Praktische informatie

Transcriptie

1

2

3

4 Praktische informatie Treintijden heenreis; We vertrekken, gezamelijk, vanaf Hengelo. 10:58 uur vertrek Internationale trein naar Berlin Gesundbrunnen, treinnummer :19 uur aankomst in Berlijn. Treintijden terugreis; 14:41 uur vertrek Internationale trein naar Hengelo, treinnummer :04 uur aankomst in Hengelo. Vervoersbewijs; De kosten voor de vervoersbewijzen van Hengelo naar Berlijn, en terug, zitten bij het bedrag in begrepen. De kosten voor de vervoersbewijzen van jouw huis naar Hengelo, en terug, zitten er echter niet bij. Hier zul je dus nog iets voor moeten betalen! Hostel; Wij zitten in het hostel Heart of Gold, welke in een rustige omgeving gevestigd is en maar op 50 meter afstand van het Berlijnse nachtleven! Het hostel is 24 uur per dag geopend, het gehele jaar door. En voor de die-hards onder ons; er is geen uitgaansverbod! Ze hebben een bar, internet, pooltafel en film specials. Daarnaast zijn alle kamers beveiligd met kamerpasjes, heel fijn dus! Alle douches zijn privé en van elkaar afgesloten. Bier: 2,- Snacks 1,- Shots 2,- Ontbijt 3,- Was 2,-

5 Om bij het hostel te komen moet je naar de halte Friedrichstrasse. Je moet de rivier oversteken richting Noord. Neem dan de 2de straat rechts dan is het nog 150m lopen en dan zit het hostel aan je linker hand. Voor onze ouders; De thuisblijvers willen vast weten waar wij zitten, met alle gevens die er bij horen. Adresgegevens; Heart of Gold Johannisstraße Berlin Tel: 0049 (0) Fax: 0049 (0) Telefoonnummers docenten; Loes; Roland; Marlou; Klaas; Het mag vanzelfsprekend zijn dat, bij de mobiele nummers van de studenten, ook (of +316) als kerngetal genomen wordt.

6 Praktische informatie Tips -Draag je een rugtas? Wees hiermee voorzichtig. Met name bij grote drukte zoals bij stations (bijv. Kreuzberg) ben je snel het slachtoffer van zakkenrollers of zoals je wilt rugtasrollers. Ongemerkt schuiven ze de rits open en je bent zo een aantal spullen kwijt. Er zijn erg veel bedelaars in Berlijn. Vooral bij toeristische trekkers. Geef nooit geld aan die mensen want het is allemaal nep. -Draag geen pumps of ongemakkelijke schoenen, we gaan ons het eppie leppie lopen! Liever een weekje niet sexy, dan dat je de rest van de week niet kan lopen door blaren! -Cafés zijn goedkoper dan restaurants en vaak is het eten er beter. In de wijken Kreuzberg en Neukölln kun je goedkoop eten vinden. Het gaat hier vooral om Indiaase en Turkse restaurants en pizza stalletjes. Niet voor niets is de döner kebab in Neuköln uitgevonden. De prijzen voor een kebap of pizza kunnen al bij 1,50 euro beginnen. Ook Kastanienallee is een goede keuze als het om goedkope restaurants en imbisses gaat. De Imbiss is vaak tot diep in de nacht open. Soms zelfs 24 uur per dag. -Eet niet rond de toeristische trekpleisters, daar is alles een keer zo duur, neem eens een zijstraatje! Of ga picknicken. Als je in een supermarkt brood, voorgesneden rauwkost, kaas en of vlees koopt kun je hiermee een gezonde maaltijd maken. -Fooien: In restaurants staat er vaak al een bedrag voor bedienung bij de rekening. -Alarmnummers: Alarmnummer politie: 110. Alarmnummer ambulance: 112

7 Praktische informatie Shoppen Kaufhaus des Westen In het fantastische warenhuis Kaufhaus des Westen is echt alles te koop. Breng op zijn minst een bezoek aan de fantastische afdeling met delicatessen. Van de mooiste champagnes en wijnen, oesters en kaviaar, tot heerlijke koekjes en jams, kruisen en dressings. Kaufhaus des Westen, Kurfürstendamm, Berlijn. Metro: Kurfürstendamm Arkaden De Potzdamer Platz Arkaden hebben veel weg van een grote Amerikaanse shoppingmall. Er is een grote aantal modewinkels met kleding in alle prijsklassen en je treft er meerdere lunchrooms en cafés. De Arkaden, Potzdamer Platz, Berlijn. Metro: Potzdammer Platz Galeries Lafayette Het wereldberoemde warenhuis Galeries Lafayette heeft een prachtig filiaal in Berlijn. Een walhalla voor de echte shopper met vier etages met cosmetica en de nieuwste designercollecties. Tevens een prachtige delicatessenafdeling, bij de Berlijners bekend. Galeries Lafayette, Friedrichstraße 76-78, Berlijn. Metro: Französische Straße KaDeWe Het warenhuis KaDeWe op de winkelboulevard Kurfürstendamm is een soort grote Duitse Bijenkorf, met veel aandacht voor mode, cosmetica en andere leuke dingen. Kurfürstendamm De mooie Kurfürstendamm is in de 19e eeuw aangelegd met als inspiratiebron de beroemde Champs-Elysées en is de grootste winkelboulevard van Berlijn. Je treft hier zeer exclusieve modezaken naast filialen van diverse ketens. Daarnaast zijn er tientallen leuke restaurants en gezellige café s gevestigd. Metro: Kurfürstendamm

