Aan leden Vaste Tweede Kamer Commissie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid t.a.v. de griffier, de heer D.S. Nava Postbus EA Den Haag

Transcriptie

1 Aan leden Vaste Tweede Kamer Commissie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid t.a.v. de griffier, de heer D.S. Nava Postbus EA Den Haag Den Haag, 21 juni 2005 Betreft: Wet Inkomen en Arbeidsongeschiktheid Ref.: LCR/050142/JL/ER Geachte dames en heren, Morgen spreekt u verder over de invoeringswet WIA. De Landelijke Cliëntenraad (LCR) wil van de gelegenheid gebruik maken u een aantal punten onder uw aandacht te brengen. 1. Algemeen Het verheugt de LCR dat in de nieuwe wet de keuring een verantwoordelijkheid blijft van de UWV en niet wordt ondergebracht bij de werkgever dan wel verzekeraar. Het feit dat de claimbeoordeling bij één publieke instantie is belegd, schept de voorwaarde dat de beoordeling voor iedereen op gelijke wijze geschiedt. Daarnaast is de LCR verheugd dat bij het van kracht worden van de WIA, de geldende WAO-rechten van degenen die voor 1 januari 2004 arbeidsongeschikt zijn geraakt, worden geëerbiedigd. Ook het feit dat de nieuwe wet voor hen die volledig arbeidsongeschikt zijn, het perspectief opent op een hogere uitkering (namelijk 75% in plaats van 70% van het laatst verdiende loon) juicht de LCR toe. Ten slotte constateert de LCR dat wanneer het gezinsinkomen van een volledig én duurzaam arbeidsongeschikte of een gedeeltelijk arbeidsgeschikte ondanks de IVAuitkering, de loongerelateerde WGA-uitkering, de WGA-vervolguitkering of loonaanvulling onder het voor hen geldende sociale minimum komt, deze personen op grond van de Toeslagenwet recht op een aanvullende uitkering tot het minimum hebben. De Toeslagenwet wordt zo toegepast dat een beroep op de IOAW niet meer nodig is. Hierdoor hoeft geen overdracht meer plaatst te vinden van het UWV naar de gemeenten. De LCR vindt dit positief. Wel vraagt de LCR zich af hoe dit geregeld wordt voor de werknemers met een werkgever die eigenrisicodrager is. Moeten zij voor een beroep op de Toeslagenwet bij het UWV zijn of bij de private verzekeraar? Wij verzoeken u de minister om duidelijkheid te vragen over de uitvoering van de Toeslagenwet bij werknemers waarbij de werkgever privaat verzekerd is. Aan de andere kant constateert de LCR dat de knelpunten die een arbeidsgehandicapte nu reeds bij zijn of haar reïntegratie ervaart, door de WIA niet worden opgelost. Sterker nog, op een aantal punten lijkt de positie van de individuele werknemer niet sterker op te worden.

2 Hoe is bijvoorbeeld de positie van de volledig arbeidsongeschikte (IVA-gerechtigde) bij de eigen risicodragende onderneming c.q. de private verzekering geregeld als het om sociale activering gaat of het regelen van voorzieningen wanneer hij of zij toch een baan(tje) vindt. Voor de gedeeltelijke arbeidsgehandicapte (WGA-gerechtigde) wordt de prikkel om de resterende arbeidscapaciteit te benutten in zijn of haar loonzakje gelegd. Voor de eigenrisicodrager/particuliere verzekeraar neemt echter in de tijd het belang van investeren in reïntegratie af. Dit punt wordt onder het kopje 'de positie van de cliënt' nader toegelicht. Hier volstaat de constatering dat naarmate de tijd verstrijkt de kansen van een deel van de gedeeltelijk arbeidsgehandicapten om aanspraak te maken op een adequate ondersteuning verminderd. Voor degenen die minder dan 35% arbeidsongeschikt worden beoordeeld heeft de afschaffing van de wet REA grote consequenties (zie onderdeel 'afschaffing van de wet REA'). Deze wet regelt immers de voorzieningen, waarop mensen met een arbeidshandicap aanspraak kunnen maken. Dit kan tot schrijnende situaties leiden, omdat het systeem van de WIA, evenals de WAO, uitgaat van de resterende verdiencapaciteit. Dat betekent dat iemand met een ernstige handicap op basis van zijn of haar theoretische verdiencapaciteit gerelateerd aan het loon van het uitgeoefende beroep geschat kan worden op een laag percentage arbeidsongeschiktheid. De LCR wil deze keuze in het systeem van arbeidsongeschiktheidsverzekering niet ter discussie stellen, maar pleit wel voor het beschikbaar houden van noodzakelijke werkvoorzieningen voor deze groep op basis van de aard of de ernst van de handicap. Verder is de LCR bezorgd dat de risicoselectie van werkgevers die thans al aan de orde is, onder het nieuwe stelsel, in het bijzonder bij hen die eigenrisicodrager zijn, alleen maar zal toenemen, hetgeen er toe leidt dat de kansen op een plaats op de arbeidsmarkt voor hen die te maken hebben met een arbeidshandicap of een risico op een arbeidshandicap zullen afnemen. Ten slotte vraagt de LCR zich af of de referte eis in het kader van het vaststellen van het recht op een WGA-uitkering niet strijdig is met artikel 9 van ILO 121: Het verkrijgen van aanspraak op prestaties mag niet afhankelijk worden gesteld van de duur van de arbeid, de duur van de verzekering of de betaling van premies; voor beroepsziekten mag echter een risicoperiode worden voorgeschreven. 2. De positie van de cliënt/werknemer De werkgever als eigen risicodrager wordt bestuursorgaan in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. De werkgever wordt daarmee onder bepaalde voorwaarden verantwoordelijk voor sanctiebeleid en krijgt de mogelijkheid om sancties op te leggen als de werknemer onvoldoende meewerkt aan zijn of haar reïntegratietraject. Bij verschil van inzicht rest voor de werknemer slechts de moeizame en omslachtige weg naar de rechter. De LCR heeft vraagtekens bij het voorstel om de werkgever die eigenrisicodrager is sancties te laten opleggen. Dit kan de onderlinge verstandhouding ernstig verstoren en daarmee ook het succes van reïntegratie nadelig beïnvloeden. De LCR pleit er voor dat alleen UWV een sanctie kan opleggen. Dus ook voor de werkgever die eigenrisicodrager is. In dit kader willen wij verwijzen naar het voorstel tot wijziging van de WW. Daarin is vastgelegd dat het UWV een sanctie kan opleggen als de werknemer de verplichting om mee te werken aan reïntegratieactiviteiten niet of niet behoorlijk nakomt. 2

