% Bezoek pretpark - 17% Bezoek bezienswaardigheden - 20% 9 Zonnebaden - 12% Bezoek dierentuin - 14% Bezoek strand - 19% 10 Bezoek dierentuin - 10% Uitgaan - 11% Uitgaan - 11% Bron: CVO Opvallend genoeg is zwemmen de meest ondernomen vakantie-activiteit in West-Brabant, gevolgd door een tochtje met de auto en wandelen. Hiermee ontbreekt uit eten gaan in een restaurant in de top-3 van West-Brabant, landelijk gezien is dit de activiteit die door het grootste aantal vakantiegangers wordt ondernomen. Kijkend naar de top-10 van vakantie-activiteiten blijkt dat nagenoeg alle activiteiten in West-Brabant in mindere mate worden ondernomen: dit geldt voor wandelen, fietsen, bezoek van attracties en bezoek van natuurgebieden. Het bezoek van bezienswaardigheden (monumenten, kerken, kastelen, historische stadscentra) komt zelfs niet in de top-10 van activiteiten voor, terwijl West-Brabant zich toch laat voorstaan op haar cultuurhistorie. Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 8

11 Profiel van Nederlandse vakantieganger Bij de kenmerken van Nederlandse vakantiegangers wordt ingezoomd op toeristische gasten in West- Brabant. Over vaste gasten zijn minder gegevens beschikbaar, van de aanwezige data is een korte compilatie opgenomen aan het einde van deze paragraaf. Herkomst toeristische gast In deze tabel wordt de top-5 van herkomstprovincies weergegeven. In West-Brabant is Zuid-Holland een zeer belangrijk herkomstgebied, op afstand gevolgd door Noord-Holland en Brabant. Dezelfde herkomstprovincies vormen de top-3 voor de provincie Brabant als vakantiebestemming en voor lekker weg in eigen land. Het belang van Zuid-Holland is hierbij echter minder groot. West-Brabant Brabant NL gem. 1. Zuid-Holland (36%) Zuid-Holland (26%) Zuid-Holland (22%) 2. Noord-Holland (15%) Brabant (20%) Brabant (14%) 3. Noord-Brabant (14%) Noord-Holland (14%) Noord-Holland (14%) 4. Gelderland (8%) Gelderland (11%) Gelderland (12%) 5. Limburg (7%) Limburg (7%) Utrecht (8%) Bron: CVO Leeftijd toeristische gast In onderstaand diagram wordt de leeftijd van Nederlandse vakantiegangers in West-Brabant getoond en vergeleken met de leeftijd van de gemiddelde vakantieganger in Brabant en eigen land. Meest opvallend is de grote oververtegenwoordiging van 0-12 jarigen in West-Brabant en, in mindere mate, Brabant. West-Brabant trekt opvallend weinig senioren, dit wordt veelal als een kansrijke markt gezien. 30% Leeftijd toeristen 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0-12 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 65 of ouder West-Brabant Brabant NL gem. Bron: CVO Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 9

12 Gezinssamenstelling toeristische gast Onderstaand diagram toont de gezinssamenstelling van Nederlandse vakantiegangers in West- Brabant en Brabant versus de gezinssamenstelling van de gemiddelde Nederlander die in eigen land op vakantie gaat. Opvallend is de oververtegenwoordiging van jonge gezinnen in West-Brabant. Voor de gehele Delta geldt dat er relatief veel gezinnen met tieners hun vakantie vieren. Ook hier blijkt weer dat de regio - vergeleken met de rest van Nederland - in mindere mate populair is bij senioren. Gezin, kind. < 6 jr Gezin, kind. < 6 jr en kind. > 6 jr Gezin, kind jr Gezin, kind jr en kind.