8 Friedrichstraße Op de Friedrichstraße kan je uren slenteren. Je treft hier zowel chique warenhuizen als Galeries Lafayette, luxe modewinkels van merken als Escada en Boss, als filialen van internationaal bekende ketens zoals HenM. Metro: Stadtmitte Oderbergerstraße Winkels van jonge, getalenteerde ontwerpers uit Berlijn tref je in de leuke Oderbergerstraße. Metro: Eberswalderstrasse Biergarten Ook al is de Biergarten van de Schleusenkrug gigantisch, in de zomer is het lastig hier een plaatsje te vinden. Maar het is de moeite waard, er zijn namelijk maar weinig plekken waar je zo gemakkelijk in contact komt met het Berlijnse publiek. In de winter is het in de Schleusenkrug ook heel gezellig en veel minder druk. In het weekend wordt er gedanst. Müller-Breslau-Strasse 10, open dagelijks , prijs 3, S-Bahnhof Zoologischer Garten

9 Praktische informatie Metrokaartje

10 Praktische informatie Woordenboekje Dagen en tijden Vandaag is het maandag Heute ist Montag Dinsdag Dienstag Woensdag Mittwoch Donderdag Donnerstag Vrijdag Freitag Zaterdag Samstag Zondag Sonntag s morgens morgens s middags middags/(later)nachmittags s avond abends s nachts nachts Hoe laat is het? Wie spät ist es? Het is 9:00 uur Es ist neun Uhr Om hoe laat? Um wie viel uhr? Het is één uur s nachts Es ist ein Uhr nachts Het is één uur s middags Es ist ein Uhr mittags Het is half drie Es ist halb drei Het is kwart over vier Es ist viertel nach vier Het is kwart voor vijf Es ist viertel vor fünf Half uur Halbe Stunde Uur Stunde Week Woche Begroeten Hallo Hoi Goedemorgen Goedemiddag Goedenavond Hoe gaat het ermee? Hallo Tag Guten Morgen Guten Tag Guten Abend Wie gehts?

11 Niet zo goed Gaat wel Ik heet... Hoe heet je? Ja Nee Alstublieft Bedankt Goed, dank u tot ziens tot straks dag We bellen/mailen/sms en! Welterusten Goedenacht Het beste Veel plezier Goede reis De groeten aan... Sorry! Het spijt me Nicht besonders Es geht Ich heiße... Wie heißt du? Ja Nein Bitte Danke Es geht mir gut, danke Auf Wiedersehen! Bis bald Tschüss Wir telefonieren/wir schicken eine /SMS! Schlafen Sie gut Gute Nacht Alles Gute Viel Vergnügen Gute Reise Schöne Grüβe an... Entschuldigung! Es tut mir Leid Tellen 1 eins 2 zwei 3 drei 4 vier 5 fünf 6 sechs 7 sieben 8 acht 9 neun 10 zehn

12 Uit eten Ontbijt Lunch Wat kost het? We zijn met zijn tweeën Drieën Vieren Menu Voorgerecht Hoofdgerecht Nagerecht Ik neem.. Eet smakelijk! Heerlijk! Wat is het hier gezellig! Wij hebben heerlijk gegeten Waar is het toilet? (das) Frühstück (das) Mittagessen Wieviel kostet das? Wir sind zu zweit dritt viert Speisekarte Vorspeise Hauptgericht Nachspeise Ich möchte gern Gutten Appetit! Herrlich! Hier ist es aber gemütlich! Wir haben herrlich gegessen Wo ist die Toilette? Persoonlijke gegevens Achternaam Voornaam Adres (straat/nummer) Postcode/woonplaats Geslacht Geboortedatum Geboorteplaats Beroep Gehuwd/ongehuwd/samenwonend Nummer paspoort/rijbewijs (mobiele) telefoonnummer adres (der) Nachname (der) Vorname (die) Anschrift (Straβe/Num mer) (die) Postleitzahl/(der) Wohnort (das) Geschlecht (das) Geburtsdatum (der) Geburtsort (der) Beruf verheiratet/ledig/zusammenle bend Passnummer/Führerschein nummer Handynummer -Adresse

