De kunst is de leerling op de goede manier in beweging te krijgen.

Transcriptie

1 Erik Zevenbergen - rector van het Libanon Lyceum Talentontwikkeling op het vmbo TL van het Libanon Lyceum (Rotterdam) De kunst is de leerling op de goede manier in beweging te krijgen. Erik Zevenbergen Het Libanon Lyceum hoort tot het kwartet scholen die aan de wieg stonden van het Bèta Challenge programma: een doorlopende leerroute van mavo naar mbo en mogelijk hbo. De Brabantse pioniers het Newman College en RSG t Rijks zochten aansluiting in het Landsdeel Zuidwest van het Techniekpact en vonden medestanders in het Libanon Lyceum en SSG De Rede. Met het concept probeert de school op zijn minst drie vliegen in één klap te slaan: 1) leerlingen een goed beeld meegeven van hun (arbeidsmarkt)mogelijkheden met technologie en techniek, 2) jongeren een kans bieden om hun talenten te ontwikkelen en 3) een aantrekkelijk alternatief neerzetten voor de automatische doorstroomwens van mavo naar havo, met de doorlopende route vmbo-mbo-hbo. 18

2 Talentontwikkeling op het vmbo Hotter dan hot Technasium was op onze school een magneet, die we volop in de etalage hebben gezet. Maar Technasium is er alleen voor vwo en havo. We zochten een eigen profiel voor onze mavo-afdeling. In het vwo is bèta en techniek hotter dan hot; op de lagere niveaus laat het imago van techniek te wensen over. We hebben ons wel even achter de oren gekrabd of dit nou wel een verstandige keuze was, vertelt Zevenbergen openhartig. Maar de ervaring bij de invoering van het Technasium leerde ons dat het traject niet alleen leerlingen veel te bieden heeft, maar ook een goede gelegenheid vormde om docenten over de hele linie mee te nemen en te betrekken. Zo n mooi traject gunden we de mavo ook! Het Bèta Challenge-onderwijsconcept vormde als het ware de missing link in het aanbod van de school. Zevenbergen: De mavoleerling wordt vaak theoretisch aangesproken. Leren van en door de praktijk is nauwelijks aan de orde. Niet zo verwonderlijk dat leerlingen gedemotiveerd raken. Het Bèta Challenge-concept sluit aan bij de leerstijlen van mavoleerlingen en wil theorie en praktijk samenbrengen. In het onderwijs draait het om de toepassing van bestaande en nieuwe technologie. Leerlingen doen uitdagende projecten en levensechte opdrachten, die tot stand komen in samenwerking met het mbo en het regionale bedrijfsleven. Minstens naar de havo Veel scholen bieden wat extra s voor leerlingen die wat slimmer zijn. Maar die andere leerlingen kunnen óók zoveel! Alleen zijn hun talenten vaak weggedrukt, want zo is de algemene opvatting ze moeten eerst maar eens goed Nederlands leren en laten zien dat ze kunnen leren. Op een algemeen vormende-scholengemeenschap wordt de theoretische leerweg (tl) gezien als laagste positie. Voor ouders staat vaak al vanaf de basisschool vast dat hun kind minstens naar de havo moet. Het negatieve beeld, maar ook de onbekendheid van de mogelijkheden op het mbo, maken dat het mbo niet als serieus perspectief wordt gezien. Daardoor voelen leerlingen het soms als een nederlaag als ze op het vmbo zitten. Ook Zevenbergen zelf heeft het mbo pas echt leren kennen in de samenwerking die de school is aangegaan met het Albeda College en het Zadkine. Dan ontdek je ineens wat een prachtige wereld dat is, met fantastische opleidingen en soms al zekerheid op een baan! Het programma richt zich doelbewust op alle leerlingen in de tl. Het start met een breed oriëntatieprogramma in het eerste leerjaar. In het tweede en derde jaar is het programma vastgelegd. Alle sectoren komen aan bod; zo ook medische technologie in ziekenhuizen bijvoorbeeld. Aan het eind van het derde jaar bepaalt een leerling of hij/zij examen wil doen in het vak Technologie en Toepassing (T&T). Integratie van loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) is een van de belangrijkste pijlers van de Bèta Challengeroute. Het gaat immers om de ontwikkeling van leerlingen. Leerlingen doen ervaringen op in bedrijven en het mbo en leren die te verbinden met hun eigen waarden: wat vind ik belangrijk?, waar ben ik goed in? en wat wil ik graag? Om LOB beter uit de verf te laten komen, voert de school momenteel een LOB-pilot uit in het tweede leerjaar. Zevenbergen vertelt: Twee mentoren volgen een intensieve training tot loopbaanbegeleider. 19