> 13 jr Gezin, kind. > 13 jr Stel < 35 jr Stel jr Stel > 55 jr Alleenwonend < 65 jr Alleenwonend > 65 jr Gezinssamenstelling toeristen 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% West-Brabant Brabant NL gem. Bron: CVO Reisgezelschap toeristische gast Hieronder wordt weergegeven met hoeveel personen men in West-Brabant, Brabant en Nederland op vakantie gaat. Opvallend is het aanzienlijke aandeel grote groepen in West-Brabant, mogelijk wordt dit veroorzaakt door bungalowparken met grote meerpersoonswoningen. Gemiddelde groeps- grootte in West-Brabant bedraagt 5,2 personen, in Brabant is dat 4,6 en in Nederland 4,0 personen. Reisgezelschap toerist West-Brabant 3% 19% 29% 10% 40% Brabant 6% 21% 32% 15% 27% NL gem. 5% 33% 29% 14% 19% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 1 persoon 2 personen 3-4 personen 5-6 personen 7+ personen Bron: CVO Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 10

13 Vaste gasten Onderstaande gegevens over vaste gasten hebben betrekking op het jaar 2007 en zijn afkomstig uit het ContinuVakantieOnderzoek. West-Brabant telt zo n vaste gasten uit Nederland. Het merendeel van hen bezit een stacaravan in de regio of maakt gebruik van een seizoensplaats op een camping. 74% van de vaste gasten komt uit Zuid-Holland, 11% uit Brabant en 9% uit Gelderland. Qua leeftijd en gezinssamenstelling blijkt dat veel senioren een eigen vakantie-accommodatie in West-Brabant hebben, evenals jonge gezinnen. Leeftijd vaste gasten 65 jaar en ouder; 19% 0-5 jaar; 6% 6-18 jaar; 12% jaar; 1% jaar; 16% jaar; 34% jaar; 12% Bron: CVO Klanttevredenheid Nederlandse toeristen De vakantiegangers zijn gevraagd een rapportcijfer te geven voor een aantal aspecten van hun vakantie. Er is gevraagd naar de kwaliteit van de dienstverlening / service, bijvoorbeeld op de receptie, in winkels en in horecagelegenheden. Daarnaast is gevraagd naar de kwaliteit van de accommodatie waar men overnacht heeft en een oordeel over het prijsniveau van horeca en boodschappen. Ten slotte heeft de vakantieganger een algemeen oordeel over de vakantie gegeven. De kwaliteit van de dienstverlening wordt West-Brabant en Brabant wat lager beoordeeld dan het Nederlands gemiddelde. De kwaliteit van de accommodaties blijft in West-Brabant en Brabant eveneens wat achter bij het Nederlands gemiddelde. Het prijsniveau van de horeca en de boodschappen wordt in West-Brabant niet anders beoordeeld dan elders in Nederland. Het algemene oordeel over de vakantie in West-Brabant is een prima 7,9. Kwaliteit dienstverlening Kwaliteit accommodatie Prijsniveau horeca Prijsniveau boodschappen Algemeen oordeel West-Brabant 7,3 7,6 7,0 6,9 7,9 Brabant 7,5 7,6 6,9 6,8 8,0 NL gem. 7,8 7,8 7,0 6,9 8,1 Bron: CVO Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 11

14 2.2 Vakanties van buitenlanders in West-Brabant Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meet met haar Statistiek Logiesaccommodaties (SLA) het gebruik van (alléén) toeristische logiesaccommodaties in Nederland. Hiervoor wordt een steekproef getrokken uit het bestand van verblijfsaccommodaties in Nederland, deze bedrijven worden maandelijks gevraagd naar het aantal gasten, het aantal overnachtingen en de herkomst van hun gasten. Doordat de gegevens via accommodaties worden verzameld en niet via de consument, zijn de gegevens niet vergelijkbaar met de cijfers van het ContinuVakantieOnderzoek. Het CBS stelt de onderzoeksgegevens van de SLA beschikbaar voor Nederland, de provincies en COROP-gebieden. De gegevens van het CBS worden hier gebruikt om buitenlandse gasten in het