13 Iemand aanspreken Mag ik u wat vragen? Pardon, kunt u mij helpen? Ja, wat is er aan de hand? Sorry, ik heb nu geen tijd Wilt u een foto van mij/ons maken? Hoepel op! Dürfte ich Sie etwas fragen? Etschuldigung, könnten Sie mir helfen? Ja, was ist denn los? Bedaure, ich habe jetzt keine Zeit Würden Sie ein Foto von uns machen? Machen sie, dass Sie wegkom men Zich voorstellen Mag ik mij even voorstellen? Ik heet... Hoe heet u? Hallo, leuk u te ontmoeten Waar komt u vandaan? Ik kom uit Nederland Ik ben vrijgezel Ik woon alleen/samen Hoe oud bent u? Ik ben... jaar oud Ik studeer/zit op school Ik ben hier om te studeren Darf ich mich Ihnen vorstellen? Ich heiβe... Wie heiβen Sie? Guten Tag/Abend, nett Sie kennen zu lernen. Woher kommen Sie? Ich komme aus den Nieder landen Ich bin Junggeselle Ich lede allein/mit jemandem zusammen Wie alt sind Sie? Ich bin... Jahre alt Ich studiere/gehe zur Schule Ich bin hier um zu studieren Een gesprek Ik spreek geen... Wat zegt u? Kunt u langzamer praten? Kunt u dat voor me opschrijven? Ich spreche kein... Wie bitte? Könnten Sie etwas langsamer sprechen? Könnten Sie mir das aufsch reiben

14 Iemand versieren Wat ziet u er goed uit! U danst heel goed Je lacht zo lief Je hebt zulke mooie ogen Ik ben verliefd op je Ik ook op jou Ik hou van jou Ik ook van jou Ik bel je morgen Kus me Doe je... uit Ik zal je missen Hebt u pen en papier Mag ik u schrijven/opbellen? Ik geloof niet dat het klikt tussen ons Zullen we vrienden blijven? Sie sehen (ja) fabelhaft aus! Sie tanzen sehr gut Du lachst so süβ Du hast so schöne Augen Ich habe mich in dich verliebt Ich mich auch in dich Ich liebe dich Ich dich auch Ich rufe dich morgen an Küss mich zieh dein/deine/deinen... aus Du wirst mir fehlen Haben Sie einen Stift und Papier? Darf ich Ihnen schreiben/sie anrufen? Ich glaube nicht, dass wir uns so richtig verstehen Wollen wir Freunde bleiben? Onderweg Ik ben de weg kwijt Is dit de weg naar...? Kunt u me zeggen hoe ik naar... moet lopen? Rechtdoor Linksaf Rechtsaf Afslaan Oversteken De kruising Het gebouw Op de hoek De brug Waar gaat deze trein naar toe? Ich habe mich verlaufen Ist dies die Straβe Können Si mir sagen, wie ich nach... zu gehen? geradeaus nach links nach rechts abbiegen überqueren die Kreuzung das Gebäude an der Ecke die Brücke Wohin fährt dieser Zug?

15 Stopt deze trein in...? Wilt u me zeggen waar ik moet uitstappen voor...? Hoelang duurt de reis? Wilt u bij de volgende halte stoppen? Moet ik er hier uit? Kan ik op dit kaartje ook weer terug? Hoe lang is dit kaartje geldig? Busstation Station Metro Bushalte Tramhalte Hoe laat gaat de laatste...? Hält dieser Zug in...? Könnten Sie mir sagen, wo ich aussteigen muss, um zu/zum/ zur/zu den... zu kommen? Wie lange dauert die Reise? Halten Sie bitte an der nach ten Haltestelle? Muss ich hier aussteigen? Kann ich mit dieser Fahrkarte umsteigen? Wie lange ist diese Fahrkarte gültig? Busbahnhof Bahnhof U-Bahn Bushaltestelle Straβenbahnhaltestelle Wann fährt das letzte...? Logeren en kamperen Is er korting voor studenten? Wat kost het per nacht per persoon? Kan ik een kamer reserveren? Wilt u een taxi voor me bellen? Is dat inclusief ontbijt/lunch/diner? Deze bevalt ons niet Duur Hoe laat moeten wij van... af? Bedankt voor uw gastvrijheid Gibt es Ermäβigung für Studenten? Wie viel kostet es pro Nacht Person? Kann ich ein Zimmer reservieren lassen? Würden Sie mir bitte ein Taxi bestellen? Ist das einschlieβlich Frühstück/ Mittagessen/Abendessen? Dieses gefällt uns nicht teuer Wann müssen wir den/das/ die...verlassen? Vielen Dank für die Gastlichkeit.