3 In de WW geldt dit ook in de situatie dat een overheidswerkgever verantwoordelijk is voor de reïntegratie. Een overheidsinstelling is eigenrisicodrager voor de WW, maar dit betekent niet dat hij ook kan ingrijpen in het recht op/hoogte van een uitkering. De verplichting om de reïntegratievisie in samenspraak met de betrokkene vast te stellen, is voor het 'particuliere deel' vooralsnog slechts vastgelegd in een afspraak tussen de sociale partners, maar niet wettelijk voorgeschreven. Bovendien is nog onduidelijk welke mogelijkheden, naast bezwaar en beroep, de werknemer heeft wanneer hij of zij van mening is dat de werkgever onvoldoende of niet adequate reïntegratie inspanningen pleegt. De LCR pleit in dit kader voor de mogelijkheid van een second-opinion voor de werknemer als hij of zij van mening is dat de werkgever onvoldoende reïntegratie inspanningen levert. In dit kader betreurt de LCR het verder ten zeerste dat het PRB voor werknemers wordt afgeschaft. De prikkel om de resterende verdiencapaciteit te benutten is voor de werknemer in zijn loonzakje gelegd. De LCR vraagt zich af of er voldoende prikkel is bij de werkgever om de resterende verdiencapaciteit te benutten. In een overleg tussen minister de Geus en de LCR over de WIA heeft minister de Geus toegezegd dat de werking van de WIA zodanig moet zijn dat ook de werkgever geprikkeld wordt om de resterende verdiencapaciteit van de werknemer te benutten. Uit de rekenvoorbeelden in de bijlage bij het wetsvoorstel WIA blijkt dat de WGAvervolguitkering lager is dan de WGA-loonaanvulling. De LCR vraagt zich dan ook af wat het belang van de werkgever is om de resterende verdiencapaciteit van de werknemer te benutten. Met andere woorden waar is de prikkel voor de werkgever? De LCR verzoekt u zorg te dragen dat: - het opleggen van sancties slechts een bevoegdheid is van het UWV, ook voor de werkgever die eigenrisico drager is; - de werknemer de mogelijkheid krijgt voor een second-opinion indien hij van mening is dat de werkgever onvoldoende reïntegratie inspanningen heeft geleverd; - wettelijk wordt vastgelegd dat het opstellen van een reïntegratieplan ook bij de werkgever die eigenrisicodrager is in samenspraak met de werknemer moet gebeuren; - er een prikkel voor de werkgever wordt ingebouwd om de resterende verdiencapaciteit van de werknemer te benutten. 3. Gevolgen van het verdwijnen van de Wet REA De LCR betreurt het dat straks als gevolg van het verdwijnen van de Wet REA de instrumenten voor reïntegratie en wie daarvoor in aanmerking komt opnieuw versnipperd zal zijn over tenminste vijf wetten. Daarmee lijken we terug te keren naar de onduidelijke situatie die voor de invoering van de WAGW en vervolgens de Wet REA bestond. Bovendien gaat dit gepaard met een aantal verslechteringen voor werknemers/cliënten. Persoonlijke ondersteuning is nog slechts voorbehouden aan mensen met een WAJONGuitkering. Het is verheugend dat zij daar nog wel recht op houden. Het gevolg voor werknemers, bijstandsgerechtigden en nuggers is dat zij geen specifieke en langdurige begeleiding op het werk kunnen krijgen. Dit is in het bijzonder nadelig voor werknemers die gedeeltelijk arbeidsongeschikt geraken als gevolg van een psychische handicap, autisme of een daaraan verwante contactstoornis en een hersenbeschadiging. Als gevolg van het verdwijnen van de Wet REA zijn er geen voorzieningen meer voor mensen met een arbeidsongeschiktheidspercentage van minder dan 35%. Het percentage zegt echter alleen iets over het verlies van de potentiële verdiencapaciteit en niet iets over de aard of de ernst van de arbeidshandicap. Dat zelfde geldt met betrekking tot de no-riskpolis voor deze groep. Ook deze groep verdient een ruggesteun bij de terugkeer naar de arbeidsmarkt. De no-riskpolis kan voor hen de neiging van werkgevers tot risicoselectie verminderen. 3