COROP-gebied West-Brabant in beeld te brengen. Het COROP-gebied West-Brabant wijkt af van de gebiedsafbakening zoals die in dit rapport wordt gebruikt; de gemeenten Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Werkendam en Woudrichem maken geen deel uit van het COROP-gebied. Toch wordt hiermee een indruk gegeven van het verblijfstoerisme van buitenlanders in de regio. Het inkomend toerisme in Nederland vertoont, na een enkele jaren van groei, een terugloop in Het aantal buitenlandse gasten daalde in 2008 met 9% ten opzichte van 2007, het overnachtingenaantal daalde met 10% naar ruim 25 miljoen overnachtingen. Onderstaande tabel toont het aantal buitenlandse gasten en hun overnachtingen per provincie. Aantal vakanties in provincie Aantal overnachtingen in provincie 1 Noord-Holland Noord-Holland Zuid-Holland Zuid-Holland Limburg Zeeland Noord-Brabant Limburg Zeeland Noord-Brabant Gelderland Gelderland Utrecht Friesland Overijssel Utrecht Friesland Overijssel Drenthe Flevoland Flevoland Drenthe Groningen Groningen Totaal Totaal Bron: CBS Brabant telt bijna buitenlandse gasten. 22% daarvan verblijft in West-Brabant: gasten, die gezamenlijk overnachtingen doorbrengen in de regio. De gemiddelde verblijfsduur in West-Brabant is 2,3 nachten, korter dan de gemiddelde verblijfsduur van 2,8 nachten in Brabant. 83% van de buitenlandse gasten in West-Brabant kiest voor een hotel als accommodatie, de overige 17% verblijft in verblijfsrecreatieve accommodaties in de regio - zoals bungalowparken, campings met toeristische standplaatsen en groepsaccommodaties. De verblijfsduur verschilt sterk per accommodatietype: de buitenlandse hotelgasten in West-Brabant verblijven gemiddeld 1,8 nachten. De verblijfsduur van de buitenlandse gasten van de verblijfsrecreatie is gemiddeld 4,6 nachten. De buurlanden zijn belangrijke herkomstgebieden voo r Brabant: ongeveer de helft van d e gasten komt uit Duitslan d (26%) en België (23%). Dit geldt ook voor West-Brabant: 28% van de gasten komt uit Duitsland, 17% uit België. Helaas zijn de gegevens ontoereikend voor een nadere analyse van de herkomst van buitenlandse gasten in de regio. Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 12

15 3. Vrijetijdsge drag in West-Brabant 3.1 Uitstapjes in West-Brabant Het ContinuVrijeTijdsOnderzoek van NBTC-NIPO Research brengt het vrijetijdsgedrag van de Nederlandse bevolking in beeld. Wekelijks wordt een groep Nederlanders gevraagd naar de vrijetijdsactiviteiten die zij hebben ondernomen. Op deze wijze ontstaat een goed beeld van het vrijetijdsgedrag: activiteiten, bestemmingen, bestedingen, et cetera. Aan het einde van het onderzoeksjaar worden Nederlanders gevraagd welke vrijetijdsactiviteiten zij in het voorbije jaar hebben ondernomen en hoe vaak men dat heeft gedaan. Zo ontstaat inzicht in de omvang van de markt. Het ContinuVrijeTijdsOnderzoek wordt hier gebruikt om het dagtoerisme van Nederlanders in West- Brabant te beschrijven. Hierbij wordt aangesloten op de definitie van uitstapjes in de Landelijke R&T standaard (zie bijlage 1). Uitstapjes zijn recreatieve activiteiten waarvoor men ten minste twee uur van huis is zonder dat daarbij een overnachting elders plaatsvindt. In de periode april 2008 t/m maart 2009 ondernam de Nederlandse bevolking uitstapjes: iets meer dan 1,42 miljard recreatieve activiteiten waarvoor men ten minste twee uur van huis is zonder dat daarbij een overnachting elders