16 Een dag later begon de bouw van de muur. Achtentwintig jaar later hielp Koch diezelfde muur weer neer te halen.,, Klinkt onwaarschijnlijk, niet?, zegt hij schamper.,,de muur is mijn noodlot. In de woelige dagen van de val van de muur werkte Koch als Kulturoffizier bij het ministerie voor Staatssicherheit, beter bekend als de Stasi, de Oost-Duitse veiligheidsdienst. Hij was de laatste burger die bij het beroemde Checkpoint Charlie in de volle schijnwerpers van tv-camera s een stempel in zijn Oost-Duitse pas kreeg. Voor Koch was de val van de muur het begin van diepgravend zelfonderzoek. Hoe had het zover kunnen komen? Hij dook in zijn eigen geschiedenis en in die van de muur. Hij ontmaskerde zichzelf. Hij ontrafelde de totalitaire spiraal van afhankelijkheid en medeplichtigheid. Hij had zijn geld verdiend bij de Stasi. Als cartograaf kende hij alle strategische plekken in de DDR. Koch zegt dat hij in 1966 met de Stasi had willen breken, maar dat ze hem niet lieten gaan. Meer dan twintig jaar zou hij nog de staatsveiligheid dienen. Nu houdt Koch lezingen en voordrachten over de geschiedenis van wat hij het,, onmenselijke mensenwerk noemt. Recentelijk nam de politie een deel van zijn archief in beslag omdat Koch politiek gevoelig materiaal zou hebben verzameld. Als Stasi-man had hij documenten achtergehouden die hij had moeten verbranden. Koch:,,De muur was meer dan alleen beton en prikkeldraad. Dit monster heeft decennia lang verhinderd dat we met elkaar konden praten, in Oost en West. Er werd óver elkaar gepraat, niet mèt elkaar. Dat heeft tot verschrikkelijke vooroordelen en misverstanden geleid. Nog steeds. Er is geen enkele reden de muur te vergeten.

17 In de stad Waar is de paskamer? Wo ist die Ankleidekabine? Hebt u ook een wegwerp camera? Haben Sie auch Wegwerf - fotoapparate? Ik wil vanavond naar de kroeg/discotheek Ich will heute Abend in die Kneipe/ Diskothek Waar kun je hier leuk stappen? Wo kann man hier gut ausghen? Hoeveel kost dit? Wie viel kostet das? Wat is hier te zien? Was gibt es hier zu sehen? Naar buiten Wordt het mooi/slecht weer? Hoeveel graden wordt het? Heet Koud Regen Kun je hier zwemmen? Zal ik je even insmeren? Zullen we een strandwandeling maken? Wird das Wetter schön/ schlecht? Wie viel Grad wird es? Heiß kalt regnet Kann man hier schwimmen? Soll ich dich mal einreiben? Wollen wir einen Strands paziergang machen? Gezondheid Ik voel me niet goed Ik ben ziek Ik heb hier pijn U hebt griep Ich fühle mich unwohl Ich bin krank Ich habe hier Schmerzen. Sie haben Grippe

18

19

20 Excursieprogramma Overzicht Zaterdag 27 juni Wandeling door het historische centrum van Berlijn Zondag 28 juni Ontbijt Een wandeling langs interessante gebouwen en plaatsen. Vanaf de Brandenburger Tor, Reichtstag, de nieuwe regeringsgebouwen en het Invalidenfriedhof langs het Schiffahrtkanal, waarbij we een stukje oude muur zullen zien. Vervolgens zullen we een bezoek brengen aan het museum Hamburger Bahnhof. Als afsluiting (indien geopend) bezoeken we de privé-collectie hedendaagse kunst die dichtbij ons hotel gesitueerd is. Wanneer onverhoopt deze collectie gesloten is, kunnen we een galerietocht houden rond Hackesche Höfe, ook dichtbij ons hotel. Maandag 29 juni s Ochtends We maken een Architectuurtocht naar Onkel Toms Hütte van de beroemde architect Bruno Taut. Ook zien we het Hansaviertel(I.B.A 57), dit zijn voorbeelden van modernist ische architectuur. s Middags KEUZE! Olympisch Stadion I.B.A. 57 Käthe Kollwitz Museum Dinsdag 30 juni s Ochtends We wandelen vanaf het U-Bahnstation naar de Gemäldegaler ie. De wandeling zelf is een rondleiding door de tussenliggen de wijk. Zo komen we langs het SonyCentre. Op de terugweg lopen we langs de Tergit Promenade (een langgerekt grasveld met een aflopende dijk). We bekijken ook de resten van Hotel Bellevue en het Palast Hotel.