4 De LCR verzoekt u de arbeidsmarktpositie van mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn te versterken. In dit kader verzoeken wij u voor hen de mogelijkheid te scheppen tot het verkrijgen van: - voorzieningen ten behoeve van het kunnen verrichten van werk (noodzakelijke aanpassingen op de werkplek, werkgevers- dan wel werknemersvoorzieningen). De noodzaak van voorzieningen dient vastgesteld te worden op basis van de aard en de ernst van de arbeidshandicap; - no-riskpolis. Met het verdwijnen van de REA wordt het PRB voor werknemers geschrapt. Daarmee verdwijnt de mogelijkheid voor de werknemer om onder eigen regie zijn of haar reïntegratietraject vorm te geven en wordt hem of haar een belangrijk instrument ontnomen om de eigen verantwoordelijkheid gestalte te geven. De LCR vindt dit ongelukkig en verbazingwekkend omdat gelukkig de mogelijkheid van de IRO voor de werkzoekenden zonder werkgever wel blijft bestaan. Er valt dan ook niet in te zien waarom mensen met een werkgever van dit instrument worden uitgesloten. In het bijzonder voor hen bij wie de relatie met de voormalige werkgever nog slechts via de uitkering verloopt, kan dit instrument van groot belang zijn. De LCR verzoekt u dan ook zorg te dragen dat: - het Persoonsgebonden Reïntegratiebudget voor werknemers niet wordt afgeschaft; - de mogelijkheid voor persoonlijke ondersteuning in de WIA wordt opgenomen. 4. Transparantie De ingewikkelde uitvoering van de WGA, zoals het kabinet dit voorstelt, raakt ook cliënten, in het bijzonder met een loonaanvulling. De maandelijkse controle op hun verdiensten bijvoorbeeld veroorzaakt voor hen de nodige rompslomp. Wijzigingen moeten worden doorgegeven, bewezen kunnen worden en dus bijgehouden. Bij wisselende inkomsten uit arbeid is mogelijk sprake van wisselend recht op loonaanvulling. Dit leidt tot wisselingen in de hoogte van WGA-uitkering of loonaanvulling. Dit moet door de cliënt worden gecontroleerd en indien fouten worden gemaakt gesignaleerd. Immers de cliënt is aansprakelijk indien te veel wordt uitgekeerd. Wij verzoeken u waarborgen in te bouwen die administratieve lasten druk voor betrokkenen voorkomt. 5. Participatie In het nieuwe stelsel bestaat een verschil in positie van werknemers/cliënten in het publieke en private deel (zie eerder). Dat geldt ook op het punt van collectieve belangenrepresentatie. Binnen de UWV en CWI is door middel van de Wet SUWI voorzien in cliëntenparticipatie. In het private gedeelte is hier niets over geregeld. In dit kader vraagt de LCR zich af hoe voldaan gaat worden aan de verplichting die voortvloeit uit ILO 121, waarin in artikel 24 bepaald is: Zolang het beheer niet gevoerd wordt door een op overheidsvoorschriften berustende instelling of een departement van algemeen bestuur dat verantwoording schuldig is aan een volksvertegenwoordiging, moeten vertegenwoordigers van de beschermde personen deelnemen aan het bestuur of met raadgevende stem daarbij betrokken worden ( ). De LCR verzoekt u zorg te dragen voor een voorziening van cliëntenparticipatie bij particuliere verzekeraars. 4

5 De Landelijke Cliëntenraad is gaarne bereid tot een nadere toelichting op deze brief. Met vriendelijke groet, J.P. Laurier voorzitter 5