plaatsvindt. Onderstaand overzicht toont de uitstapjes die Nederlanders ondernemen in totaal, in Brabant en in West-Brabant. In West-Brabant worden ruim 63,9 miljoen uitstapjes ondernomen. Buitenrecreatie, uitgaan en funshoppen zijn de categorieën u itstapjes die het meest worden ondernomen. Buitenrecreatie omvat activiteiten als wandelen, fietsen, recreëren in een park of aan het water en toertochtjes met de auto of motor. Bij uitgaan g aat het om activiteiten als uit eten gaan in ee n restauran t, cafébezoek en op het terras zitten. Deelsector West-Brabant Brabant Totaal Buitenrecreatie Uitgaan Funshoppen Attracties Cultuur Evenementen Wellness / beauty / ontspanning Waterrecreatie en -sport Sportwedstrijden bezoeken Totaal Bron: CVTO 3 Hierbij worden alleen professionele sportwedstrijden meegeteld, het bezoek aan amateursport telt niet mee. Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 13

16 56% van alle uitstapjes worden binnen 10 kilometer van de woning ondernomen, dus inwoners van een regio zorgen voor het overgrote deel van de uitstapjes in diezelfde regio. Het aantal uitstapjes is dus sterk gerelateerd aan het inwoneraantal van een regio. In West-Brabant worden ruim 63,9 miljoen uitstapjes ondernomen. Dit is 30% van alle uitstapjes die in Brabant worden ondernomen. Dit is iets meer dan op basis van het inwonertal verwacht zou worden: 28% van de Brabanders woont in de regio West-Brabant. Dit kan meerdere redenen hebb en ; zo is het mogelijk dat inwoners van West-Brabant gemiddeld meer uitstapjes per jaar ondernemen. Een andere mogelijkheid is dat West-Brabant veel bezoekers trekt van buiten de regio. Door het West-Brabantse aandeel in de uitstapjes van Nederlanders te vergelijken met het West- Brabantse aandeel in de Brabantse en Nederlandse bevolking wordt zichtbaar welke uitstapjes relatief veel of juist relatief weinig worden ondernomen in de regio. Dit wordt weergegeven in onderstaande tabel. Positie in Nederland Positie in Brabant Aandeel in bevolking 4,1% 28,0% Buitenrecreatie 4,2% 29,9% Uitgaan 4,7% 29,3% Funshoppen 6,2% 40,1% Attracties 3,5% 21,7% Cultuur 4,1% 31,2% Evenementen 3,7% 26,1% Wellness / beauty / ontspanning 5,8% 32,9% Waterrecreatie en -sport 4,9% 46,5% Sportwedstrijden bezoeken 7,0% 31,8% Totaal uitstapjes 4,5% 30,2% Bron: CVTO Opvallend is dat West-Brabant ten opzichte van alle uitstapjes van Nederlanders hoog scoort voor het bezoek aan (professionele) sportwedstrijden, funshoppen en wellness. Kijkend naar de positie van de regio binne n Brabant zijn watersport en cultuur de groepen uitstapjes di e relatief veel in West-Brabant worden ondernomen. Hiervoor werd ingegaan op categorieën van uitstapjes, nu wordt in gegaan op de activiteiten die men o nderneemt. De top-10 van uitstapjes in de regio luidt als volgt: West-Brabant Brabant 1. Gewinkeld in binnenstad Wandeling voor plezier Fietstocht voor plezier Uit eten in restaurant / eetcafé Bar/café bezoek Recreëren niet aan water Op terras zitten Toertochtjes met de auto Kinderboerderij Jaarmarkt / braderie / corso Bron: CVTO Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 14