21 s Middags KEUZE! Het Filmmuseum Het Bodemuseum Museum Dahlem Woensdag 1 juli s Ochtends We gaan naar het Haus der Wannseekonferenz en het perron Grunewald. s Middags Het DDR museum wordt bezocht. Hier krijgen we een beeld over het leven, werken en de politiek ten tijde van de DDR ( ). Het DDR museum is vlakbij de Berliner Dom, het is gesitueerd aan de andere kant van de Spree. Donderdag 2 juli s Ochtends Het indrukwekkende Alte Nationalgalerie opent haar deuren voor ons. s Middags KEUZE! Sachsenhausen (voormalig concentratiekamp) Pergamonmuseum Joodsmuseum Of zelf Berlijn verkennen Vrijdag 3 juli s Ochtends brengen we een bezoek aan het slot Charlottenburg. We nuttigen gezamenlijk een gezellige/relaxte picknick in de tuin van dit slot waarmee we ons voorbereiden op de lange weg naar ons vertrouwde kikkerlandje.

22 Zaterdag Nadat we zaterdagmiddag de 27 e in Berlijn zijn gearriveerd, starten we aan het begin van de avond met een wandeling door het oude historische centrum van Berlijn. Verschillende gebouwen, kerken en straatbeelden zul je je dan misschien nog herinneren van de dia s die in de eerste les over de geschiedenis van Berlijn zijn getoond. Om meteen even te wennen aan het openbaar vervoer, gaan we met de U-Bahn naar Alexanderplatz. Vóór de Tweede Wereldoorlog was dit een beroemd uitgaanscentrum, maar door de bombardementen is daar niets van overgebleven. Wel is het nu weer een drukte van belang op het plein en de grijze blokken, die hier na de oorlog verrezen, worden nu door kleuren opgevrolijkt. We zullen onder de televisietoren doorlopen naar de Mariakerk. De Marienkirche Deze gotische kerk is het startpunt van onze wandeling door het historische centrum van Berlijn. De St. Marien is een vroege variant van de stedelijke hallenkerk uit het graafschap of de mark Brandenburg. De kerk dateert van ongeveer 1300, de toren is in de 15 e eeuw gebouwd en de spits met koperbeslag is er in 1790 opgezet. Deze oude kerk is tijdens de oorlog min of meer gespaard gebleven, verder is er in de nabije omgeving niets meer over uit de tijd van de oude dubbelstad Cölln-Berlin. Of wel? We lopen nu richting Nikolaiviertel. Nikolaiviertel Hier ligt het begin van Berlin, een stadswijkje, ontstaan uit een vissersdorpje gelegen aan de oostelijke oever van de Spree. Een prachtig middeleeuws wijkje, de huizen soms met naar de straat overhellende Fachwerk gevels, gebouwd rondom de Nikolaikirche, ook weer een gotische hallenkerk. De oudste kerk van Berlijn gebouwd in 1230, waaraan later de neogotische torens zijn toegevoegd. Maar realiseer je wel dat behalve de muren van de kerk alles nieuw is. Ook dit deel van Berlijn was door de bombardementen geheel vernield. Tot in de tachtiger jaren van de vorige eeuw waren de kerkmuren al wat restte van deze oude wijk. En waarom zou een kerk moeten worden hersteld in een tijd waarin het heil werd verwacht van het communisme? Toch is men nog in de DDR tijd, ter gelegenheid van het 750 jarig bestaan van Berlijn in 1987 begonnen met de restauratie van het Nikolaiviertel. De kerk kreeg haar gewelven en torens weer terug en met de nauwe straatjes die uitkomen bij de kerk, is geprobeerd de oude middeleeuwse wijk te herstellen.