3 De belangrijkste les uit die training luidt: het gaat niet om doorwrochte kennis van al het aanbod dat er op de markt is, nee, de kerncompetentie voor een loopbaanbegeleider is luisteren. De decaan is op veel scholen nog de specialist die jou gaat vertellen wat hij weet, en naar wie jij als leerling goed moet luisteren Ruimte voor eigen keuzes Een docent in het Bèta Challenge-onderwijsconcept is geen klassieke kennisoverdrager meer, maar een coach, zegt Zevenbergen stellig. De docent begeleidt leerlingen in het zoeken van juiste oplossingen voor een probleem. Competenties staan centraal; zeker de competenties die leerlingen straks in het mbo nodig hebben. De docent is de leermeester die de leerling kent en weet wat deze kan en niet kan. Daardoor wordt ook differentiëren tussen leerlingen mogelijk. Niet elke docent heeft deze vaardigheden vanzelf in huis. Het is niet voor niks dat er een overlap is tussen docenten van het vak Onderzoek en Ontwerpen (O&O) en de docenten binnen Bèta Challenge, omdat die groep al gewend is aan een andere mindset en projectmatig en vraaggestuurd werken. Binnen het concept is er voor scholen ruimte om eigen keuzes te maken. Het Libanon betrekt bijvoorbeeld zowel docenten van bèta- en theorievakken, als twee docenten beeldende vorming. Zou je het ophangen aan een docent natuurkunde, dan is het risico dat het al snel een soort natuurkunde plus wordt. Dat vinden wij te smal. We willen leerlingen juist breed de gelegenheid geven hun blik te verruimen door bijvoorbeeld de creatieve kant aan te spreken bij techniek. Wat vraagt invoeren van Bèta Challenge van een school? Wij hebben gekozen voor invoering als vak. Dat vraagt een aantal uren op de lessentabel. Er zijn een aantal principes, kwaliteitsafspraken en kaders, maar ook voldoende ruimte voor scholen voor flexibiliteit in de aanpak. Zo krijgt Bèta Challenge een eigen karakter en wordt het geen O&O-light. Daardoor kun je als school beter inspelen op je eigen populatie of regio. Wij benutten de mbo-lijn voor contacten met het bedrijfsleven. In het begin worden er veel opdrachten met het mbo samen uitgevoerd, met als uiteindelijk perspectief dat leerlingen in het vierde leerjaar hun opdrachten bij bedrijven doen. Contacten met het mbo moeten opgebouwd worden. Een groot voordeel van de officiële technologieroute 3 is dat je met elkaar afspreekt samen iets te gaan ondernemen. Daardoor is de vrijblijvendheid er af. De box is leeg Wij kunnen wel zelf steeds het verhaal vertellen, maar leerlingen kunnen dat nét zo goed, zegt Zevenbergen. En dat deden ze, voor DUO, de Inspectie, de PO-Raad en de MBO Raad, die nieuwsgierig waren naar de aanpak van de school. Dan blijken leerlingen vooral trots op wat ze bereikt hebben en wat ze hebben mogen doen. Leren in de schoolbanken kan niet tippen aan onderzoek doen of enquêtes afnemen buiten de school. Leerlingen voelen dat ze ertoe 3 In 2014 zijn twee nieuwe geïntegreerde leerroutes voor vmbo-mbo van start gegaan, namelijk de Vakmanschapsroute en de Technologieroute. De Technologieroute wordt vooral ingericht voor leerlingen van de gemengde en theoretische leerweg en leidt tot een diploma van een middenkaderopleiding (mbo 4). Samenwerkingsverbanden kunnen een aanvraag indienen in het kader van de Uitvoeringsregeling experimenten doorlopende leerlijnen vmbo-mbo

4 21 Talentontwikkeling op het vmbo

5 dóen, dat is het allerbelangrijkste. Zeker voor leerlingen die al wat teleurstellingen achter de kiezen hebben, omdat de havo of het toekomstbeeld van hun ouders als arts of advocaat onhaalbaar bleek. Het vergt even tijd om daarvan om te schakelen naar wat ga ik later doen? Het vak T&T maakt niet dat leerlingen de gewone vakken minder saai vinden, maar wel beter te verdragen. Docenten van andere vakken beginnen zich te realiseren dat het vruchten afwerpt om leerlingen actiever te maken en meer verantwoordelijkheid te geven. Hoe motiveer je leerlingen? Op deze kernvraag hebben de docenten van het Libanon sinds de start van het programma enkele antwoorden gevonden. Een paar lessons learned: een negatieve benadering leidt meestal tot negatieve uitkomsten en omgekeerd. Behandel je leerlingen als kleine kinderen, dan krijg je kinderachtig gedrag. Zevenbergen: Daar is nog een wereld in te winnen. Ook in activerend leren, betekenisvol en inspirerend onderwijs. In het onderwijs hebben we de neiging de nieuwsgierigheid die leerlingen van nature hebben dood te slaan: luisteren en opschrijven. De tragiek van het onderwijs is dat we allemaal getraind zijn om de leerling te vertellen hoe het moet, terwijl het de kunst is om de leerling op de goede manier in beweging te krijgen. Lachend vertelt Zevenbergen over docenten die een cursus Google SketchUp hadden gevolgd om de leerlingen het programma uit te kunnen leggen, terwijl de rollen al na twee lessen omgedraaid waren. Af en toe heb je een spiegel nodig om te zien hoe je bezig bent. Hoe vaak zeggen we niet: we moeten de leerlingen leren out of the box te denken. Tot laatst een cursusleider tegen ons zei: Hoe vol denk je dat hun box eigenlijk is? Ze zijn twáálf! Die box is leeg! Onze box is vol! Met het Bèta Challenge-concept zitten we op de goede weg, stelt Zevenbergen vast, maar er is nog genoeg te doen. Maatschappelijke kwesties zoals de positie van het vmbo in het onderwijssysteem en het imago van de techniek zijn weerbarstige vraagstukken. Dat maakt een van de grootste uitdagingen hoe je Bèta Challenge zó kan positioneren voor leerlingen en ouders, dat het een positieve keuze wordt. Gouden greep Alles in Bèta Challenge staat in dienst van het loopbaanleren: leerlingen laten ervaren dat ze ertoe dóen en zelfbewust laten worden van wat ze kunnen en willen. 22