17 Winkelen in de binnenstad is verreweg het meest ondernomen uitstapje in West-Brabant, gevolgd door wandelen en fietsen. Ook horecabezoek is goed vertegenwoordigd in deze ranglijst, met restaurantbezoek op de vierde plaats, cafébezoek op de vijfde plek en het zitten op een terras op de zevende plaats. Ook op activiteitenniveau kan weer een vergelijking gemaakt worden van de relatieve positie van West-Brabant in de provincie. In onderstaande tabel staan in de linkerrij de uitstapjes waarvan meer dan de helft in de regio wordt ondernomen, in de rechterrij staan uitstapjes waarbij het aandeel van West-Brabant in Brabant achterblijft. Groot aandeel West-Brabant Klein aandeel West-Brabant Tocht met rondvaartboot (100%) Dierentuin / vogelpark / zeeaquarium (0%) Surfen (100%) Attractiepark / pretpark (6%) Kuurbaden (100%) Dance- / houseparty (13%) Ballonvaart ondernomen (100%) Galerie of atelier be zocht (14%) Factory Outlet Center (86%) Beurs / tentoonstelling / show (14%) Ballet / dansvoorstelling bezocht (78%) Kerstmarkt (16%) Varen met motorboot / jacht (64%) Kermis (17%) Casino, speelhal e.d. (62%) Zonnebank (19%) Bezoek aan oudheidkundige objecten (62%) Toertochtjes met de motor (19%) Monument / bezienswaardigheid bezocht (53%) Speeltuin (19%) Toneelvoorstelling bezocht (52%) Bro n: CVTO V eel van bovenstaande zaken zijn te verklaren vanuit het aanwezige vrijetijdsaanbod in de regio. Zo is West-Brabant de meest waterrijke regio binnen de provincie, hiermee is het grote aandeel van tochtjes met een rondvaartboot, surfen en varen met een motorboot goed te verklaren. Het Chassé Theater in Breda is één van de grotere theaters, waardoor toneel- en balletvoorstellingen relatief veel bezoekers trekken. Ook het Bredase Holland Casino trekt veel uitstapjes en Factory Outlet Center Rosada is de enige in de provincie. Aan de rechterzijde is het achterblijvende bezoek aan dierenparken en pretparken verklaarbaar door het nauwelijks aanwezige aanbod in West-Brabant, deze parken zijn elders in de provincie gevestigd. De bestedingen die samenhangen met de uitstapjes in West-Brabant worden beschreven in hoofdstuk 5. Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 15

18 3.2 Bezoekersaantallen attracties, musea en evenementen In samenwerking met de gemeenten en VVV s in de regio en gebruikmakend van de beschikbare gegevens bij Vrijetijdshuis Brabant zijn bezoekersaantallen voor attracties, musea en evenementen in West-Brabant in beeld gebracht. Onderstaand overzicht toont de bezoekersaantallen van en hoger voor de jaren 2007 en Naam Plaats Factory Outlet Center Rosada Roosendaal gg Breda Jazz Festival Breda Serious Request Breda Grote/O.L. Vrouwe Kerk Breda Bourgondische Krabbenfoor Bergen op Zoom Rederij Zilvermeeuw Drimmelen Zomerfeest Bruisend Ginneken Breda Breda Ballon Fiesta Breda Bredase Singelloop Breda Basiliek Oudenbosch gg Biesbosch Bezoekerscentrum Drimmelen Breda Photo (tweejaarlijks) Breda Harley Dag Breda Stadspaleis Het Markiezenhof Bergen op Zoom Jazz Weekend Bergen op Zoom Floralia festival Oosterhout Bloemencorso Zundert Winteractiviteiten Bergen op Zoom Breda Hippique Breda Draai van de Kaai Roosendaal Reuzenstoet Bergen op Zoom Graphic Design Festival (tweejaarlijks) Breda Graphic Design Museum Breda Breda's Museum Breda Skydive Roosendaal Roosendaal gg Breda Barst, Popfestival Breda Muziek op 't Wilhelminaveld Bergen op Zoom Parkfeest Oosterhout Oosterhout Zwaluwse Havenfeesten Lage Zwaluwe Acht van Chaam Chaam Haagse Beemdenloop Breda Roodharigendag Breda Vlaggetjesdagen Drimmelen Tranen van Van Cooth Breda Maria Ommegang Bergen op Zoom Smaakvol Breda Breda Open Monumentendag Breda Bierreclamemuseum Breda Cultuurfestival Bergen op Zoom Jaarmarkt Den Hout Van Gogh Huis Zundert Speelgoedmuseum Op Stelten Oosterhout Arboretum Oudenbosch Concours Hippique Bergen op Zoom De Zoomerspelen (klank- en lichtspel) Bergen op Zoom Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 16