23 Deze reconstructie van het oude is een manier waarmee architecten de herinnering aan het verleden van de stad recht kunnen doen. Er bestaan ook andere opvattingen over recht doen aan het verleden, zoals we nog zullen zien aan de achterzijde van het Zeughaus en de Pariser Platz. Van het Nikolaiviertel keren we terug naar de Rathausstraße, waaraan het neogotische Rotes Rathaus is gelegen en lopen naar het Museuminsel. Via de Kurfürstenbrücke komen we op het eiland in de Spree. Lang geleden lag hier Cölln, de zusterstad van Berlin en op dit riviereiland lieten de Hohenzollern hun slot bouwen. Onder het vijf eeuwen durende bewind van dit vorstenhuis groeide Berlijn uit tot hoofdstad van heel Duitsland. Maar op de plaats waar dit slot eens stond, is nu een groot bouwterrein. Palast der Republik Het Palast der Republik was ooit de trots van de Deutsche Demokratische Republik. Dit multifunctionele gebouw heeft veel weg van de opkomst en ondergang van de DDR. Het werd in mei 1976 geopend. Hier bevond zich een congrescentrum, theater, tv-studio, disco, bowlingbaan en horecacentrum. In tegenstelling tot de rest van de DDR was de bediening er goed en alles was er gewoon te krijgen. Het Palast der Republik was gebouwd op de fundamenten van het Stadtschloss, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar was beschadigd door de bombardementen. DDR leider Walter Ulbricht liet de resten van het gebouw weghalen, op één stuk muur met balkon na. Vanaf dit balkon had namelijk Karl Liebknecht na de Eerste Wereldoorlog de socialistische revolutie uitgeroepen. Later liet de opvolger van Ulbricht, Erich Honecker hier het Volkspalast bouwen, waar nog in oktober 1989 het 40-jarige bestaan van de DDR werd gevierd. Nadat de DDR was opgeheven werd het gebouw ontmanteld, aangezien het vol astbest zat. Besloten werd om het Palast der Republik te verwijderen. Op diezelfde plaats moet nu het vooroorlogse Stadtschloss weer herrijzen. Op deze manier wordt de geschiedenis gereconstrueerd. Museuminsel De naam Museuminsel dankt het eiland in de Spree aan de vijf musea die hier staan, te weten: het Altes Museum, Neues Museum, Pergamonmuseum, Bodemuseum en de Alte National Galerie. Plus daar tussen nog wat strooigoed van her en der geplaatste kunstwerken. Om het terrein van het nieuw te bouwen slot lopen we naar de Karl Liebknecht Straße. Voor ons ligt dan de fraaie Lustgarten en ten noorden daarvan het Altes Museum, gebouwd door Karl Friedrich Schinkel, vanaf 1824 en opgeleverd in De achttien Ionische zuilen zijn duidelijk

24 geïnspireerd door de klassieke bouwkunst. Schinkel was dan ook een heel belangrijke (neo)classicistische architect, we zullen van hem nog meer zien. Links staat de neo barokke Berliner Dom, gebouwd aan het begin van de 20 e eeuw in opdracht van keizer Wilhelm II. Bij de Bodestraße gaan we linksaf, maar omdat we zo dicht bij de Alte National Galerie zijn, werpen we even een blik op dit museum dat de vorm heeft van een Corinthische tempel. Het is gebouwd door de architect August Strack in Lopend langs de rivier richting Schloßbrücke zie je achteromkijkend het Pergamonmuseum. Dit museum is genoemd naar het Pergamonaltaar, onderdeel van een Hellenistisch tempelcomplex, in de 19 e eeuw opgegraven en hier weer opgebouwd. Een museum dat zeer de moeite waard is om te bezoeken! Forum Fredericianum Frederik II, de Grote ( ) hield wél van Berlijn, in tegenstelling tot Adolf Hitler, twee eeuwen na hem. Hij wou zijn stempel drukken op de stad, de stad verfraaien. Daarvoor liet hij met veel eigen inbreng het Forum Fredericianum ontwerpen. Forum is Latijns voor marktplein, naar Romeins voorbeeld moesten alle gebouwen rondom het plein er onderdeel van uitmaken. Het forum zou vanaf de huidige Bebelplatz tot aan de Gendarmenmarkt moeten lopen. Dit plan is echter nooit gerealiseerd omdat Frederik de Grote zijn aandacht verlegde naar Potsdam. Wel is het Frederik II gelukt de Unter den Linden te veranderen in een prachtige boulevard. Daarom treffen we hier ook het standbeeld van der alte Fritz als ruiter te paard. Het is gemaakt door Christiaan Daniel Rauch, een vriend van Schinkel en onthuld in Met het oversteken van de Schloßbrücke staan we aan het begin van deze allee. Unter den Linden Deze lange allee is zo genoemd vanwege de duizend zilverlinden en notenbomen die de grote keurvorst Frederik Willem ( ) hier liet planten. Unter den Linden verbond het stadsslot met het jachtterrein, het latere Tiergarten. Overigens liet de keurvorst een kleine dertig jaar later alle bomen weer omkappen voor geplande verdedigingswerken. De boulevard is van Schloßplatz tot Brandenburger Tor anderhalve kilometer lang. In de loop van de 17e en 18e eeuw verschenen er langs deze weg statige behuizingen en werd ze vooral gebruikt als paraderoute van de sterk militair georiënteerde Pruisisch Duitse maatschappij. Maar zoals gezegd, onder Frederik II, de Grote, werd Unter den Linden in volle glorie hersteld. Voor de Tweede Wereldoorlog was het een beroemde boulevard met restaurants, terrassen en de flanerende Beau-monde. Maar in de oorlog werd Unter den Linden verwoest door bombardementen. Na de oorlog werd deze allee weer hersteld, maar helaas werd alleen het gedeelte ten oosten van Friederich-