19 4. Watersportenquête passanten West-Brabant Watersport heeft een bijzondere positie in het toeristisch-recreatieve beleid van West-Brabant. Er wordt een groot aantal activiteiten ondernomen om deze branche te stimuleren en er is een specifieke beleidsdoelstelling geformuleerd ten aanzien van de verblijfsduur van watertoeristen. Cijfers over watersport zijn echter in slechts beperkte mate beschikbaar in landelijke gegevensbronnen. Om toch voldoende inzicht te bieden in de ontwikkeling van het watertoerisme in West-Brabant is in de zomer van 2009 een onderzoek uitgevoerd bij passanten in de regio. 4.1 Aanpak Jachthavens in West-Brabant zijn verzocht om medewerking bij het verspreiden van de enquêtes onder hun passanten. 24 van de in totaal 43 aanwezige ja chthavens in de regio West-Brabant waren bereid mee te werken aan het onderzoek. Op onderstaande kaart is zichtbaar dat de deelnemende jachthavens nageno eg alle vaarroutes in de regio beslaan, zodat passanten in het gehele vaargebied bereikt werden met het onderzoek. De deelnemende havens hebben in de maanden juli, augustus en september vragenlijsten verspreid onder hun passanten en uiteindelijk zijn er 480 enquêtes ingevuld retour gezonden. De resultaten zijn geanalyseerd met behulp van SPSS. Figuur: Spreiding deelnemende jachthavens over de regio Bron: G oogle Maps Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 17

20 4.2 Resultaten Hieronder worden de belangrijkste resultaten van het watersportonderzoek getoond, in bijlage 1 worden alle resultaten weergegeven. Profiel passanten en hun boot Kijkend naar de leeftijd van de schipper valt op dat het aantal 50-plussers erg hoog is, namelijk 68%. In het Deltagebied ligt dit percentage op 54% en in andere onderzochte vaargebieden is dit gemiddeld 39%. Leeftijd passanten West-Brabant tot 30 jaar 3% jaar 8% 60 jaar en ouder 39% jaar 21% jaar 29% 62% van de passanten vaart met 2 personen aan boord, 15% met 3 personen en 18% met 4 personen. 30% van de respondenten vaart met kinderen aan boord. Dit is een beduidend lager percentage dan de 43% in het Deltagebied, maar het komt nagenoeg overeen met eerdere onderzoeken in de Randmeren (37%), het IJsselmeergebied en de Waddenzee (21%) en Friesland (33%). Van de passanten met kinderen heeft ruim 60% kinderen tussen de 6 en 12 jaar aan boord. Passanten in West-Brabant varen met hun eigen boot (98%), een boot huren of lenen komt slechts sporadisch voor. 60% vaart op een motorboot, 34% op een zeilboot en 4% op een platbodem. Het onderzoek bevestigt het beeld dat hoe ouder de respondent is, hoe groter de kans is dat hij een motorboot heeft en minder vaak op een zeilboot vaart in vergelijking met de jongere respondenten. Bijna 92% van de toervaarders vaart op een kajuitboot. De gemiddelde bootlengte bedraagt 10,2 meter. De passanten in West-Brabant varen gemiddeld 55 dagen op jaarbasis. 19% van deze vaardagen brengt men door in West-Brabant. Het Deltagebied is onder de respondenten het meest populair. Hier brengt hij namelijk 21% van zijn vaardagen door. De respondenten met een motorboot varen gemiddeld vaker in West-Brabant dan de schippers met een zeilboot. Monitor Toerisme West-Brabant; 0-meting 18