25 straße volledig in oude glorie hersteld. Ook is de laan na de val van de muur een drukke verkeersweg geworden. Aan de laan Unter den Linden staan enkele gebouwen die de moeite waard zijn om nader te bekijken. Over de Schloßbrücke staat rechts het Zeughaus of Arsenaal. Dit is een van de belangrijkste barokgebouwen van Berlijn. Het is ook een van de oudste gebouwen in deze straat, gebouwd tussen 1695 en Aan weerszijden van de ingang aan de straatkant staan twee allegorische vrouwenfiguren, voorstellende de geometrie, mechanica, aritmetica en de pyrotechniek (de kunst van het vuur maken). Loop na het Arsenaal even de straat in aan je rechterhand. Achter in de straat zie je dan een prachtig glazen trappenhuis, dat het Arsenaal verbindt met een strak modern gebouw dat wondermooi aansluit bij de barokke stijl van het oude gebouw. Hier is de architect met iets nieuws gekomen dat recht doet aan het oude. Het glazen trappenhuis is ontworpen door de Amerikaans-Japanse architect Ieoh Ming Pei. Naast het Zeughaus staat een gebouw waarvan de voorgalerij wordt gedragen door zes Dorische zuilen. Dit neoklassieke gebouw, de Neue Wache uit 1818, is weer gebouwd door Schinkel. Na de Eerste Wereldoorlog werd het door maarschalk Von Hindenburg gewijd tot Ehrenmal des unbekannten Soldaten. Na de Tweede Wereldoorlog veranderde het in het Mahnmal für die Opfer des Faschismus und Militarismus. Nu is het een gedenkplaats voor de slachtoffers van oorlog en geweld. In de Neue Wache staat een replica van Käthe Kollwitz Pietà. Het is een merkwaardige ervaring om vanuit die drukke straat met voortrazend verkeer, opeens een ruimte te betreden waarin een bijna gewijde rust heerst en mensen fluisterend met elkaar praten. Na de Neue Wache zie je rechts de Humboldt Universität en links de Staatsopera. Aan beide gebouwen is de naam van de andere grote classicistische architect verbonden, Von Knobelsdorff, de architect die werkte in opdracht van Frederik de Grote. De Staatsoper, gebouwd tussen 1741 en 1743 als Koninklijke Opera, werd honderd jaar later volledig door brand verwoest. Verschillende renovaties maakten het gebouw een stuk zwakker en tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het weer verwoest. Van 1952 tot 1955 werd het herbouwd naar het originele ontwerp en tussen 1983 en 1986 nog eens helemaal gerestaureerd. Als je in de gelegenheid bent, is het zeker de moeite waard de opera te bezoeken. De universiteit, de opera en hier tegenover de Alte Bibliothek, een plein omringd door cultuur. Op dit plein, vroeger de Opernplatz geheten en nu de Bebelplatz, vond op 10 mei 1933 de boekverbranding plaats, uitgevoerd door de

26 Deutsche Studentenschaft met steun van de Kampfbund für Deutsche Kultur, die onder leiding stond van de nazi-ideoloog Alfred Rosenberg en Joseph Goebbels propagandaministerie. Op deze plek waar boeken van Joodse en linkse auteurs op de brandstapel werden gegooid, is nu een monument, met de naam Versunkenen Bibliothek van de Israëlische kunstenaar Micha Ullmann. Midden op het plein ligt een glasplaat, waaronder vier muren met lege boekenplanken zijn te zien. Een heel bijzonder monument. Brandenburger Tor Karakteristiek voor Berlijn is de Brandenburger Tor. De poort is de grens van het oude centrum van de stad. Wie vroeger door de poort wilde, moest tol betalen. Tijdens de Koude Oorlog werd hier in november 1961 begonnen met de bouw van de Muur en in 1989 staken de eerste Ossi s de grens over naar West-Duitsland. In de tijd van de muur stond de Brandenburger Tor in de Russische sector en was vanaf een verhoging te bezichtigen vanuit het westen. De Brandenburger Tor werd gebouwd tussen 1789 en De poort is 26 meter hoog, 65,5 meter breed en 11 meter diep. Boven op de Tor staat een sculptuur van een Griekse strijdwagen met daarin de godin Victoria. Dit paardenvierspan werd in 1806 door Napoleon als trofee meegenomen naar Parijs. Acht jaar later, nadat Napoleon verbannen was, bracht een Duitse maarschalk het weer terug. Vandaar ook de naam Pariserplatz voor het plein waar de poort staat. Bij het terugplaatsen van de sculptuur werd eerst het ijzeren kruis (het belangrijkste militaire onderscheidingsteken) in de sculptuur geplaatst. Na de Tweede Wereldoorlog heeft de Oost-Duitse regering het ijzeren kruis, dit gehate symbool van het Pruisische militarisme, verwijderd. Na de Wende is het weer aangebracht. De sculptuur die je tegenwoordig op de poort ziet staan is overigens een replica. Het origineel werd in de Tweede Wereldoorlog vernield. De replica is gemaakt met de oorspronkelijke gietvorm die nog in het depot stond van de West-Berlijnse Firma Noack. Na 1989 is de Pariser Platz als plein in oude glorie hersteld, waarbij rekening is gehouden met wat bewaard was gebleven. Met dit herstel is recht gedaan aan de herinnering, maar het is geen restauratie van het verleden. Er staan nu heel moderne gebouwen, maar qua hoogte, kleur en grootte van de vensters is aansluiting gezocht bij het bestaande. Het monument voor de vermoorde joden in Europa Rechts van de Brandenburger Tor ligt de Reichstag, maar voordat we hier de wandeling beëindigen is het de moeite waard nog één monument te bekijken èn te betreden. Dat is het Denkmal für die ermordeten Juden Europas, naar ontwerp van de Amerikaanse architect Peter Eisenman, gebouwd tussen 2003 en 2005.

27 Kijk uit dat je elkaar niet kwijtraakt, het is een immens groot monument. Golvend als een zee. Reichstag Het Rijksdaggebouw (Duits: Reichstagsgebäude), is het huidige Duitse parlementsgebouw in de hoofdstad Berlijn. In het Duits wordt het afgekort tot Reichstag. De eerste steen, van dit door Paul Wallot ontworpen gebouw, is gelegd in 1884 door Keizer Wilhelm I. Tien jaar later was het gebouw, dat geïnspireerd is op de Italiaanse Renaissance, klaar voor waar hij voor bedoeld was; vergaderzaal voor de volksvertegenwoordiging. De keizer, een man van het type alleenheerser, was niet bijster enthousiast over het gebouw. Het mocht niet hoger worden dan zijn eigen paleis. (Zijn eigen paleis bestaat nu niet meer). Het mocht ook niet binnen de grenzen van het oude Berlijn liggen en hij ging uiteindelijk schoorvoetend akkoord met de tekst die nog steeds aan de gevel; hangt: Dem Deutschen Volke. In 1933 was een groot deel van het gebouw door brand verwoest. De Nederlandse communist Marinus van der Lubbe is destijds door de Nazi s aangegeven als brandstichter en onthoofd. De ironie van deze daad, die in wezen anarchistisch was, is dat als reactie op de brand de noodtoestand uitgeroepen kon worden waarmee de partij van Hitler de macht kon overnemen met uitschakeling van het parlement. Het gebouw werd enigszins hersteld na de brand en er werden de eerstvolgende jaren propagandafilms vertoond. In de loop van de oorlog werd de kraamafdeling van de nabijgelegen Charité naar de Rijksdag verplaatst, wat tot gevolg had, dat enkele honderden Berlijners in de Rijksdag geboren werden en er tot op heden geboorteaktes met de vermelding geboorteplaats Berlin - Reichstagsgebäude zijn. Van veel andere gebouwen in Berlijn kun je zeggen dat ze beschadigd zijn in de oorlog, maar voor de Reichstag geldt dat in het bijzonder. Het gebouw was door de bombardementen onder andere zijn stenen koepel kwijt geraakt. In de jaren zestig, toen het gebouw in het westen van Berlijn lag, verloor het haar politieke functie. Wel werd het hersteld van haar oorlogswonden, dat wil zeggen: zonder koepel. Na die Wende heeft de Engelse architect Norman Foster het parlementsgebouw weer gerestaureerd en de koepel weer terug gebracht, dit keer van glas. Om zo de openheid van de democratische regering symbolisch tot uiting te brengen. Als je de Reichstag nadert kun je vanaf een afstandje de bezoekers spiraalsgewijs door de koepel zien lopen. Aan de dagelijkse lange rijen bezoekers te zien is dit een erg attractieve bezigheid. In het gebouw valt verder de blootgelegde oorlogsgraffiti op. Een niet helemaal omstreden wandversiering, aangebracht door de Russen in 1944.